Transcript BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI

T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ
BAŞKANLIK SUNUMU
Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Kuruluşu ve Görevleri
30.11.2000 tarihli Bakanlık Makamının Oluru ile Özel Kalem Müdürlüğü bünyesinde bir çalışma
birimi olarak oluşturulan Bilgi İşlem Daire Başkanlığı,
17.08.2011 tarih ve 28028 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 649 sayılı Kanun Hükmünde Kararname
ile resmi kuruluşa kavuşmuştur.
Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığının Görevleri;
 Bakanlık Bilişim Projelerinin tasarlanmasını ve uygulanmasını sağlamak,
 Teknolojik gelişmeleri takip etmek,
 Bilgi güvenliği konusunun gerektirdiği önlemleri almak, politikaları ve ilkeleri belirlemek,
 Kamu bilişim standartlarına uygun çözümler üretmek,
 Bakanlık hizmetleriyle ilgili bilgileri toplamak ve ilgili birimlerle işbirliği içinde veri tabanları
oluşturmak,
 Bakanlığın görev alanına giren bilişim konularında bağlı kuruluşlar ve mahalli idareler ile
koordinasyonu sağlamak,
 Bakanlığın bilişim altyapısının kurulumu, bakımı, ikmali, geliştirilmesi ve güncellenmesi ile ilgili
işleri yürütmek, haberleşme güvenliğini sağlamak,
 Görevli personelin bilgi teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak hizmet içi eğitim almalarını
sağlamaktır.
2
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
BİD Şube Müdürlükleri
SEKRETERYA
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
SİSTEM YÖNETİMİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
BİLİŞİM AĞLARI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
BİLGİ GÜVENLİĞİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
İNTERNET ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
UYGULAMA VE GELİŞTİRME ŞUBE
MÜDÜRLÜĞÜ
PROJE
YÖNETİMİ VE AR-GE ŞUBE
MÜDÜRLÜĞÜ
İDARİ VE MALİ İŞLER ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
ÇAĞRI MERKEZİ, YARDIM MASASI VE
EĞİTİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
DONANIM VE TEKNİK DESTEK
HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
3
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Kuruluşu ve Görevleri
 Kanunda verilen görevlerin karşılanması amacıyla Yeni Yönerge taslağı hazırlanmış ve
halen 6 olan Bilgi İşlem Dairesi Şube Müdürlüklerinin sayısı 9'a yükseltilmiş;
 Bu çerçevede; Proje Yönetimi ve AR-GE Şube Müdürlüğü kurulmuştur.
 Güçlü bir AR-GE ekibi kurulmak suretiyle ve gerektiğinde hizmet alımı da yapılarak
Bilişim Çalışmalarının gelişen teknoloji ve değişen ihtiyaçlar doğrultusunda Bakanlık
amaçlarının etkili ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir.
 Yönerge ile düşünülen bir diğer Şube de Bilgi Güvenliği Şube Müdürlüğüdür.
Gelinen nokta itibariyle Bilgi Güvenliği çok daha önemli hale gelmiş, uluslararası
ilişkilerde siber saldırılar savaş sebebi sayılmıştır. Bu konuda daha koordineli ve etkili
çözümler üretilmesinin kaçınılmaz hale geldiği değerlendirilmektedir.
 Bir diğer değişiklik te halen Yardım Masası olarak faaliyet gösteren şubenin Çağrı
Merkezi, Yardım Masası ve Eğitim Şube Müdürlüğü olarak faaliyet göstermesidir. Çağrı
merkezi ibaresi güncel isimlendirmeler bağlamında düşünülmüş,
 Temel olarak bu birimin çalışma mantığında değişiklik yapılarak sorunlara sadece
merkezi düzeyde çözüm arayan yer olmanın ötesinde yurt çapında personelimizin katkı
sağlayacağı bir platform haline getirilerek ortak aklın tesis edilmesi amacıyla yapısal
değişim planlanmıştır.
4
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Personel Dağılım Bilgileri
 Kanun ile Başkanlığımıza mevcut Projeleri yürütmenin yanı sıra bağlı
kuruluşlar ve gerektiğinde yerel yönetimler de dahil olmak üzere bilişim
çalışmalarını koordine etme görevi verilmiştir.
 Bu Kanun ile ağırlıklı olarak teknik olmak üzere (217) merkez, (1616)
taşra kadrosu ihdas edilmiştir. Böylece bir yandan BİD’e Kanun ile
verilen görevleri icra edebilecek bir personel yelpazesi tasarlanmış, öte
yandan valilik ve kaymakamlıklara nitelikli personel istihdam imkanı
sağlanmıştır.
 Taşraya
ihdas
edilen
kadroların
tamamının
Bilgi
İşlem
Şube
Müdürlüklerinde istihdamı yerine güçlü teknik çekirdek ekibi burada
planlayıp, özellikle Bilgisayar İşletmeni kadrosunda olan personelin diğer
İçişleri birimlerinde de görev yapması planlanmıştır.
5
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Valilik Bilgi İşlem Şube Müdürlükleri Kuruluşu
 08.06.2011 Tarih ve 27958 sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren
Valilik ve Kaymakamlık Birimleri Teşkilat, Görev ve Çalışma
Yönetmeliğinde değişiklik yapılmış,
 Elektronik ortamda yazışmanın temel kavramları Yönetmeliğe yansıtılmış,
Birimler tarafından yürütülmesi öngörülen her türlü iş ve işlemin elektronik
ortamda yapılması esası getirilmiştir.
 Yönetmelik ile illerde Bilgi İşlem Şube Müdürlükleri, Nüfusu 50.000 ve üzeri
olan ilçelerde ise İlçe Bilgi İşlem Şeflikleri ihdas edilmiştir.
 Yönetmelikte Bilgi İşlem Şube Müdürlüklerinin Görevleri;
 Valilik birimlerinin bilişim hizmet ve işlemlerinin; etkin, verimli, hızlı ve güvenli
bir biçimde yürütülmesini ve kesintisiz işleyişini sağlamak,
 Bilgisayar, modem ve benzeri bilişim cihazları ihtiyacını Bakanlıkça belirlenen
standartlara uygun olarak tespit etmek, gerektiğinde bunları temin etmek, bakım
ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak,
6
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Valilik Bilgi İşlem Şube Müdürlükleri Görevleri
 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar
Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat
gereğince sağlanan hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini saklamak ve bu bilgilerin
doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini korumak,
 İnternet Toplu Kullanım Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik gereği, ticari amaçla
internet toplu kullanım sağlayıcılarına izin belgesi verilmesi, işletmecilerin eğitimi
ve denetlenmesine ilişkin iş ve işlemleri yapmak,
 Başta e-İçişleri Projesi olmak üzere, valilik ve kaymakamlıklara bağlı birimlerde
uygulanacak her türlü bilgi işlem projesi ile ilgili koordinasyon ve işbirliğini sağlamak,
 Bakanlıkça belirlenecek eğitim programlarının uygulanmasını sağlamak, eğitmen ve
kullanıcıların eğitim ihtiyacını belirlemek ve bu ihtiyaçları karşılayacak eğitim
organizasyonları yapmak,
 Valilik internet sitesinin sürekli, güvenli ve güncel olarak yayınını sağlamak,
 İlçe birimlerine bilgi işlem konularında destek vermek,
Şeklinde belirlenmiştir.
7
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
TANIM – AMAÇ
e-Dönüşüm Türkiye Projesi (2003)
58. ve 59. Hükümetlerin Acil Eylem Planında yer alan ‘e-Dönüşüm Türkiye
Projesi’ 2003 yılında başlatılmıştır.
Böylece ülkemizde yürütülmekte olan münferit çalışmalar tek proje çatısı altında
toplanarak vatandaşlar, işletmeler ve kamu kesimi ile tüm toplumun bilgi
toplumuna dönüşümünün uyum içinde ve bütünleşik bir yapıda yürütülmesini
amaçlanmaktadır.
Türkiye’nin Bilgi Toplumuna Dönüşüm Vizyonu
e-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu tarafından kabul edilen Politika
Belgesinde Vizyon,
 Bilim ve teknoloji üretiminde odak noktası haline gelmiş,
 Bilgi ve teknolojiyi etkin bir araç olarak kullanan,
 Bilgiye dayalı karar alma süreçleriyle daha fazla değer üreten,
 Küresel rekabette başarılı ve refah düzeyi yüksek bir ülke olmak”
Şeklinde kararlaştırılmıştır.
