Transcript Sunum

V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİYÖNETİMİ FORUMU
BÜYÜKŞEHİR TASARISI PERSPEKTİFİNDE
YEREL YÖNETİMLERDE
MALİ PAYLAŞIM
Şerif ÖNER / Uşak Üniversitesi
Haluk TANDIRCIOĞLU / Dokuz Eylül Üniversitesi
25. Kasım 2012 / ANKARA
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Kamu yönetimine yön veren
temel perspektif
DEĞİŞİMİN YÖNETİMİ İÇİN
YÖNETİMDE DEĞİŞİM
(reformun aforizması)
2
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
DEĞİŞİM DÖNÜŞÜM ÇABALARI
YENİ DEĞİL… (!)
•
•
MEHTAP
İÇ-DÜZEN
• KAYA
• MİRT
3
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Yerel Yönetimlerde Değişim ve Dönüşüm : Mevzuat
 4749-Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi
Hakkında Kanun (09.04.2002 )
 5018-Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (24.12.2003)
 5216-Büyükşehir Belediyesi Kanunu (23.07.2004)
 5302-İl Özel İdaresi Kanunu (13.07.2005)
 5393-Belediye Kanunu (13.07.2005)
 5355-Mahalli İdare Birlikleri Kanunu (11.06.2005)
 5366-Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların
Yenilenerek Korunması Kanunu (05.07.2005)
 5747-Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe
Kurulması Kanunu (22.04.2008)
 5779-İl Özel İdareleri ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi
Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun (02.07.2008)
 6306-Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi
Hakkında Kanun (6.5.2012)
4
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Yine ve Yeniden Yerel Yönetimlerde
Değişim Dönüşüm …
Yeni Büyükşehir Tasarısında
Dönüşüm ve Değişimler
5
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir Tasarısında Yapısal Dönüşümler (I)
1. On üç Büyükşehir; Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya,
Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ,
Trabzon, Şanlıurfa, Van. Toplam 29 Büyükşehir.
2. Büyükşehir belediye sınırı = İl mülki sınırı
3. 29 Özel İdare, 1591 Belde, 16.082 Köy kapanıyor.
4. Beldelerin % 80.4’ü, Köylerin % 46.7’si kapanıyor.
5. Türkiye topraklarının % 51.5’i büyükşehir alanı oluyor.
6. 56.525.820 kişi (nüfusun % 75.6’sı) BŞ’de yaşayacak.
7. Büyükşehirlerde 27 ilçe kuruluyor. BŞ ilçe sayısı: 170
8. Mahalli idare birlikleri tasfiye ediliyor.
9. Mahalle kurulma nüfus şartı: en az 500 kişi şartı
10. Kapatılan köylerde yerel vergi, harç muafiyeti (5 yıl).
11. Kapatılan köylerde içme suyu ücreti en düşük tarifenin
%25'ini geçmeyecek (5 yıl).
12. Geleneksel kültürel dokuya uygun mimari projeler.
6
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir Tasarısında Yapısal Dönüşümler (2)
13. Vali, Büyükşehir başkanlarına diplomatik pasaport
14. Büyükşehir, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idareler,
yatırım bütçelerinin en az % 10'unu 10 yıl süreyle yeni
yerleşim yerlerinin altyapısına ayıracak.
15. Genel bütçe vergi gelirlerinin;
 %1,50’si büyükşehir dışındaki belediyelere (eski oran %2.85)
 % 4,50’si büyükşehir ilçe belediyelerine (eski oran: %2.50)
 % 0.0,5’i il özel idarelerine (eski oran: %1.15)
16. Büyükşehir sınırlarındaki genel bütçe vergi geliri tahsilat
toplamından büyükşehir belediyelerine % 6 pay (eski oran: %5)
17. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M)
18. YİK-M GBV tahsilatından %0.25 pay verilecek
7
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Dönüşüm Öncesi ve Sonrası
Sayılarla Yerel Yönetimler
Toplam
Büyükşehir
İlçe
İlçe
Merkezi
Büyükşehir
İl
Belde
2950
16
65
143
749
1977
1413
29
52
170
776
386
Toplam 34.395 köyden 16.082’si kapatılıyor
Köy sayısı : 18.313
Yerel yönetim sayıları %47.8 azalıyor....
8
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
BÜYÜKŞEHİR TASARISINDA
YEREL YÖNETİMLERE İLİŞKİN
MALİ DÖNÜŞÜM
9
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Mali Dönüşümün Temel Aktörleri
İl özel idareleri
Büyükşehir belediyeleri
Büyükşehir ilçe belediyeleri
Normal belediyeler (İl, İlçe, Belde)
Mali Dönüşümün Sağlandığı Mevzuat
Belediye Yasası
Belediye Gelirleri Yasası
Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası
Mali Dönüşüm İhmal Edilen (Dolaylı) Aktörleri
Köy ve Mahalle
10
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
I.
