Transcript shkarko.. - Agim Binaj

Prof.As.Dr.Agim BINAJ
Lenda: Kontabilitet-Analize
Tema III-te: Rezultati i aktivitetit, te ardhurat, shpenzimet dhe
kontabilitetin e tyre
a- Blerjet dhe kontabiliteti i tyre; kthimi dhe zbritjet e blerjeve,
kostoja e mallrave, produkteve apo sherbimeve te shitura;
shpenzimet e pergjithashme te veprimtarise se njesise.
Në vëmëndje për studentët.
Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit
Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua
tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm
për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam
treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për
pyetje të ndryshme.
Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka
asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se
kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht),
gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën
e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në
kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo
është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është
mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar
shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni
me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila
është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me
zgjuarsi.
Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e
rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë.
Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni
motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj
të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj
është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar
kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë
është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1
million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë
nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë
pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit.
Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më
të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë
mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të
kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve
shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni
në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me
kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata
mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e
përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për
pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju
duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund
të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga
fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka
do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.
Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë
lëndë.
Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat,
pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens
humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të
dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i
përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si
pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret
pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të
dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do
tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të
thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të
përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky
është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo
mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta
për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të
klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu
juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti
presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një
pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në
plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar,
ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në
këtë lëndë për ju.
Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të
vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është
fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të
përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte
instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai
për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado
qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen
në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta
me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e
pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme,
atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë.
Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që
të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju
duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti
(dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj
është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni
mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi
ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të
zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar
të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme
derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj
dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj
të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin.
Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni
mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni
përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi.
Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.
Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj
është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq.
Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi
nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të
lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë
problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që
pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e
tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh
se pedagogu është qënie njerëzore.
Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të
pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të
punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të
përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni
vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk
kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje
idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh
idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj.
Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë.
Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të
duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të
përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të
mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në
përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira.
Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera,
gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të
konkurueshëm në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet
këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e civil sa më
polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të
mësojmë gjatë gjithë jetës.
ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni
REZULTATI I AKTIVITETIT, TË ARDHURAT,
SHPENZIMET DHE KONTABILITETI I TYRE
Blerjet dhe kontabilteti i
tyre
Kuptimi i blerjeve
Kthimet dhe zbritjet e
blerjeve
Zbritjet e blerjeve
Kosto e shitjes
Shpenzimet operative,
kuptimi, grupet kryesore
Çështja 3-të. Blerjet dhe kontabiliteti i tyre.
Nëpërmjet veprimit ekonomik të blerjes njësia ekonomike siguron
sasinë dhe llojshmërinë e nevojshme të mallrave,lëndëve të
para,për t`i prodhuar e rishitur me qëllim që të sigurojë fitim. Ky
trasaksion shoqërohet me kryerjen e një sërë shpenzimesh të
nevojshme. Këto shpenzime kryesisht përbëhen nga çmimi i blerjes
së mallrave, lëndëve të para, nga furnitorët dhe shpeznimet e tjera
të blerjes (p.sh shpenzimet e transportit, sigurimit,ngarkim
shkarkimit, etj.). Kontabiliteti duhet të sigurojë një informacion të
saktë në lidhje me blerjen e mallrave apo të lëndëve të para për
prodhimin me koston e tyre.
Në zbatim të parimit të vlerësimit, mallrat në kontabilitet
evidentohen të vlerësuara me koston historike të tyre. Kjo kosto
përbëhet nga çmimi i blerjes plus shpenzimet e tjera të blerjes.
Efekti që blerja (e mallrave apo e lëndëve të para) ka në gjendjen
financiare të njësisë ekonomike është rritja e aktiveve të saj (e
mallrave) dhe njëkohësisht pakësimi i mjeteve monetare të saj ose
rritja e detyrimeve (në varësi të formës së pagesës së përdorur).
Për të grumbulluar informacionin e nevojshëm në lidhje me blerjet, në
konëtabilitet përdoret llogaria e përkohshme e shpenzimeve “Blerje” me
analiza përkatëse si “Blerje lëndë të para”, “Blerje mallra”, “Blerje Pjesë
ndërrimi”, etj. Kjo llogari përdoret për të evidentuar koston e blerjes
gjatë një periudhe së dhënë kontabël. Në fund të periudhës kontabël,
me veprimet e mbylljes, ajo do të mbyllet duke xhiruar tepricën e saj
debitore në llogarinë e të ardhurave dhe shpenzimeve, pasi është
korigjuar me gjendjen në depo të tyre (si mallra, lëndë të para, etj.) të
pashitura apo të papërdorura.