9
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
e-Dönüşüm Türkiye Projesi
60. Hükümet Programı'nda da, Bürokratik işlem ve süreçlerin kolaylaştırılması
çalışmalarına devam edileceği kararlaştırılmıştır.
Kamu hizmetlerinde "Beyana güven, basitleştirme ve mükerrer bilgi istememe"
esastır.
Vatandaşların kamu idareleriyle olan ilişkileri daha sıcak ve memnuniyet verici hale
getirmek için hizmetlerin daha kaliteli hale getirilmesi çabaları yanında bürokratik
işlemlerin ve evrakların azaltılması ile sürenin kısaltılması çalışmalarına
devam edilecektir.
Uygulamaya konulmuş olan "Tek Adımda Hizmet" anlayışı başka alanlarda da
sürdürülerek, hizmetlerin tek bir yerden ve daha çabuk yürütülmesi sağlanacaktır.
10
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
e-İçişleri Projesinin Amaçları
 Bütün yazışmaları elektronik ortamda yapılması sağlanarak kağıtsız ofis uygulamasını
gerçekleştirmek ve canlı arşivin oluşmasını sağlamak,
 Önceki yazışmaları elektronik ortama aktararak kolay erişilmesini sağlamak,
 E-İçişleri uygulamalarının tüm birimlerde bir otomasyon ile uygulanmasını sağlamak,
 Valilik ve kaymakamlıklarda Tek Adımda Hizmet faaliyetlerinin elektronik ortamda
uygulanmasıyla etkinliğini artırmak,
 Vatandaş Odaklı Hizmetleri maksimum oranda yaygınlaştırılmak,
 E-İçişleri hizmetlerini Mobil ortama da taşıyarak kullanımda yaygınlık ve süreklilik
sağlamak, böylece hizmet sunumunu 7/24 hale getirmek.
 Diğer Kamu Kurumlarının taşra teşkilatlarının yazışmalarının elektronik ortama geçmesi
halinde bu evrakların vali ve kaymakamların önüne e-İçişleri üzerinden sunulmasını
sağlayarak e-Devlet’e otoban görevi üstlenmek,
 Bakanlık merkez ve taşra teşkilatının bilişim altyapısını sürekli güçlü ve güncel
tutmak,
 Bakanlığın bilişim altyapısını yedeklemektir.
11
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
e-İçişleri Projesinin İdamesi
e-İçişleri Projesi, 2012 yılından itibaren birbiri ile entegre e-İçişleri Yazılım Geliştirme ve İdame, Merkez
ve Taşra Donanım ve Ağ Altyapısı Yenileme ve Güçlendirme Projesi ve Verilerin Yedeklenmesi adı altında 3
ayrı proje olarak planlanmış ve uygulamaya alınmıştır.
Ayrıca E- İçişleri 2023 Vizyonu Etüd Projesi ile Merkez ve taşra teşkilatında yapılacak donanım, yazılım
ve ağ altyapısı yatırımlarının, hem finansal hem de teknik açıdan sürdürülebilir olmasının sağlanması için;
 Geleceğe yönelik yazılım, donanım ve iletişim mimarisi alternatiflerinin ortaya konması ve uygun
mimari önerisi,
 Geleceğe yönelik veri yönetim modeli alternatiflerinin ortaya konması ve uygun model önerisi,
 e-Devlet ERP’sinin (Bir kurumun tüm bileşenlerinin bir bütün olarak görülmesine imkan veren kaynak
yönetimi.) oluşturulması kapsamında e-İçişlerinin üstlenebileceği rollerin belirlenmesi,
 Mevcut sistemin Karar Destek Sistemi haline getirilmesi,
Bağlamında 2023 yılı hedeflenerek kısa, orta ve uzun vadelere göre belirlenmesi, yaklaşık süre ve maliyet
bileşenleriyle beraber bir fizibilite raporunun oluşturulması planlanmıştır.
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
e-İçişleri Son Metrikleri
13
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
MODÜL YAPISI
Modül Yapısı
e-İçişleri Projesi modül yapısı birim bazındadır. Değişen mevzuat ve birimlerin talepleri
doğrultusunda geliştirilen modül sayıları modül içeriklerine ayrılan zaman ve geliştirmede kullanılan
kaynak ihtiyaçları da göz önünde bulundurularak revize edilmiş ve en son haliyle 137’ ye ulaşmış, 121
adet modül uygulamaya alınmış, 16 modül ise 2012 yılı proje planındadır.
e-İçişleri Yazılımı Modüllerinin Dağılımı;
 Tüm birimlerin ve kullanıcıların kullanımına yönelik 21 adet ORTAK modül,
 Merkez Birimlerinin kullanımına yönelik 70 adet MERKEZ BİRİM modülü,
 Taşra Birimlerinin kullanımına yönelik 28 adet VALİLİK KAYMAKAMLIK ve 17 adet İL
ÖZEL İDARESİ – YEREL YÖNETİM Modülleri
% Complete
Şeklindedir.
Modül/İş Adı
Toplam
88% 1-Modüller
Planlanan
137
Bitti
137 121
100% 2009
47
47
47
100%
100%
100%
8
26
13
8
26
13
8
26
13
100% 2010
41
41
41
100%
100%
100%
7
22
12
7
22
12
7
22
12
11
11
11
2
5
4
2
5
4
2
5
4
38
38
22
5
17
16
5
3
17
17
BİLGİ İŞLEM
16
2
1-ORTAK MODÜLLER
2-MERKEZ MODÜLLERİ
3-TAŞRA MODÜLLERİ
1-ORTAK MODÜLLER
2-MERKEZ MODÜLLERİ
3-TAŞRA MODÜLLERİ
100% 2011
100%
100%
100%
1-ORTAK MODÜLLER
2-MERKEZ MODÜLLERİ
3-TAŞRA MODÜLLERİ
68% 2012
69%
98%
44%
1-ORTAK MODÜLLER
2-MERKEZ MODÜLLERİ
3-TAŞRA MODÜLLERİ
15
DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
MODÜL GÖZDEN GEÇİRME
ÇALIŞMALARI
Merkez Birim Modülleri
 Veri tabanında yapılan incelemelerde e-İçişleri Projesi kapsamında merkez, taşra ve ortak
modüllerin kullanımının istenen düzeyde olmadığı anlaşılmış,
 2008 ve 2009 yıllarında yapılan analizlerin değişen mevzuat ile gelişen ve değişen
ihtiyaçlar doğrultusunda yenilenmesi gerektiği,
Değerlendirilmiştir.
 Bu nedenle kullanım oranlarının düşüklüğü konusu araştırılmış ve bazen kullanıcının eksik
bilgi sahibi olmasının yanı sıra geliştirilen modüllerin mevcut işleyişle örtüşmediği ya da
eksik kaldığı yönler olduğu anlaşılmıştır.
 Kullanıcıdan hata / istek gelmesinin beklenmesindense proaktif bir yaklaşımla yerinde
karşılaşılan sorunların ortaya konulması, varsa eksikliklerin tespiti ve gereğinin bütüncül
bir yaklaşımla yapılması amacıyla analizlerin yenilenmesine karar verilmiş ve bu amaçla
çağrı merkezi, yazılım ekibi ilgili personelleri, analist ve kurumların personelleri ile
çalışmalara başlanmıştır.
 Bu süreç merkez birimler bağlamında MİA’ların katılımı ve hatta süreci yönetmesi suretiyle
işlemektedir.
 Benzer yaklaşımın il ve ilçelerde de tesisi iş akışlarının elektronik ortama doğru aktarılması
noktasında önem arz etmektedir.
17
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Merkez Birim Modülleri
Yapılan analiz çalışmaları sonucunda;
 Personel Genel Müdürlüğü ve Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı modülleri tamamlanmış,
 İller İdaresi Genel Müdürlüğünün hizmet alımı suretiyle yaptırmış oldukları mevcut
uygulamaları Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca yapılan analizler sonucunda e-İçişleri
Projesi üzerinde tekrar geliştirilerek tamamlanmış ve uygulamaya alınmış,
 İç Denetim Birimi Başkanlığında denetçiler ve İç Denetim Birimi Başkanı birer büro
olarak tanımlanmış evrak sistemi üzerinde iş akışlarına büro olarak dahil edilmiş,
 Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü ve Hukuk Müşavirliği analiz çalışmaları tamamlanmış
olup 25 Mayıs itibariyle çalışmaların tamamlanması planlanmış,
 Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü evrak işleyişini e-İçişleri Projesi evrak
modülü ile entegrasyonu sağlanmış,
 Yeni kurulan Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı ile analiz ve geliştirme
çalışmaları tamamlanmış ve test aşamasına gelinmiş,
 Benzer çalışmalar Dernekler Dairesi Başkanlığı, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği,
KİHBİ, Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığında yürütülecek olup, diğer birimlerde de
belirlenen takvim doğrultusunda aynı çalışmalar yapılacak ve elektronik ortamda
gerçekleştirilecek iş ve işlemlerin Ağustos 2012 itibariyle faaliyete geçmesi planlanmıştır.
