Transcript shkarko.. - Agim Binaj

Prof.As.Dr.Agim BINAJ
Lenda: Kontabilitet -Analize
Tema III-te: Rezultati i aktivitetit, te ardhurat, shpenzimet dhe
kontabilitetin e tyre
a- Te ardhurat, shpenzimet dhe rezultati neto i aktivitetit te njesise
ekonomike.C’kuptojme me te ardhura, C’kuptojme me shpenzime,
Kontabiliteti i te ardhurave dhe shpenzimeve; shitjet dhe kontabiliteti I
tyre; Kuptimi I veprimeve te shitjes, Kthimet e uljet e shitjeve, zbritjet e
shitjeve dhe kuptimi I tyre; shitja e mallrave; Te ardhurat nga kryerja e
sherbimeve.
Në vëmëndje për studentët.
Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit
Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua
tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm
për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam
treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për
pyetje të ndryshme.
Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka
asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se
kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht),
gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën
e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në
kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo
është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është
mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar
shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni
me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila
është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me
zgjuarsi.
Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e rëndësishme
për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë. Cilat janë qëllimet
tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni motivim të fortë
për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj të karrierrës
kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj është të bëni
shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar kohën derisa
të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë është hartuar
për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1 million dollarë
është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë nga
kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë pasuri,
ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit.
Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më të
mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë
mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të
kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve
shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni në
ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me kontabilistët
dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata mund të kenë
një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e përdorin
informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për pagat dhe
në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju duhet të
kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund të kuptoni
se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga fakti, nëse ju
do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka do të merrni
nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.
Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë lëndë.
Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat,
pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens
humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të
dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i
përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si
pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret
pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të
dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do
tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të
thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të
përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky
është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo
mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta
për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të
klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu juaj
të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti presin që
të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një pedagog të
tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në plan të
bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar, ose mund
të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në këtë lëndë
për ju.
Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të vlerësoheni.
Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është fjala e treta në
rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të përgjithshmen, me anë të
pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument në negocimin e traktatit të
treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai për hamendësime, ose a janë përgjigjet
e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë
pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë
pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson.
Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk
duket se janë të qëndrueshme, atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret
pedagogu në të vërtetë.
Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që të
përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju
duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti (dhe
pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj është i
rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni
mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi
ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të
zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar të
merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme derisa
ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj dëshiron që
ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj të jeni në të
njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin. Zbuloni përse
pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni mendimin tuaj mbi
atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni përpjekjet tuaja. Jo
gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi. Përqëndrohuni në atë që
është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.
Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj është
një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq. Shumica
e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi nevojë për
ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të lexojmë
mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë problem për të
kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që pedagogu pret prej
jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e tjera. Flisni me
pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh se pedagogu
është qënie njerëzore.
Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të
pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të punuarit
me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të përqëndroni
vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni vëmendjen nga
synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk kuptoni diçka në
klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje idiote në klasë, mbani
mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh idiot në provim. Nëse
mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj. Nëse dëshironi të
mësoni, ju mund ta bëni atë.
Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të duket
më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të përpiqeni të
kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të mjaftueshme, të hani
mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në përgjithësi ndihmojnë,
megjithëse janë të vështira.
Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera,
gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të konkurueshëm
në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet këmbë shumë në
filozofinë e një formimi profesional e civil sa më polivalent duke nxitur
dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të mësojmë gjatë gjithë jetës.

ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni
REZULTATI I AKTIVITETIT, TË ARDHURAT,
SHPENZIMET DHE KONTABILITETI I TYRE
Të ardhurat,
shpenzimet dhe
rezultati neto
Qëllimi i aktivitetit
të njësisë
ekonomike
Të ardhurat,
kuptimi i tyre
Shpenzimet,
kuptimi i tyre
Kontabiliteti i të
ardhurave dhe
shpenzimeve
Shitjet dhe
kontabiliteti i tyre
Kuptimi i veprimeve
të shitjeve
Kthimet dhe zbritjet
nga shitjet
Zbritja e shitjeve
Kontabiliteti i
zbritjeve nga shitja
Përcaktime të
veprimeve me të
ardhurat
Në kontabilitet për të shprehur rezultatin e aktivitetit të njësisë
ekonomike përdoret termi rezultati neto ose më saktë e ardhura neto
(fitim ose humbje). Nga pikëpamja kontabël e ardhura neto ose
humbja, përkufizohet si diferencë e të ardhurave me shpenzimet të
realizuara e të kryera nga njësia ekonomike gjatë një periudhe të caktuar.
Fitimi i periudhës (A.N.) shpreh pra rritjen, kurse humbja neto shpreh
zvogëlimin, që ka pësuar kapitali neto i pronarit gjatë periudhës së
dhënë.
Matja dhe llogaritja e saktë e rezultatit neto (fitimit apo
humbjes) është e domosdoshme sepse një informacion i tillë u duhet
drejtuesve dhe pronarëve për të përcaktuar shkallën e suksesit të
veprimtarisë së njësisë ekonomike. Ky informacion u duhet organeve
shtetërore për të përcaktuar masën e tatimit që duhet të marrin nga njësia
ekonomike, investitorëve të cilët gjykojnë për nivelin e kthimit të
mundshëm të investimit të tyre në njësi, etj.
1.1.Të ardhurat.
Në standartet e kontabilitetit, përcaktohet se të ardhurat janë përfitimet
ekonomike bruto të marra gjatë ushtrimit kontabël në rrjedhën normale të
veprimtarive të njësisë ekonomike, kur këto përfitime ekonomike çojnë në
rritjen e kapitalit(këtu nuk pëfshihen rritjet që lidhen me kontributet nga
pjesmarrësit në kapital). Burimi kryesor i të ardhurave në një njësi ekonomike është
shitja e mallrave dhe kryerja e shërbimeve.Burime të tjera si interesi ,dividendët dhe
grantet qeveritare përbëjnë element të tjetër të të ardhurave.
Shumat e mbledhura në emër të palëve të treta të tilla si tatimet mbi vlerën e
shtuar, nuk janë të ardhura. Në të njëjtën mënyrë shumat bruto të mbledhura nga
marrëdhëniet e agjensive ose të komisioneve, nuk janë të ardhura, por vetëm
komisionet e fituara nga këto marrëveshje përbëjnë të ardhura.P.sh në agjensitë e
shitjes së biletave, vlera totale e biletës nuk është e ardhur, por e ardhur është vetëm
pjesa e komisionit që përfiton agjensia.
