Transcript TÜBERKÜLOZ NEDİR - Türkiye Milli Pediatri Derneği

1
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK
BİLİMLERİ FAKÜLTESİ/ERZURUM
DOÇ.DR.DUYGU ARIKAN
13 Nisan 2015 Pazartesi
TÜBERKÜLOZ VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI
TÜBERKÜLOZ NEDİR ?
13 Nisan 2015 Pazartesi
tüberküloz Mycobacterium
tuberculosis
denilen bir basille oluşan, tedavi
edilmezse ölümle de sonlanabilen,
bulaşıcı bir hastalıktır.
2

Tüberküloz bilinen en eski hastalıklardan biri olmasına;
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZ HALA ÖNEMLİ BİR
SORUN MUDUR ?
sebebinin kesin olarak bilinmesine;

50 yıldır tedavisinin mümkün olmasına;

korunabilir bir hastalık olmasına karşın

dünyada en yaygın ve ölümcül bulaşıcı hastalıklardan
biri olmaya devam etmektedir
3

1993 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSO), dünyanın
13 Nisan 2015
Pazartesi
DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN
DURUMUNEDİR?
birçok bölgesinde tüberkülozun kontrol altında olduğunu
ve önemli derecede ihmal edildiğini ortaya koyarak
tüberkülozun kontrolü konusunda acil durum ilan
etmiştir
4
Bugün, dünya nüfusunun üçte biri vücudunda tüberküloz
mikrobunu taşımaktadır.
 Her yıl yaklaşık 9 milyon kişi tüberküloz hastalığına
yakalanmakta ve 1,7 milyon insan tüberkülozdan
ölmektedir. Bunların çoğu Asya, Afrika ve Latin
Amerika’ dadır.
 Dünya Sağlık Örgütüne göre tüm tüberkülozlu vakaların
%10-20’sini çocuklar oluşturmaktadır.
 Dünya’da her yıl 15 yaşın altında bir milyon 500.000
çocuğun öldüğü tüberküloz basili ile enfekte olduğu ve
bildirilmektedir

13 Nisan 2015
Pazartesi
DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN
DURUMUNEDİR?
5

Bir yaşın altındaki bebeklerde akciğer tüberkülozu
13 Nisan 2015
Pazartesi
DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN
DURUMU NEDİR?
görülme oranı yaklaşık yüzde 40’dır.

Dünya Sağlık Örgütü Küresel Tüberküloz Kontrolü 2010
Raporu” verilerine göre ülkemizin de içinde yer aldığı
DSÖ Avrupa Bölgesi’nde 2009 yılı tüberküloz insidansı
ortalaması yüz binde 47’dir.
6

Dünya
genelinde
2009
yılı
tüberküloz
insidansı
13 Nisan 2015
Pazartesi
DÜNYADA TÜBERKÜLOZUN
DURUMU NEDİR?
ortalaması yüz binde137’dir

DSÖ tüberkülozu durdurma stratejisinin hedeflerinden
biride 2050 de tüberkülozu yok etmektir
7

Türkiye'de her yıl yaklaşık 17 bin kişi tüberküloz
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜRKİYE'DE TÜBERKÜLOZUN
DURUMU NEDİR?
hastalığına yakalanmaktadır.

Türkiye'de 10-15 milyon nüfusun enfekte olduğu, yani
vücutlarında
tüberküloz
mikrobu
olduğu
tahmin
edilmektedir.
8

DSÖ tahminlerine göre Türkiye'de 2010 yılı tüberküloz
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜRKİYE'DE
TÜBERKÜLOZUN
TÜRKİYE'DE
TÜBERKÜLOZUN
DURUMUNEDİR?
DURUMU NEDİR?
insidansı yüz binde 28, tüberküloz prevalansı yüz binde
24'tür ( 11).