18
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Taşra Modülleri
Yapılan analiz çalışmaları sonucunda;
 Valilik Kaymakamlık Modülleri kapsamında apostil tasdik şerhlerinin e-imza ile onaylanması
sağlanmış,
 Geçici Köy Korucuları bilgilerinin Valilik Kaymakamlıklar aracılığıyla sisteme girilmesi ile ilgili modül
geliştirilmiş, böylece GKK ödenek, maaş, aile, görev başlangıç, bitiş, eğitim gibi birçok bilgileri sisteme
güncel olarak kayıt edilmesi, bilgilere erişim kolaylığı ve güvenlik sağlanmış,
 İdari yaptırım cezaları kayıtlarında kişi beyanlarının da sistem üzerinde tutulması ve karar tutanaklarının
elektronik ortamda oluşturulabilmesi sağlanmış,
 Personel Taşra modülleri kapsamında Şehit Malul müracaatlarının başvuru ve olay yeri sayfaları
hazırlanarak doğrudan PGM’ ye elektronik ortamda iletilmesi sağlanmış,
 İstek Bildir Modülü aracılığıyla gelen bildirimler sonucunda otomatik terfi, mal bildirimi takip sayfaları
geliştirilmiş personel aramalarındaki yetkilendirme işlemlerinde revizyon çalışması tamamlanmıştır.
 Bunların yanı sıra; Tüketici ve Hakem Heyeti iş ve işlemlerinin de e-İçişleri Valilik Kaymakamlık
modülleri üzerinden yapılması, başarı belgelerinin elektronik olarak e-İçişleri Valilik Kaymakamlık
Modülleri üzerinden kullanımı planlanmış,
 İl Özel İdareleri Bütçe, Karar Organları, Ruhsat, Taşınır modülleri uygulamaya alınmış, Muhasebe,
Taşınmaz ve Makine İkmal Modülleri geliştirmelerine devam edilmekte, Altyapı, Üstyapı, Bordro,
Varlık Muhasebesi, Performans Esaslı Bütçeleme, Stratejik Plan ve Harcama modülleri geliştirmelerinin
2012 yılı dördüncü çeyreğinde tamamlanması ve 2013 yılında
19 eksiksiz olarak kullanımı hedeflenmiştir.
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
TAŞRA MODÜLLERİ
(Valilik-Kaymakamlık)
e-İçişleri Projesi 2011
İl İdare Kurulu Müdürlüğü
4483 Sayılı Kanun
• 4483 SK Kapsamında Memur ve Diğer Kamu
Görevlileri Yargılanmasına ilişkin tutulan defter
2547 Sayılı Kanun
• 2547 SK Kapsamında Akademik Personel Haricinde
Kalan Üniversite Personelinin Yargılanmasına ilişkin
tutulan defter
3091 Sayılı Kanun
Kurul Üyeleri İşlemler
Gündem Hazırlama
İl Disiplin Kurulu Defteri
• 3091 SK Kapsamında Taşınmaz Mal Zilyetliğine
Yapılan Tecavüzlerin Önlenmesine ilişkin tutulan
defter
• Kararlar altına imza atacak üye gruplarını
oluşturulduğu sayfadır
• İdare Kurulu veya Disiplin Kurulu Toplantısında
görüşülecek konuların kayıt edilip çıktısının
alınabildiği sayfadır
• Disiplin kurulunda görüşülen konuların kaydedildiği
defter
21
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Valilik Kaymakamlık Modülleri
İl İdare Kurulu Müdürlüğü
İl İdare Kurulu Defteri
İl İdari Yaptırım Karar Defteri
İnceleme Soruşturma Defteri
Disiplin Cezasına İtiraz Defteri
Disiplin Amirlerince Verilen
Cezaya İtiraz Defteri
• İdare kurulunda görüşülen konuların kayıt yapıldığı
defter
• İdari yaptırım cezalarının kaydedildiği defter
• İncelenmesi yapılacak konuların kayıt edildiği defter
• Disiplin kurulunda verilen kararlara itirazların
kaydedildiği defter
• Disiplin Kurulunda görüşülen, disiplin amirlerince
verilen cezalara (Uyarma, Kınama, Aylıktan Kesme)
itirazların kaydedildiği defter
22
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Valilik Kaymakamlık Modülleri
İl Mahalli İdareler Müdürlüğü
Seçilmişler
Birlikler
Kaçak Yapılar
• Yerel seçimlerle göreve gelen kişilere ait bilgilerin
tutulduğu sayfalardır
• Mahalli İdare Genel Müdürlüğünce kayıt işlemi
yapılan birliklere ait detay bilgilerin güncellendiği
sayfalardır
• İl ve ilçelerden girilen kaçak yapılar istatistiki
bilgilerinin tutulduğu sayfalardır.
Kaçak Yapılar Defteri
• Kaçak yapılarla kayıtların tutulduğu defteri
Kamu İstihdamı
• 3 Aylık periyotlarla Kamuda istihdam edilen
personellerin istatistiki bilgilerinin tutulduğu
sayfalardır
Geçici Köy Korucuları İşlemleri
• Geçici köy korucuları görev ve maaş bilgilerinin
tutulduğu sayfadır
23
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Valilik Kaymakamlık Modülleri
İl Mahalli İdareler Müdürlüğü
Köy Orta Malı Defteri
• Köy de ortak kullanılan Kamu mallarının kayıt
edildiği defter.
Görevde Yükselme Eğitim ve
Sınavı
• Konu ile ilgili istatistiki bilgilerinin tutulduğu
sayfalardır
Unvan Değişikliği Sınavı
• Konu ile ilgili istatistiki bilgilerinin tutulduğu
sayfalardır
Belediye Meclis Kararları Defter
• Belediye meclis kararlarının kaydedildiği defter
İl Genel Meclis Karar Defteri
• İl Genel Meclis Kararlarının kaydedildiği defter
Köy Bilgi Formu
24
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Valilik Kaymakamlık Modülleri
İl Hukuk İşleri Müdürlüğü
Apostil / Normal Tasdik İşlemleri
• Yurt Dışında kullanılacak bir dokümanın geçerliliğinin
onaylanması işlemleridir.
İl Yazı İşleri Müdürlüğü
Tanıtıcı Bayrak Defteri
• Kurum ve Kuruluşların Bayrak ve Flamalarının
kayıtlarının tutulduğu defterdir.
İl Bilgi İşlem Müdürlüğü
İnternet Kafe İşlemleri
• İnternet Kafe kayıt ve denetim bilgilerinin tutulduğu
modül sayfasıdır.
Tek Adımda Hizmet İşlemleri
Tek Adımda Hizmet
• Genel Sağlık Sigortası (Gelir Tespiti), Muhtaç Asker
Ailesi Yardımı ve Muhtaçlık (Dul Yetim Maaşı) ile
ilgili iş ve işlemlerin elektronik ortamda yapılmasıdır.
25
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
Kod Atım Süreci
E-İçişleri Projesi Kod Atım Süreci
 e-İçişleri Projesi uygulama geliştirme ve bakım süreçlerinin muhtemel performans
sorunlarına yol açmaması açısından kodların istenen kalitede yazılması, sağlıklı bir test
sürecinin işlemesi ve bunun akabinde kod atılması gerekmektedir.
 Birimlerden, hata ve isteklerin düzeltilmesi ve acilen kod atım sürecine alınması talep
edilmekte, bu durum performans sorunlarına yol açmakta, yazılım geliştiricilerin
yazdıkları kodu ikinci kez analiz etmelerini engellemektedir.
 Mevcut ekiple gereğinden hızlı ilerlenmeye çalışıldığında, zamanlamalarda problemler
yaşanmakta, bu hız içerisinde yazılan prosedürlere bağlı kalınamamakta ve bu durumun
daha ciddi yazılım sorunlarına yol açabileceği değerlendirilmektedir.
