Transcript Çin Halk Cumhuriyeti eğitim sistemi

GELİŞMİŞ ÜLKELERDE EĞİTİM
Prof.Dr. Mustafa Ergün
Çin Halk Cumhuriyeti’nde
Eğitim
Eski Çin'de ülkeyi kral ve ona bağlı
soylular idare ediyordu. MÖ
1766'daki Şang Hanedanı ülkeyi
600 yıl yönetti. Onu deviren Zou,
Çin'i "göklerin vekili" olarak
yönetmeye başladı.
Han sülalesi Çin yönetimini
merkezileştirdi. Katı sınavlarla
seçtiği sivillerden 17 tabakalı bir
sivil bürokrasi kurdu.
17. ve 18. yüzyıllarda büyük
Avrupa ülkeleri birbiri ardından
Çin'i sömürgeleştirmeye başladılar.
İngiltere'nin Çin'e büyük miktarda
afyon kaçırarak Çin gümüşünün
dışarıya kaçırması üzerine Afyon
Savaşı başlamış, ama Çin
yenilmiştir (1840-49). Bundan
sonra Çin yarı sömürge ve yarı
feodal bir ülkeye dönüştü. Yapılan
birçok ayaklanma bastırıldı.
Dr. Sun Yat-Sen önderliğindeki bir
burjuva demokratik devrimi olan
1911 Devrimi, Qing Hanedanı
yönetimine son verdi. Çin’i 2000
yılı aşkın bir süre yönetmiş olan
monarşik sistem, Çin Cumhuriyeti
hükümetinin kurulması ile son
buldu.
1911-1949 arasında Çin
Cumhuriyeti'ni Sun Yatsen yönetti.
1921'de Mao Zedong, Çin
Komünist Partisi'ni kurdu.
Bu Parti Çin yönetimini
eline geçirmek için sürekli
ayaklanmalar yaptı ve
İkinci Dünya Savaşı'ndan
sonra Sovyetler Birliği'nin
de desteği ile savaşı
kazandı. Çan-Kay-Şek
yönetimini Tayvan adasına
kaçmaya zorladı ve Çin
Halk Cumhuriyeti'ni kurdu.
1949'dan beri Çin ana
kıtasını Halk Cumhuriyeti
formatında Komünist
Partisi yönetiyor.
Konfüçyüs, bütün Çin'in babasıdır.
Fazilet ve iyilik üzerine dayalı bir
öğretisi vardır. Geçmiş, bize
geleceğin nasıl olacağını bildirir;
geçmişi inceleyerek gelecek
hakkında daha fazla bilgi elde
edebiliriz, demiştir. Sözleri
toplanarak Analektler adıyla
yayınlanmıştır.
Çin'in diğer önemli felsefeleri
Taoizm (Daoism) ve Legalizm'dir.
Budizm de Hindistan'dan Çin'e
yayılan bir başka öğretidir.
Çin seddi (Büyük Duvar), MÖ 657 yılında Ç’in derebeyliği tarafından
yaptırılmaya başlanmış, yapım MÖ 200’lü yıllara kadar sürmüştür. 6.700 km
(8.500 diyenler de var) uzunluktadır. Derebeylikler arasındaki sınır, göçebe
halklarla aradaki sınır vs şeklinde değişik yorumlar vardır.
Okay, B. (1993). Çin Seddinin Yapılış Nedeni Hakkında Değişik Bir Görüş, DTCF
Dergisi, 36:1,2. (http://www.genelturktarihi.net/cin-seddinin-yapilis-nedeni)
Çin nüfusunun büyük bir
kısmı ülkenin doğu
kısımlarında yaşar.
Kökü çok eskilere giden Çin yazısı MÖ 200'lerde
standartlaştırılmıştır. Yaklaşık 50 bin kadar karakter vardır. Çin
dilindeki harfler yan yana gelerek kelimeyi oluşturmazlar. Çin
dilinde her kelime için farklı bir harf vardır. Çin yazı sistemi
geleneksel ve basitleştirilmiş olarak ikiye ayrılır. Geleneksel Çin
yazısı (Hanzi), 1954'te Çin Halk Cumhuriyeti'nde Basitleştirilmiş
Çin yazısına geçişten sonra resmen kalkmıştır.