Gjithashtu ka edhe veprime që rrisin mjetet monetare apo aktiveve të tjera të
njësisë si dhe detyrimet e saj, por që nuk sjellin të ardhura. P.sh marrja e një huaje nga
një bankë sjell rritjen e parave të njësisë, shton detyrimet ndaj bankës, por nuk sjell
rritjen e kapitalit të vet, pra nuk sjell të ardhura. Po kështu arkëtimi i parave nga një
klient, për mallrat e blera prej tij më parë me likujdim të mëvonshëm, nuk përbën të
ardhur edhe pse shtohen aktivet (mjetet monetare). Kjo sepse të ardhurat janë
regjistruar në momentin e realizimit të shitjes, pra të lindjes të së drejtës ndaj klientit.
Gjithashtu jo çdo rritje e kapitalit të vet të pronarit shkaktohet nga të ardhurat.
P.sh investimet nga pronari, rritin kapitalin e pronarit, por nuk përbëjnë të ardhura.
1.2.Shpenzimet.
Shpenzimet përfaqësojnë përdorimet e krya nga njësia ekonomike
për realizimin e përfitimeve ekonomike gjatë vitit ushtrimor.Ato janë dalje ose
konsum tjetër i aktiveve, lindje detyrimesh të njësisë (ose kombinimi i të
dyjave), që rrjedhin nga shpërndarja e mallrave e prodhimeve të prodhuara,
kryerja e shërbimeve ose aktiviteteve të tjera që përbëjnë veprimet bazë dhe
kryesorë që ndodhin në njësinë ekonomike. Shpenzimet janë kostoja e
mallrave dhe shërbimeve të konsumuara gjatë proçesit të realizimit
të të ardhurave. Ato përfshijnë koston e mallrave të shitura, koston e
përdorimit të aktiveve të nevojshme për ecurinë e njësisë, kostoja e shërbimit
ndaj klientëve, koston e drejtimit, etj. Shpenzimet lindin kur aktivet përdoren
ose detyrimet rriten me qëllim sigurimin e te ardhurave.
Në përgjithësi, në kontabilitet bëhet dalllimi midis konceptit të
shpenzimeve dhe kostos. Shpenzimet janë të një natyre p.sh, shpenzimet e
pagave, shpenzimet materiale, etj. Kostoja në përgjithësi ka disa
përbërës,përbëhet nga disa lloje shpenzimesh; p.sh kostoja e ndërtimit të një
ndërtese përfshin shpenzimet materiale, pagat, etj. që janë bërë për ndërtimin
e saj. Kostoja në kuptimin ekonomik,është çmimi i paguar për
realizimin e përfitimit ekonomik.
Në lidhje me kapitalin e vet shpenzimet kanë efekte të kundërt me të
ardhurat. Ato pakësojnë kapitalin e vet, por jo në mënyrë përfundimtare.
Duhet të kihet parasysh që jo të gjitha daljat dhe pagesat e mjeteve
monetare janë shpenzime. P.sh pagesa e një furnitori nuk përbën shpenzim
edhe pse dalin aktivet (paratë) nga njësisa. Po kështu dhe pagesa për blerjen e
një makinerie, etj. Gjithashtu jo të gjitha pakësimet në kapitalin e pronarit
shkaktohen prej shpenzimeve.
Pra njohja e një shpenzimi në kontabilitet do të bëhet kur të ketë
ndodhur një pakësim i përfitimeve ekonomike (pakësim aktivesh ose rritje
detyrimi) dhe kur ky pakësim mund të matet në mënyrë të besueshme.
1.3. Kontabiliteti i të ardhurave e shpenzimeve.
Kontabiliteti i të ardhurave dhe shpenzimeve emërtohet shkurt dhe
kontabiliteti i drejtimit. Për pasqyrimin e shpenzimeve dhe të ardhurave në
kontabilitet mund të bëhet regjistrimi i tyre i drejtpërsëdrejti në llogarinë e
kapitalit të pronarit si shtesa ose pakësime. Por, meqënëse drejtimi i njësisë
ekonomike ka nevojë për informacion të saktë dhe të detajuar për ndryshimet
e kapitalit të vet vetëm për efekt të shpenzimeve dhe të ardhurave të periudhës,
pra të aktivitetit të zakonshëm ekonomik të njësisë, kontabiliteti përdor llogari
të veçanta për evidentimin e tyre. Këto llogari përdoren gjatë periudhës
ushtrimore,mbyllen dhe nuk paraqiten në bilanc, si të tilla quhen llogari të
përkohshme. Në fund të periudhës tepricat e tyre mbarten në llogarinë e
Fitim-Humbje që bën pjesë në grupin e llogarive të kapitalit duke transferuar
kështu efektin e tyre neto në madhësinë e tij, sipas proçedurave ligjore që
pëcakton ligji për shoqërit tregëtare . Në periudhën e ardhshme, këto llogari
mbarten me tepricë zero dhe grumbullojnë të ardhurat dhe shpenzimet e
periudhës së re ushtrimore.
Në bazë të llogarive të shpenzimeve e të ardhurave, në fund të
periudhës ushtrimore, ndërtohet pasqyra e të ardhurave e shpenzimeve, e cila
paraqet në mënyrë të sistemuar e të përmbledhur informacionin në lidhje me
rezultatin e arritur nga njësia ekonomike.
Nisur nga aktiviteti kryesor që kryen njësia ekonomike, një nga
treguesit kryesorë ekonomiko-financiar të saj është ai i të ardhurave nga shitja
(mallra, shërbime, apo produkte). Mjetet monetare që kanë hyrë ose që do të
hyjnë në njësinë ekonomike nga shitja që ajo u bënë të tretëve, përbëjnë të
ardhurat nga shitja. Në vlerë ato janë të barabarta me vleftën e mallrave,
shërbimeve, produketeve të shitura të vlerësuara me çmimin e shitjes. Këto të
ardhura nga shitja përdoren nga njësia ekonomike për mbulimin e shpenzimeve
të bëra për blerjen, shërbimin, prodhimin dhe shitjen e tyre dhe për sigurimin e
fitimit. Të ardhurat nga shitja mund të jenë:
a) Ta maturuara, në formë likuide, kur shitja e tyre bëhet me para në
dorë
b) Të llogaritura (në formë të drejtash ndaj të tretëve), kur shitja
bëhet me arkëtim të mëvonshëm.
Në mënyrë skematike të ardhurat,shpenzimet dhe rezultati i aktivitetit paraqitet
figurën 1.