 Bu nedenle; Proje Modülleri kapsamında birimlerce Başkanlığımıza gönderilmekte
olan hata ve isteklere ilişkin düzeltmelerin karşılıklı mutabakat içerisinde analizi ve ilgili
amirler tarafından onaylanması;
 Bütün değişiklik, düzeltme ve eklemelerin yer alacağı genel kod atımının aylık periyotlar
ile yapılması;
 Haftalık yapılan parçalı kod atımlarının ise sadece genel kod atımını takip eden hafta
içinde acil hata ve istek giderilmelerinin uygulamaya yansıtılması amacıyla yapılması
gerekmektedir.
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
E-İçişleri Projesi Genel Kod Atımı İş Akış Diagramı
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
e- Yazışma Pilot Çalışması
e-Yazışma Projesi 1. Aşama
 e-Yazışma Projesi, kamu kurumları arasındaki resmi yazışmaların elektronik
ortamda yürütülmesini sağlayacak ortak kurallar setinin geliştirilmesi
amacını taşımaktadır.
 Hazırlıkları Kalkınma Bakanlığı Bilgi Toplumu Dairesi tarafından 2010 yılı
içerisinde başlatılan Proje, Şubat 2011’de sözleşmesi imzalanan hizmet alımı
kapsamında Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Adalet Bakanlığı, İçişleri
Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü pilot kurum
olarak belirlenmiştir.
 Kurumların kendi aralarında tamamen dijital ortamda yazışmalarını sağlayacak
olan paket yapısının standartlarının belirlenmesi ve bu paketin oluşturulmasında
kullanılacak olan java ve .net uygulama ara yüzlerinin (API) geliştirilmesi ile
ilgili çalışma 2011 yılı Şubat ayında başlamış olup, 2011 yılı Ağustos ayında
sonlanmıştır.
30
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
e-Yazışma Projesi 2. Aşama
 Pilot çalışmanın tamamlanmasından sonra, amacı evrakların kurumlar arasındaki
iletimini sağlayacak bir yapı üzerinde çalışmak olan 2. aşamaya geçilmiştir.
 Belgelerin (e-Yazışma Paketleri) kurumlar arasında iletimini sağlamak üzere
Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) sisteminin kullanılması öngörülmüştür. PTT’nin
KEP Sisteminde yapmakta olduğu olduğu hazırlıklar 15 Mayıs 2012 tarihinde
tamamlanacak ve bu tarihten sonra bu sisteme entegre olan kurumlar kendi
aralarında yazışabileceklerdir.
 e-İçişleri Projesinin KEP aracılığıyla e-Yazışma Projesine entegrasyon çalışmaları
devam etmektedir.
 Bir yandan da İçişleri Bakanlığının Adalet ve Dışişleri Bakanlığı ile doğrudan
yazışabilmesi için kurumlararası görüşmeler de yapılmaktadır.
31
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
E-İçişleri Otoban Projesi
 Bakanlıkların taşra teşkilatları ile yazışmaları valilik ve kaymakamlıklar aracılığıyla
yapılmaktadır.
 Bu sürecin dijital ortamda da devam edebilmesi için e-İçişleri Projesinin merkezi bir
otoban görevi gördüğü bir yapının oluşturulması gerekmektedir.
 Diğer Bakanlıkların kendi sistemlerinde ürettiklerin evrakların e-İçişleri arayüzü ile
vali ve kaymakamın önüne gelmesi amacıyla gerekli analiz ve raporlama çalışmaları
devam etmektedir.
 Proje sayesinde e-İçişlerine entegre olan kurumların giden evrakları İçişleri
Bakanlığı evrakları gibi elektronik imza sürecine dahil olacaktır. Diğer
Bakanlıkların kendi taşra birimleriyle yapmış olduğu yazışmalarda da süreç
Valilikler üzerinden dijital olarak devam edebilecektir.
32
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
E-İçişleri Otoban Projesi
Giden Evrak Süreci
Diğer kurumların taşra birimlerinde
oluşturulan
giden
evraklar
Vali
tarafından imzalanmak üzere e-İçişleri
sistemine düşecek ve e-imzalandıktan
sonra postalanmak üzere geldiği
kuruma geri dönecektir.
Gelen Evrak Süreci
Diğer Bakanlıkların taşra birimlerine
dijital ortamda gönderdikleri evraklar
e-Yazışma
Projesi
aracılığıyla
Valiliklere ulaşır ve otoban sistemi
üzerinden ilgili birimine havalesi
gerçekleştirilir.
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
TS 13298 “Bilgi ve Dokümantasyon
Elektronik Belge Yönetimi” Standardı
13298 Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS)
TS 13298 nedir?
 TS 13298 no’lu “Bilgi ve Dokümantasyon Elektronik Belge Yönetimi” Standardı
olarak yayımlanan “EBYS Kriterleri Referans Modeli”, kamu kurum ve kuruluşları
tarafından üretilen elektronik belgelerin, belge niteliğinin korunabilmesi için bir belge
yönetim sisteminde bulunması gerekli asgari fonksiyonel özellikleri belirlemektedir.
Yapılan Uyum Çalışmaları
 E-içişleri projesi içerisinde yer alan Doküman Yönetim Sisteminin TS 13298
Standardına uyumluluğunu sağlamak amacıyla Başbakanlık Devlet Arşivleri
görevlileriyle ortak çalışma yürütülmüştür.
 Çalışma sonucunda sisteme; Saklama Planı, Konu Grubu Yönetimi ve Tasfiye
İşlemleri başta olmak üzere yeni özellikler eklenmiştir. Bu özelliklerin kullanımıyla
ilgili yardım dokümanları hazırlanmış ve e-İçişleri “Yardım” menüsünde
yayınlanmıştır.
35
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
13298 Elektronik Belge Yönetim Sistemi (EBYS)
 Yapılmış olan çalışmaların ardından Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ile
yapılan görüşmelerde sistemin 13298 Standardına %100 oranında uyum sağladığı
belirtilmiş ve başarı belgesinin tarafımıza gönderileceği bildirilmiştir.
 Kurumda işlevsel bir arşiv yapısının oluşması için, Konu Gruplarının düzenli ve ihtiyacı
karşılayan bir yapıda olması gerekmektedir.
 Bu nedenle Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca bütün birimler ile yazışma yapılarak
belirledikleri konu gruplarına yeni kodların verilebilmesi ve yayınlanması için Strateji
Geliştirme Başkanlığına göndermeleri istenmiştir.
 SGB tarafından belirlenen yeni kodlar Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığına bildirilerek
sisteme entegre edilmiştir.
 Bu sürecin sağlıklı işlemesi konu gruplarının doğru belirlenmesine bağlıdır. Dolayısıyla
bu süreçlere katılıp doğru yönetmek önem arz etmektedir.
36
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
HSM (Gizli Evrak İçeriği Şifreleme-Kriptografi)
Entegrasyon Süreci ve Sisteme Etkileri
HSM (Gizli Evrak İçeriği Şifreleme-Kriptografi) Entegrasyon Süreci ve Sisteme
Etkileri
 E-İçişleri evrak modülü eski haliyle gizli ve çok gizli evrakların oluşturulmasına ve bu evrakların
doğal evrak sürecini takip etmesine uygun olarak tasarlanmıştı.
 Gizli evrakların veritabanında şifrelenmeden saklanması sistem ve veri açısından güvenlik açığı
oluşturmakta, veritabanına herhangi bir şekilde erişmiş olan bir kullanıcının gizli evrakların
içeriklerini çekebilmesi, okuyabilmesi veya değiştirebilmesi mümkün olabilmekte idi.
 HSM Nedir?
 Hardware Security Module olarak bilinen Donanımsal Güvenlik Modülleri, uygulamaların güvenliği
için geliştirilen ve kriptografik işlemleri uygulamalar ile gerçekleştirmek için özel olarak tasarlanan
donanım cihazlarıdır. Genel olarak hassas bilgilerin korunumu için kullanılmaktadır.
 Veri güvenliğinin arttırılması amacıyla Gizli ve Çok Gizli evrakların hazırlanmasında kullanılmak
üzere tasarlanmış bir çalışmadır.
 Böylece kullanıcılar sadece yetkili oldukları gizli ve çok gizli evrakları görüntüleyebilecektir.
 Süreç içerisinde sadece Gizli veya Çok Gizli olarak işaretlenmiş evrakların veritabanına şifrelenerek
kaydedilmesi ve evrak içeriğinin çekildikten sonra deşifre edilmesi gerçekleşecektir. İş akışında son
kullanıcıya yansıyacak herhangi bir değişiklik olmayacaktır.