Ülkemizde
Verem
Savaş
Dispanserlerinde
izlenen
olguların 2005 yılı verilerine göre %6’sı 15 yaşın
altındadır (5).
9
TÜRKIYEDE VEREM SAVAŞ
2010 RAPORU)
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜRKIYE’DE DURUM(
10
TB HASTALARININ YAŞ GRUPLARINA VE CINSIYETE GÖRE
OLGU HIZLARI (100.000’DE), 2009 HASTALARI
(SAĞLIK BAKANLIĞI,TÜRKIYE VEREM SAVAŞ 2011 RAPORU)
ERKEK VE KADINLARDA YAŞ GRUPLARINA GÖRE OLGU HIZLARI, 2009
70
OLGU HIZI (100.000'de)
60
52,5
50
43,6
35,9
40
32,1
31,5
30
25,3
27,5
24,4
17,4
20
10
44,7
2,9
0-4
20,4
6,5
4,3
0
31,4
5,1
5--14
15-24
25-34
35-44
45-54
55-64
YAŞ GRUBU
Erkek
Kadın
65+
HASTALIĞIN
AKCİĞER
YERİ
AKCİĞER DIŞI
TOPLAM
AC+AC DIŞI
SAYI
%
SAYI
%
SAYI
%
SAYI
0-4
126
56.5
88
39.5
9
4.0
223
5-14
370
50.3
329
44.8
36
4.9
735
15-24
2.292
64.3
1.137
31.9
133
3.7
3.562
25-34
2.479
66.0
1.139
30.3
139
3.7
3.757
35-44
1.616
63.9
817
32.3
94
3.7
2.527
45-54
1.694
64.5
832
31.7
102
3.9
2.628
55-64
1.135
59.6
715
37.5
55
2.9
1.905
65 ve +
1.194
57.8
791
38.3
80
3.9
2.065
10.906
62.7
5.848
33.6
648
3.7
17.402
Tablo:TB Olgularında Yaş Gruplarına Göre
Hastalığın Tutulum Yerinin Dağılımı, 2009(verem
savaş,2011 raporu)
13 Nisan 2015
Pazartesi
Yaş grubu
12
Solunum yolu ile alınan mikrop, daha
sonra
kan ve lenf dolaşımı yolu
•İle lenf bezi
•beyin zarı
• dalak
•Karaciğer
• kemik ve böbrek gibi diğer organlarda
hastalığa neden olur
13 Nisan 2015
Pazartesi
Verem Sadece Akciğerlerde mi
Hastalığa
Neden Olur?
13
TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA
TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA
13 Nisan 2015
Pazartesi
Tüberkülozda bulaşma hayatın ilk 2 yılında ve adölesan
dönemde fazladır. Çocuklardaki tüberküloz
enfeksiyonunun kaynağı büyük oranda erişkinlerdir.
Çoğunlukla evdeki bir akraba, bazen de bir bakıcı,
komşu, öğretmen ya da yuva personeli gibi çocukla
yakın teması olan bir tüberkülozlu basil saçarak
bulaşmaya neden olabilir.
 genellikle çocuklar bulaştırıcı değildir.
 M. tuberculosis’e bağlı enfeksiyon sınırlandırılamazsa
hastalık ortaya çıkar .
 sığırların süt ve bu sütlerden yapılan süt ürünleri ile de
bulaşabilir (m.bovin)

14

Erişkinlerden farklı olarak çocuklarda ilk 5 yaşta
enfeksiyon varsa hastalanma riski yüksektir.

13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA BULAŞMA
Enfekte olan çocuğun yaşı ne kadar küçük ise hastalık
gelişme riski o kadar yüksektir (3,12).
15
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZ
YATAKTAN
BARDAKTAN
TABAKTAN
KAŞIKTAN
EL SIKIŞMA İLE
BULAŞMAZ
16


beslenme yetersizliğinin
13 Nisan 2015
Pazartesi
Çocuklarda tüberkülozun ortaya çıkmasında
kızamık, suçiçeği gibi viral ya da boğmaca gibi
bakteriyel enfeksiyonların

steroid kullanımının

ruhsal ve fiziksel travmaların ve benzeri bazı
etkenlerin direnci kırması hazırlayıcı rol oynayabilir.
17
Hastalığının
özellikle
çocuklara
çok
kolay
13 Nisan 2015
Pazartesi

bulaşabilmesi ve erişkin yaşlarda alevlenen tüberküloz
olgularında basillerin büyük oranda çocukluk evresinde
alınmış
olması
çocuklardaki
primer
tüberküloz
olgularının tanınmasının önemini arttırmaktadır (7,12).
18

Hastaya ait faktörler: Balgamda basil sayısının fazla
13 Nisan 2015
Pazartesi
BULAŞRICILIĞI ETKILEYEN FAKTÖRLER
olması, canlılığı, virülansı bulaşmayı artırır

Ortama ait faktörler: Ortamın havalandırılması basili
seyreltir. Ultraviyole, güneş ışığı canlı basil sayısını
azaltır.
19

