Transcript HALK ve DİVAN EDEBİYATI

HALK EDEBİYATI
 ÖZELLİKLERİ
• Halk ozanlarınca ortaya çıkarılmış ve İslamiyet
öncesi özellikler taşıyan bir edebiyattır.
• Nazım birimi “dörtlüktür(Nazım biçimi yazılış
biçimi demektir.)
• Ulusal ölçü olan hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Daha çok yarım uyak kullanılmıştır.
• Dini konuları işleyen şiir türleri de vardır.(Tekke)
• Koşuk- sagu- destanın uzantısı bir edebiyattır.
• Yazarları bilinenler Tekke ve Aşık edebiyatıdır.
• Kulak için kafiye anlayışı hakimdir,konu bütünlüğü
vardır
1) İSLAMLIK ÖNCESİ TÜRK ŞİİR BİÇİMLERİ
KOŞUK(Halk edebiyatında koşmanın;Divan edebiyatında
gazelin karışıklığıdır.)
SAGU(Halk edebiyatında ağıtın;Divan edebiyatında
mersiyenin karşılığıdır.)
2) ANONİM HALK EDEBİYATI (YAZARLARI BELLİ DEĞİL)
MANİ , TÜRKÜ, TEKERLEME, NİNNİ, AĞIT, BİLMECE, MASAL,
KARAGÖZ,
ORTAOYUNU
KAVUŞTAK  Türküde bulunur “nakarat” tir.
BENT  Türküde asıl sözlerin bulunduğu bolum
3) AŞIK EDEBİYATI
(11’li)KOŞMA
(8’li)SEMAİ
BUNLAR BİÇİMDİR
(7,8’li)VARSAĞI(Hey,bre)
(8,11’li)DESTAN
KOŞMA VE SEMAİNİN TÜRLERİ
GÜZELLEME: Sevgili , doğa, ya da herhangi bir varlığın betimlemesi yapılır.
KOÇAKLAMA: Yiğitlik, kahramanlık gibi konuları işler.
TAŞLAMA: Herhangi bir konuda yergi bildiren şiirlerdir.
AĞIT: Bir kimsenin ölümünden duyulan acıları dile getiren türdür.
4-)TEKKE EDEBİYATI
İLAHİ  Allah’a olan sevgiyi dile getirir.
NEFES  Bektaşi tarikat görüşleri.
DEME  Bektaşi tarikatinin söyledikleri şiirler.
NUTUK  Tarikata girenleri bilgilendirmek.
ŞATHİYE  Allah’la şakalaşır gibi yazılan şiirler.
DEVRİYE  Allah’tan geliş ve ona dönüş.
TEKKE EDEBİYATI ŞAİRLERİ
YUNUS EMRE (1250-1320) >>>Divan, Risalet’un Nushiye, lirizmin
halk
Temsilcisi.
HACI BAYRAM VELİ>>>Bayramiye tarikatının kurucusu, medrese
öğrenimi
Görmüş.
KAYGUSUZ ABDAL>>>15.yy>Alevi-Bektaşi şiirinin kurucusuBudalaname:
sofularla alay etmiş- hem hece hem de aruzla yazmış.
EŞREFOĞLU RUMİ>>>Hacı Bayram’ın damadı-hem aruz hem de
heceyle yazmıştır.
PİR SULTAN ABDAL>>>16.yy-asılmış-Divan şiirinden hiç etkilenmemiştir.
AŞIK EDEBİYATI SANATÇILARI
KÖROĞLU>>>Koçaklamalarıyla Ünlü-16.yy-yiğitlik,aşk,sevgi konularını
işlemiştir.
KARACAOĞLAN>>>17.yy-çok gezmiş-çapkın-Divan ve Tekke şiirinden hiç
etkilenmemiştir-koşma, semai şairidir.
KAYIKÇI KUL MUSTAFA>>>17.yy-yeniçeridir-Genç Osman Destanı çok ünlüdür.
