Transcript Fikret Mazı - AK Parti Afyon

TÜRKİYE’DE YEREL
YÖNETİMLERİN TARİHSEL
GELİŞİMİ
DOÇ.DR.FİKRET MAZI
YÖNETİMLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERDE
TEMEL İLKELER
MERKEZDEN YÖNETİM
 Kanunların uygulanmasında ve
hizmetlerin sunulmasında TEKLİK
 Kamu kurumlarının örgütlenmesi,
işleyişi ve hizmet sunumunda
HOMOJENLİK
 Devlet ülkedeki tek KİŞİLİKTİR
 TAŞRA ÖRGÜTLENMESİne gidilebilir
 HİYERARŞİK DENETİM vardır
2
YETKİ GENİŞLİĞİ







Anayasnın 126. maddesi ‘illerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır’
Aynı tüzel kişilik içindeki ilişkiyi anlatan yönetim ilkesidir
Kurumun sahip olduğu yetkiler azalmadığı gibi kurumun yetki alanında
değişiklik olmaz
Taşrada yapılar oluşturulabilir
Merkez adına kararlar alınıp uygulanır
Merkezi yönetimin taşradaki memurları üzerinde hiyerarşik gücü vardır
Merkezi yönetimin iki temel yetkisi Emir verme yetkisi ve değiştirme yetkisi
YARARLARI




Merkezi yönetimi yerel gereksinimlere yaklaştırır
Karar alma sürecinin rasyonel olmasını sağlar
Basit ve ucuz yönetim tekniğidir
Merkezi yönetim vatandaşlara yaklaşmaktadır
YERİNDEN YÖNETİM



Yerel ihtiyaçların karşılanması yerinden yönetimle olur
Merkeziyetçiliğin panzehiridir
Merkezi yönetimden yerel yönetim kuruluşlarına yetki, görev ve kaynak
aktarımıdır.
ÇEŞİTLERİ
siyasi Yerinden Yönetim
Federalizm ( yetki alanı ayrıştırması yapılır)
Üniter Devlette (yönetimer arası faaliyetlerin paylaşılması yürütme
alanına ilişkindir, yasama ve yargı alanında yetki paylaşımı yapılmaz)
 İdari Yerinden Yönetim
 İktidarın paylaşılmasıyla ilgili olmayıp, yönetsel alanla ilgilidir
 Vesayet denetimi
 İdari ve mali özerkliğe sahip, kendi organları tarafından yönetilen
kuruluşlardır
 Coğrafi Yerinden Yönetim (İl Özel İdaresi, Belediye, Köy)
 Hizmet Yerinden Yönetim (TRT, KİT, Üniversite)
Coğrafi yerinden yönetimde özerklik yerel topluluğa tanınmışken
hizmet yerinden yönetimde özerklik hizmetin kendisine
tanınmıştır.



YERİNDEN YÖNETİMİN YARARLARI VE
SAKINCALARI
YARARLARI




Yönelitenler kendilerini doğrudan ilgilendiren faaliyetlerin yönetilmesinde
bizzat sorumluluk alarak karar alma sürecine bağlanırlar.
Politik eğitim için uygun bir çerçeve çizer.
Merkezi yönetimin otoriter anlayışına karşı denge işlevi görür.
Hizmetlerin daha rasyonel bir şekilde yürütülmesini sağlar.
SAKINCALARI