Kostoja e mallrave të blera përcaktohet nga çmimi i
blerje,shpenzimet e blerjes duke shtuar dhe shpenzimet e transporti,
tasat doganore(pa tvsh-në) etj. Çmimi i blerjes përcaktohet sipas
kontratës dhe shënohet në faturën e blerjes. Shpenzimet e transportit
përbëhen nga çmimi i paguar ose që do t`i paguhet njësisë ekonomike
të transportit kur transporti kryhet nga të tretët; shpenzimet e sigurimit
të mallit gjatë transportit; shpenzimet e transportit kur ai kryhet me
mjetet e veta, etj.
Në varësi të çmimit të vendosur nga shitësi dhe blerësi në kontratën e
shit-blerjes,shpenzimet e transportit mund të përballohen nga shitësi
ose nga blerësi i mallit..
Kur në kontratë pëcaktohet që shitësi merrë përsipër dhe shpenzimet e
transportit, deri në depot e blerërit,trasporti është pjesë përbërse e
çmimit të mallit.Në këtë rast shpenzimet e transportit nuk përbëjnë një
shpenzim të veçantë për blerësin.
Kur në kontratë përcaktohet që blerësi bëhet pronar i mallit sapo ai del
nga magazina e shitësit,në këtë rast shpenzimet e transportit të mallit
deri tek mgazina e blerësit do të përballohen nga blerësi. Ato do të rritin
çmimin e blerjes duke shtuar kështu koston e blerjes së mallit. Në këtë
rast kontabiliteti i blerjes së mallrave duhet të sigurojë informacion në
lidhje me madhësinë dhe llojin e shpenzimeve të transportit. Ky
informacion u shërben drejtusve të njësisë ekonomike për të marrë
vendime të drejta në lidhje me mirëadministrimin e këtyre shpenzimeve.
Në përgjithësi shpenzimet e transportit në kontabilitet evidentohen në
dy mënyra kryesore:
a) Ato regjistrohen drejpërsëdrejti në llogarinë e blerjes duke rritur
çmimin e blerjes së mallit.
Shembull: Janë kryer 2.400 lekë shpenzime të transportit me faturë që
do të paguhen më
vonë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
6271
401
Emërtimi i llogarive
Trasport blerje
Debiti
Krediti
2.400
Furnitorë (Llogari të pagueshme)
Shuma
Regjistrimi i shpenz. të transportit të
mallrave
2.400
2.400
2.400
Në këtë rast llogaria “Blerje mallrash” me tepricën e saj debitore paraqet
koston totale të mallrave të blera duke përfshirë dhe shpenzimet e
transportit.
b) Meqënëse sipas mënyrës së trajtimit kontabël të përdorur më sipër
mund të jetë i vështirë sigurimi i informacionit për shpenzimet e
transportit, me qëllim që të gjykohen e të merren vendime të drejta në
lidhje me to dhe çmimin e blerjes e të shitjes së mallrave, ato
evidentohen në një llogari të veçantë shpenzimesh 627 “Shpenzime
transporti”.
Shembull: Njësisë ekonomike “X”, gjatë muajit janar 2008, një njësi
transporti i ka paraqitur faturën e transportit për trasportin që ka kryer.
Njësia ekonomike e transportit është biznesi madh i regjstruar në
TVSH. Vlera e faturës 24.000 lekë. Nga kjo TVSH 4.000 lekë.Llikuidimi
do të bëhet pas 15 ditësh.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
627
Emërtimi i llogarive
Shpenzime transporti
445
TVSH
401
Furnitorë (Llogari të arkëtueshme)
Debiti
Krediti
20.000
4.000
Shuma
Regjistrimi i shpenz. të transportit të mallrave
24.000
24.000
24.000
Llogaria “Shpenzime transporti” dhe llogaria “Blerje mallrash” në këtë
rast, së bashku japin një informacion në lidhje me koston fillestare të
blerjes së mallrave. Teprica e llogarisë “Shpenzime transporti” ne fund
të periudhës do të mbyllet, ashtu si dhe llogaria e blerjeve, me llogarinë
e rezultatit, duke shërbyer kështu edhe për kalkulimin e kostos së
mallrave të shitura. Në pasqyrën e të ardhurave kjo llogari paraqitet si
shtesë e blerjeve të bëra gjithsej.
Në rastin e mallrave të siguruara nga importi në koston e blerjeve futen
edhe shpenzimet që paguhen për taksat doganore.
