Transcript Ne Okuyacağız?

Dilbilgisi
Bişkek-2006
Serkan Başak
1. Ana Dili Türkçe Öğretimi:
“Öğrencilere Türk dilinin
konuşma, yazma ve okumayla
ilgili ana kurallarını sezdirip, ana
dilini kullanışta güven
kazandırmak.”
2.“Yabancılara Türkçe Öğretimi:
Dil bilgisi öğretiminin amacı,
öğrencilere bir takım kurallar ve
tanımlar ezberletmekten ziyade,
yabancı dil olarak öğrendikleri Türk
Dili’ni doğru kullanmak adına, dilin
kullanılışına dair kuralları dinleme
okuma-yazma konuşma gibi
etkinlikler vasıtasıyla sezdirmek ve bu
yeteneklerinin gelişmesine katkıda
bulunmadır.
Ders kitabındaki konularla
dilbilgisi kitabındaki konular
paraleldir. O hafta ders
kitabında hangi dilbilgisi konusu
varsa dilbilgisi kitabından da o
konu anlatılmalıdır. Ders
kitabındaki konular
hatırlatmadır.
Dilbilgisi kitabında verilen tanım
cümleleri ve edebiyat
terimlerinden ziyade kullanımlar
( Nerede?, ne zaman? ve Hangi
durumlarda kullanılır?) üzerinde
durmak gerekir.
Konuları anlatırken örnekler
yakın çevreden seçilmelidir.
Dilbilgisi anlatımlarında amaç
dilbilgisi kurallarının doğru
öğretilmesidir. Örnek cümleler
verilirken anlamı bilinmeyen
kelimeler ve kompleks cümleler
kurulmamalıdır.
Dilbilgisinde anlatımlarında
günlük plan çok önemlidir. Bazı
yapılar yakın anlamlar taşıyabilir.
Bu yüzden örnek cümleler iyi
seçilmelidir. O kuralı en iyi
yansıtan cümleler örnek olarak
verilmelidir.
Örnek: O yarın okula gidiyor.
O her gün kitap okuyor.
Özellikle birinci kitaptaki
konuların çoğu senaryo ders
tekniğine uygun konulardır.
Öğretmen beden dilini
kullanabilecek aktiviteler
bulmalıdır. Sınıf içerisinde
öğretmen tarafından gösterilecek
cümleler hareketlerle
canlandırılmalıdır.
Dilbilgisi genellikle öğretmenin
aktif olduğu bir ders gibi
algılanmaktadır. Kullanımları ve
yapılışları anlatıldıktan sonra
öğrencilere aktif hale getirmek
gerekir. Öğrencilerden de örnek
istenmelidir.
Senaryo Ders Tekniği
Öğretmen bir tiyatro oyunu gibi dersi
sunabilmelidir.

Örnek: Pencereyi açarken ‘Pencereyi açıyorum.
Yeterlik fiilinde gücü yetme anlamını verirken
sandalyeyi kaldırıp ‘Ben sandalyeyi
kaldırabilirim.
Geçmiş zamamnı anlatırken Öğrencilerden
birinin hayatının anlatma.
Gelecek zamanda öğrencilerin falına bakma vb.
Kelimeler
Konunun anlaşılmasını sağlayacak
kelimeler cümle içerisinde kullanılmalı ve
öğrencilere bu kelimeler özellikle
hatırlatılmalıdır.
Şimdiki zaman: Şimdi, şu an
İhtimal: Belki
Gereklilik: Mutlaka vb.

Şekil Özellikleri - Formül:
Şimdiki zaman olumlu:
Fiil+zaman+şahıs eki
Şimdiki zaman olumsuz:
Fiil+olumsuzluk eki + zaman+şahıs eki
Dilbilgisi Soruları
Dilbilgisinde sorular edebi terimlerden ziyade
anlama yönelik olmalıdır.
1. Soru: Aşağıdakilerden hangisi ‘Geniş zamanın hikayesine
göre çekimlenmiştir?
A)
Gidiyordum.
B)
Gidecektim.
C)
Gitmiştim.
D) Giderdim.
E)
Gidiyormuş.
Kurallara yönelik soru yöneltildiğinde
örnek cümle verilmelidir.
1. Aşağıdaki boşlukları yeterlik fiiliyle
tamamlayınız.
1. Aşağıdaki boşlukları uygun eklerle
tamamlayınız.
Örnek: O Türkçe konuşabilir.