 Veritabanına erişim yetkisi olan personel / kullanıcılar sadece şifrelenmiş içeriğe ulaşabilecekleri
için evrak içerikleri açık şekilde görüntülenememiş ve korunmuş olacaktır.
38
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
HSM Süreç İşleyişi
Şifreleme
2) Gizli Evrak ve
Ekleri Şifresiz
1) Gizli Evrak ve
Ekleri Şifresiz
Server
3) Gizli Evrak ve
Ekleri Şifrelenmiş
HSM CİHAZI
4) Gizli Evrak ve
Ekleri Şifrelenmiş
Deşifreleme
SQL SERVER
4) Gizli Evrak
ve Ekleri Şifreli
1) Gizli Evrak
Görüntüleme İsteği
KULLANICI
6) Gizli Evrak ve
Ekleri Deşifrelenmiş
5) Gizli Evrak ve
HSM CİHAZI
Ekleri Deşifrelenmiş
Server
3) Şifreli Gizli Evrak
ve Ekleri
2) Gizli Evrak İsteği
KULLANICI
SQL SERVER
39
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
HSM Şifreleme Sürecinde Gerçekleşen İyileştirmeler
Donanımsal olarak kurulumu tamamlanan HSM cihazının yazılımsal olarak E-İçişleri sistemine
entegrasyonu tamamlanmıştır.
HSM cihazının sadece evrak şifreleme işleminde kullanılması zorunluluğu olmadığı göz önünde
bulundurularak her veriyi şifreleyebileceği esnek bir yapının geliştirilmesi kararlaştırılmıştır.
Yapılan çalışma sonucunda;
 Giden ve gelen evrak içerik verilerinin şifrelenmesi işlemi yapılmış ve bu işlem sonucunda
oluşan veriler şifreli bir şekilde veritabanına kaydedilmiştir.
 Evrak içeriğinin şifrelenmesi işlemi, evrak kaydı yapılan bütün sayfalara entegre edilmiştir.
 Gelen evrakların da içeriğinin şifrelenmesi sağlanmıştır.
 Evrak eklerinin de şifrelenmesi sağlanmış, böylece ek içeriklerinin görüntülenmesi
engellenmiştir.
40
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
Mobil İmza
Mobil Elektronik İmza
 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’ nda tarif edilen ve Islak imza ile eşdeğer Elektronik
İmza’nın, GSM SIM kartları kullanılarak atılmasını sağlayan bir servistir.
 Avantajları;
 Mobil imzayı destekleyen tüm mobil cihazlarda kullanılabilir.
 2 faktörlü doğrulama ve kullanıcı onayı güvenlik adımlarından geçtiği için güvenliği
yüksektir.
 5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu nedeniyle yasal bağlayıcılığı vardır.
 Zamandan ve mekandan bağımsız olarak süreç devamlılığını sağlar.
Mobil İmza Çalışma Prensibi
 İmza işlemi içerisinde kişiye özel sertifika bilgisinin bulunduğu sim kartla yapılır.
 İmzalanacak olan veriye servis sağlayıcı (Turkcell, Avea vb.) tarafından ulaşılarak
imzalama işlemi bilgisi kullanıcıya özel bir sms yoluyla iletilir.
 İmza sürecinin geçerliliğini doğrulamak amacıyla servis sağlayıcı ve Mobil İmza Hizmet
Sağlayıcısı tarafından üretilen doğrulama verisi (Parmak İzi olarak adlandırılır) birbirinin
aynısı ise doğrulama isteği teyit edilmiş olur.
 Süreçte son olarak kullanıcı şifresini girerek mobil imza işlemini tamamlar.
Mobil Uygulamalar
 “e-İçişleri Mobil”, Bakanlık personeli ve özellikle görevleri gereği sürekli hareket halinde
olan yöneticiler için tasarlanmış bir uygulamadır. Bu uygulama ile, İçişleri Bakanlığı
merkez ve taşra üst düzey yöneticilerinin internet bağlantısı olan bir akıllı telefon cihazı
ile e-İçişleri uygulamalarına ulaşmaları mümkün hale gelmiştir.
 “e- İçişleri Mobil” uygulamasında şu an için sadece “Evrak” ve “Ajanda Randevu”
sayfaları hizmete açılmıştır.
 Ajanda-randevu modülü ile yöneticilerin sekreterleri tarafından girilen ajanda, randevu,
toplantı ve telefonla arayanlar gibi hizmetlere rahatlıkla ulaşabileceklerdir.
 Böylelikle yöneticiler ofis dışında olduklarında bile günlük programlarını takip edip
gerekli düzenlemeleri yapabileceklerdir.
 Bundan sonraki süreçte temel hedeflerimiz arasında e-İçişleri Mobil uygulamalarının
artırılmasıdır.
 Mobil imzanın uygulamaya alınması ile birlikte mobil imza sahibi vatandaşlar
başvurularını hukuki dayanağı olacak şekilde yapabileceklerdir.
e-İçişleri ve Mobil İmza
 Mobil imzanın e-İçişleri Projesine entegrasyon sürecinde Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı
üzerine düşen geliştirme kısmını tamamlamış, ancak Mobil İmza Hizmeti sağlayıcısı olan
firmaların TUBİTAK’ın belirlediği standartlara tam olarak uymadığı tespit edilmiştir.
 Firmaların uyumluluk sürecinde gerekli geliştirmeleri tamamlamasından sonra test süreci
başlatılacak ve akabinde gerçek uygulamaya geçilebilecektir.
 Mobil İmzanın önemli sorunlarından birisi de toplu imzala işleminin yapılamamasıdır.
2-Mobil İmza
İsteği
1-Mobil İmza
İşlemi
4-Parmak İzi
Bilgisi
Mobil e-İçişleri
veya
7-İmzalandı Bilgisi
E-İçişleri Kullanıcısı
5-Mobil
İmza İşlemi
E-İçişleri Projesi
Mobil İmza
Hizmet Sağlayıcı
6-İmza Onay İşlemi
3-İmza İşlemi ve Parmak İzi Bilgisi
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
VATANDAŞ ODAKLI HİZMETLER
(Ortak Modüller Kapsamında)
Vatandaş Odaklı Hizmetler
e-İçişleri Projesi öncelikle kurum içi otomasyonunu sağlamış ve süratle Vatandaş Odaklı
Hizmetlerde de gereken otomasyonu tesis etmiştir.
Bilgi Edinme
• Vatandaşların, 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı
Kanunu gereğince Bilgi Edinme Başvurularını
online olarak yapabileceği ve takip edebileceği
modüldür.
İnsan Hakları
• Vatandaşların insan hakları ile ilgili müracaatlarını
online olarak yapabilecekleri ve başvurularını takip
edebilecekleri modüldür.
E-Dilekçe
E-Randevu
Başvuru Takibi
• 3071 Dilekçe Kanununa göre vatandaşların online
olarak dilekçe gönderebileceği ve takip edebileceği
modüldür.
• Vatandaşların Bakanlık merkez ve taşra
birimlerinden online olarak randevu talep
edebileceği modüldür.
• Kaymakam Adayları Başvurusu, Şehit Yakınları ve
Gazilerin İş İstihdamı, Muhtaç Memur Yakınları
Başvuru Takip, Dul ve Yetim Muhtaçlık Başvurusu
Takibi, Muhtaç Asker Ailesi Başvuru Takip Modülü.
46
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Tek Adımda Hizmet
e-İçişleri Projesi çerçevesinde Valilik – Kaymakamlık Modülü kapsamında
geliştirilen, Tek Adımda Hizmet Bürolarınca yürütülen;
 5510 sayılı Kanunla Genel Sağlık Sigortası (Gelir Tespiti),
 4341 sayılı Kanunla Muhtaç Asker Ailesi Yardımı,
 5434 sayılı Kanunla Muhtaçlık (Dul Yetim Maaşı)
ile ilgili iş ve işlemlerin elektronik ortamda yapılmasını sağlayan bir
uygulamadır.