Bu karakterlerin 2 bin kadarını bilenler okuma yazma biliyor
kabul edilir. İyi ve eğitim almış bir Çinli okuyucu 5000 ile 7000
karakteri bilir. Çince bir gazete okuyabilmek için en az 3000
karakter öğrenilmelidir.
Çin yazısı, Çin'i Çin yapan unsurlardan biridir ve Çince'nin farklı
lehçelerini, hatta belki de dilleri konuşan insanlar bu yazı
sayesinde anlaşabilirler. Çin'de bütün televizyon programları
altyazılıdır. İzleyici, programda kullanılan lehçeyi anlamasa da
sorun olmaz.
Çin yazısı alfabe
değildir. Kelimeleri
ifade eden işaretlerdir.
Her harf bir sesi değil,
bir düşünceyi ifade
eder. Yukarıdan aşağıya
yazılır. Yazılı dil ile
konuşulan dil arasında
bağlantı yoktur;
insanlar aynı yazıyı
öğrenirler ama farklı
diller konuşurlar.
1951’de Çin yazısında ve
dilinde reform yapılması kararı
alındı. 1956’da öğretim dili
standartlaştırıldı. 1964’te Çin
Yazı Dili Reform Komitesi
kuruldu. 2.238 basit karakter
kabul edildi. Bu 1977’de tüm
ülke çapında uygulanmaya
başlandı. 1987’de tekrar bir
ortak tek dil kullanma girişimi
olduysa da yüzlerce bölgesel
ağız konuşulmaya devam
ediyor. Bu arada 1958’den veri
Çin yazısını Batı harfleriyle
yazma çalışmaları da devam
ediyor.
Milattan önceki dönemlerde
Çinli soylular altı sanat (liu-yi)
(Ata binme, okçuluk, savaş
arabası kullanma, müzik, yazı,
matematik) üzerine dayalı bir
eğitim alıyorlar.
Bu dönemde yüzlerce farklı
düşüncenin okulu kuruluyor.
Bunlardan en kalıcı olanı
Konfüçyüs’ün herkese açık
olan okuludur.
beyond-school.org -
Gene bu dönemde Legalizm
dediğimiz ataerkil Çin devlet
felsefesi ortaya çıktı.
Han döneminde Mencius‘un
«Aklını çalıştıran başkalarını
yönetir, bedenini çalıştıran ise
yönetilir« ilkesinden hareketle
soylu ailelerin onbinlerce
çocuğuna binlerce okulda
eğitim verilmeye başlandı.
www.absolutechinatours.com
950’lerde Beyaz Geyik Grotto
Akademisi, 1111’de Donglin
Akademisi kuruldu ve burada
yüksek Çinli bürokratlar yetişti.
1178’de ulusal askeri akademi
kuruldu.
Çin, dünyada ekonomik faaliyetin ilk
ortaya çıktığı yerlerden biridir. Hem
tarım ve dokuma alanında hem de el
sanatları (boyama, porselen vs) ve
madencilik alanında çok büyük bir
kültür geliştirdiler. Dünyanın ilk barajını
yaptılar. Kâğıdı ve matbaayı, barutu ve
fişeği buldular. Bütün Ortaasya’yı geçip
Akdeniz’e ulaşan İpek Yolu ticaretini
geliştirdiler. Çinli gezginler başka
ülkelere, Marko Polo gibi başka
gezginler Çin'e gittiler.
Felsefede, edebiyatta, sanatta
kendilerine has büyük gelişmeler
sağladılar. Astronomi, matematik ve
coğrafya alanlarında da büyük başarılar
elde ettiler. Sismografı keşfettiler, pi
sayısını buldular. Boylam dairesinin
uzunluğunu hesapladılar. Tıpta
akupunktur tekniğini geliştirdiler.
Çin, modern eğitim sistemine
1911-1949 arasında yaşayan
Çin Cumhuriyeti zamanında
kavuştu. Geleneksel ders
programı kaldırıldı ve modern
bir ders programı
uygulanmaya başlandı.
Konfüçyüscülük artık temel
değildi. Ortaokul, lise ve
üniversiteler kuruldu. Yabancı
dil (özellikle İngilizce)
öğretilmeye başlandı.