Kaynağa yakın olma karşılaşılan basili artırır (aile
bireylerinde
latent
enfeksiyon
ve
hastalık
13 Nisan 2015
Pazartesi
BULAŞRICILIĞI ETKILEYEN FAKTÖRLER
uzak
temaslılara göre daha fazladır).
20

Hedef kişiye ait faktörler: Hastalığa/basile kişisel
13 Nisan 2015
Pazartesi
BULAŞRICILIĞI ETKILEYEN FAKTÖRLER
direnç (önceki hastalık, koruyucu tedavi, BCG, TB dışı
enfeksiyonlar) bulaşmayı azaltır. Hastalanmayı artıran
durumlar ve diğer hastalıklar bulaşmayı artırabilir.
21
Kuru öksürük ve hafif dispne
Ateş, gece terlemesi
iştahsızlık
Bebeklerde kilo almada
zorluk
gelişme geriliği
•Yorgunluk, halsizlik
solunum seslerinde azalma
solunum sıkıntısı
13 Nisan 2015
Pazartesi
VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
NELERDİR ?
22
Çocuklarda lenfo-hematojen
yayılım sık olduğundan
akciğer dışı organların
tutulumu fazla görülür ve
bunlara ait klinik bulgular
eşlik edebilir. (9).
13 Nisan 2015
Pazartesi
VEREM HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
NELERDİR ?
23
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ
BELİRTİLERİ NELERDİR ?
 Diğer organlara bulaşan veremde, baş
ağrısı, kusma, boyun veya koltuk altında
lenf bezi şişliği gibi şikayetler ortaya
çıkabilir.
 Karaciğer ve dalakta büyüme
 Eklem ve kemiklerde hassasiyet, hareket
kısıtlılığı
Menenjit belirtileri
 Gözlerde iltihaplanma görüntüsü
 Deri bulguları
24
TÜBERKÜLOZUN TANISI
TÜBERKÜLOZDA TANI
13 Nisan 2015
Pazartesi
tüberkülin deri testi (PPD) ve interferon gama salınım
testinin (İGST) pozitif olması ile anlaşılır.
Enfekte çocukta hastalığa ait belirti ve bulgu yoktur.
Akciğer grafileri normaldir
akciğer parankiminde veya lenf nodlarında kalsifikasyon
ve/veya granülom görünümü olabilir.
25
Özellikle küçük çocuklarda (en çok ilk bir yılda olmak
üzere 5 yaşa kadar) hematojen yayılım olasılığı
yüksektir.
 Tanı için,
 semptomlar,
 tüberküloz hastası ile temas öyküsü,
 risk faktörlerinin var olup olmadığı bilgisi,
 fizik muayene bulguları,
 tüberkülin cilt testi,
 radyolojik bulgular
 ve mikrobiyolojik bulgular kullanılır (9,12).

13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA TANI
26

TÜBERKÜLOZDA TANI
Balgam muayenesikesin tanı balgamda tüberküloz basillerinin gösterilmesi ile
13 Nisan 2015
Pazartesi
Tüberküloz
konulur—çıkaramıyorsa bronş lavajı uygulanır veya açlık mide suyunun
incelenmesi yapılır.
Tüberküloz basili içeren bir
balgam örneğinin mikroskop
görüntüsü
27

Röntgen filmi: tüberkülozlu bir hastanın akciğer
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA TANI
grafisinde hastalıkla ilgili bulgulara


rastlanabilir.
Tüberkülin deri testi (PPD): kişinin tüberküloz
mikrobu ile karşılaşıp karşılaşmadığını öğrenmemizi
sağlar. Sol kola
28

yapılan
test
48-72
saat
sonra
ölçülür.
Hastanın
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA
TANI
yakınmaları ile hastalıktan şüphelenilir. Verem savaşı
dispanserlerinde tanı işlemleri, tedavi, ilaçlar ve takip
ücretsizdir (9,12).
29
PPD testi BCG’lilerde15 mm ve üzeri
13 Nisan 2015
Pazartesi

pozitif

PPD testi BCG’sizlerde10 mm ve üzeri
30
Verem mikrobunun tuttuğu akciğer dışı diğer
organlara göre tetkikler yapılmaktadır.
 Lenf bezi için lenf bezi biyopsisi,
 akciğer zarı için akciğer zarının biyopsisi,
 üriner sistem için idrar kültürü,
 periton için periton sıvısının incelenmesi,
Tüberküloz menenjit için beyin omurilik sıvısının
incelemesi gibi