47
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Tek Adımda Hizmet
Veri Alınan Kurumlar
 Valilik ve Kaymakamlıklarca yürütülen Tek Adımda Hizmet faaliyetleri için e-İçişleri
üzerinden servis sağlamak amacıyla toplam (10) kurum ile protokol imzalanmış olup
(9) kurumdan veri alınması sağlanmıştır. Bunlar;









Kimlik Paylaşım Sisteminden Adres Bilgisi, Aile Listesi, Kimlik Bilgisi
Gelir İdaresinden Kişi Vergi Mükellefiyet Bilgisi,
Türkiye İş Kurumundan İşsizlik Tazminatı Bilgisi,
SHÇEK’dan Evde Bakım Yardımı Bilgisi,
SYDGM’den Yardım Bilgileri,
Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından Tarım Geliri Bilgisi,
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünden Mülkiyet Bilgisi,
Emniyet Genel Müdürlüğünden Trafik Tescil Bilgisi alınmakta olup,
Sağlık Bakanlığından alınan Yeşil Kart Bilgisi SGK’ ya devredilmiştir. Veriler
SGK’dan alınacaktır.
 Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan Sosyal Güvenlik Bilgisi sorgulanması için çalışmalar
devam etmektedir.
 e-İçişleri Tek Adımda Hizmet işlemleri kapsamında SGK ile yapılan protokoller
sonucunda web servisleri aracılığıyla kişilerin Sosyal Güvenlik bilgileri konusunda
bilgi aktarımı sağlanacaktır. Aynı şekilde Geçici Köy Korucuları ile ilgili görev ve
aile bilgileri e-İçişleri aracılığıyla SGK ile paylaşılacaktır.
48
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Tek Adımda Hizmet
Tek Adımda Ofis Uygulama Süreci
 İlgili personelin kontrolünde, başvuruyu yapan kişiye ve yakınlarına ait bilgi girişleri ve
gerekli belgeler tamamlandıktan sonra onay verilerek başvurunun Valilik Kaymakamlık
Modülü içindeki İdare Kurulu karar sayfasına düşmesi sağlanmakta,
 İdare kurulunda başvuru görüşülüp karara bağlandıktan sonra da karar sonucunun Tek
Adımda Hizmet İşlemleri Modülünün sonuç sayfasına bildirilmesi sistem tarafından
sağlanmakta, böylece ilk başvuru ile idare kurulundan çıkacak karar arasında geçen süre en
aza indirilmiş olmaktadır.
Sorgulamalarda Veri Güvenliği;
 Sosyal Güvenlik Kurumu, Emniyet Genel Müdürlüğü, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
ile veri alışverişi e-devlet kapısından,
 GİB ile VPN (Virtual Private Network) kurularak
 Diğer kurumlarla da kullanıcı ve şifreleme mantığı ile çalışan web servisleri ile
sağlanmaktadır.
 Ayrıca sistem üzerinde yapılan tüm işlemler loglanmakta (Kim ne zaman, ne işlem
yaptı? Nasıl yaptı? v.b.) ve sorgulamalar sonucunda alınan bilgiler de veri tabanında
saklanmaktadır.
49
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
SMS ile Bilgilendirme
Başkanlığımızca yürütülmekte olan e-İçişleri Projesi kapsamında;
 Kaymakam adaylığı başvuru sonuçlarının başvuru sahiplerine bildirilmesi,
 Bilgi edinme başvurularında başvuruyu yapan kişiye başvuru sonucunun bildirilmesi,
 "Çok Acil" ibareli evraklarda ilgilisine bilgi verilmesi,
 Kamp lojman başvuru sonuçlarının ve personel atamalarının bildirilmesi,
 5233 sayılı Kanun ile terör zararlarının karşılanması ile ilgili bilgilendirme yapılması,
 İnternet kafe başvuru sonuçlarının bildirilmesi,
 Gelir uygulamalarında borç ödeme bilgilerinin verilmesi ve Bordro işlemlerinin bildirilmesi,
 Muhasebede ödeme bilgilerinin alacaklılara bildirilmesi,
 e-İçişleri’nde yapılan önemli duyurularda ilgililerin bilgilendirilmesi,
 Vatandaş odaklı bilgi edinme işlemlerinde, şehit malul iş başvurularının takibinde, ruhsat işlemlerinin
takibinde, şifre değiştirme ve/veya şifre sıfırlama işlemlerinde kullanılması,
ve benzeri diğer işlemlerde kullanıcıların bilgilendirilmesi amacıyla SMS gönderilmesi amacıyla ilgili
operatörler ile anlaşma yapılmış ve uygulamaya geçilmiştir.
 Bilgi edinme, ruhsat takibi, gelir uygulamalarında borç takibi gibi konularda da interaktif bilgilendirme
yapılması da hedeflenmektedir.
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
İŞ ZEKASI
İş Zekası Nedir?
 İş Zekası & Karar Destek Sistemi: Enformasyon yönetim sistemlerinde toplanan ve biriktirilen
verilerin veri ambarı adı verilen tek bir merkezde toplanması ve belirlenen hedef konularda karar
vermeyi kolaylaştırıcı özet raporlar ve çizelgeler çıkarmayı sağlayan bir teknolojidir.
 Sistem üzerinde bir strateji belirlemek, politika üretmek ve ihtiyaç duyulan bilgilere anında erişmek
için Karar Destek Sisteminin oluşturulması ve buna paralel olarak verilerin analiz edilmesi, belirli
hedefe yönelik strateji ve politikaların oluşturulması için, uygun formatta raporların elde edilmesi ve
kullanılması amacıyla İş Zekası Geliştirme çalışmaları ile projeye dönük daha hızlı ve kapsamlı
raporlar alınması hedeflenmektedir.
 Bu çalışmalar dahilinde pilot proje olarak E-İçişleri sistemine yeni eklenen "Envanter" modülü seçilmiş
ve veri toplama çalışmaları sürerken bir yandan da veri ambarı ve iş zekası geliştirme çalışmaları
yürütülmeye başlanmıştır.
 Pilot uygulamanın ardından iş zekası çözümleri Bakanlığımızda kullanılan diğer yazılım sistemleri ve
modüllere de uygulanacak, elde edilen rapor ve çizelgeler yetki sahibi kullanıcıların yetki seviyelerine
göre kendilerinin düzenleyebileceği ve istedikleri kritere göre rapor alabilecekleri esneklikte Intranet
Portal üzerinden yayına açılacaktır.
 Merkez ve Taşra personelinin e-İçişleri sistemi üzerinde yaptığı işlem durumlarının
raporlanması, işlem sayısı ve süresi gibi istatistiklerin en üstten en alt seviye yöneticilere kadar
görsel sunumuna yönelik iş zekası uygulamaları için çalışmalar devam etmektedir.
52
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
İNTERNET YAYINI VE PORTAL
İnternet Yayını ve Portal Çalışmaları
Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı İnternet faaliyetlerini aşağıdaki projelerle yürütmektedir.
İSAY PROJESİ
İSAY (İnternet Sayfaları Yönetimi) Projesinin amacı, İçişleri Bakanlığı’nın, internet
sitesi ihtiyacı olan merkez birim, valilik, kaymakamlık, il özel idareleri ve İçişleri
Bakanlığı’na bağlı taşra teşkilatına hazır, güvenilir ve kolay internet siteleri oluşturma
hizmeti vermektir.
 Proje Microsoft Visual Studio 2010 platformunda ve Microsoft SQL Server Veri
tabanı kullanılarak geliştirilmiştir. Güvenlik açıklarını yok etmek amaçlı düzenli
olarak güncellenmektedir.
 Şuan itibariyle başta Bakanlık internet sitesi olmak üzere, 15 Bakanlık Merkez
Birimi, 31 il, 462 ilçe ile, 631 Taşra birimi olarak toplam 646 birim tarafından
kullanılmaktadır.
İBEA PROJESİ
İBEA projesinin amacı İçişleri Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatına Microsoft
SharePoint Platformunda ve Microsoft SQL Server Veri tabanı kullanarak hazır,
güvenilir, kolay ve esnek yapılı internet siteleri hizmeti vermek, Kurumsal İntranet
Portal oluşturmak, İş Zekâsı ve Karar Destek Sistemi uygulamaları geliştirmektir.
54
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
İnternet Yayını ve Portal Çalışmaları
BULUNDURMA HİZMETİ (HOSTING) ÇALIŞMALARI
Bu projenin amacı; tasarlanmış, kodlanmış ve çalışan durumdaki hazır bir internet
sitesinin, sürekli olarak internete bağlı bir sunucu üzerinden yayınlanması için sunucuda
o siteye ait bir bulundurma alanı tanımlamaktır.
Şuan itibariyle 4 merkez birim, 6 il, 29 ilçe, 2 özel idare ve 8 taşra teşkilatı olmak üzere
toplam 49 birim tarafından kullanılmaktadır.