Ulusal birliğe zarar verebilir
Hizmet sunumunda yerel çıkarların etkisiyle hareket edilebilir.
Kamu hizmetlerinin tüm ülkeye aynı standartta ve eşit şekilde sunulmasına
engel teşkil edebilir.
Mali açıdan güçsüz yerel yönetimlerin ahalisi kimi temel hizmetlerden
yoksun kalabilir.
YEREL YÖNETİMLERİN ÖZELLİKLERİ
 Yerel ve Ortak İhtiyaçların Karşılamakla Görevlidirler.
 Karar Organları Seçimle Belirlenir.
 Görev ve Yetkilerinin Yasalarla Belirlenir.
 Özel Gelirleri ve Personeli Bulunur.
 Kararları, Üst Makam Onayına Tabi Değildir.
 Kamu Tüzel Kişileridir.
TANZİMAT DÖNEMİNE KADAR YEREL
HİZMETLERİN SAĞLANMASINDA GÖREVLİ
KURUMLAR
KADI
 Hukuki, İdari ve mali görevleri olan
bir merkezi yönetim temsilcisidir.
 Subaşı, muhtesip, imam
SUBAŞI
 Vergilerin toplanması
 Kolluk görevi
7
VAKIF
 Sosyo-ekonomik niteliği ağır basan
bir kurumdur
 Yerel kalkınma ve belirli bir yaşam
kalitesinin sağlanmasında
 Kütüphane
 Okul
 Sağlık
 Sosyal yardım
8
LONCA
 İlgili oldukları mesleki alanın düzenli
işleyişini sağlamak
 Üyeleri arasında dayanışma
 Üstlenilen yerel hizmetlerin finansmanı

Üretim ve tüketimin kontrolü
 Mesleki faaliyetlerin görüldüğü yerlerin
güvenliği, düzeni ve temizliği
9
TANZİMAT DÖNEMİNDE YEREL
YÖNETİMLERİN ORTAYA ÇIKIŞ
NEDENLERİ




İç göç hareketliliği
Nüfusun artması
Yerel hizmet talebinin artışı ve çeşitlenişi
Yerel Yönetimler, kamu yönetimi sistemi
içinde kontrol altında tutulan, merkezi
yönetimi tamamlayan ve vergilerin
toplanmasına katkı sağlayan kurumlar olarak
algılanmıştır.
10
İSTANBUL’DA İLK BELEDİYE DENEYİMİ
(ŞEHREMANETİ)
1 milyon nüfus
Yatırım merkezi olması
Yabancı sayısındaki artış
Altyapı talebi
Kırım savaşı
Eski şehir örgüt ve hizmetlerin
bozulması
 Ekonomik gelişmeler






11
İLK BELEDİYENİN (ŞEHREMANETİ)
YAPISAL VE İŞLEVSEL GÖRÜNÜMÜ
Şehremini (Yürütme Organı)
Şehir Meclisi (Karar Organı)
Atamalar padişahın onayından geçiyor
Şehir meclisi 12 üyeden oluşuyordu.
Güvenilir ve muteber kişilerden
seçiliyordu
Yeterli mali kaynaklara sahip değildi
Nitelikli personel yokluğu
12
TAŞRADA BELEDİYE YÖNETİMİ






