ZEHİRLENMELER

Amaclar

• • • • • • Zehir ve zehirlenmenin tanımın yapılabilmesi Zehirlenmenin türünün tespit edilebilmesi Anafilaksinin tanınması Zehirlenmeye neden olan etkenin antidotunun yapılması Hasta icin gerekli acil yardımın uygulanabilmesi Hastanın uygun hastaneye naklinin saglanabilmesi

ZEHİR- ZEHİRLENME NEDİR?

• Herhangi bir kimyasal, organik veya fiziksel madde vücuda girdikten sonra özelliğine göre yerel veya genel hasar meydana getirerek, ölüme neden olabiliyorsa bu maddeye ZEHİR , olaya ise ZEHİRLENME denir.

“Tüm maddeler zehirdir. İlacı zehirden ayıran dozudur.” Paracelsus (1493-1541)

Zehirlerin organizmaya giriş yolları

1-Oral yolla 2-Solunum yolu 3-Deri ve mukozalar 4-İntravenöz yol

ZEHİRLENMELERE YAKLAŞIM

SINIFLAMA

Oluş şekli bakımından;

- Çevresel (bitkisel, hayvansal) - Endüstriyel - Ev kazaları - Mesleksel - İntihar amaçlı - Cinayet - Savaş - Kaza ile olan zehirlenmeler

Kapsadığı kitle bakımından;

- Yaygın - Bireysel zehrilenmeler olarak sınıflandırılabilir

Oluş süresi bakımından;

- Akut - Kronik

Türkiye genelinde zehirlenme nedeni; %43.4 ilaçlar, %21.8 besin ve bitkiler, %8.5 insektisit ve pestisitler, %8 karbonmonoksit, %7.2 temizlik maddeleri, %5.4 hidrokarbon ve %5.7 nedeni bilinmeyenler İlaç zehirlenmeleri arasında en sık

ağrı kesici ateş düşürücü

ve

sinir sistemine etki eden ilaçlar

yer almaktadır

Zehirlenme Nedenleri

6% 5% 7% 8% 9% 43% İlaçlar Besin ve bitkiler İnsektisit ve pestisitler Karbonmonoksit Temizlik maddeleri hidrokarbon Nedeni bilinmeyen 22%

TANI

• Zehirlenme tablosu diğer hastalık tablolarını taklit etse de doğru tanı iyi bir anamnez , fizik bakı , rutin ve toksikolojik laboratuar incelemeleri ve klinik görünüm ile konur.

ANAMNEZ

1. Bilinci açık hastanın kendisinden, kapalı hastada yakınından alınır 2. Kimliği öğrenildikten sonra mutlaka hastane polisine haber verilir 3. Zehirlenmenin zamanı (süre) 4. Zehirlenmenin yeri 5. Biliniyorsa: Zehirli maddenin alınış şekli, adı, miktarı, kimyasal içeriği

FİZİKİ BAKI

• • • • Yaşamsal fonksiyonlar gözden geçirilmelidir.

Deri bakısı (yanık, bül, renk ve ısı değişikliği, deri nemi, basınç bölgeleri) Zehirlenme ile birlikte başka hastalık veya travmanın olup olmadığı incelenmelidir.

Hızlı bir göz muayenesi yapılmalıdır (Nistagmus, pupil büyüklüğü ve ışık refleksi) Karın bakısı

Antikolinerjik Sendrom

• • • Hipertermi, midriyazis (göz bebeğinin genişlemesi) , ağız kuruluğu,taşikardi, abdominal distansiyon, üriner retansiyon, ileri dönemlerde koma görülür En sık; Atropin, anihistaminik ve Trisiklik Antidepresan zehirlenmelerinde görülür.

Kolinerjik Sendrom

• • • Miyozis, tükrük ve bronş salgısında artma, bronkospazm ve nöromusküler yetmezlik görülür.

En sık; Organik fosfor, Mantar, Asetil kolin ve Metakolin zehirlenmelerinde görülür.

Sempatomimetik Sendrom

• • • Hipertansiyon, aritmiler, kasılmalar görülür.

En sık; Amfetamin, Aminofilin, Kafein, Kokain zehirlenmelerinde görülür.

Hava yolunun korunması

Mental durumda değişiklik veya öğürme refleksi deprese olmuş hastalarda, gastrik lavaj öncesi endotrakeal tüp yerleştirilmesi gastrik lavajın aspirasyonunu önleyecektir

Mide Yıkaması (Gastrik lavaj);

• Orogastrik bir tüp aracılığı ile mideye sıvı verilip aspire edilerek midedeki toksik etkenin çıkarılması amaçlanır.

• Zehirlenmeyi izleyen ilk 1 saat içinde hasta yaşamı tehdit edecek miktarda toksik etkeni ağız yoluyla almışsa bu yöntemle zehir uzaklaştırılmaktadır.