DOSYA PAYLAŞIM SİSTEMİ
Sayın Bakanımızın ziyaret ettiği yerlerde çekilen fotoğraflarının e-posta ile aktarımında
yaşanan zorluklar nedeniyle başkanlığımızca geliştirilen proje Microsoft Visual Studio
2010 platformunda Microsoft SQL Server Veri tabanı kullanılarak geliştirilmiştir.
Merkez birim ve Valilikler için hizmete açılmış olan sistem sayesinde kurumlar
istedikleri kullanıcıları yetkilendirip dosya paylaşımı yapabilmektedir. Şuan itibariyle 7
merkez birim ve 39 valilik olacak şekilde toplam 46 birim tarafından kullanılmaktadır.
55
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
İnternet Yayını ve Portal Çalışmaları
YILLARA GÖRE İSAY ABONE SAYILARI
1,790
1,054
515
622
646
333
150
2008
2009
2010
2011
2012
2012
2013
Hedef
Hedef
56
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
BİLGİ GÜVENLİĞİ
AÇIK KAYNAK KODLARI
Bilgi Güvenliği
BİLGİ GÜVENLİĞİ NEDİR?
Bilginin; hukuka aykırı, her türlü yetkisiz erişiminden, kullanımından, ifşa
edilmesinden, yok edilmesinden, değiştirilmesinden veya hasar verilmesinden
korunması işlemidir.
Bilgi güvenliği, 3 temel unsurdan oluşmaktadır.
 Gizlilik;
Bilginin yetkisiz kişilerce erişilememesidir.
 Bütünlük;
Bilginin doğruluğunun ve bütünlüğünün sağlanmasıdır. Bilginin
içeriğinin değiştirilmemiş ve hiçbir bölümünün silinmemiş olmasıdır.
 Erişilebilirlik;
Bilginin erişim yetkisi olanlar tarafından istenildiği anda ulaşılabilir ,
kullanılabilir olmasıdır.
58
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Bilgi Güvenliği
AMACI
Veri Bütünlüğünün Korunması
Erişim Denetimi
 Gizliliğin Korunması
 Sistem Devamlılığının Sağlanması


SALDIRI KAVRAMI
Kurum ve şahısların sahip oldukları tüm değer ve bilgilere izinsiz erişmek,
zarar vermek, maddi/manevi kazanç sağlamak için bilişim sistemleri
kullanılarak yapılan her türlü dijital saldırı olarak tanımlanabilir.
Saldırı Yöntemleri:
 Hizmet Aksatma Saldırıları
 Ticari Bilgi ve Teknoloji Hırsızlıkları
 Web Sayfası İçeriği Değiştirme Saldırıları
 Kurum Üzerinden Farklı Bir Hedefe Saldırmak
 Virüs , Worm , Trojan Saldırıları
 İzinsiz Kaynak Kullanımı
 Sosyal Mühendislik Saldırıları
59
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Şifre Politikası
 e-İçişleri sisteminin daha güvenli hizmet verebilmesi amacı ile Başkanlığımız tarafından güvenlik
politikaları geliştirilmiştir.
 Bilgi Güvenliği kapsamında sisteme entegre edilen Şifre Politikası ile tüm e-İçişleri kullanıcılarının
mevcut şifrelerini daha güvenli bir hale getirmek amacıyla gerekli altyapı çalışmaları tamamlanmıştır.
 16.945 e-İçişleri kullanıcısı tarafından güvenli şifre oluşturma işlemi başarıyla gerçekleştirilmiştir.
 Kullanıcıların kendi şifrelerini kendilerinin yenilemesine olanak sağlanarak ve şifre geçerlilik süresi 45
gün ile sınırlandırılarak güvenlik seviyesi arttırılmıştır.
 Şifre Politikası ile mevcut şifreler daha güvenli hale getirilmiş, güvensiz şifrelerin sistem üzerinde tehdit
oluşturması engellenmiştir.
 SMS iletileriyle şifre yenileme işleminin yapılması sağlanmıştır.
Sisteme Sertifikalı Giriş
 Güvenliği üst düzeyde tutmak amacıyla e-İçişleri Projesine Nitelikli Elektronik Sertifika cihazı ile giriş
15.05.2012 tarihi itibariyle zorunlu hale gelecektir.
 Böylece güvenlik seviyesi en üst düzeye çıkarılmış olacaktır.
Bilgi Güvenliği
SOSYAL MÜHENDİSLİK
 İnsan ilişkilerini veya insanların dikkatsizliklerini kullanarak kurum hakkında bilgi
toplamak olarak tanımlanabilir.
 Amaç kurum yapısı, kurumsal ağın yapısı, çalışanların/yöneticilerin kişisel bilgileri,
şifreler ve saldırıda kullanılabilecek her türlü materyalin toplanmasıdır.
 Kuruma çalışan olarak sızmak, çalışanlarla arkadaş olmak, teknik servis yada destek
alınan bir kurumdan arıyormuş gibi görünerek bilgi toplamak, bilinen en iyi örnekleridir.
SOSYAL MÜHENDİSLİK – ÖNLEME YÖNTEMLERİ
 Telefonda kuruma ait bilgiler, karşıdaki kişinin doğru kişi olduğuna emin olmadan
verilmemelidir
 Çalışanları kuruma dahil ederken özgeçmişleri, alışkanlıkları ve eğilimleri incelenmelidir
 Kurum çöpleri (büro malzemeleri, not kağıtları, bordrolar vs.) tamamen kullanılmaz hale
getirilmeli daha sonra atılmalıdır
 Sistem yöneticilerinin, kurumsal bilgileri posta listelerinde, arkadaş ortamlarında ve
benzeri yerlerde anması önlenmelidir
 Önemli sunuculara fiziksel erişimin olduğu noktalarda biometrik doğrulama sistemleri
(retina testi, parmak izi testi vs.) ve akıllı kart gibi harici doğrulama sistemleri
kullanılmalıdır
61
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Bilgi Güvenliği
TÜBİTAK ile yapılan Çalışma
 e-İçişleri yazılımları için kaynak kod analizi yapılması,
 Bilgi işlem altyapısı güvenliğinin gözden geçirilmesi kapsamında bilgi
güvenliği yapılandırma ve penetrasyon testlerinin gerçekleştirilmesi,
 ISO/IEC 27001 standardına göre Kurum’da risk analizi yapılması,
 Bilgi güvenliği eğitimlerinin verilmesi,
çalışmaları halen devam etmektedir.
 Bu sürecin sonunda ISO/IEC 27001 sertifikasının alınması planlanmaktadır.
62
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Açık Kaynak Kodları
Açık kaynak kodlu yazılımların avantajları
 Düşük Maliyet: Açık kaynak kodlu olmayan projeler ve yazılımlar bir ürünü üretebilmek için
kendi kaynaklarını oluşturmak ve bu kaynakları diğer firmalardan saklamak durumunda
kalmaktadırlar. Bu da üretim maliyetinin yükselmesıne neden olmaktadır. Ancak Açık Kaynak
kodlu yazılımlar geliştirildikten sonra kodlarını ve kaynaklarını diğer projelere açmakta
böylece daha geniş kaynaklara sahip olabilmektedir.
 Güvenlik: Açık kaynak kodlu yazılımlar diğer yazılımlara göre; 1) Kodların herkese açık
olması ve bir çok programcının kodları görmesi, 2) Kodu yazacak kişilerin bu kodun tüm
dünyaya yayılacağını bilmesi, bu nedenle daha iyi kod yazması nedenleriyle daha güvenli
olarak kabul edilmektedir.
 Devamlılık: Açık kaynak kodlu olmayan yazılımlarda, eğer yazılımı çıkarmış olan firma iflas
ederse program da firma ile beraber kayboluyor ya da yazılımın sahibi olan firma yazılımını
durdurabiliyor. Ancak açık kaynak kodlu yazılımlarda böyle bır durum söz konusu değildir.
Eğer geliştiriciler kodu geliştirmeyi bırakırsa bir başka firma ya da kişi kodu kaldığı
yerden alıp geliştirebilir.
 Esneklik: Açık kaynak kodlu olmayan büyük yazılımlarda yazılımlar bir otorite tarafından
çıkarılır. Bir program aldıysanız programın size sunduğu kadarını kullanmak zorundasınız.
Ancak açık kaynak yazılımlarda böyle bir sorun yoktur. İhtiyaca göre kodu kendi işlerinize
uygun olacak şekilde değiştirebilme gibi tüm hakları vermektedir.