1871 tarihli idare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi
taşradaki belediyeleri kuran hukuki metindir
Taşrada belediyeler öncelikle liman şehirleri ve ulaşım
merkezlerinde kurulmuştur
Belediye başkanı, valinin onayı ile göreve başlardı ve
görevi gönüllülük esasına dayanırdı
Belediye meclisi, belediye başkanı, yardımcısı ve
seçimle gelen altı üyeden oluşmaktaydı
Meclis üyelerinin seçimi hükümetin onayı ile kesinlik
kazanmaktaydı
Meclis üyeliği gönüllü yapılan bir görevdir
13
İL ÖZEL İDARESİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
 1864 Vilayet Nizamnamesi
 Eyalet sisteminden vilayet sistemine
geçilmiştir.
 il yönetiminin temelleri atılmıştır
 yönetsel yapı 27 vilayete ayrılmıştır
 vilayetler sancaklara, sancaklar
kazalara, kazalar nahiye ve köylere
bölünmüştü
 Vilayetin yönetiminde VALİ, sancağın
14
KÖY YÖNETİMİNİN ORTAYA ÇIKIŞI
 Köyler cemaat esasına göre örgütlenmekteydi
 Muhtar köy ahalisi tarafından seçilmekte ve
kaymakamın onayıyla göreve başlamaktaydı
 Temel görevi vergilerin düzenli ve hakkaniyetli şekilde
toplanmasını sağlamaktı
 İhtiyar meclisi seçimle işbaşına gelen ve iştişari
kararlar alan köy yönetiminin diğer organıdır
 Din adamları meclisin doğal üyesidirler
 Muhtar ve ihtiyar meclisi üyesi seçilebilmek için
Osmanlı tebası olmak, 30 yaşını tamamlamak, yıllık
en az 100 kuruş vergi vermek gerekiyordu
15
CUMHURİYET DÖNEMİ
 Türkiye, Osmanlı Devleti’nden 389
belediye devralçıştır.
 20 tanesinde düzenli içme suyu
 4 tanesinde elektrik tesisatı
 17 tanesinde mezbaha
 7 tanesinde spor alanı
 29 tanesinde park ve bahçe
 90 tanesinde düzenli pazaryeri
16
KURULUŞ YILLARI VE ANKARA
ŞEHREMANETİ (1923-1930)
 Ankara, Türkiye’nin başkenti oldu
 1924 tarihli 417 sayılı kanunla adı’ Ankara
Şehremaneti) oldu
 Cumhuriyet yönetiminde başkent belediye
yönetiminin diğer belediyelerden ayrılması ve ayrı
kanunla düzenlenmesi prensibine devam etmiştir
 Başkent Ankara belediyecilik uygulamalarının öncü
girişimlerine tanık olmuştur
 Ankara deneyi Cumhuriyet Türkiye’sinde önemli bir
yere sahip olmuştur.
17
DEVLETÇİ VE TEK PARTİ DÖNEMİ







1930 yılında 1580 sayılı kanun yürürlüğe girmiştir
Belediyeler Bankası kurulmuştur (İller Bankası)
1580 sayılı Belediye Kanunu her türlü yerel hizmeti
belediyelere görev olarak vermiştir
Ankara ve İstanbul’da belediye ve valiliğin birleşik bir idarede
bütünleşmesi öngörmüştür.
Tek parti anlayışı merkeziyetçiliği arttırmıştır
Çağdaşlaşma ile görevli tutulmuş, merkezi denetimi yüksek bir
belediyecilik modeli oluşmuştur
1863 yılına kadar belediye başkanları doğrudan seçim yolu
yerine belediye meclisi tarafından seçilip Bakanlar Kurulunca
atanmıştır.
18
SANAYİLEŞME VE HIZLI KENTLEŞME
DÖNEMİ (1950-1980)
 1950 Demokrat Partiyle hızlı bir kalkınma süreci
başlamıştır
 Kent nüfusu artmıştır
 Yerel yönetimlerin işlevlerinde artış
 Nüfusun büyük kentlere yönelmesi
 Bölgeler arasındaki dengesizliğin artması
 Kentlerle kırsal alanlar arasında olduğu gibi, kentlerin
içlerinde de önemli boyutta eşitsizliklerin görülmesi
 1966 yılında Gecekondu yasaının çıkartılması
19
EKONOMİDE VE YEREL YÖNETİMLERDE
YENİDEN YAPILANMA DÖNEMİ
 1980’li yıllar yeni bir belediyecilik
anlayışının başlangıcı olmuştur
 1984 yılında 3030 sayılı yasayla birlikte
Büyükşehir yönetimi uygulamasına
geçilmiştir
 İmar planlarının İmar ve İskan Bakanlığınca
onaylanması zorunluluğu ortadan
kaldırılmıştır
 Belediye iktisadi teşebbüslerinin (BİT)
kurulması
YEREL YÖNETİMLERİN SAYISAL DURUMU
İl Özel İdaresi 81
İl Belediyesi 52
Büyükşehir Belediyesi 29
İlçe Belediyesi
580
Belde Belediyesi 1.440
Toplam Belediye 2.101
Köy 35.068
YENİDEN YAPILANMANIN TEMEL UNSURLARI
Özerkliğin Sağlanması:

Yerel özerklik, yerel yönetim ve topluluğuna devletin müdahalesi olmadan,
yerel topluluğun, kendi özgür iradeleri ile seçtikleri bağımsız organlarca,
yasalarca belirlenmiş bazı yerel görev ve yetkiler bakımından kendi
kendilerini idare etmeleridir.