13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA TANI
31
DOĞRUDAN
GÖZETİMLİ
TEDAVİ (DGT)
DOĞRUDAN
GÖZETIMLI TEDAVI(DGT)
Verem savaş Dispanseri (VSD) hekimi, DGT’ nin yeri,
zamanı, uygulayıcısını aile ile birlikte ve onlara en uygun
şekilde belirler. DGT sağlık personeli tarafından
uygulanamıyorsa bu görev aileden bu sorumluluğu
taşıyacak bir kişiye verilir. Hasta için Verem Savaş
Dispanseri tarafından hazırlanan ve içinde günlük ilaç
poşetleri ve “DGT izlem formu” olan “DGT paketi”
DGT gözetmenine ulaştırılır. DGT gözetmeni,
13 Nisan 2015
Pazartesi

32
ilaçların dozları, olası yan etkileri, tedavinin süresi ve
13 Nisan 2015
Pazartesi

kontroller konusunda bilgilendirilir. Doğrudan Gözetimli
Tedavi (DGT) gözetmeni ve hasta ya da velisi, ilaç
içirilince, günlük olarak DGT formuna imza atarlar. Aile
bireyi tarafından DGT yapılıyorsa, sık aralıklarla
denetlenmesi, ilaç sayımı yapılması ve DGT’nin düzenli
uygulandığından emin olunması gerekir (8,12).
33
ERZURUM’DA DGT UYGULAMASI
13 Nisan 2015
Pazartesi
34
Bebekte aktif hastalık düşünülmüyorsa ve tüberküloz
deri testi (PPD) negatif ise izoniazid(H), ile koruma
tedavisi (profilaksi) başlanır.
 Bebek üç aylık olunca tekrar klinik olarak ve PPD ile
değerlendirilir. PPD pozitif ise aktif hastalığın olup
olmadığı araştırılmalıdır.
 Hastalık yoksa PPD sonucuna bakılmaksızın
izoniazid(H), 6 aya tamamlanır.
 Koruma tedavisinin altıncı ayının sonunda tekrar PPD
yapılır ve negatif bulunursa BCG(verem aşısı) uygulanır
(12).

13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZLU ANNEDEN DOĞAN BEBEK
35
bütün temel (birinci seçenek) ilaçlar güvenle
kullanılabilir.
 Tüberküloz ilaçları anne sütünde çok düşük düzeylerde
bulunur. Bunun bebeğe zarar verici etkisi yoktur. Ancak
koruyucu etkisi de olmadığı unutulmamalıdır (12).
 Sosyal koşulları uygun olan ailelerde, annenin
balgamının teorik olarak negatifleşeceği iki haftalık
tedavi süresince bebekten ayrı tutulması önerilir. Bu
dönemde

13 Nisan 2015
Pazartesi
EMZIREN ANNELERDE
36
BILDIRIM VE KAYIT
annenin sağılan sütü bebeğe verilebilir. Sosyal koşulları
13 Nisan 2015
Pazartesi

uygun olmayan ailelerde ise anne ve bebek bir arada
kalabilirler ve anne cerrahi maske takarak bebeği emzirir
(9).

Bildirim ve kayıt

Tüberküloz, bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Tanı
konduktan sonra bir hafta içinde İl Sağlık Müdürlüğüne
bildirilir (9,12).
37
TÜBERKÜLOZDA TEDAVİ
TÜBERKÜLOZDA TEDAVI

pirazinami
d(Z),
izoniazid(
H),
Streptomisi
n(S),
13 Nisan 2015
Pazartesi
Tüberküloz hastalığı düzenli ilaç kullanmakla 6-9 ayda
tamamen iyileşir.
 İlaçlarını düzenli kullanan hastalar başkalarına hastalık
bulaştırmaz.
 çocukların tedaviside kullanılan temel ilaçlar

Rifampisin
(R),
Ethambuto
l(E),
38

Tüberküloz menenjit,

plevral ve perikardial tüberküloz

ve miliyer tüberküloz tedavisinde

13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA TEDAVI
antitüberküloz ilaçlarla birlikte oral kortikosteroidler 46 hafta süreyle kullanılır.