Gözden Düşen/Çıkarılan
İl Özel İdarelerinde Mali Dönüşüm (I)
* GBVG tahsilât toplamının %
0,5’i pay verilecek
(mevcut pay %1,15)
11
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Gözden Düşen/Çıkarılan
İl Özel İdarelerinde Mali Dönüşüm (2)
* % 0.5’lik payın dağılımı;
- % 50’si illerin nüfusu
- % 10’u illerin yüzölçümü
- % 10’u illerin köy sayısı
- % 15’i illerin kırsal alan nüfusu
- % 15’i illerin gelişmişlik endeksi
•
Gelişmişlik endeksine göre 5 il grubu
(az’dan çok gelişmişe)
12
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
2.
İl İlçe Belde
Belediyelerinde Mali Dönüşüm (1)
Dönüşümün gerçekleştiği mevzuat
* Belediye Yasası
** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası
*** Belediye Gelirleri Yasası
13
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (2)
* Belediye Yasası …
Yer Seçim Belgesi (Belediye Kanunu md.15’ek)
Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kurulacak
«elektronik haberleşme istasyonlarına» kent ve yapı estetiği
dikkate alınarak «yer seçim belgesi» vermek belge
karşılığında alınacak ücreti belirlemek. Belediyelere ait..
* Yetki B.Şehirlerde Büyükşehir Belediyesine ait.
14
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (3)
** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …
GBVG’den;
1. İl, İlçe, belde
%1.50 pay
2. Denkleştirme Ödeneği
(mevcut oran %2.85)
% 0.1 pay
(mevcut oran %0.1)
(nüfusu 10.000’e kadar belediyeler için Maliye Bakanlığı hesabına)
15
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
İl İlçe ve Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (4)
** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …
* %1.50’lik GBVG payının dağıtım kriterleri:
Nüfus
ve
Gelişmişlik endeksi
(mevcut kriterler değişmiyor)
* %1.50’lik
payın;
- % 80’i nüfus - %20’si gelişmişlik endeksi
(İl Bank tarafından belediyelere dağıtılacak)
(mevcut dağılım değişmiyor: %80-%20)
* İl belediyeleri gelişmişlik endeksine göre;
a) en az’dan en çok gelişmişe ve
b) eşit nüfusa göre 5 gruba ayrılıyor.
(mevcut uygulama değişmiyor)
16
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Denkleştirme ödeneği dağıtım esasları
GBVG’den Belediyelere Aktarılan Pay: Denkleştirme
Mevcut Uygulama (5779)
Ödeneği
Yeni Yasanın Öngördüğü
GBVG tahsilât toplamının
GBVG tahsilat toplamının
%0.1’i Maliye
%0.1’i Maliye Bakanlığına
Bakanlığına
(belediyeler için)
% 0.1’in;
- % 60’ı, nüfusu 5.000’e
kadar belediyelere
(Nüfusu 10.000’e kadar olan
belediyeler için)
% 0.1’in;
- % 50’si İl Bank’a
- % 50’si İçişleri Bakanlığına
(proje karşılığı)
- %40’ı, nüfusu 5.001 –
9.999 arası belediyelere
İl Bank’a aktarılan % 50’nin,
- % 65’i eşit şekilde,
- % 35’i nüfusa göre dağıtılır.
17
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (4)
***Belediye Gelirleri Yasası …
1. Harcamalara Katılma Payı
- Bürokratik süreç revize ediliyor;
Harcamalara katılma payı işlemlerinin “belediye meclis
kararı” ile gerçekleştirilmesi hükmü getiriliyor.
2. Yer seçim belgesi ücreti:
Belediye ve mücavir alan içinde elektronik haberleşme
istasyonlarına ücret karşılığı yer seçim belgesi. (ek gelir)
18
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
3.
Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe
Belediyelerinde Mali Dönüşüm (1)
Dönüşümün gerçekleştiği mevzuat
* Belediye ve Büyükşehir Yasası
**Belediye Gelirleri Yasası
*** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası
19
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (2)
* Belediye ve Büyükşehir Yasası
…
- Yer Seçim Belgesi, Elektronik Haberleşme İstasyonlarına
(Belediye Kanunu md.15’ek)
* Yer seçim Belgesinde B.Şehirlerde, BŞ Belediyesi yetkili.
** Belediye Gelirleri Yasası …
Harcamalara Katılma Payı
- Bürokratik süreç revize ediliyor;
katılma payı işlemleri için “belediye meclis kararı” .
20
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (4)
*** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …
* Büyükşehir Belediyelerine % 6 (eski oran %5)
(İl sınırları içindeki GVBG toplamından)
* Büyükşehir İlçe Belediyesi %4.50 (eski oran :%2.50)
(GBVG toplamından)
* Büyükşehir Belediyelerine
BŞ İlçe Belediyelere ayrılan %4.50’nin %30’u
(eski oran %2.50’nin %30’u)
21
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (5)
*** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …
GBVG’den ayrılan
Büyükşehirlerde Genel Bütçe Vergi Gelirlerinin Paylaşımı
Pay
% 5’in dağıtımı
% 70’i doğrudan
Kalan
(5779)
büyükşehire
büyükşehirler
►
%30
arasında
Nüfusa göre
%6’nın dağıtımı % 60’ı doğrudan
kalan % 40’ın
(Büyükşehir
% 70’i Nüfusa %30’u
tasarısı)
►
büyükşehire
kalan % 40’ın
göre büyükşehire Yüzölçümüne
göre büyükşehire
22
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (6)
*** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …
Büyükşehir İlçe Belediye Paylarının Dağıtımı
* GBVG’den BŞ ilçe belediyelere %4.50’ pay verilir.