AŞIK ÖMER>>>17-18.yy-Aşık edebiyatında en çok şiiri yazan odur.(1500’e yakın)dili
ağır;çünkü aruzla da yazılmış birçok şiiri vardır.
GEVHER>>>16-17.yy-divan edebiyatından etkilenmiş aruzla da şiirler yazmıştır.
ERZURUMLU EMRAH>>>18-19.y-divan şiirini iyi bilir hecede daha başarılı.
DERTLİ>>>18-19.yy halk şiirinin son üstatlarından ,aruzla da yazmıştır.
SEYRANİ>>>18-19.yy Kayserili-taşlama denince akla o gelir
DADALOĞLU>>>18-19.yy-Divan şiirinden hiç etkilenmemiştir-koşma ,destan,varsağı
“Ferman padişahınsa, dağlar bizimdir.”ona aittir.
BAYBURTLU ZİHNİ>>>19-20.yy-medrese-hece-aruz-sergüzeştname
AŞIK VEYSEL>>>19-20.yy- DOSTLAR BENİ HATIRLASIN-SAZIMDAN SESLER
.
DİVAN EDEBİYATI
ÖZELLİKLERİ
• Saray, yüksek zümre, havas edebiyatı olarak da bilinir.
• Dili ağırdır, bu yönü Servet-i Fünun edebiyatına benzer.
• Söz sanatları çok sık kullanılır.
• Şair ve yazarları okumuş kişilerdir.
• Parça bütünlüğü önemlidir, konu birliği daha çok mesnevilerde görülür.
• Göz için kafiye vardır.
• “Mazmun”denilen kalıplaşmış sözleri vardır (Boy-selvi, kaş-yay, kirpik-ok)
• Roman, hikaye gibi uzun konular mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır.
• Düzyazı (nesir) şekli de vardır; ama şiir daha önemlidir.
• Arapça-Farsça tamlamalar çokça kullanılmıştır.
DİVAN ŞİİRİ NAZIM ŞEKİLLERİ
BEYİTLERLE YAZILANLAR: Gazel,(müstezat şekli de var)
Kaside,Kıta,Mesnevi>>>Bunlar biçimdir.
Tevhit, münacaat, naat, methiye, hicviye, cülüsiye, mersiye>> Bunlar
türdür.
GAZEL>>>5-15 beyit- matla(ilk beyit)-makta(son beyit),
beyt’ül gazel
(gazelin en güzel beyti) yek ahenk(konu birliği olan
gazel),Yek
avaz(konu birliği ve tüm beyitleri aynı güzellikte)-aa, ba,
ca …
MÜSTEZAT>>>Gazelin her dizesine aynı ölçüyle dize
eklemek
KASİDE>>>33-99 beyit arasında yazılır-en güzel
beytine beyt’ül kasid denir-aa, ba, ca…
Bölümleri:Nesib-Teşbib, girizgah, Methiye,
Fahriye,Tegazül,Dua
KITA>>>2-12 beyit, uyak düzeni gazelle aynı anlam
birliği görülür.
MESNEVİ>>>uzun konular,-aa, bb, cc…,5 mesnevi bir
hamse eder.
.
• DÖRTLÜKLERLE YAZILANLAR
• RUBAİ>>>aaba, Ömer Hayyam,tek
dörtlük,her konuda yazılır.
• MURABBA>>>aaaa, bbba…, 3-7 bent,
övgü, yergi,didaktik konularda
• Yazılır.
• TUYUĞ>>>Türkler bulmuştur-rubaiyle
benzer özellikler taşır.
• ŞARKI>>>abab, cccb-3-5 dörtlük-Lale
Devri-Nedim bulmuş
BENTLERLE KURULANLAR
(4’lü)MURABBA>>>Terbi, şarkı, bunun bölümleridir.
(5’li)MUHAMMES>>>aaaaa, bbbba, cccca…
a) Tahmis>>>Gazelde her beytin üzerine üç dize konur.
b) Taştir>>>Gazelde her beytin arasına üç dize konur.
c) Tardiye>>>İlk bendinin son dizeleri diğerleriyle uyaksız.