Figura 1
Të
ardhura
Shpenz. administrative
Fitimi
(Humbja)
Neto
nga shitja
(A-SH)
Shpenizme
Shpenzime tregtare,
prodhimi, shërbimi
Shpenzime të tjera
Taksa,tatime(shpenzim)
Shpenzime financiare
Pra siç shihet dhe nga kjo figurë, të ardhurat shërbejnë për të mbuluar
koston e blerjes së mallrave, shërbimeve dhe prodhimit të shitura dhe për
mbulimin e shpenzimeve të tjera, të shpenzimeve financiare dhe taksave. Ky
proçes blerjeje dhe shitjeje, në shembullin e marrë në skemë, i ka siguruar
njësisë ekonomike në rastin tonë një fitim neto. Duke pasur parasysh këtë
strukturë të të ardhurave dhe të përdorimit të tyre, ndërtohet dhe pasqyra e të
ardhurave dhe shpenzimeve (Llogaria Humbje-Fitime) e njësisë ekonomike, e
cila do të trajtohet më pas. Gjithashtu, kjo paraqitje grafike do të shërbejë
edhe për lehtësimin e shpjegimit të çështjeve më kryesore të kontabilitetit të
të ardhurave dhe shpenzimeve.
Çështja 2-të. Shitjet dhe kontabiliteti i tyre.
2.1. Kuptimi i veprimtarisë së shitjeve.
Veprimtaria kryesore që kryhet në njësinë ekonomike për sigurimin e
të ardhurave është shitja e mallrave, shërbimeve dhe produkteve. Nëpërmjet
kësaj veprimtarie realizohet kalimi i mallrave, shërbimeve, produkteve tek
blerësi, si dhe sigurimi i të ardhurave në formën e parave ose në formën e të
drejtave ndaj blerësve. Siç është theksuar edhe më parë, treguesi i të
ardhurave nga shitja është i rëndësishëm për gjykimin e ecurisë së njësisë
ekonomike. Drejtuesit e njësisë ekonomike, investitorët dhe operatorët e tjerë,
shpesh në marrjen e vendimeve bazohen në treguesin e të ardhurave nga
shitja dhe tendencën e tij. Tendenca rritëse e shitjeve përbën një premisë për
rritjen e fitimit, pra edhe të dividendëve, dhe e anasjellta, tendenca zbritëse
përbën premisë për zvogëlimin e fitimeve dhe të dividendëve.
Në kontabilitet të ardhurat nga shitja janë tërësia e çmimeve të mallrave,
shërbimeve, produketeve të shitura me likuidim të mëvonshëm ose me para në dorë
gjatë një periudhe kontabile të caktuar. Kontabiliteti,nisur nga rëndësia e treguesit të të
ardhurave nga shitja, duhet të pasqyrojë me saktësi në kohën e duhur të gjitha shitjet
e bëra me likuidim të mëvonshëm ose me para në dorë, si dhe të ardhurat që sigurohen
përfundimisht nga këto shitje. Veprimi i shitjes së mallrave, shërbimeve, dhe produkteve
sjell si pasojë në gjendjen pasurore rritjen e aktiveve të njësisë ekonomike (të parave në
arkë ose në bankë, ose të drejtave ndaj blerësve, në varësi të faktit nëse shitja bëhet
me para ne dorë ose me likuidim të mëvonshëm), si dhe rritjen e të ardhurave të tij.
Është e rëndësishme që kontabiliteti të organizohet, për sigurimin e një informacioni të
saktë e të shpejtë, në lidhje me këto efekte që shkakton veprimi i shitjeve mbi gjendjen
pasurore të njësisë ekonomike.
Pikërisht për të evidentuar këto të ardhura në kontabilitet çelet një llogari e quajtur
“Të ardhurat nga shitja” e analizuar në nënllogari: “Shitje produktesh”, “Shitje shërbimi”,
“Shitje mallrash” etj, e cila është një llogari e përkohshme e të ardhurave dhe shërben
për të grumbulluar të gjithë efektet e shkaktuara në të ardhurat nga shitjet e realizuara
gjatë periudhës. Si e tillë ajo gjatë periudhës ushtrimore ka vetëm tepricë kreditore. Në
fund të periudhës ajo mbyllet në llogarinë e përmbledhjes së shpenzimeve dhe të
ardhurave, dhe rezultati i saj(Fitim ose Humbje) pasqyrohet në llogarinë 121 “Fitim ose
humbje e ushtrimit”.Pra ,llogarit e të ardhurave dhe shpenzimeve nuk janë llogari
bilanci,si të tilla nuk pasqyrohen në bilanc.
Shembull: Njësia ekonomike “X” shet mallra me para në dorë dhe në bazë të faturës së shitjes
arkëton 60.000 lekë nga e cila 10.000 lekë është TVSH.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
5311
Emërtimi i llogarive
Arka
Debiti
Krediti
60.000
705
Shitje mallrash
50.000
445
TVSH në Shitje
10.000
Shitje me para në dorë e mallrave
Kur shitja bëhet me likuidim të mëvonshëm e ilustrojmë me shembullin në vazhdim.
Shembull: Njësia ekonomike “X” shet produkte të gatshëm një klienti “Y” me vleftë 120.000 lekë,
TVSH-ja 20.000 lekë dhe arkëtimi i faturës nga klienti do të bëhet pas një muaji.
Veprimi kontabël:
Nr. llog
411
Ditari
Emërtimi i llogarive
Klientë (Llogari të arkëtueshme)
701
Shitje produktesh të gatshëm
4452
TVSH në shitje
Debiti
Krediti
120.000
100.000
20.000
Shuma
Shitje me arkëtim të mëvonshëm të mallrave
120.000
120.000
Zgjidhja në mënyrë informatike:
Regjistrimi në debi të llogarive monetare dhe të llogarive të arkëtueshme,
kontabilisht paraqet rritjen e totalit të gjendjes pasurore (të aktiveve) të njësisë
ekonomike. Kurse kreditimi i llogarisë “Shitje” paraqet rritjen e të ardhurave të saj,
pra rritjen e burimeve të njësisë ekonomike nga aktiviteti i saj.
Madhësia e të ardhurave të realizuara përbën një zëvendësim të kostos së
mallit,prodhimit apo shërbimeve të shitur, ku çmimi i shitjes
së mallrave,
produkteve apo shërbimeve është më i madh se kosto e tyre. P.sh Një mall ose
prodhim është shitur për 60.000 lekë dhe njësisë ekonomike i ka kushtuar 48.000
lekë, atëherë diferenca (60.000 – 48.000) = 12.000 lekë përbën diferencë çmimi
(Fitim Bruto).
Pra, çmimi i shitjes duhet të jetë i tillë që të sigurojë burimet monetare të
nevojshme për mbulimin e kostos së blerjes së mallrave dhe produkteve të
shitura ,si edhe të sigurojë një fitim në nivele të pranueshme.
Për të ndjekur në vazhdimësi aktivitetin e shitjes në kontabilitet është
vendosur që, kur shiten mallrat,e gjithë vlera e shitjes së tyre të regjistrohet si e
ardhur në kredi të llogarisë “Shitje” në analiza përkatëse “Shitje mallrash”, “Shitje
prodhimi”, “Shitje punime e shërbime”, etj. Në fund të periudhës ushtrimore, duke
përdorur metoda të caktuara, pëcaktohet saktë kostoja e gjithë mallrave të shitura.