O bilgisayar kullan……………
Bugün yağmur yağ…………
Aktiviteler
Dilbilgisine yönelik dikte çalışmaları
yaptırabilirsiniz.
Örnek: 7. ve 8. sınıf dikte Metinleri





BALIKÇILAR (Çokluk ekleri, ad durum ekleri, saatler,
şimdiki zaman)
BENÎM OKULUM (Var yok, şimdiki zaman, ad durum
ekleri, i-eylemi)
MEMLEKET SEVGİSİ (Var yok. şimdiki zaman,
bildirme eki. iyelik ekleri)
TÜRKİYE'DE İLK GÜN (Var yok, şimdiki zaman, ieylemi, belirli geçmiş zaman)
HASTAHANE (Şimdiki zaman, ad durum ekleri, jeylemi) 82
Resimlendirme
Anlatılan konuları öğrencilerden
resimlendirerek anlatmaları istenebilir.
Örnek: 1. Yeterlilik fiili
Gücü yetme: Halter kaldıran adam
İhtimal: Bulutlu hava
Rica: İzin isteyen bir öğrenci
2. Gereklilik kipi:
Kaza Resmi: Kırmızı ışıkta geçmemeli
Karşılaştırma
Özelllikle zamanlar karşılaştırmalı olarak
verilebilir.
Öğretmen: Ulan pencereyi aç.
Ulan pencereyi açacak. Ulan pencereyi
açıyor. Ulan pencereyi açtı.

Cümle Bölme

Fiilimsilerle yapılan cümleleri basit cümlelerle ifade
etme.

Örnek: Bahçede futbol oynayan çocukları gördün mü?
Çocuklar bahçede futbol oynuyorlar.
Onları gördün mü?
1.
2.
Cümle Birleştirme

İki cümle uygun fiilimsi ekleriyle birleştirilir.
1.
Çocuklar bahçede futbol oynuyorlar.
Onları gördün mü?
Örnek: Bahçede futbol oynayan çocukları gördün mü?
2.

Yarışma

Fiilimsi ekleri kullanılarak en doğru ve en uzun cümleyi
yazma yarışması düzenlenir.
Aktarma

Sınıf içinde öğrenciler arasında aktarma çalışmaları yapılır.
Diyalogları düz yazıya çevirme.
A: Merhaba Ali.
B: Merhaba Ahmet.
A: Maç kaçta başlıyor?
B: İkide başlıyor.

Dönüştürme

Cümleler anlam bakımından farklı şekillere (olumluolumsuz, olumlu soru vb.) dönüştürülür.
Dönüştürme

Cümlelerdeki boşluklar anlama uygun olarak çeşitli
eklerle (edilgenlik, dönüşlülük, ettirgenlik) tamamlanır.
Altını çizme
Öğretilen konuyla ilgili metin verilere bu metinde geçen
konuyla ilgili eklerin bulunması istenir.
Örnek:
Benim adım Mahmut. Cezayir'den geliyorum. Her gün Türkçe
öğreniyorum. Türkçe çok kolay. Okula bazen geç kalıyorum. O zaman
dolmuşa biniyorum.
Sınıfta on bir öğrenci var. Beş öğrenci Avrupa'dan, beş öğrenci de
Asya'dan. Hafta sonları izmir'de geziyoruz, insanlarla tanışıyoruz.
Bugün cumartesi. Sabahleyin okula erken geliyoruz. Bir otobüse
biniyoruz. Kırk öğrenci pikniğe gidiyoruz. Piknikte sohbet ediyoruz, top
oynuyoruz, öğleyin yemek pişiriyorum, yemek yiyoruz. Sizim Türkçe müzik
kasetimiz de var. Biz müzik dinliyoruz, dans ediyoruz. Öğleden sonra saat
beşe çeyrek kala şehre dönüyoruz, ama ben dönmek istemiyorum,
çünkü bugün hava çok güzel.
Tamamlama
Verilen cümlelerdeki boşluklar anlatılan dilbilgisi kuralına
göre tamamlanır.
Örnek:
Benim adım Mahmut. Cezayir'den gel……. Her gün Türkçe
Öğren……….. Türkçe çok kolay. Okula bazen geç kal………. O zaman
dolmuşa bin……….
Sınıfta on bir öğrenci var. Beş öğrenci Avrupa'dan, beş öğrenci de
Asya'dan. Hafta sonları izmir'de gez…….., insanlarla tanış………..
Bugün cumartesi. Sabahleyin okula erken gel…….. Bir otobüse
bin…….. Kırk öğrenci pikniğe gid……... Piknikte sohbet ed………, top
oynu…….., öğleyin yemek pişir………, yemek yiyoruz. Sizim Türkçe müzik
kasetimiz de var. Biz müzik dinli…….., dans ed………. Öğleden sonra saat
beşe çeyrek kala şehre dön………, ama ben dönmek iste………….,
çünkü bugün hava çok güzel.
Örneklendirme-Yarışma
Ünlü daralmasının olduğu fiiller öğrencilerle birlikte
örneklendirilir. Ayrıca öğrenciler arasında bu kurala uygun
en çok kelimeyi kim yazabilir şeklinde yarışma yapılabilir.