TERKİB-İ BENT>>>5-10 bent-her bent 10-20 dizedir, vasıta beyti
var.Baki’nin “Kanuni Mersiyesi” bu türe girer.
TERCİ-İ BENT>>>10’ar beyitlik-12 bent-Ziya Paşa tanınmıştır.
YENİ TÜRK EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ
İKİLİ>>>(aa,bb,cc,çç…) her beyit kendi arasında kafiyelidir
TERZARİMA>>>üçer dizelik bentler-Tevfik Fikret getirmiştir
DÖRTLÜ>>>çapraz sarmal kafiye- dörtlük seklindedir
SONE>>>iki dörtlük iki üçlük (abba,abba…)Servet-i Fünun
BAGIMSIZ BİÇİMLER: Serbest müstezat >>>düzenli düzensiz
aruz
hece
DİVAN EDEBİYATININ ŞAİRLERİ
AŞIK PAŞA>>>(13.yy) Garipname (didaktik) ,Türklere tasavvufu
öğretir.Bilinçli bir şekilde Türkçe’yi kullanmıştır.
MEVLANA>>>(13.yy) Mesnevi,Divanı-ı kebir,Fihi Ma Fih,
Mektuplar,
Rubailer, Mecalis-i seba
SULTAN VELED>>>(13-14)Mevlana’nın oğludur.İbtidaname,
İntihaname, Rübabname
HOCA DEHHANİ>>>(13.yy)1 kaside9 gazel-Selçuklu Şehnamesi
Dindışı Divan edebiyatının kurucusudur.
AHMEDİ>>>(14.yy) Divan, İskendername, Cemşid-i Hurşid
eserleridir.
KADI BURHANETTİN>>>Gazel ve tuyuğlarıyla meşhurdur.aynı
zamanda hükümdardır.
NESİMİ >>>Azeri Türkçe'si –Hurufilik(Evreni maddeye
dayandırır)
görüşü-Türkçe,ve Farsça divanlar.
ŞEYHİ>>>Harname, Divan, Hüsrev-i Şirin
SÜLEYMAN ÇELEBİ>>>Vesilet-ün Necat, Mevlid
ALİ ŞİR NEVAİ>>>Muhakemet-ül Lügateyn, Mecalüs’ün Nefais,
Mizan’ül Evzan hamse sahibi ilk yazarlarımızdandır.Diğerleri Nevizade
Atayi, Taşlıcalı Yahya’dır.
AHMET PAŞA>>> “Kerem” redifli kasidesyle kendisini Fatih Sultan
Mehmet’e affettirmiştir. Bir de divanı vardır.
NECATİ>>>Yerli motifleri sıklıkla kullanmıştır.(1509)
FUZULİ>>>Beng u bade, şikayetname, Leyla ve Mecnun, Hadikat!üs
Süeda , Su Kasidesi
BAKİ>>>Terkib-bent şeklinde yazdığı “Kanuni Mersiyesi” çok
ünlüdür.şairin bir de Divan’ı vardır.Şairlerin sultanı ,unvanını almıştır.
NEFİ>>>Hiciv denince o gelir akla, Siham-ı Kaza’sı ünlüdür.
NABİ>>>Didaktik denince o gelir akla Hayriyye, Hayrabad, Tuhfet’ül
Harameyn, Surname onun başlıca eserlridir.
KATİP ÇELEBİ>>>Cihannüma,Fezleke, Tuhfet’ül Kibar,Keşf’i Zünun,
Mizan’ül Hak genellikle düzyazı alanında eserler vermiştir.
NEDİM>>>Mahallileşme akımını başlatmıştır, şarkıyı
bulmuştur.Tasavvuftan hiç etkilenmemiştir. Bir Divan’ı vardır.
ŞEYH GALİP>>>Hüsn-ü Aşk’ı çok meşhur, Sebk-i Hindi akımını kullanmış.