Kjo kosto zbritet nga shuma që tregon teprica e llogarisë “Shitje” për të përcaktuar
kështu fitimin gjithsej nga shitjet e periudhës.
Zakonisht regjistrimi i shitjes bëhet mbasi mallrat, prodhimi e
shërbimet, të jenë dorëzuar tek blersit. Për këtë arsye në kontabilitet të
ardhurat nga shitja do të regjistrohen si të realizuara ekonomikisht në
periudhën kontabël kur kryhet shitja, kur mallrat, produktet, shërbimet janë
çuar tek blerësi dhe janë marrë në dorzim prej tij ose fatura e shitjes është
pranuar prej tij, pavarësisht se paratë mund të arkëtohen në këtë periudhë ose
në një tjetër më vonë.
Shitja e mallrave, shërbimeve apo prodhimeve bëhet nëpërmjet
kontratës së lidhur midis njësisë ekonomike shitëse dhe blerësit. Në kontratë
parashikohen një sërë kushtesh që duhet të realizohen nga palët nënshkruese
si lloji, sasia, cilësia dhe çmimi, data e lëvrimit, mënyra e pagesës, etj. Sipas
këtyre marrëveshjeve blerësi pranon mallrat tërësisht nëse ato janë sipas
kushteve të përcaktuara në marrëveshjen përkatëse. Por gjatë realizimit të
proçesit të shitjes mund të ndodhë që nga ana e njësisë ekonomike shitëse të
mos plotësohet ndonjë nga kushtet e kontratës. Kjo mund të çojë në kthimet
dhe uljet e shitjeve.
2.2 Kthimet dhe uljet e shitjeve .
Në qoftë se malli, produkti, shërbimi, që i është dërguar blerësit nuk
është sipas kushteve të kontratës për sasinë, çmimin, etj. blerësi mund t`ia
kthejë atë njësisë ekonomike shitëse. Në këtë rast njësia ekonomike shitëse
është e detyruar që ta pranojë mallin e kthyer prej blerësit dhe t`i kthejë atij
paratë e marra, ose t`i ulë shumën e detyrimit.
Por, njësia ekonomike shitëse mund t`i propozojë blerësit që të mbajë
mallin apo prodhimin e papëlqyer prej tij dhe si kompensim atij do ti bëhet një
ulje, (zbritje) nga çmimi i shitjes i kontraktuar.
Efekti i zbritjeve e kthimeve nga shitja në gjendjen pasurore të njësisë
ekonomike, ulja e të ardhurave të saj, mund të pasqyrohej në kontabilitet duke
debituar llogarinë “Shitje”, gjë që zvogëlon këto të ardhura në masën e vlerës
së mallrave të kthyera ose të uljes së çmimit të shitjes. Por, duke qënë se
kthimet dhe uljet e shitjeve janë pasojë e klientëve të pakënaqur, është e
nevojshme për qëllimin e
drejtimit të njësisë ekonomike shitëse, që të
grumbullohet informacioni në llogari të vecant pë këta klientë, për shkaqet e
pakënaqësive të tyre, për vleftën e kthimeve dhe zbritjeve të bëra nga shitjet,
etj. Ky informacion do ti shërbejë drejtimit të njësisë ekonomike për të marrë
vendime që çojnë në pakësimin e këtyre zbritjeve dhe kthimeve.
Për të siguruar grumbullimin e këtij informacioni, në kontabilitet
përdoret një llogari e veçantë që mund të quhet “Kthime dhe zbritje të
shitjeve”.
Shembull: Kthimet e shitjeve për shkak të mosrespektimit të kushteve të kontratës nga
shitësi, gjatë muajit janar 200X, janë vlerësuar 7.200 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
79
Emërtimi i llogarive
Kthime dhe zbritje të shitjeve
445
TVSH në zbritje
411
Klientë
Debiti
Krediti
6.000
1.200
7.200
Shuma
7.200
7.200
Kthimi i shitjeve nga mosrespektimi i kontratës
Nëqoftë se do të kishim kthime nga shitja kur shitjet janë bërë me para në dorë
atëherë nuk kreditohet llogaria “Klientë” sepse nuk ekzistojnë të drejta të njësisë shitëse ndaj
blerësit, por kreditohet llogaria “Arka” ose llogaria “Banka” në rast se shitësi kthen paratë,
ose llogaria “Të tjera detyrime” në rastin kur shitësi i kthen paratë më vonë.
I njëjti artikull kontabël bëhet nëqoftëse është aplikuar një ulje e çmimit të mallrave
nga ana e shitësit dhe blerësi e ka pranuar atë.
Llogaria “Kthime dhe ulje të shitjeve” ka një tepricë vetëm debitore, e cila tregon
shumën e kthimeve dhe zbritjeve nga shitjet e bëra gjatë periudhës kontabël. Ajo shërben
për korigjimin në zbritje të të ardhurave nga shitja e mallrave dhe funksionon si një llogari e
kundërt ose llogari rregulluese e llogarisë “Shitje mallrash”. Teprica e llogarisë “Kthim dhe
zbritje nga shitjet” paraqitet në pasqyrën e të ardhurave si zbritje nga të ardhurat gjithsej
nga shitja.
2.3 Zbritjet e shitjeve dhe kuptim i tyre.
Zbritjet e shitjeve zbatohen zakonisht kur mallrat shiten me likuidim të mëvonshëm.
Në këtë formë të shitjes, në qoftë se blerësi paguan brënda një kohe , më të shkurtër se sa
periudha e parashikuar në kontratë, atij nga shitësi mund t`i bëhet një zbritje nga detyrimi
neto . Pra, në shitjet me likuidim të mëvonshëm mund të vendoset që në kontratën e
nënshkruar nga të dy palët aplikimi i zbritjeve nga shitja, në nëqoftëse plotësohen kushtet e
parashikuara të pagesës. Mënyrat se si ofrohet aplikimi i zbritjeve nga shitja, në përgjithësi,
varen nga dega e ekonomisë ku operon njësia ekonomike, nga praktikat dhe nga traditat e
njësive të ndryshme, etj, etj. Një mënyrë me të cilën shpesh ofrohen zbritjet është shënimi
shtesë në kontratë që pagesa do bëhet nga blerësi pas 10,15 apo 20 ditëve. Kjo do të thotë
që në qoftë se blerësi paguan shumën e detyrimit, për shitjet neto të bëra nga shitësi,
brenda 10 ditëve nga data e shitjes, atij i duhet të paguajë shumën neto të detyrimit brenda
10 ditëve (ose 20 ditëve) nga data e lëvrimit të mallit.