Shembull: Njësia ekonomike “X” importon mallra nga një shoqëri
Italiane e cila në bazë të faturës i ka shitur mallra me vlerë 1.000.000
lekë [konvertim vlera e faturës në Euro 8.000 x (kursi 1 Euro = 125
lekë) = 1.000.000 lekë]. Shpenzime transporti 200.000 lekë. Taksë
doganore 10%, TVSH = 20%.
Llogaritja: 1) Taksë doganore =
Vlera e faturës = 1.000.000
+ Shp. trans. 200.000 = 1.200.000
1.200.000 x 10/100 = 120.000 lekë
2) TVSH = 1.200.000 + 120.000 = 1.320.000 x 20%=264.000 lekë.
Veprimi kontabël:
a) Veprimi i blerjes
Nr. llog
605
401
627
401
631
447
445.1
4471
Ditari
Emërtimi i llogarive
Blerje mallra(shpenzim)
Debiti
1.000.000
Furnitorë (Llogari të pagueshme)
Shpenzime transporti
1.000.000
200.000
Furnitorë (Llogari të pagueshme)
Taksë doganore(shpenzim)
200.000
120.000
Detyrim taksë doganore
Tvsh blerje
Krediti
120.000
264.000
Detyrim TVSH
Shuma
Për faturën e importit dhe taksat e
paguara
264.000
1.584.000
1.584.000
Zgjidhja në mënyrë informatike:
b) Veprimi i pagesës së taksave doganore dhe TVSH (Paguar me arkëkesh)
Nr. llog
Ditari
Emërtimi i llogarive
Debiti
447
Pagesa e taksës doganore
120.000
4471
Pagesa e TVSH
264.000
531/512
Arka /Banka
Shuma
Krediti
384.000
384.000
384.000
Pagesa e taksës doganore dhe e TVSHsë
3.1 Kthimet dhe zbritjet e blerjeve.
Ndodh në praktikën e biznesit që mallrat, lëndët e para apo shërbimet e
blera nga njësia ekonomike prej një furnitori, mund të mos jenë në përputhje me
kushtet e parashikuara në kontratë. Në këtë rast, ashtu si dhe për shitjet, blerësi ia
kthen mallin, e papëlqyer prej tij furnitorit dhe merr prej tij paratë e paguara për to,
ose korigjon detyrimin ndaj furnitorit (nqs. Nuk i ka paguar ende paratë). Por
furnitori mund ti ofrojë blerësit një ulje çmimi për mallrat e reklamuara dhe blerësi
mund t`i paguajë ato duke përfituar këtë ulje çmimi.
Evidenca kontabël e kthimeve dhe zbritjeve të blerjeve në kontabilitetin e
blerjeve evidentohet në llogarinë: “Kthimi ose zbritje e blerjeve”. Duke qënë se
kthimi ose ulja e çmimit të mallrave, lëndëve të para apo shërbimeve të blera
ka efekt të kundërt me veprimin e blerjes, në kontabilitet veprimi i kthimit dhe i
zbritjeve së blerjeve kryhet duke debituar llogarinë “Arka” ose “Banka”, në
kredi ose në debi me shenjë(-) të llogarisë “Blerje
mallrash”.
Shembull: Vlera e mallrave të kthyera është 2.500 lekë.
Veprimi kontabël:
Nr. llog
5311
605
Ditari
Emërtimi i llogarive
Arka
Debiti
2.500
Blerje mallrash
Shuma
Kthimi i mallrave
(-2.500)
Krediti
Por edhe në rastin e blerjeve, ashtu si për shitjen e mallrave, me qëllim
që të sigurohet informacioni i nevojshëm për drejtimin në lidhje me
kthimet dhe zbritjet e blerjeve, është e këshillueshme që ato të
evidentohen në një llogari të veçantë me të njëjtin emër me analiza
llogarie mëvehte. Në këtë rast në ditarin e përgjithshëm paraqitet:
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
5311
605.0
Emërtimi i llogarive
Arka
Debiti
Krediti
2.500
Kthime nga blerja (analizë)
(-2.500)
Shuma
Kthimi i mallrave
Përdorimi i llogarisë “Kthime dhe zbritje të blerjeve” shërben për të siguruar
lehtë një informacion mbi raportin midis mallrave të blera dhe atyre të kthyera
ose zbritjes së çmimit të tyre të blerjes, imformacion që shërben në marrjen e
vendimeve të drejtimit në lidhje me blerjet. Kjo llogari funksionon si llogari
rregulluese e kundërt e llogarisë “Blerje mallrash”. Diferenca midis tyre pra,
Blerje – Kthim e zbritje blerje = Blerjet neto do të japë shumën e blerjeve neto
gjatë periudhës.