Komünist dönemde, önce 1966'ya
kadar Rus eğitim sistemi taklit edildi.
Rusça ağırlıklı bir yabancı dil eğitimi
yapıldı, sonra geri İngilizceye
dönüldü. «İki ayak üzerinde yürüme»
sloganı ile Konfüçyüscülük ile Batı
dengeli götürülmeye çalışıldı.
1966-76 arasında Büyük Kültür
Devrimi yapıldı.
Büyük Kültür Devrimi, kapitalizm
ve liberal burjuva unsurların Çin
toplumunda tekrar egemen
olmasına karşı başlatılmış, bu tür
düşüncelerin Çin gençlerinin
kafasından tamamen
uzaklaştırılmasını amaçlayan bir
hareketti. Bunun için Kızıl
Muhafızlar sistemi kuruldu. Eski
geleneklere, eski kültüre, eski
alışkanlıklara ve eski fikirlere
savaş açılmıştı. Bu kargaşa Çin'e
çok büyük maddi kayıplar verdi.
1958-60’taki İleriye Doğru
Büyük Sıçrama ve 1962-65
arasındaki Sosyalist Eğitim
Hareketi, işçi ve köylülerle
aydınlar arasındaki farkı
kapatmaya çalıştı. Kültür
Devrimini amacı da bu idi.
Ama Kültür Devrimi
sırasında üniversite hayatı
neredeyse bitti. Üniversite
karşı devrimci cephede
görülüyordu ve kapatıldı.
1976’da Mao’nun
ölümünden sonra Çin
eğitim politikasında da
önemli değişiklikler yaptı.
 “Dört modernleşme alanı” olarak
tarım, sanayi, milli savunma ve
bilim-teknoloji seçildi.
 “Dört temel prensip” olarak
sosyalist yol, halkın demokratik
diktatörlüğü, Çin Komünist
Partisi’nin liderliği ve MarksizmLeninizm-Maoizm düşüncesi esas
alındı.
 Seçkin okulları temizlendi.
 Ortaöğretim düzeyinde mesleki ve
teknik liseler kuruldu.
Deng Xiaoping döneminde Çin modernleşmesi
eğitimin modernleşmesine bağlandı. Eğitim
yönetiminde merkezi yönetim kaldırıldı. Eğitim
hedefleri evrensel gelişmelere göre belirlendi.
Program, sınavlar, ders kitapları ve öğretmen
yetiştirmede standartlar geliştirildi. Ama gene de
eğitimin her tarafında ÇKP ilkeleri geçerlidir.
Çin 1950’den beri 9 yıllık zorunlu eğitim uyguluyor.
1985’de ÇKP temel eğitimi mahalli idarelere bıraktı.
Aileler ilköğretim için küçük bir ücret ödüyor, ama
yoksul aileler destekleniyor. Genelde ilkokullar 7
yaşında başlıyor ve beş yıl sürüyor. Pekin, Şangay
gibi şehirlerde 6.5 yaşında başlayıp altı yıl sürüyor.
1995’te Dokuz Yıl Zorunlu
Eğitim Kanunu (中华人民共和国义务教
育法) çıkartıldı. Burada hem
sosyalist modernleşmeden
hem de Çin’in geleneksel
kültür ve medeniyetinden
bahsediliyordu.
Ayrıca ilköğretimde %100,
ortaokullarda %95, liselerde
%50’nin üzerinde okullaşma
hedefleri konuyordu.
9 yıl zorunlu öğretim
ilkokullarla ortaokulların
program bakımından
bütünleştirilmesini
amaçlıyordu.
Dönem
Okulöncesi
İlkokul
Ortaokul
Lise
Yükseköğretim
Kolej
Üniversite
Yüksek lisans
Doktora
süre
1~3
5~6
3~4
3
2~3
4~5
2~3
3
1986 yasasında zorunlu eğitimi
uygulama bakımından Çin üç bölge
oluşturdu: Gelişmiş bölgeler, orta
gelişmiş kasaba ve şehirler ve
gelişmemiş bölgeler. Dolayısıyla
ilköğretimde eşitlik ve standardı
sağlamak çok zordur.