Kjo formë e pagesës i krijon mundësi blerësit që të fitojë një zbritje nga detyrimi
gjithsej. Zbritjet nga shitja aplikohen sidomos kur afatet e pagimit të detyrimit janë të gjata.
Në praktikë mund të ofrohen dhe forma pagese me afat më të shkurtra dhe pa aplikimin e
zbritjeve nga shitja. Edhe këto forma pagese vendosen në kontratën e shitjes dhe pranohen
si nga shitësi ashtu edhe nga blerësi.
Njësitë e ndryshme ekonomike aplikojnë zbritjet nga shitjet, me qëllim që të nxisë
klientët e tyre që të bëjnë pagesa të shpejta në kohë. Kjo bën që të rritet shpejtësia e
qarkullimit të kapitalit të shitësit, gjë që sjell si rezultat final rritjen e fitimit total të tij. Por
kjo zbritje mund të jetë e pëlqyeshme dhe për klientët të cilët, kur kanë gjendje të mirë
likuiditeti, kanë mundësi ta përfitojnë këtë zbritje, duke krijuar kushte për rritjen e fitimit të
tyre.
2.4.Kontabiliteti i zbritjeve nga shitjet.
Kontabiliteti duhet të organizohet në mënyrë të tillë që të sigurojë informacion
edhe për mundësinë dhe për realizimin e zbritjeve të aplikuara mbi shitjet. Meqënëse
zakonisht nuk dihet nëse dhe kur klienti do të përfitojë zbritjen nga shitja prej pagesës
së detyrimit të tij para afatit, zbritjet nga shitja regjistrohen vetëm në kohën kur blerësi
paguan. Prandaj në momentin e shitjes së mallit, në përgjithësi në kontabilitet,
regjistrimi i shitjes së tyre bëhet me çmimin e plotë të mallrave të shitura, pavarsisht
nga zbritja që ofron njësia ekonomike shitëse.
Shembull: Njësia ekonomike “X” i shet me arkëtim të mëvonshëm klientit Y mallra
me vleftë 70.000 lekë, pagesa do të bëhet 20 ditë pas marrjes në dorëzim të mallit.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
Emërtimi i llogarive
411
Llogari të arkëtueshme (Klientë)
705
Shitje mallrash
Shuma
Debiti
Krediti
70.000
70.000
70.000
70.000
Shitje mallrash me arkëtim të mëvonshëm
Klienti do të fitojë zbritjen e ofruar prej 5% vetëm në qoftë se ai paguan brenda
15 ditësh shumën e detyrimit neto për mallrat e blera.
Në kontabilitetitn e njësisë shitëse këto zbritje evidentohen në llogarinë
“Zbritje nga shitja”, e cila funksionon si llogari e kundërt e llogarisë “Shitje
mallrash”.
Shembull: Blerësi paguan shumën e detyrimit brënda 10 ditëve, ai nuk ka
kthyer asnjë mall, shuma e zbritjeve që i jepet atij nga ana e njësisë ekonomike
“X” do të jetë: 5% x 70.000 = 3.500 lekë.
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. Llog
Emërtimi i llogarive
512/531
1
Banka / Arka
79
411
Debiti
Krediti
66.500
Zbritje nga shitjet
3.500
Llogari të arkëtueshme (Klientë)
Shuma
Pagesa e bërë nga klienti brenda 10 ditëve
70.000
70.000
70.000
Në rast se nga shitjet do të ishtë bërë më parë një kthim ose ulje,
atëherë shuma e të drejtës së njësisë ekonomike shitëse për të arkëtuar
klientët, pra edhe shitjet neto, do të ishin të zvogëluara për këto ulje apo
kthime. Në këto raste shuma e zbritjeve aplikohet mbi vlerën neto të mbetur të
llogarive të arkëtueshme (Klientë).
Dhënia e një zbritje nga shitja , zvogëlon madhësinë e të ardhurave
nga kjo shitje . Në pasqyrën e të ardhurave ky fakt pasqyrohet duke zvogëluar
treguesin e të ardhurave nga shitja, me shumën e zbritjeve , që rezulton si
tepricë debitore e llogarisë “Zbritja nga shitja”.
Shembull: Njësia ekonomike “X” në janar 200X, paraqet këtë pasqyrë të
të ardhurave.
Shuma gjithsej e shitjeve
70.000
Zbriten: - Zbritjet nga shitja
(-3.500)
= Shitjet neto
66.500
2.5 Përcaktime të Standarteve të Kontabilitetit për veprimet me të
ardhurat.
Kur mallrat ose shërbimet shkëmbehen me mallra dhe shërbime të të njëjtës
natyrë dhe vlerë, shkëmbimi nuk konsiderohet si shitje e mallrave apo
shërbimeve që gjeneron të ardhura.
Kur mallrat ose shërbimet shkëmbehen me mallra ose shërbime të
ndryshëm, atëherë një shkëmbim i tillë konsiderohet si të ardhura që
gjenerohen nga shitja e mallrave ose shërbimeve.Të ardhurat maten me
vlerën reale të mallrave ose shërbimeve të marra, e rregulluar për shumën e
parave të arkëtuara ose të paguara. Kur vlera e reale mallrave apo
shërbimeve të marra nuk mund të matet me besueshmëri, të ardhurat
maten më vlerën reale të mallrave dhe shërbimeve të shkëmbyera, e
rregulluar me shumën e parave të arkëtuara ose të paguara.
Shembull 1:
Një njësi ekonomike ka magazinë tjegullash në Tiranë. Meqënëse kjo njësi
po ndërton një godinë në Elbasan, në mënyrë që të kursejë shpenzimet e
transportit, ajo ka bërë një marrëveshje me një shitës lokal me shumicë të
materialeve të ndërtimit në këtë qytet. Njësia ekonomike e ndërtimit do t`i
japë 45.000 tjegullat e saj shitësit me shumicë të materialeve të ndërtimit,
duke marrë 45.000 tjegulla të tjera të së njëjtës cilësi dhe parametra, që
ndodhen në magazinën e këtij shitësi në Elbasan.
Meqënëse janë shkëmbyer mallra të njëjtë, të ardhurat nuk njihen dhe
tjegullat e marra kontabilizohen me vlerën kontabël të tjegullave të
shkëmbyera.
Shembull 2:
Le të mendojmë që njësia ekonomike e ndërtimit e përshkruar në
shembullin e mësipërm shkëmben 45.000 tjegulla që ka në Tiranë me
100.000 pllaka të ndodhura në Elbasan. Duke qënë se shkëmbehen
mallra të ndryshëm, veprimi njihet si shitje dhe blerje e tjegullave. Vlera
e reale e pllakave të marra do të jetë e ardhura nga shitja ose nëse ajo
nuk mund të përcaktohet me besueshmëri,atëherë të ardhurat do të
njihen me vlerën e reale të tjegullave të dhëna. Diferenca mes vlerës
reale të pllakave të marra (ose vlera reale e pllakave të shkëmbyera)
dhe vlerës kontablë të tjegullave të dhëna njihet si fitim ose humbje nga
shitja.