M.bovis enfeksiyonuda benzer şekilde tedavi edilir.
Çocuklarda tüberküloz tedavisinde, tutulan organ ve
39

bulaştırıcı olduğu düşünülen erişkinlerdeki tüberküloz
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA TEDAVI
ilaç direnci gözetilmelidir. Eğer basil yükünün fazlalığını
gösteren mikroskobi pozitifliği ya da kavite varsa,
ülkemizde
çocuklara
da
tedaviye
dört
ilaçla
başlanmalıdır. Son yapılan bir derlemede çocuklarda
etambutolün
güvenli
bir
şekilde
kullanılabileceği
gösterilmiştir; bununla birlikte, etambutolün görme alanı
muayenesi yapılabilen çocuklarda kullanılması uygundur
(1, 3, 9).
40
TEDAVİ
Kullanılan ilaç dozları, tabletlerin ve şurupların
13 Nisan 2015
Pazartesi

kullanımını kolaylaştıracak şekilde yaklaşık doz
yapılabilir.

Kilo aldıkça dozlar arttırılır. Tedaviye uyum önemlidir.
41

13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA TEDAVI
Hastanın kapsül ya da tabletleri rahatça yutamaması
durumunda bir kaşığa kapsül içi dökülerek ya da tabletler
ezilerek konulabilir.

İçme zorluğu nedeniyle mecbur kalınırsa, meyve suyu
ya da çocuğun seveceği başka bir besine karıştırılıp
42
verilebilir.
13 Nisan 2015
Pazartesi
İlaçlar; ışık görmeyen, serin, kapalı bir yerde
saklanmalıdır.
 Her sabah aç karnına, aynı saatte içilmeli, yemek
1 saat sonra yenmelidir.
 Sütle ve antiasit türü mide ilaçları ile birlikte
alınmamalıdır. Bunlar, ilacın etkinliğini
azaltmaktadır. Eğer ilaç midesine dokunuyorsa
süt veya antiasitler ilaç alımından 2 saat önce ya
da sonra alınmalıdır.


43
GENELLIKLE TEDAVI BAŞLANDIKTAN 15-20 GÜN

Çocuklar, vücut ağırlıklarına göre daha yüksek dozlara
13 Nisan 2015
Pazartesi
SONRA BULAŞTIRICILIK ORTADAN KALKAR
daha iyi tahammül gösterirler. Daha az yan etki görülür

Düzenli bir tedavi ile %95-99 iyileşme sağlanır.
44
İlaca Dirençli Tüberküloz
İLACA DIRENÇLI TÜBERKÜLOZ
13 Nisan 2015
Pazartesi
Uygun tamamlanmayan tedavi (tek ilaçla tedavi,
yetersiz ilaç kombinasyonları ile tedavi ve tedaviye
aralar vermek) ile ilaç direnci gelişmektedir.
 İlaca dirençli tüberkülozu olan hastaların tedavisi; daha
uzun sürmesi, daha çok yan etki yaratması, daha pahalı
olması ve bazen ameliyat da gerektirmesi nedeniyle daha
zordur. (1, 9,12).

Türkiye de
Dirençli TB Sorunu
Ciddi Boyutlarda
45

Toplumsal Korunma: Bulaştırıcı olan tüberkülozlu
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA KORUNMA
hastaları bulmak ve bunları etkin bir şekilde tedavi
ederek bulaştırıcı durumdan çıkarmakla mümkündür.
46

Kişisel Korunma: Bireysel korumada BCG ile aşılama
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA KORUNMA
ve ilaçla koruma (kemoprofilaksi) kullanılmaktadır.

a) BCG ile aşılama: Ülkemizde BCG aşısı doğumdan
sonra ikinci ayını bitiren bebeklere yapılır
47

Aşı zamanı geçirilirse, 6 yaşa kadar yapılabilir.

Ancak bu durumda, önce tüberkülin deri testi (PPD)
13 Nisan 2015
Pazartesi
TÜBERKÜLOZDA KORUNMA
yapılması gerekir
48

b) İlaçla Koruma: Enfekte olmayan sağlam kişilerde, ve
enfekte
olan
fakat
hastalanmamış
kişilerde
13 Nisan 2015
Pazartesi
VEREM HASTALIĞINDAN
KORUNMA
aktif
tüberküloz hastalığı gelişme olasılığını azaltmak için
yapılan koruyucu tedavidir. İlaçla koruma tedavisinde
genellikle izoniyazid kullanılır. Toplam koruma tedavi
süresi 6 aydır (2,10).
49
TARAMALAR
TARAMALAR
13 Nisan 2015
Pazartesi
Tüberküloz hastalarının temaslıları
 ceza ve tutukevlerinde kalanlar
 sağlık çalışanları
 bağışıklığı baskılayan hastalığı olanlar (AIDS, kronik
böbrek yetmezliği vb.) ya da bağışıklığı baskılayıcı tedavi
uygulananlar (TNF alfa inhibitörü kullananlar,
hemodiyaliz hastaları, vb.)
 huzurevinde kalanlar
 maden ocaklarında çalışanlar,