* % 4.50’ den BŞB’ne ayrılan % 30 çıkarıldıktan sonra kalanın;
- % 90’ı ilçe nüfusu
- % 10’u ilçe yüzölçümüne göre dağıtılıyor.
(ek yeni kriter: yüzölçümü)
(mevcut uygulama)
%2.50 İlçe nüfuslarına göre veriliyor. İlçe’de BŞB’ne %30 pay.
23
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Genel Bütçe Vergi Gelir Dağılımının
Büyükşehirlere Yansımaları (!)
24
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Büyükşehir Belediyeleri GBV Tahsilat Rakamları ve Yaklaşık Payları
GBVG
tahsilâtı
(2011)
16
BŞB
%5’lik pay
(5779’a göre)
% 6’lık pay
(tasarıya göre)
Artış
(%5-%6)
251
Milyar TL
12.5
Milyar TL
15
Milyar TL
2.5
Milyar TL
13 BŞB
(yeni)
17.2
Milyar TL
1
Milyar TL
1.3
Milyar TL
0.4
Milyar TL
29
BŞB
(toplam)
268.2
Milyar TL
13.5
Milyar TL
16.3
Milyar TL
2.9
Milyar TL
Doğrudan…
Nüfus…
Yüzölçümü… Dağılımı yapılmadan.
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
(Mevcut)
Büyükşehrin Genel Bütçe Vergi Gelir Tahsilat Sıralaması (GİB 2011)
İl adı
Brüt Tahakkuk
(TL)
Brüt Tahsilat
(TL)
Tahsilat Nispeti
(%)
Her bir İlin Toplam
Tahsilat İçindeki Payı
(%)
İlin 81 İl İçindeki
Başarı Sırası
İstanbul
141.938.457.866
124.174.618.574
87,48
43,65
1
Ankara
38.556.683.727
30.867.917.608
80,06
10,85
2
Kocaeli
36.991.697.129
34.661.130.133
93,70
12,18
3
İzmir
32.670.823.355
29.054.242.478
88,93
10,21
4
Bursa
9.401.557.233
7.916.617.205
84,21
2,78
5
Mersin
6.709.327.668
5.906.226.069
88,03
2,08
6
Antalya
5.490.643.465
4.080.273.030
74,31
1,43
7
Hatay
3.857.778.191
3.347.108.620
86,76
1,18
8
Adana
3.590.922.997
2.519.670.346
70,17
0,89
9
Tekirdağ
3.328.683.566
2.816.983.504
84,63
0,99
10
Konya
2.909.432.875
2.295.923.560
78,91
0,81
11
Eskişehir
1.705.442.684
1.405.791.272
82,43
0,49
20
Sakarya
1.543.463.773
1.120.657.306
72,61
0,39
21
29 BŞB GBVG (brüt) tahsilat toplamı ~ 268.2 Milyar TL dir
Tahsilat sıralamasında Hatay 8. Tekirdağ 10. sırada.
26
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
%5 den %6’ya Toplumsal Maliyet ?
1. Büyükşehir yönetimlerine
2. Kent yaşamına olumlu katkı beklentisi var.
Ancak…
* % 1’lik artışın genel bütçe açığı üzerinde
etkisi önem kazanmaktadır.
* %1’lik artışın fırsat maliyeti genel bütçe
açığı olarak ortaya çıkmaktadır…
27
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
İl Özel İdarelerine
Kalkınma Ajansına
İl Afet Acil Durum Müdürlüğüne ALTERNATİF ÜRETME ÇABASI mı…
Yerelin Merkezileşmesi mi?
Acaba ?
Yönetsel Dönüşüm Değişim Altyapısı (?)
soruların gölgesinde
Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M)
Büyükşehirlerde,
- yatırım ve hizmetlerin etkinliğinin sağlanması, izlenmesi
- afet acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu,
- ilin tanıtımı,
- (gerektiğinde) merkezi idarenin taşra yatırımlarının yapılması ve
koordinasyonu
- ildeki kamu kurumlarına rehberlik edilmesi,
- Kamu kurumlarına hukuki destek sağlanması
28
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M)
GBVG’den %0.25 pay verilecek …
1. Maliye Bakanlığı payın;
- % 60’ını eşit olarak doğrudan,
- % 40’ı nüfusa göre dağıtacak
2. İl payının % 75’i valilik
% 25’i kaymakamlıklara.
3. Kaymakamlık payının;
- % 60’ı ilçelerin sayısına,
- % 40’ı ilçelerin nüfusuna göre dağıtılacak.
(GİB-2011 veri)
GBVG brüt tahsilat toplamı 284.4 Milyar TL
YİK-M’ne (% 0.25’in karşılığı) ~ 6.25 Milyar TL aktarılacaktır.
29
V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU
teşekkürler …
30