Veprimet kontabile do të bëhen si një shitje e zakonshme duke debituar
llogarinë “Klientë” dhe kredituar llogarinë “Të ardhura “ dhe llogarinë
“TVSH në shitje”
për masën e TVSH-së.
Duke qënë se
në rastin konkret u bë shkëmbimi 45.000 copë
tjegulla,me 100.000 copë pllaka, veprimi kontabël do të bëhet dhe si
blerje,duke debituar llagarinë “Blerje”, “TVSH në blerje” dhe llogarinë
“Furnitorë”.Në vitin konkret nuk do të kemi arkëtim dhe pagesë, por
kompensime të detyrimit, me të drejta ose të furnitorit, me klientët.
Si rregull, të ardhurat njihen të ndara për çdo veprim, por në rrethana të
caktuara është e nevojshme që të njihen të ardhurat për komponentë
të ndarë të identifikueshëm të veprimit. P.sh, kur shitja e një produkti
përfshin shërbime të mëpasëshme, shuma dhe afati i të cilave
përcaktohen në marrëveshje, atëherë e ardhura nga shërbimi njihet si e
tillë në kohën kur shërbimi kryhet.
Shembull:
Një njësi ekonomike shet sisteme kulluese me çmim 450.000 lekë. Sipas
kushteve të marrëveshjes për shitje, çmimi i shitjes përfshin gjithashtu
mirëmbajtjen e parë teknike të planifikuar për t`u kryer pas 6 muajsh.
Çmimi i mirëmbajtjes teknike, nëse blihet më vete është 12.000 lekë.
Meqënëse çmimi i shitjes përfshin dy komponentë të ndarë (shitjen e
produktit dhe kryerjen e shërbimit), me afate të ndryshme realizimi,
atëherë të ardhurat nga të dy komponentët njihen për secilin më vete.
Veprimi kontabël:
a) Shitje të sistemeve kulluese
Ditari
Nr. llog
411
Emërtimi i llogarive
Kërkesat për t`u arkëtuar
Debiti
Krediti
450.000
419
Të ardhura të shtyra
12.000
7
Të ardhura nga shitja
438.000
Shuma
450.000 450.000
b) Njohja e të ardhurave për mirëmbajtjen teknike pas 6 muajve
Nr. llog
419
Ditari
Emërtimi i llogarive
Të ardhura të shtyra
Debiti
Krediti
12.000
(Të ardhura të periudhave të ardhshme)
7
Të ardhura nga shitja
Shuma
12.000
12.000
12.000
2..5.1 Shitja e mallrave.
Të ardhurat nga shitja do të njihen kur janë plotësuar të gjitha kushtet
e mëposhtme:
- njësia ekonomike i ka kaluar blerësit të gjitha rreziqet dhe të mirat që lidhen
me pronsinë e mallrave;
- njësia ekonomike nuk vazhdonë të jetë e përfshirë në mënyrë të
vazhdueshme në menaxhimin e mallrave,ose nuk ka kontroll efektiv mbi mallrat
e shitura;
- shuma e të ardhurave mund të matet me besueshmëri;
- është e mundur që përfitimet ekonomike që lidhen me trasaksionin do të
hyjnë në njësinë ekonomike; dhe
- shpenzimet e bëra ose që do të bëhen në lidhje me trasaksionon mund të
maten me besueshmëri.
Në shumicën e rasteve, kalimi i rreziqeve dhe i pëfitimeve që vijnë nga
pronësia përputhet me kalimin e titullit ligjor (p.sh, në shitjet me pakicë ajo
ndodh në kohën e dorzimit të mallrave tek konsumatori; në rastin e shitjes me
dorëzim pjesor,kalimi i titullit ligjor bëhet sipas kushteve të marrëveshjes të
dorëzimit pjesor). Në rrethana të caktuar kalimi i rreziqeve dhe i përfitimeve që
burojnë nga pronësia nuk ndodh në të njëjtën kohë me kalimin e titullit ligjor.
Shembull: Kalimi i titullit.
Njësia ekonomike “A” dhe njësia ekonomike “B” lidhin një marrëveshje për
shitjen sipas së cilës titulli për një pjesë të caktuar pajisjeje i kalon njësisë “B”
në momentin e dorëzimit. Pagesa duhet të kryhet 30 ditë pas dorëzimit. Njësia
ekonomike “A” nuk mban përgjegjësi për shërbime pas dorëzimit, përveç atyre
që diktohen nga kushtet dhe afatet e garancisë së pajisjes. Rrethant e vetme
në të cilat njësia “B” nuk do ta pranonte pajisjen janë vetëm nëse pajsja nuk
ka karakteristikat e deklaruaradhe nuk punonë sipas tyre.
Të ardhurat duhet të njihen kur titulli ligjor për pajisjen i kalon njësisë
ekonomike “B”. kalimi i titullit përputhet me kalimin e rreziqeve dhe
përfitimeve që lidhen me pronësinë.
Njësia ekonomike “A” nuk ka mbajtur rreziqe të rëndësishme që lidhen me
pronësinë dhe nuk ka detyrime të tjera për të kryer përveç atyre që jepen në
marrëveshjen e garancisë.
Njësia ekonomike “A” duhet të njohë një detyrim për rekllamimet e mallit në
garanci në bazë të përvojës së mëparshme dhe faktorëve të tjerë të lidhur me
të.
Nëse rreziqet e rëndësishme që lidhen me pronësinë nuk i kalojnë blerësit,
atëherë të ardhurat nuk njihen pavarsisht nga fakti nëse titulli ligjor është
kaluar apo jo. Shembuj të situatave ku rreziqet e rëndësishme nuk i kanë
kaluar blerësit dhe si rezultat i kësaj të ardhurat nuk njihen janë:
Kur arkëtimi i të ardhurave nga një shitje e caktuar është e kushtëzuar nga
gjenerimi i të ardhurave nga shitja e mëtejëshme e këtyre mallrave nga ana
e blersit;
Kur mallrat transportohen dhe duhet të montohen dhe montimi është një
pjesë e rëndësishme e kontratës i cili nuk është kryer akoma nga shitësi;
dhe
Kur blerësi ka të drejtë të anullojë blerjen për arsye të përcaktuar në
kontratën e shitjes dhe shitësi është i pasigurtë mbi mundësinë e kthimit
apo mos-këthimit të mallit.