Ahmet İngilizce anla……………………..
Öğrenciler otobüs bekle…………………
Özlem annesini çok özle ………………..
O Türkçe öğrenmek iste………….……..
Öğrenciler şarkı söyle …………………...
Bahçıvan bahçeyi sula ………………….
Annem evi süsle ………………………...
Öğretmen konuyu tekrarla…………..….
Ayşe bulaşık yıka………………….…..…
Örneklendirme
Ulama kuralı çeşitli şiirlerde uygulanır, söyleyişe kattığı
ahenk fark edilir.
Örnek:
Gurbet içinde bir ok; her şey bana yabancı
Hayat öyle bir han ki; acı içinde hancı
Sevmek korkulu rüya; yalnızlık büyük acı
Hanki kapıyı çalsam; karşımda buruk acı
Farklı olanı bulma
Fiillere gelen eklerden hangilerinde zaman anlamı vardır
veya yoktur.
Örnek: O okula gidiyor.
O okula gidebilir.
O okula gitmeli.
O okula gidecek.
O okula gidelim.
O okula gider.
O okula git.
Eşleştirme/Birleştirme
Çeşitli isim ve sıfatlarla, iç içe geçmiş tamlamalar ve
zincirleme tamlamalar kurulur.
Örnek: Öğretmen – kitap – okul – güzel – arkadaş – uzun – akıllı –
sınıf – masa – bahçe – ağaç
Örnek: Okulun bahçesinin ağaçları
Yerine koyma

Zamirlerin yerine karşıladıkları isimler yazılır.
Örnek:
O çok akıllı. - Ulan
O çok güzel futbol oynuyor. - Nurbek
Onun babası doktor vb. - Ulukbek
Anlam özelliğini bulma

Edat ve bağlaçların veya kelimelerin cümlelere kattığı
anlam özellikleri ifade edilir.

Ali ile Veli geldi. ( ve )
O futbol oynamayı seviyor. ( hoşlanmak )
Yalnız o geldi buraya. ( sadece )


Gruplandırma

Farklı türlerdeki kelimeler yapılarına göre (İsim - fiil)
gruplandırılır.

Örnek: gezmek – sınıf – okul – yemek vb.
Cümle tamamlama

“Hâlbuki, ne var ki, böylece, oysa, bu nedenle, bundan
dolayı, ama, fakat...”edatları kullanılarak cümle
tamamlanır.
Boşluk doldurma

Noktalama işaretleri kullanılmamış bir metne uygun
noktalama işaretleri konur
Örneklendirme

Anlam/zaman kayması olan fiiller, gündelik konuşma
kalıplarıyla örneklendirilir
Türetme

Kök halinde verilen bir kelimeden yeni kelimeler türetilir.

Örnek: Yaş
Yaşlı
Yaşlılık
Yaşlanmak
Yaşamak
1.
2.
3.
4.
Eşleştirme

Ünlemlerle, onların ifade ettikleri duygular eşleştirilir