Çocuklar okula 7 yaşında gider, 6+3 = 9
yıl zorunlu eğitim vardır. Haftada beş
buçuk gün okula gidilir. İki dönem 9.5 ay
eğitim yapılır. 1 Eylülde başlayan okullar
Temmuz-Ağustos'ta tatil yapar. Kış tatili
Ocak-Şubatta.
En iyi öğrencileri toplayan seçme
ortaokullar (Key school) Kültür devrimi
sırasında kapatılmıştı, 1980 başlarında
yeniden ortaya çıktı. Ama gene de
sürekli tartışılıyor ve bazı şehirlerde
kapatılıyor.
Çin ortaöğretim sisteminde
bir orijinallik yoktur.
Ortaokul ve liseler vardır.
Liseler genel (akademik) ve
teknik-meslek liseleri olarak
iki gruba ayrılır.
İlginç olan ortaokul
düzeyinde de meslekiteknik eğitim sistemi devam
ediyor.
Zhongkao (中考), lise giriş sınavıdır. Sözlü ve yazılı olarak
yapılır. Üniversiteye giriş sınavı kadar zor bir sınavdır. Okul
800 öğrenci alacaksa 700’u bu sınavla, geri kalan 100’ü
okul giriş puanına yakın alt puanlılardan ücretli olarak alır.
Mesleki eğitim Kanunu 1996’da çıkarıldı. Artık yüksek
kalite beceriler kazandırılmaya çalışılıyor. Lise
öğrencilerinin yarısı, özellikle kırsal bölgelerde bu okullara
yönlendirilmek isteniyor. Ama bu sağlanamıyor. Bu
okullarda yüzlerce program var.
Çin okullarında her okulun
farklı üniforması geleneği
de devam ediyor. Bu,
aslında Mao dönemindeki
tek tip kıyafet uygulamasına
ters bir durum.
www.asiafinest.com
Çin’de ilk ve ortaöğretimdeki okullaşma durumu
Üniversiteye Giriş Sınavı (普通高等学校招生全国统一考试)
Ulusal Olgunluk Sınavı da denir (Gaokao, 高考). 1952 yılından beri yapılır.
Lise son sınıf öğrencileri girer. Mao döneminde zeki öğrenciler bazen köylere
çalışmaya gönderildi, politik ve aileye göre öğrenci seçimleri yapıldı. 1977’de
tekrar düzene sokuldu ve tek standart sınav yapılmaya başlandı. 1985’te
Şangay’a bağımsız sınav yapma izni verildi ve onu diğer büyük şehirler izledi.
2006’da 8.8 milyon öğrenci sınava girdi.
Bazı üniversitelere tercih sınavdan önce, bazılarına sınavdan sonra, başka
bazılarına da puanlar belli olduktan sonra yapılır. Sınav 2-3 gün sürer.
Vilayetlerin seçme talepler farklı farklıdır. Üniversitede kayıtlı öğrenci bu
sınavlara giremez. Sınavlara katılmanın sağlık dahil birçok şartı var.
3+X, 3+2, 4+X, 3+1+X, 3+2+X, 3+X+1 gibi formatları vardır.
europe.chinadaily.com.cn
Seçkin üniversiteler ayrı, normal
üniversiteler için ayrı çeşitli kotalar var.
Çeşitli bölgeler veya vilayetler önseçme
sınavları yapıyor. Azınlık veya geri kalmış
bölgelere (mezun olunca kendi bölgelerinde
çalışmak şartıyla) kontenjan ayrılıyor.
www.passimblog.com
Bazı fakülteler düşük puanlı öğrencilerden
“deneme öğrencisi” alırlar. Bu biraz yöneticilere
verilen torpil hakkı gibidir. Yazılı sınavın yanı sıra
beden sağlığı ve politik kontroller ve elemeler de
yapılır. Sınavı Devlet Eğitim Komisyonu yapar.
www.globaltimes.cn
Pekin Üniversitesi, 1898 yılında eski Gouzijian
eğitim enstitüsünün yerine İmparatorluk
Başken Üniversitesi (京師大學堂) adıyla
kuruldu.