63
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
EĞİTİM FAALİYETLERİ
Eğitim Faaliyetleri
 Bu ve bundan sonra düzenlenecek eğitim programlarında farkındalık eğitiminin ötesinde;
 Projenin uygulamasında karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerilerinin tartışılabileceği,
 e-İçişleri Projesi ve diğer bilişim projelerinin geliştirilmesi ve uygulanması konusunda faydalı
olabilecek önerilerin alınabileceği,
 E-Yerel Yönetimler Modülleri için özel idarelerden sorumlu vali yardımcılarına da eğitim verilmesi ve
sürece etkili katılımının sağlanması,
 Özellikle projeden sorumlu Mülki İdare Amirlerinin katılımlarının esas olacağı,
ileri düzey eğitimler şeklinde planlanması düşünülmektedir.
 Bilgi İşlem Şube Müdürlüklerinin kurulması ile il ve ilçelerdeki e-İçişleri Projesi eğitimlerine devam
edilecek ve projenin Taşra Teşkilatındaki uygulanabilirliğinin devamı sağlanacaktır.
 Yeni açılan ya da geliştirilen Modüller uygulamaya açılmadan önce ilgili personele gerekli eğitimler
verilmeye devam edilecek,
Bilgi İşlem Personeli Hizmet İçi Eğitim Faaliyetleri
 Başkanlık personelinin değişen teknolojik gelişmelere uyumunu sağlamak amacıyla 2011 yılı içerisinde
sistem ve yazılım konularında aldıkları eğitimler içinde bulunduğumuz 2012 ve ileriki yıllarda da
arttırılarak devamı sağlanacaktır.
65
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
BİLİŞİM KOORDİNASYON KURULU
Bilişim Koordinasyon Kurulunun Yapısı
Kurulun Amacı
Bakanlığımız birimlerince bilişim alanında gerçekleştirilen yatırım, faaliyet ve projelerin
koordinasyonu, izlenmesi, değerlendirilmesi ve yönlendirilmesidir.
Kurulun Oluşturulması
Bilişim Koordinasyon Kurulu 01.06.2009 tarihli B.05.0.BİD.0.77.00.00/445 sayılı yönerge ile
oluşturulmuş, Başkanlığın kuruluşu esnasında Kanun maddesine bu çerçevede hüküm konulmak
suretiyle kanun düzeyinde hukuki altyapıya kavuşturulmuştur.
Kurulda Yer Alan Birimler










İller İdaresi Genel Müdürü,
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürü
Mahalli İdareler Genel Müdürü
Personel Genel Müdürü
Strateji Geliştirme Başkanı
Bilgi İşlem Dairesi Başkanı
Emniyet Genel Müdürlüğü
Jandarma Genel Komutanlığı,
Sahil Güvenlik Komutanlığı temsilcilerinden oluşmaktadır.
Bilişim Projeleri Yürüten Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı ve Dernekler Dairesi Başkanlığının
da kapsama alınması kararlaştırılmalıdır.
Kurulun Sekretaryası ve Raportörlüğü Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca yürütülmektedir.
67
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
Bilişim Koordinasyon Kurulunun Kararları
Kurul Çalışmaları
20.09.2011 tarihinde Bilişim Koordinasyon Kurulunda üye birimlerin temsilcileri ile toplanmış ve gündem
doğrultusunda Bakanlık birimleri ve bağlı kuruluşlar tarafından yürütülen bütün bilişim projeleri
değerlendirilerek, İçişleri Bakanlığı ve bağlı kuruluşları kapsayacak şekilde Bakanlığın uzun vadeli
bilişim strateji ve hedeflerinin belirlenmesi gerektiği değerlendirilmiş, Bakanlık Makamının onayı ile
öncelikli hedefler kararlaştırılmış ve uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda;
 Uluslararası normlarla belirlenmiş bilgi güvenliği politikalarının izlenmesi, bu normları da dikkate
Bakanlık bilgi güvenliği politikalarının belirlenmesi ve uygulamanın takip edilmesi,
 Birbirinden ayrı ağ ve internet altyapılarına sahip Bakanlık birimlerinin hem veri akışının güvenli ve
verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi hem de mükerrer yatırımların önüne geçilerek maliyetlerin
düşürülmesi amacıyla ortak bir ağ altyapısı oluşturulmasına yönelik politikaların belirlenmesi,
 Bakanlığın bilişim altyapı hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak ve mükerrer yatırımları önlemek amacıyla
ortak İş Sürekliliği ve Felaket Kurtarma Merkezi kurulumu ve işleyişi politikalarının belirlenmesi,
 Akıllı kartlar ile ilgili olarak idari ve fiziki altyapıya yönelik politikaların belirlenmesi,
 Bakanlık Bağlı Birimlerinin Elektronik Doküman Yönetim Sistemlerinin e-İçişleri Projesine dahil
edilmesi sürecinin belirlenmesi ve uygulanması,
 Bütün birimlerde geçerli olmak üzere veri paylaşımı, yazılım, donanım ve benzeri standartların
belirlenmesi,
Çalışmalarına başlanmıştır.
68
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
T.C.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞI
BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI
e-İçişleri PROJESİ
YENİ YOL HARİTASI
E-İçişleri Yol Haritası
YAZILIM
 Üst düzey amirlerin gizli evrak durumlarının, vatandaşların ortak kullanımına açık olan bilgi
edinme, insan hakları gibi başvuru dilekçe durumlarının, bakanlık personeline önemli bazı
duyuruların cep telefonlarına SMS (kısa mesaj) ile bildirilmesi planlanmaktadır.
 e-İçişleri Doküman Yönetim Sistemi uygulanmasının Bakanlığımızın daha önce pilot kurum
olarak yer aldığı Kalkınma Bakanlığı e-Yazışma Projesi kurallar setinin uygulanmasıyla diğer
kurumlarla tamamen elektronik ortamda yazışacak hale gelmesi için test çalışmaları yapılmıştır.
Kurumlar arası elektronik evrak akışı entegrasyonu çalışmaları devam edecektir.
 Kurumsal İş Zekası çalışmaları kapsamında geliştirilen Karar Destek Modülü ile dinamik,
detaylı ve görsel raporlamalar yapılabilecektir.
 Üst Yönetim Bilgi Sistemi, Karar-Destek Sistemi türü iş zekası metotları kullanılarak verinin
istenen bilgiye dönüştürülmesi sağlanacaktır.
 Kurumlar arası veri iletişimin daha etkin ve güvenli yapılabilmesi amacıyla gerekli yazılımsal ve
donanımsal altyapılar kurulacaktır.
70
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
E-İçişleri Yol Haritası
DONANIM VE ERİŞİLEBİLİRLİK
 Bakanlık merkez ağ ve enerji yedekleme altyapılarının yenilenerek güvenlik ve hız bakımından
sorun oluşturmayacak bir düzeye çıkarılması ve bu kapsamda haberleşme ihtiyaçlarının ortak ağ
üzerinden yapılmasını sağlayan çalışma yapılması planlanmaktadır. (IP Telefon Uygulaması)
 Depolama alt yapısı güçlendirilerek uygulama ortamının benzeri bir test ortamı yaratılacak ve
böylece gerçekçi fonksiyonel, entegrasyon ve yük testleri yapılabilmesi sağlanacaktır.
 Güvenlik duvarı geliştirilerek daha fonksiyonel cihazlarla VPN altyapısı oluşturulacaktır.
 E-İçişleri sunucularına RAM (bellek) takviyesi yapılarak performans artışı sağlanacaktır.
 Yönetici durumundaki kullanıcılar olan mülki idare amirlerine ağ üzerinde haberleşme veri
alışverişine de imkan sağlayacak tablet PC verilmesi amacıyla oluşturulmuş olan komisyon
çalışmaları devam etmektedir.
 Projede kullanılan PC, yazıcı, tarayıcı vb cihazların bir takvime bağlanarak yenilenmesine ve
güncel tutulmasına Bilişim Envanteri Modülü kapsamında devam edilecektir.
 Bilgi Güvenliği kapsamında gerekli çalışmalar tamamlanacaktır.
EĞİTİM
 Kullanıcılara yönelik olarak her yıl ilkbahar ve sonbahar olmak üzere 2 eğitim programı
71
düzenlenmektedir
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI
72
BİLGİ İŞLEM DAİRE BAŞKANLIĞI