Në pasqyrën e të ardhurave ajo paraqitet si zbritje nga blerjet e bëra
gjithsej gjatë periudhës. Me veprimet e mbylljes së periudhës kontabël
dhe të nxjerrjes së rezultatit të veprimtarisë, teprica e llogarisë
“Kthime dhe zbritje të blerjeve” kalon në llogarinë e përmbledhjes së
shpenzimeve dhe të ardhurave.
3.1.1 Zbritjet e blerjeve.
Ashtu si dhe me shitjet, edhe në blerjet mund të bëhen zbritje.
Zbritjet e shitjeve për shitësin, paraqiten si zbritje të blerjeve për
blerësin.Në kontratën e shitblerjes mund të parashikohet një zbritje në
përqindje mbi shumën e detyrimit neto të blerësit për mallrat e blera
me likujdim të mëvonshëmi, në qoftë se detyrimi paguhet prej tij
brenda një afati të caktuar. Në rast të kundërt blerësi duhet të
paguajë të gjithë detyrimin neto në afatin e parashikuar në kontratë.
Evidenca kontabël e zbritjeve të blerjeve realizohet nëpërmjet llogarisë
“Zbritje të blerjeve” (analizë).
Shembull: Njësia ekonomike “X” një faturë për blerje mallrash për
30.000 lekë e ka paguar brenda afatit 10 ditor. Zbritja është 3% e
shumës së detyrimit. Kjo zbritje llogaritet (30.000 lekë x 3% = 900
lekë).
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
401
605.0
512
Emërtimi i llogarive
Debiti
Llogari të pagueshme
30.000
Zbritje të blerjeve (analiza)
(-900)
Banka
Krediti
29.100
Shuma
29.100
29.100
Për evidentimin e zbritjeve
Në qoftë se do të kishte patur kthime apo uljeve të blerjeve atëherë
shuma e detyrimit ndaj shitësit do të ulej, pra dhe llogaria e pagueshme do të
pasqyronte shumën neto të detyrimit të mbetur ndaj furnitorit.
Efekti i zbritjeve të blerjeve është zvogëlimi i kostos së blerjeve të mallrave,
indirekt edhe rritja e fitimit të njësisë ekonomike. Për këtë arsye njësisë
ekonomike blerëse i intereson informacioni për të gjithë zbritjet e blerjeve të
evidentuara dhe cili është përfitimi nga ana e tyre. Ky informacion i lejon
njësisë ekonomike të marrë vendimet e nevojshme për rritjen e mundësive së
përfitimit të zbritjeve nga blerja, duke organizuar drejt përdorimin e burimeve
financiare në dispozicion. Zbritjet e blerjeve të evidentuara, por të papërfituara
mund të konsiderohen indirekt si fitim i parealizuar ose si humbje e pësuar.
Llogaria “Zbritje të blerjeve” është llogari e kundërt rregulluese e
llogarisë “Blerje mallrash”. Teprica e saj në pasqyrën e të ardhurave do
të paraqitet si zbritje nga blerjet e bëra gjatë periudhës. Në fund të
periudhës teprica kreditore e llogarisë “Zbritje të blerjeve” do të
kalohet në llogarinë e përmbledhjes së shpenzimeve dhe të ardhurave,
me efekt përfundimtar në rritjen e të ardhurave të njësisë ekonomike.
3.1.2 Kostoja e mallrave, produkteve apo shërbimeve të shitura.
Kostua e mallrave,produkteve dhe shërbimeve të shitura,është një nga
treguesit kryesorë për përcaktimin e të ardhurës bruto dhe neto nga
aktiviteti i shitjes të njësisë ekonomike.Në këtë kuptim, llogaritja e
saktë e kësaj kostoje është me shumë rëndësi. Kostoja e malltave,
prodhimeve apo
shërbimeve të shitura është një element i
rëndësishëm i pasqyrës së të ardhurave, prandaj ajo duhet të llogaritet
para se të ndërtohet kjo pasqyrë. Kostoja e mallrave të shitura (KMSH)
llogaritet si shumë algjebrike e kostos së mallrave, prodhimeve,
shërbimeve, gjendje në fillim të periudhës (T1)
+
blerjet neto gjatë periudhës (Bn)
fund të periudhës (T2).