• Ancak sağlık merkezi dışındaki alanlarda, komada olan hastada hava yolu korunmamışsa, kostik alımı , hidrokarbon alımı, hemoraji veya gastrointestinal perforasyon riski yüksek hastalarda kullanılmamalıdır.

•

Aktif kömür;

Tahta, nişasta, laktoz, sukroz gibi çeşitli organik maddelerin yakılıp distile edilmesiyle oluşmaktadır. • Toksinleri adsorbe ederek emilimini engeller.

Aktif kömür dozu;

• • Erişkin hastaya 1gr/kg dozunda aktif kömür ~ 250ml su içerisinde verilir. Pediatrik doz da aynıdır ve ~ 125ml su içerisinde verilir. (1 çorba kaşığı ~13-15gr aktif kömür içerir).

ORAL YOLLA GERÇEKLEŞEN İNTOKSİKASYONLAR

Sindirim Yoluyla: • • • • • • • • • Tavuk, balık, Konserve, Mantar, Alkol, İlaç, kimyasal madde, Şeftali çekirdeği, Patates filizi, Salon bitkileri, ...

1-TRİSİKLİK ANTİDEPRESAN (TSA) İNTOKSİKASYONU

• Çoğu antidepresan ilacın terapötik indeksi dardır ve günlük terapötik dozun 10 katından az miktarlarda bile ciddi intoksikasyonlar oluşabilir.

TSA intx. Belirti ve bulgular;

• • • Antikolinerjik sendrom, kardiyovasküler sendrom ve konvülziyonlar vardır.

Antikolinerjik bulgular sedasyon, deliryum, koma, midriazis, deri kuruluğu, azalmış terleme, taşikardi, barsak hareketlerinde azalma ve idrar retansiyonudur.

Kardiyovasküler bulgularda ise en önemli etki hipotansiyon, aritmilerdir.

Narkotik nedir?

•

“Narkotik”

uyuşturma özelliği olan, uykuya yol açan, duymaz hale getiren demektir.

• • Günlük pratikte “narkotik” kelimesi, opioid ve türevleri için kullanılmaktadır

Bulgular

• • • • • • • • Mental depresyon* Hipoventilasyon-solunum depresyonu* Miyozis* Barsak motilitesinde azalma Semptomlar; ortostatik hipotansiyon, bulantı, kusma, ürtiker, üriner retansiyon, ventriküler aritmiler, pulmoner ödem, nöbet, rijidite.

*Bulgular mevcutsa opioid zehirlenmesi???

KOKAİN

• Nazal yol ile zirve etkisi 30 dk’da başlar, 1-3 saat sürer

KOKAİN

• • • Nazal yol ile zirve etkisi 30 dk’da başlar, 1-3 saat sürer Argoda Ko – Ko diye adlandırılır. Bulguların tümü Ko ile başlar, -* Ko caman Pupila -* Ko caman Burun deliği (Pıhtılaşmış kan bulguları) -* Ko nvulsiyon

PARASETAMOL İNTOKSİKASYONU

• Doz aşımında hepatosellüler nekroz oluşturur. Benzer mekanizma ile böbrek hasarı da oluşabilir.

Parasetamol intx.

Yaklaşım

• • Karaciğer yetmezliği riski olduğu için mutlaka hekim tarafından değerlendirilmelidir.

Aktif kömür verilmelidir.

N-asetilsistein tedavisine ilk 16 saatte başlanırsa ölüm çok nadirdir.

ORGANOFOSFAT İNTOKSİKASYONU

• • Çok toksik olan organofosfat insektisitleri tarımda yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde en fazla görülebilen en önemli zehirlenme nedenleri arasında sayılabilir.

Organofosfat İntx. Belirti ve Bulgular 1

• • • • • • • Muskarinik etkiler (Postganglionik sinir uçlarında) KVS (bradikardi ve hipotansiyon) Solunum sistemi (bronkospazm, dispne, bronşiyal sekresyon artışı, öksürük, Pulmoner ödem, solunum yetmezliği) GİS (karın ağrısı, kusma, diyare, hipersekresyon) Üriner sistem (oligüri, inkontinans) Göz ( miyozis , bulanık görme) Hipersalivasyon

KOROZİV MADDE ALIMI

• • Asit veya alkali maddelerdir. Temizlik ürünleri ve deterjanlarda bulunur. Genellikle çocuklarda ve yaşlılarda yanlışlıkla alım sonucu karşımıza çıkarlar.

Bu maddeler oral yolla alındıklarında sindirim sisteminde yanıklara ve doku hasarına yol açarlar. Alımdan hemen sonra göğüs arkasında şiddetli bir ağrı ve yanma oluşur.