Shembull:
Njësia ekonomike “C” prodhon dhe monton antena satelitore për TV në
ambientet e klientëve në emër të operatorit TV-B. Më 1 gusht 200X njësia
ekonomike “B” ka bërë një porosi tek njësia ekonomike “C” për prodhimin
dhe montimin e 100 antenave satelitore në ambientet e klientëve. Njësia
ekonomike “C” i ka antenat gjendje dhe parashikon t`i instalojë ato brenda
14 shatorit 200X. Pagesa do të kryhet 14 ditë pas instalimit të antenave.
Njësia ekonomike “C” parashikon të përfundojë me sukses pjesën më të
madhe të montimeve me një rrugë.
Kur është më mirë për njësinë ekonomike “C të njohë të ardhurat në
shembullin e mësipërm?
Njësia ekonomike “C” duhet të njohë të ardhurat kur të pëfundojë montimi.
Montimi është i rëndësishëm për pranimin e mallit dhe kryerjen e
pagesës nga ana e njësisë eonomike “B”.
Shitja e mallrave shpesh është e varur nga një montim i suksesshëm,
dhe montimi shpesh është i rëndësishëm për funksionimin e mallrave të
shitura.
Në se shitësi mban vetëm një rrezik të parëndësishëm,që lidhet me
pronësinë,atëhere të ardhurat nga shitja njihen edhe pse titulli ligjor
nuk është kaluar. Shembuj të till janë:
Blerësi ka të drejtë të kthejë mallrat gjatë kohës së specifikuar në
kontratë dhe shitësi është në gjendje të parashikojë mundësinë e
kthimit në bazë të përvojës së mëparshme. Në kohën e shitjes, shitësi
njeh të ardhurat nga shitja dhe krijon një provizion për mallrat me
mundësi reklamimi.
Titulli ligjor i mallrave të shitur i kalon blerësit, i takon atij vetëm pasi të
jetë kryer pagesa e faturës.
Shembull: Shitja e mallrave me të drejtë kthimi.
Njësia ekonomike “A” është shitës me pakicë. Ajo ndjek një politikë
standarte me anë të së cilës rimburson mallrat e kthyer, pavarësisht
nga fakti nëse mallrat janë me defekte ose jo me kusht që ato të mos
jenë përdorur. “A” shet 100 CD players me 120 lekë secila.
Kostoja e “A” për CD players është 90 lekë secila. Zakonisht 10% e
klientëve të “A” e kthejnë këtë lloj produkti. Si do t`i kontabilizojë “A” 100
CD players e shitur?
Drejtimi i njëisë ekonomike “A” duhet të njohë të ardhurat nga shitja e
mallrave me një rregullim të duhur për të pasqyruar rrezikun e kthimeve.
Drejtimi duhet të njohë të ardhurat për 90% të CD players të cilat nuk
parashikohen se do t`i kthehen nga klientët dhe të krijojë një provizion
(shumë të parashikuar) me 10% për kthimet e mundshme.
Veprimi kontabël:
a) Për njohjen e të ardhurave dhe të provizionit.
Ditari
Nr. llog
411
Emërtimi i llogarive
Kërkesat për t`u arkëtuar (Klientë)
15
7
Provizioni (12.000 x 10%)
90%)
Të ardhura nga shitja (12.000 x
Shuma
Debiti
Krediti
120.000
12.000
108.000
120.000 120.000
b) Për daljen e mallit.
Nr. llog
603
35
Ditari
Emërtimi i llogarive
Ndryshim i gjendjes
Debiti
Krediti
90.000
Mallra
90.000
Shuma
90.000
90.000
Kostoja e plotë e 100 CD players çregjistrohet nga inventari dhe
përfshihet në koston e mallrave të shitura. Për kthimet e parashikuara 10%
të CD players, do të bëhet:
Veprimi kontabël:
Nr. llog
35
603
Ditari
Emërtimi i llogarive
Mallra (90.000 x 10%)
Debiti
9.000
Ndryshim i gjendjes së mallrave
Shuma
Për kthimet e parashikuara
Krediti
9.000
9.000
9.000
Drejtusit do të marrë parasysh gjithashtu nëse produktet e kthyera duhet
të zvogëlohen në vlerë nga dëmtimi apo nga dajla e jashtë përdorimit. Njohja
në inventar e produkteve të parshikuara për kthim nuk është e përshtatshme
pasi “A” nuk ka më kontroll mbi aktivet. As kërkesa për t`u arkëtuar nuk do
të njihet pas “A” nuk ka të drejtë të arkëtojë më para. Në të njëjtën mënyrë
drejtimi nuk pakëson provizionin me koston e inventarit të parashikuar për
kthim, sepse fluksi i parashikuar i daljes së parave të “A” është
çmimi i plotë i shitjes së produktit.
Drejtusi i njeh rimbursimin që i bëhet klinetit që kthen CD:
Veprimi kontabël:
Ditari
Nr. llog
151
7
Emërtimi i llogarive
Provizion
Debiti
Krediti
120
Rimarje provizioni
Shuma
Njohje e rimbursimit të mallrave të kthyera
120
120
120
Raste të njohjes të të ardhurave nga shitja e mallrave.
1) Shitja e mallrave me montim, nëse shitësi e ka këtë detyrim.
Nëse montimi është një pjesë e rëndësishme e kostos së një veprimi, të
ardhurat njihen pasi është përfunduar montimi. Në raste të veçanta, të
ardhurat njihen menjëherë pas dorëzimit të mallit nëse montimi nuk
është i komplikuar dhe nuk kërkon shumë kohë (p.sh montimi i një
makine larëse).
2) Shitja e me komision, kur një ndërmjetës shet mallra në emër të shitësit
Shitësi njeh të ardhurat pasi ndërmjetësi i shet mallrat tek palët e treta.
3) Prodhimi i mallrave fillon pas marrjes së porosisë dhe blerësi ka bërë një
parapagim për mallrat
Të ardhurat njihen pasi mallrat kanë përfunduar dhe i janë dorëzuar
blerësit.
4) Parapagesat për dorëzimin e mallrave gjatë një kohe të caktuar (p.sh
parapagesat për organet/ botimet periodike
Të ardhurat nga shitjet shpëndahen në periudhën në të cilën mallrat i
dërgohen klientit, në përpjestueshmëri me çmimin e shitjes së mallrave
të dorëzuara. Nëse mallrat shpërndahen njëtrajtësisht gjatë të gjithë
periudhës kohore (p.sh shitja e organeve/botimeve periodike), të
ardhurat njihen në mënyrë lineare (vijë të drejtë).
5) Shitjet e pronave të patundshme.