50
akıl hastanelerinde uzun süre kalanlar
 göçmenler, mülteciler, sığınmacılar
 tüberküloz insidansı yüksek ülkelerden gelenler
 evsizler
 alkolikler, ilaç bağımlıları
 Risk gruplarında yılda bir kez tarama yapılması
gerekmektedir.

13 Nisan 2015
Pazartesi
TARAMALAR

51
İSTEĞE BAĞLI VE RAPOR AMACIYLA YAPILAN

Fabrikalar

askere giriş

yurt başvuruları, çocuk yuvası ve kreş başvuruları

13 Nisan 2015
Pazartesi
TARAMALAR
bazı esnaf grupları

heyet raporu başvuruları

işe giriş vb. (9).
52
Tüberküloz düşünülen çocukta mutlaka aile taraması
13 Nisan 2015
Pazartesi

yapılmalıdır.

Gebelerde Tüberküloz tedavisi
Tüberküloz tanısı konan gebede en kısa sürede tedaviye
başlanmalıdır. Streptomisin dışındaki tüm temel ilaçlar
gebelikte güvenle kullanılabilir.
 Gebelik döneminde tedavi alan anneler, bulaştırıcılıkları
ortadan kalkacağı için doğum sonrasında bebeklerine
tüberküloz bulaştırmamış olacaklardır (12).

53
Doğum yaptıktan sonra tüberküloz tanısı konan annelerin
bebeklerinde
saptanırsa
de
bebek
tüberküloz
de
araştırılmalı;
tedavi
edilmeli,
13 Nisan 2015
Pazartesi

hastalık
hastalık
saptanmamışsa koruyucu tedaviye alınmalıdır ( 12).
54
TÜBERKÜLOZ TEDAVISININ YAN ETKILERI VAR MIDIR? YAN ETKI
ÇIKMASI HALINDE NE YAPILMALIDIR
13 Nisan 2015
Pazartesi
En sık görülen yan etkiler;
ocilt döküntüsü, kaşıntı, İştahsızlık, bulantı, kusma, karın
ağrısı
o görme bozukluğu, bulanık görme, kırmızı/yeşil renk
ayırımında bozulma
ogrip benzeri yakınmalar, eklem ağrısı
o parmaklarda uyuşma, ağız çevresinde uyuşma
o Kulakta çınlama ve işitme kaybıdır.
55
yan etkiler;


kanamaya eğilim
13 Nisan 2015
Pazartesi
Daha nadir görülen
ilaca bağlı sarılık ve böbrek yetmezliğidir.
56
TÜBERKÜLOZ TEDAVISININ YAN ETKILERI VAR MIDIR? YAN ETKI
ÇIKMASI HALINDE NE YAPILMALIDIR
Yan etkilerin birçoğu tedaviyi tamamen bırakmayı
13 Nisan 2015
Pazartesi

gerektirmez.

İlaca devam edilip edilmeyeceğine ancak tedaviyi
düzenleyen ve/veya takip eden doktor karar verebilir
(12).
57
Tüberküloz tanısı ile izlenen çocuğun aşılarının düzenli o
yeterli beslenmesi önemlidir.
 ağır tüberküloz vakaları hastaneye yatırılır.
 Ancak aktif tüberkülozu olan çocukların temas sporları
gibi aktivitelere katılmaları kısıtlanır.
 Etkili tedavi başlandıktan sonra ve bulgular geriledikten
sonra çocuk okula dönebilir.
 Hemşire çocuğu ve aileyi tanı yöntemlerine hazırlar ve
PPD testini uygular

13 Nisan 2015
Pazartesi
HEMŞİRELİK BAKIMI
58
HEMŞİRELİK BAKIMI
13 Nisan 2015
Pazartesi
Ayrıca radyolojik çalışmalara yardım eder ve laboratuvar
incelemeleri için gereken örnekleri alır.
 Bebeklerde ve küçük çocuklarda balgam örneğini almak
güçtür. Bu çocuklara nazogastrik sonda takılarak gastrik
lavaşla açlık mide suyu alınır.
 Aileye çocuğun bakımında sağlık ekibi ile işbirliği
yapmasının önemi açıklanır. Çünkü tedavinin başarısı
ilaç tedavisine bağlıdır.