- gjendjen në
Pra e paraqesim formulën si më poshtë:
KMSH = T1 + Bn – T2
Elementët e formulës llogariten si më poshtë:
1) Gjendja (teprica) në fillim të periudhës. Dihet që në kontabilitet si
gjendje e mallrave, produketeve apo shërbimeve në fillim të periudhës
shërben gjendja e tyre në fund të periudhës paraardhëse. Gjendja e
mallrave, produkteve apo shërbimeve në fillim të periudhës kontabël
është shuma e treguar në llogarinë inventariale “Mallra”, “Lëndë të
para” etj. të pasqyruar në aktiv të bilancit.
2) Gjendja (teprica) në fund të periudhës, përcaktohet duke u nisur
nga sasia e mallrave, materialeve, produketev, shërbimeve në fund të
periudhës sipas invetarizimit fizik të tyre. Për vlerësimin e kësaj sasie në
kontabilitet përdoren metoda të ndryshme. Sipas metodës së inventarit
të vazhdueshëm sasia e mallrave fizikisht gjendje në fund të periudhës
vlerësohet me koston për njësi. Kjo sepse evidenca e mallrave,
materialeve, produkteve, etj. mbahet e veçantë përçdo llojë të
tyre(kartelë për çdo artikull).Kurse sipas metodës së inventarit periodik
sasia e mallrave,materialeve,produkteve etj.,gjendje fizike në fund të
periudhës vlerësohet me një nga metodat e njohura të vlerësimit
(kostoja mesatare, çmimi mesatar, Lifo, Fifo.).
3) Kostoja e blerjeve neto të mallrave, lëndëve të para,
produkteve, etj. Kjo kosto përcaktohet nga tepricat e llogarive “Blerje
mallrash”, “Kthime dhe ulje të blerjeve”, “Zbritje të blerjeve”,
“Shpenzime transporti” dhe kur është rasti “Shpenzime dogane”.
Këto llogaritje në postin përkatës të pasqyrës së të ardhurave dhe
shpenzimeve paraqiten:
Kostoja e mallrave, lëndëve të para, produkte, etj. të shitura
1 Gjendje më 1 janar 200X
60.000 lekë
2 + Blerjet gjithsej gjatë vitit
240.500 lekë
Plus: shpenzime transporti
2.500 lekë
243.000 lekë
Minus: a) Kthime dhe zbritje të blerjeve
(2.700 lekë)
b) Zbritje të blerjeve
(2.200 lekë)
(4.900 lekë)
= Kostoja e Blerjeve neto
238.100 lekë
3 Kostoja e mallrave të vlefshme për shitje (1+2)
4 Zbritet: Gjendja më 31 dhjetor 200X
= Kostoja e mallrave,materjaleve etj. (KMSH)
Kostoja e blerjeve neto = Blerjet + trasport
– Kthime të blerjeve
– Zbritje të blerjeve
243.000
-2.700
-2.200
238.100
298.100 lekë
(32.500 lekë)
265.600 lekë
Kostoja e mallrave të vlefshme për shitje = Gjendjen në fillim të mallrave
+ 60.000
+ Koston e blerjeve neto 235.600
+ Shpenzimet e transportit 2.500
298.100
Kostoja e mallrave të shitura
= Koston e mallrave të vlefshme për shitje
298.100
- Gjendjen e mallrave në 31 dhjetor
( - 32.500)
265.600
Siç është theksuar edhe më parë, kostoja e shitjes është një tregues
shumë i rëndësishëm për llogaritjen e rezultatit të njësisë ekonomike. Ajo
paraqet elementin kryesor të shpenzimeve që bënë njësia ekonomike në
aktivitetin e saj. Për këtë arsye është e rëndësishme organizimi i saktë i
evidencës kontabël dhe llogaritja e drejtë e tyre gjatë një periudhe
kontabël.
3.1.3 Shpenzimet e pëgjithshme të veprimatrisë së njësisë
ekonomike.
Për realizimin e aktivitetit të njësisë ekonomike, për proçesin e
blerjes,prodhimit,shërbimit,shitjes dhe organizimit të tij në përgjithësi,
përveç shpenzimeve që përfshihen në koston e drejtë për drejtë të tij,
bëhen dhe një sërë shpenzimesh të tjera. Këto shpenzime në kontabilitet
quhen shpenzime të përgjithshme ose shpenzime të veprimtarisë së njësisë.
Këto shpenzime luajnë një rol të rëndësishëm në kalkulimin e rezultatit
përfundimtar të njësisë (fitimit ose humbjes).
