Transcript Slide 1 - Halk Sağlığı Enstitüsü

SAĞLIKLI ve AKTİF YAŞLANMA
Prof. Dr. Nazmi Bilir
Hacettepe Üniversitesi
Halk Sağlığı Enstitüsü
[email protected]
Sinop – 22 Mart 2014
Herkes uzun yaşamak istiyor;
ama
kimse ihtiyarlamak istemiyor
J. Swift
Kronik hastalıkların toplumsal önemi
• Alfred Grotjahn; 1915
“bir hastalık
yalnızca hasta kişinin sorunu olmakla kalmaz,
ailenin ve toplumun da sorunudur”
• Yetişkin yaştaki 3 kişinin 2 tanesinde
bir tür kronik hastalık vardır
- aile bireylerinin etkilenmesi
- işgöremezlik
- tedavi giderleri
Ortalama Yaşam Süresi (Dünya)
Yıl
80
70
60
50
40
30
46
66
76
20
10
0
1950 yılı
2 0 0 0 yılı
2 0 5 0 yılı
Ortalama Yaşam Süresi (Avrupa)
Yıl
80
70
60
50
40
75
65
30
50
20
10
25
0
1800 yılı
1900 yılı
1950 yılı
2000 yılı
Yıl
Doğumda Beklenen Yaşam Süresi (Türkiye)
80
70
60
50
40
30
20
48
55
60
64
1970
yılı
1980
yılı
1990
yılı
69
72
2000
yılı
2010
yılı
74
76
2020
yılı
2030
yılı
10
0
1960
yılı
Türkiye’de yaşlı nüfusun değişimi, 1990 – 2013
Yıllar
65+ yaş nüfusu
(%)
1990
2000
2007
2008
4,3
5,7
7,1
6,8
2009
2010
2013
7,0
7,2
7,7
Yaşlı nüfus yüzdesi
en yüksek iller
Yaşlı nüfus yüzdesi
en düşük iller
Sinop
Van
%16,7
%3,2
Kastamonu %15,7
Şırnak %3,0
Çankırı
Hakkari %2,8
%14,3
Ortanca yaş
(bazı ülkeler ve Türkiye’de bazı iller)
Bazı ülkeler
Türkiye, bazı iller
En yüksek
Monako 50,5 yıl
Sinop
Japonya 45,8 yıl
Balıkesir 37,7 yıl
Ş.Urfa 19,0 yıl
Almanya 45,7 yıl
Edirne
Şırnak 18,7 yıl
Türkiye 29,4 yıl
38,2 yıl
En düşük
37,6 yıl
Ağrı
19,7 yıl
Türkiye’de yaşlı nüfus
• Türkiye’de halen 5 milyon dolayında yaşlı var
• 65 yaşına gelmiş olan
– Erkekler 15 yıl
– Kadınlar 18 yıl daha yaşamakta
• Bu dönemi “sağlıklı ve aktif” geçirmeleri önemli
• Sağlığın korunması ilkeleri; her yaşta
Yaşlanma ile meydana gelen değişiklikler
• Fizyolojik değişimler
– Kas gücünde azalma (60 Y. 25 Y göre %15-20 azalma)
– Kalp performansında azalma
– Solunum kapasitesinde azalma
(45-50 Y. arasında max O2 kapasitesinde %25 azalma)
– Görme keskinliğinde azalma (refraksiyon, katarakt ...)
– İşitme yeteneğinde azalma (presbiakuzi)
– Vücudun ısı regülasyon kapasitesinde azalma
• Sıcak ve soğuktan daha fazla etkilenim
– Mental fonksiyonlarda azalma
– Uyku süresinde azalma
• Patolojik değişimler
Yaşlanma ile meydana gelen değişiklikler
• Fizyolojik değişimler
• Patolojik değişimler; hastalıklar
–
–
–
–
–
–
–
–
Yüksek tansiyon
Kalp-damar hastalıkları
Akciğer hastalıkları
Kanserler
Şeker hastalığı
Kas-iskelet hastalıkları-hareket güçlüğü
Göz sorunları, katarakt, görme kusurları
Diğer hastalıklar
Yaşlılık hastalıklarından korunma ilkeleri
• Hastalıkların oluşunda etkisi olan faktörlerden korunma
• Sağlıklı beslenmek
– Yeterli ve dengeli beslenme
• Egzersiz yapmak, harektli yaşam
– Hafada 3-4 gün 30-40 dakika spor
– Her türlü spor olabilir: yürüyüş, egzersiz, yüzme, koşu ...
• Sigara içmemek
– Hiç başlamamak
– İçiyorsa bırakmak
Yaşlılarda erken tanı da çok önemlidir:
Yaşlılarda şu belirtiler önemsenmeli ve
dikkatle değerlendirilmelidir
• nefes darlığı
• inatçı öksürük
• göğüs üzerinde ağrı
• uzun süren ses kısıklığı
• şişlik veya kitle ele gelmesi
• sık idrara gitme ve çok su içme
• beklenmeyen ve anormal kanamalar
• uzun süren yara, ben veya siğilde hızlı büyüme
Hastalık “aranırsa” bulunur
“yaşlı için daha geçerli”
• Yaşlılar sağlık kuruluşunu “az” kullanır
– Yaşın gereği sayar
– Hastalık bulunacağından korkar
– Götürecek kimsesi yoktur
– Depresyondadır – gitmek istemez
– Algılama bozukluğu – farkında olmaz
– Toplumun bakışı “bu yaştan sonra ...”
Yaşlılarla ilgili bazı özellikler
• Yaşlıların “bilinmeyen” sorunları vardır
– Tanısı konmamış sağlık sorunları
– Ortalama 3,5 hastalık - kalp-akciğer h., kanser,
• Yaşlılar “yalnız” kimselerdir
– İki kadından birinin eşi yok
– Altı erkekten birinin eşi yok
– Çocukların ilgisi
• Yaşlıların eğitim düzeyi düşüktür
– Erkeklerin %42’si okula gitmemiş
– Kadınların %75’i okula gitmemiş
Tedavi ve izlem programı yapma
• Hasta bulunanların tedavi ve izlemi
• Kendine yeterli olmayanlara destek
• Gerekenlere rehabilitasyon
• Sorunu olmayanların yıllık kontrolü
“Yaşlanmak, bir dağa tırmanmaya benzer;
çıktıkça yorgunluğunuz artar, nefesiniz daralır,
ama görüş açınız genişler...”
Ingmar Bergman
Herkes uzun yaşamak istiyor; ama
kimse ihtiyarlamak istemiyor
J. Swift
“Gençlikte yaşlılığa ömür ayırmak gerek”
Anadolu söylemi …
Yağlı Besinler Kilo Artışına Neden Olur
YAĞ
Enerji
9 kcal/g
PROTEİN
KARBONHİDRAT
Enerji
4 kcal/g
Yaşlıların Sağlık Hizmeti Kullanımı, Kayseri
(Kayseri merkez, 7 Sağlık Ocağı, 65 yaş üzeri 584 kişi)
(Geriatri, 5: 138-143, 2002)
Sağlık kuruluşu
Son yılda
Başvuran (%)
Ortalama
başvuru
Herhangi sağlık kuruluşu
93,3
5,86
Sağlık Ocağı
72,2
3,27
SSK Hastanesi
36,2
1,17
Devlet Hastanesi
22,9
0,58
Tıp Fakültesi Hastanesi
11,4
0,25
Özel doktor-hastane
9,6
0,24
Diğer (dispanser, askeri hast., vb.)
5,4
0,35