KOROZİV MADDE,

Tanı: • Anamnez önemlidir. Fizik muayenede agız, dil, farenks hiperemik ve ödemlidir. Erozyonlar görülebilir. NG uygulamak tehlikelidir.

Tedavi:  Hava yolları değerlendirilir ve gerekirse entübasyon yapılır.

 Kusturma ve gastrik lavaj özofagus rüptürü ve aspirasyon riski nedeniyle kontrendikedir !!!

 Hastaya şokla mücadele için İV sıvı replasmanı yapılır. Ağrı ve hasta ajitasyonu için KKM danışılabilir .

ALKOL ZEHİRLENMESİ

•

ETİL ALKOL

Etil alkol içki olarak kullanılmaktadır.

• • • • •

Etanol intx. Belirti ve bulgular

Anamnez Denge, yürüyüş, konuşma, yazı yazma ve görme kabiliyetinde bozukluk 10-50 Hafif fizyolojik bozukluk. 50-70 Öfori, reaksiyon cevabında ve dikkatte bozulma, gülme, fazla konuşma ve duygusallaşma. 70-100 Reaksiyon cevabı, dikkat, görüş keskinliği, duyumsal-motor koordinasyon ve muhakeme gücünde bozulma.

METİL ALKOL

• Metil alkol endüstride boya inceltici, antifriz, cam temizleyici gibi maddelerin yapımında kullanılır.

METİL ALKOL İntx. Tedavi;

• • • • • • Metil alkolün yanmasını geciktirmek için etil alkol verilebilir.

Gözlerin ışıktan korunması Ajitasyon varsa sedatifler Şok ve hipoglisemi ile mücadele Diyaliz merkezine sevk Temel esas; metabolik asidozun düzeltilmesi ve toksik metabolitlerinin vücuttan uzaklaştırılması oluşturur.

İNHALASYON YOLUYLA GERÇEKLEŞEN İNTOKSİKASYONLAR

• • Bu intoksikasyonlarda kurtarıcı mutlaka kendisinin ve hastanın güvenliğini öncelikli düşünmelidir. Kurtarıcılar toksik gazları solumamaya özen göstermelidir.

Solunum Yolu: • • • • • Duman,Doğalgaz Soba, şofben, Mağara, kuyu, Garaj, Tiner,

KARBONMONOKSİT İNTOKSİKASYONU

• Kokusuz ve renksiz bir gazdır. Zehirlenme inhalasyon yolu ile olur. Kaza ve intihar yolu ile olan zehirlenmelerin önemli nedenlerinden birisidir. İyi yanmamış kömür, tüp gaz, ve eksoz dumanında bulunur. Şofben, katalitik, soba ve mangal zehirlenmeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

• • Solunan CO akciğerler tarafından hızla emilir ve Hb ile birleşir. COHb (karboksi hemoglobin) kanın oksijen taşıma kapasitesini düşürür ve dokulara oksijen sunumunu bozar. Bulgu ve belirtiler gaza maruz kalma süresi, ortamdaki CO ve Oksijen konsantrasyonu ile ilişkilidir.

CO İntx.Yaklaşım

• • • Hasta ortamdan hemen uzaklaştırılmalı ve mümkün olan en yüksek konsantrasyonda oksijen verilmelidir.

İV yol sağlanıp hipotansiyon kontrol altına alınmalıdır. Monitörize edilerek aritmiler uygun protokol ile tedavi edilmelidir

Yılan Isırması

Yılan Isırıklarında Klinik (1)

• • • • • •

Lokal; Genel;

Ağrı, Bulantı,kusma Yanma, Sekresyonlarda artış Şişlik, Kas güçsüzlüğü Eritem, Hipotansiyon İnflamasyon, Pulmoner, fasial ve laringial Ödem. ödem

ARI SOKMALARI

Arı Sokmasında Klinik (2)

Sistemik semptomlar; Hafif:

Ürkiter, anksiyete, lokal ödem.

Orta:

Bulantı kusma abdominal ağrı, genel ani ödem, boğazda ve göğüste sıkışma hissi.

Ciddi:

Dispne, konvülsiyon, kas güçsüzlüğü, şok.

KAYNAKLAR

• • • • • • • • http://www.acilafet.gov.tr/UZEM/ http://www.diyadinnet.com/SaglikBilgisi-205&Saglik=zehirlenmeler-ve yap%C4%B1lmas%C4%B1-gerekenler http://www2.ctf.edu.tr/anabilimdallari/pdf/522/Zehirlenmeler.pdf

http://www.kazantas.com/Ilkyardim/Zehirlenmeler.htm

http://www.mc.metu.edu.tr/pdf/ODTU_SRM_brosur_zehirlenme.pdf

http://tr.wikipedia.org/wiki/Ulusal_Zehir_Dan%C4%B1%C5%9Fma_Merkezi http://web.deu.edu.tr/zdm/tr/ www.hasanyurtseven.com