Të ardhurat nga shitja e pronave të patundshme njihen kur të gjitha
rreziqet e rëndësishme dhe përfitimet e pronësisë kallojnë nga shitësi tek
blersi dhe blerësi nuk është i detyruar të kryejë ndonjë punë shtesë të
rëndësishme mbi këtë pronë. Në përgjithësi, të ardhurat njihen kur titulli
ligjor kalohetn tek blersi. Gjithashtu,në njohjen e të ardhurave duhet
marrë parasysh fakti nëse parapagesa e bërë nga blerësi pëbën një të
konsiderushme të çmimit të blerjes dhe si rrjedhim marrëveshja e
shitblerjes mund të konsiderohet plotsisht e realizushme. Nëse paradhënia
është një pjesë e vogël e çmimit të shitjes së pronës së patundshme ose
ka dyshime mbi mundësinë apo vullnetin e blerësit për të përfunduar
transaksionin e blerjes, atëherë të ardhurat nga shitja njihen deri në
shumën e paradhënies së marrë.
Të ardhurat dhe shpenzimet që lidhen me të njëjtin transaksion, njihen në
të njëjtën kohë.Ky proçes quhet zakonisht si proçes i përputhjes së të
ardhurave me shpenzimet.
2.5.2.Të ardhura nga kryerja e shërbimeve.
Të ardhurat nga kryerja e shërbimeve do të njihen në vartërsi të fazës në
në të cilën ndodhet kryeria e shërbimit në datën e mbylljes së ushtrimit,
duke supozuar që rezultati nga veprimi (d.m.th të ardhurat dhe
shpenzimet që lidhen me shërbimin) mund të llogaritet me besueshmëri.
Rezultati i një veprimi mund të llogaritet me besueshmëri kur plotësohen të
gjtha kushtet e mëposhtme:
1.
Shuma e të ardhurave mund të matet me besueshmëri;
2.
Arkëtimi i pagesës nga kryeria e shërbimit është i mundur;
3.
Volumi i kryerjes së shërbimit në mbyllje të ushtrimit(bilancit) mund
të matet me besueshmëri; dhe
4.
Shpenzimet e bëra për shërbimin si dhe ato që do të bëhen për
përfundimin e tij mund të maten me besueshmëri.
Në mënyrë që rezultati i trasaksionit të mund të përllogaritet me
besueshmëri duhet të plotësohen kushtet e mëposhtme:
1. Të ekzistojë një marrëvshje për kryerjen e një shërbimi ose një
marrëveshje tjetër me klientin ku përshkruhen:
a) Të drejtat dhe detyrimet e palës që kryen dhe palës që pëfiton
shërbimin;
b) Pagesa për kryerjen e shërbimit, si dhe mënyra dhe afati i kryerjes
së pagesës;
2.Të ketë një sistem të brendshëm kontabiliteti i cili bën të mundur
mbajtjen dhe lënien e gjurmëve të besueshme në sistemin e të ardhurave
dhe të shpenzimeve që lidhen me kryerjen e shërbimeve sipas projektveve
të veçanta.
Të ardhurat nga kryerja e një shërbimi njihen mbi bazën e
metodës së fazës së përfunduar. Sipas kësaj metode, të ardhurat
dhe fitimi nga shërbimet njihen në mënyrë përpjestimore në të
njëjtat periudha në të cilat njihen edhe shpenzimet që lidhen me
kryerjen e shërbimeve.
Kur një shërbim kryhet gjatë një periudhe shumë të shkurtër
kohe, dhe efekti i ndarjes së të ardhurave në ushtrime është i
parëndësishëm përpara përfundimit të shërbimit, atëherë të
ardhurat njihen menjëherë pas kryerjes së një shërbimi.
Kur rezultati i kryerjes së shërbimit nuk mund të llogaritet me
besueshmëri, të ardhurat duhet të njihen deri në masën e
shpenzimeve të rikuperueshme të njohura në kontabilitet.
Gjatë fazave të para të një shërbimi, shpesh ndodh që rezultati i
tij nuk mund të llogaritet me besueshmëri. Megjithatë,është
mundësia që njësia ekonomike të rikuperojë kostot e këtij
shërbimi.Në këtë rast, të ardhurat njihen në masë të barabartë me
kostot që priten të rikuperohen. Meqënëse rezultati i veprimit nuk
mund të çmohet me besueshmëri, nuk njihet fitim.
Kur rezultati i shërbimit nuk mund të përllogaritet me
besueshmëri dhe nuk ekziston mundësia e rikuperimit i kostove të
shërbimit,atëherë të ardhurat nuk njihen dhe kostot e kryera njihen
si shpenzime.Kur kostoja totale e kontratës së shërbimit mendohet
të tejkalojë të ardhurat prej saj, e tërë humbja e parashikuar do të
njihet menjëherë.
Shembull: Njohja e një shume të parashikuar.
Një agjensi reklamash lidh një kontratë për zbatimin e një fushate
reklamimi dy-vjeçare me një vleftë totale prej 850.000 lekësh. Kostoja e
përllogaritur e kontratës është 780.000 lekë. Në përllogaritjen e kostove
në fund të vitit 1, del në pah se kostot aktuale të projektit mund të jenë
ndoshta 120.000 lekë më shumë.
Klienti nuk ka dëshirë të paguajë kostot shtesë. Fatura për shërbimin do
të lëshohet në vitin 2. Në këtë rast rezultati i njësisë ekonomike nga kjo
kontratë shërbimi doli me humbje.
- Të ardhurat
- Kosto sipas kontratës
- Kosto shtesë
850.000 lekë
- 780.000 lekë
- 120.000 lekë
Humbja = - 50.000 lekë
Shënim: Regjistrimet kontabël janë pasqyruar sipas dokumentave, pra
ato kosto që parashikohen në kontratë, janë realizuar plotësisht sipas
dokumentave.
a) Për kostot (blerjet), në vitin e I-rë, sipas dokumentave, me gjithë kostot
shtesë, janë realizuar 450.000 lekë shpenzime, ndërsa faturimet për të
ardhurat janë 425.000 lekë. Në këtë moment është bërë arkëtimi dhe
pagesa.
Veprimi kontabël: (për shpenzimet e kontratës)
Ditari
Nr. Llog
6
Emërtimi i llogarive
Shpenzimet e blerjes (total)
401
401
Debiti
450.000
Furnitor për blerje materialesh
Furnitor për blerje materialesh
5
Krediti
450.000
450.000
Arka / Banka
450.000
Veprimi kontabël: (për të ardhurat )
Ditari
Nr. Llog
411
7
5311/5121
411
Emërtimi i llogarive
Klient
Debiti
Krediti
425.000
Shitje shërbimi
Arka / Banka
Klient
425.000
425.000
425.000
Në të njëjtën formë do të kryhen dhe veprimet kontabile të vitit të dytë, duke debituar dhe
kredituar llogaritë përkatëse.