Yerel yönetimlerin kendileri dışında yer alan başka idari kuruluşlar
tarafından denetlenmesi, “vesayet denetimi”dir.

Yerel yönetimlerin denetlenmesi elbette gereklidir. Fakat önemli olan bu
denetimin kapsamı ve yöntemidir.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda belirtildiği gibi denetimlerin, bu
denetimler ile korunmak istenen yararlarla orantılı olması gerekir.
22
BELEDİYE KANUNU NE GETİRİYOR?




Rutin Renklendiriliyor
Yönetim Etkinleştiriliyor
 Stratejik Planlama
 Performans Yönetimi
 Norm Kadro
 Fayda / Maliyet – Sosyal Etki Analizi
Hizmet Alanı Genişletiliyor
 Okul Öncesi Eğitim
 Kültürel Faaliyetler
 Kent Ekonomisi
 Eğitim/Sağlık Tesislerine Destek
Denetim Artırılıyor
 İçişleri
 Sayıştay
 Meclis
 Büyükşehir
23
YENİDEN YAPILANMANIN TEMEL UNSURLARI
Katılımcılığın Sağlanması :
 Demokrasinin tam anlamıyla hayata geçebilmesi, yerel
yönetim
kanallarının
ve
yerel
inisiyatiflerin
toplum
yararına harekete geçirilmesi ile mümkündür.
 Demokrasinin özünde yerellik vardır.
 Yerel yönetimlerin, demokratik kurumlar olarak, halkın
katılımını sağlayıcı olmaları gerekmektedir.
24
YENİDEN YAPILANMANIN TEMEL UNSURLARI
İdari Kapasitenin Geliştirilmesi :
 Yerel yönetimlerin; etkin ve verimli hizmet sunabilmeleri için;
organizasyon
yapılarının
iyileştirilmesi;
insan
kaynaklarının
geliştirilmesi ve yönetim anlayışlarının vatandaş odaklı olarak
dönüştürülmesi gerekmektedir.
 Kamu yönetiminin süreç odaklı olması, prosedürlere uymayı
önemsemekte, bürokrasiyi ve kırtasiyeciliği artırmaktadır.
 Türk
bürokrasisinde
icrai
sorumluluk
vardır;
ama
ihmali
sorumluluk yoktur.
25
BELEDİYE KANUNU NE GETİRİYOR?




Rutin Renklendiriliyor
Yönetim Etkinleştiriliyor
 Stratejik Planlama
 Performans Yönetimi
 Norm Kadro
 Fayda / Maliyet – Sosyal Etki Analizi
Hizmet Alanı Genişletiliyor
 Okul Öncesi Eğitim
 Kültürel Faaliyetler
 Kent Ekonomisi
 Eğitim/Sağlık Tesislerine Destek
Denetim Artırılıyor
 İçişleri
 Sayıştay
 Meclis
 Büyükşehir
26
BELEDİYE KANUNU NE GETİRİYOR?


Katılımcı Yönetim

Kent Konseyleri

Meclise Katılım

STK ve Meslek Teşekkülleri İle İşbirliği
Ölçek Düzenlemesi


Mali Yapı


Nüfusu; 2000’in altındaki belediyeler kapatılıyor ve 5000’in altında
belediye kurulması yasaklanıyor.
Belediye Gelirleri Artırılıyor
Personel Sınırlaması

Belediye Gelirlerinin %30’u İle Sınırlandırılıyor.
27
YENİ UYGULAMALAR
1- STRATEJİK PLANLAMA
İş ve işlemlerle ilgili yatırım, proje, vb. kararlar, belediye yönetimi ve
personelince değil, paydaşlarla birlikte verilecek.

Üniversiteler

Sendikalar

Siyasi Partiler

Meslek Teşekkülleri

Sivil Toplum Örgütleri

İlgilenen Vatandaşlar
Şehrin gelişimi ve geleceği birlikte kararlaştırılacak.
28

TEŞEKKÜRLER…