Ato shpenzime rritin koston e mallrave,produkteve apo shërbimeve të
shitura, duke ndikuar në uljen e fitimit të tij. Duke qënë se këto
shpenzime bëhen për për aktivitetin e njësisë ekonomike ato duhet të
përballohen, në fund të fundit, nga të ardhurat e realizuara nga shitja.
Kontabiliteti duhet të sigurojë informacionin e nevojshëm në lidhje më
llojin dhe madhësinë e këtyre shpenzimeve. Ky informacion do t`i
shërbejë drejtusve të njësisë ekonomike për të marrë vendimet e
duhura në lidhje me përcaktimin e një madhësie ekonomikisht optimale
në kyerjen e këtyre shpenzimeve.
Në kontabilitet këto shpenzime evidentohen në llogari të veçanta të
shpenzimeve, në përputhje me natyrën dhe llojin e tyre pavarësisht se
kujt funksioni i përkasin ato nga këndvështrimi i drejtimit të brendshëm.
P.sh.çelen llogaritë: “Shpenzime për paga”, “Shpenzime telefoni”,
“Shpenzime amortizimi”, etj. Por për nevoja të drejtimit, shpenzimet e
përgjithëshme ose të veprimtarisë në kushtet e njësisë ekonomike
ndahen në tri grupe kryesore:
1) Shpenzime të veprimtarisë së njësisë, që përfshin të gjitha
shpenzimet e kryera në lidhje me realizimin e proçesit të shitjes. Këtu
përfshihen shpenzimet e reklamave tregtare, të ekspozimit të mallrave
apo produkteve, të nxitjes së shitjes së tyre, të pagave të punonjësve ,
të shpërndarjes apo të paketimit, etj.
2) Shpenzimet administrative, ku pëfshihen të gjitha shpenzimet
që lidhen me organizimin dhe drejtimin e njësisë ekonomike në
përgjithësi. Këtu përfshihen shpenzimet për mbajtjen e kontabilitetit,
për pagat e personelit administrativ, për mbajtjen e zyrave, etj.
3) Shpenzimet e tjera, ku pëfshihen shpenzimet me karakter të
përgjithshëm dhe ato që nuk përfshihen në dy grupet e para. Si të
tilla mund të përmenden shpenzimet për mbrojtjen në punë,
shpenzime qiraje, shpenzime për sigurim pasurie, etj.
Ky klasifikim është shumë i rëndësishëm dhe i shërben organizmit
dhe drejtimit të brendshëm të njësisë ekonomike. Për të ndjekur
këto shpenzime dhe për ti pasqyruar ato në mënyrë analitike çelen,
llogari analiza të veçanta. Në përgjithësi, regjistrimi i këtyre
shpenzimeve bëhet, kur ato ndodhin, në debi të llogarive të
shpenzimeve (sipas llojit të shpenzimit të kryer) dhe në kredi të një
llogarie të aktiveve ose të detyrimeve. Në fund të periudhës
kontabël, llogaritë e shpenzimeve si ato të blerjes, prodhimit apo
ato të përgjithshme mbyllen duke i kaluar tepricat e tyre në debi të
llogarisë “Përmbledhje e të ardhurave dhe shpenzimeve”.
Në mënyrë skematike paraqitet në skemën 1 dhe 2.
Pasryra e të
ardhurave
Skema 1
D Shpenzimet K
S XX
D shpenzimeve K
D Të ardhurat K
të
ardhurat
shpenzimet
( - )
XX S
( + )
D Fitmi/HumbjeK
D Tatim fitimi
S XX
XX S
K
( - )
=
XX S
Fitimi
neto
( + )
Njësia ekonomike "X"
kema 2:
Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve
Periudha: 01.01.200X deri më 31.12.200X
Nr
1
Emërtimi
Shitjet gjithsej
Analitike
Shuma
402.000
- kthim nga shitje ( - )
2
000/lek
(2.000)
Shitjet Neto
400.000
Kosto e mallrave të shitura
330.000
- gjendja në fillim
30.000
- Blerje mallrash (+ importet)
Kthim
( - )
270.000
(3.000)
- Gjendje në fund ( - )
(67.000)
- Shpenzimet e përgjithshme
100.000
3
Rezultati bruto
70.000
4
Të ardhura të tjera (Interesa +)
1.000
5
Shpenzime të tjera (Interesa -)
(500)
6
Të ardhura para tatimit
70.500
7
Tatim fitimi (10%)
(7.050)
8
Fitimi neto
63.450