1895'te Amerikalı eğitimci Charles Daniel
Tenney tarafından Tianjin'de Peiyang Batı
İnceleme Okulu (天津北洋西學學堂) adıyla bir
yükseköğretim kurumu kuruldu (sonrdan
Peiyang Üniversitesi oldu). 1896'da daha
sonra Jiao Tong Üniversitesi olacak kurumun
ilk şekli Şangay'da kuruldu. Bu kurum
1930'larda Doğunun MIT'si adıla ün yaptı.
Wuhan Üniversitesi de kendisinin ilk şeklinin
1893'te kurulan Ziqiang Enstitüsü olduğunu
iddia eder.
Bundan sonra kurulan üniversiteler olarak
Nanjing Üniversitesi (1902), Fudan
Üniversitesi (1905)，Tongji Üniversitesi
(1907) ve Tsinghua Üniversitesi (1911)
sayılabilir.
2004 sonlarında Çin’de 2.235 yüksek öğretim
okulu vardı ve okullaşma oranı %19 idi. Çin’de
üniversitelerin yanı sıra sanayi
multiversiteleri ve uzmanlık kolejleri
(okyanus, nükleer fizik, polimer kimya ve fizik
gibi) açıldı. 1993’te 302 üniversitenin 100’den
fazlası dünya çapında ünlü idi. 1999-2003
arasında öğrenci sayısı 1.6 milyondan 3.82
milyona çıktı.
1994’te seçkin üniversiteler korunmakla
birlikte üniversite eğitiminin kitleleşmesi
(massification) yaşandı. Tek tip merkezi
üniversite anlayışından vazgeçildi. Biraz
ticarileşme (marketization) başladı. 2007
yılından itibaren bazı seçkin üniversiteler
merkezi sınav verilerinin yanı sıra kendi
seçme sistemlerini de kurdular.
Çin’de yükseköğretim kurumları
Toplam kayıt (225
Toplam kayıt(197 m)
Lise
(14.2m)
Lise 2.2m)
Orta
(52.4m)
İlkokul
(122.4m)
1990
Data: China National Statistics
Ortaokul
(98.6m)
İlkokul
(112.5m)
2004
m)
1978
1980
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2015
2020
Yükseköğretim kurumlarına kayıtlar
51
48
45
42
39
36
33
30
27
24
21
18
15
12
9
6
3
0
Çin’de 100’ün üzerinde Öğretmen
Üniversitesi vardır. Buralarda hem
öğretmen yetiştirilir hem de eğitim
araştırmaları yapılır, yüksek lisans
ve doktora eğitimi verilir. En
meşhur öğretmen üniversiteleri
şunlardır: Anhui Öğretmen
Üniversitesi (安徽师范大学)
(1928), Şangay (1954), Şaansxi
(1944), Hunan (1938), Güney Çin
(1933), Kuzeydoğu (1950), Merkez
Çin (1903), Pekin (1902), Doğu Çin
Öğretmen Üniversiteleri (1951)…
2009 PISA sonuçlarına göre
Şangay’dan katılan Çinli 15 yaş
grubundaki öğrenciler
Matematik ve okumada en
yüksek skorları elde ettiler.
Hilmi Şahlı, Gülsüm Atanur BASKAN, Türk Eğitim Sistemi ile Çin Eğitim
Sisteminin Eğitimin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri Açısından
Karşılaştırılması,
http://www.pegem.net/akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=122930
Sezgin, M. Fatih, Türk ve Çin Eğitim Ve Öğretim Sistemleri Üzerine Bir
Karşılaştırma, Ankara Üni. SBE Yüksek lisans tezi, 2008.
http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/4086/4564.pdf
Konfuçyüs, Eğitim Modeli, Ankara:Devrez Matbaa
(http://www.ayrinti.net/nietzsche/makale/m-f_konfucyus.htm)
Emily Hannum, Albert Park (Eds), Education and Reform in China, Routledge
2007
Xiufang Wang, Education in China Since 1976, McFarland, 2003
http://books.google.com.tr/books?id=8qd7pask21IC
Thomas H.C. Lee. Education in Traditional China: A History, Brill, 2000
http://www.questia.com/read/117601803/education-in-traditional-china-ahistory