59
HEMŞİRELİK BAKIMI
Aktif tüberkülozu olan çocuğun ilaçlarını aldığından
13 Nisan 2015
Pazartesi

emin olmak için hemşirenin yakın izlem yapması
gereklidir. Yakın izlem en az iki hafta boyunca her gün,
daha sonra tedaviye uyum varsa haftada ikiye indirilerek
yapılmalıdır (1, 3, 13).
60
TEŞEKKÜRLER
61
13 Nisan 2015 Pazartesi
13 Nisan 2015
Pazartesi

KAYNAKLAR

1-Aksaray ,N., Özgür, Ö.( 2011).Tüberküloz Tanısı. J Pediatr Inf ; 5 (Suppl 1): 54-8

2-Bakırtaş, A., Can, D., Gülen, F., Kiper, N., Pekçan S.,Yalçın, E.(2008) Çocuk ve tüberküloz.
Türk Toraks Derneği Eğitim Kitapları Serisi, Ankara: Aves Yayıncılık
http://www.toraks.org.tr/uploadFiles/book/file/2422011194634-12_cocuk_ve_tuberkuloz.pdf
)
62
3-Çavuşoğlu, H.(2011). Çocuk Sağlığı Hemşireliği. 10.Baskı.Cilt I, Ankara: Sistem Ofset
basımevi

13 Nisan 2015
Pazartesi

4- Dye, C., Scheele ,S., Dolin, P., et al. (1999).Global burden of tuberculosis. Estimated incidence,
prevalence, and mortality by country. JAMA 282:677-686.

5-Gümüşlü F., Özkara Ş.İ Özkan S., Baykal F., Güllü Ü.(2007). Türkiye’de Verem Savaşı Raporu
2007. Ankara: Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Daire Başkanlığı.

6-Kılıçaslan, Z.(2007).Dünyada ve Türkiye’de tüberküloz. ANKEM Dergisi21(ek 2):76-80

7-Nelson, LJ., Wells, CD.(2004) Global epidemiology of childhood tuberculosis.Int J Tuberc
Lung Dis 8: 636-47.
63
8-Özkara, S., Aktas, Z., Özkan, S., Ecevit, H.(2003)
13 Nisan 2015
Pazartesi

Türkiye’de Tüberkülozun Kontrolü için Başvuru Kitabı.
Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları

9-Özkara, Ş., Türkkanı, M H., Musaonbaşıoğlu,
S.(2011).Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi, Ankara:
Sağlık Bakanlığı Yayınları
64
10-.Singh, V., Patra, S. ( 2011 ) A Relook at Preventive
13 Nisan 2015
Pazartesi

Therapy for Tuberculosis in Children. Indian J Pediatr
78:205–210

11-Tahaoğlu, K., Kongar, N., Elbek, O., Tümer Ö,
Kılıçaslan Z.(2012)Türk Tabipler Birliği Tüberküloz
Raporu,1.Baskı Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları
65
12-TC Sağlık Bakanlığı (2011).Verem (Tüberküloz)
13 Nisan 2015
Pazartesi

Hastaları ile Hasta Yakınlarını Bilgilendirme Rehberi ve
Veremli Hastaların Hak ve sorumlulukları, Ankara:
Sağlık Bakanlığı Yayınları

13-Törüner, E K., Büyükgönenç, L.(2012). Çocuk
Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. 1.Baskı, Ankara:
Göktuğ Yayıncılık
66
14-Türkkanı, M H., Güllü, Ü., Yıldırım, A., Baykal, F., Özkara,
Ş.(2010).Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2010.Ankara: Sağlık Bakanlığı
13 Nisan 2015
Pazartesi

Verem Savaşı Daire Başkanlığı.

15-Türkkanı, MH., Musaonbaşıoğlu, S., Yıldırım, A., Baykal F.(2011).
Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2011. Ankara:Sağlık Bakanlığı Verem
Savaşı Daire Başkanlığı.

16-.World Health Organization (2006) The Stop TB Strategy: Building on
andenhancing DOTS to meet the TB-related Millennium Development
Goals. Geneva: World Health Organization.
67