Transcript Монгол улсын сувилахуйн түүхэн хөгжил

Монгол улсын сувилахуйн
түүхэн хөгжил, ба өнөөгийн байдал
УБИС-ийн багш Д.Солонго
Монголын анагаах ухааны
түүхэн уламжлал
• Түүхчид, судлаачид монгол анагаах ухааныг
ойролцоогоор 2500 орчим жилийн түүхтэй,
дэлхийн анагаах ухааны тогтолцоон дээр
уламжлагдан ирсэн гэж үздэг.
• Эртний түүх, ёс заншилтай Монгол орны тухай
бичсэн түүхэн баримтанд 1870 он хүртэл ямар
ч эмнэлэг байдаггүй байсан ба харин айл
өрхийн гишүүн бүр өөрөө өөртөө оточ буюу
гэрээр илааршиж болох эгэл жирийн, тэгсэн
атлаа амьдрал дээр нэн хэрэгтэй аргуудыг
мэдэн, амьдрал ахуйдаа хэрэглэдэг байжээ.
• Tүүхэн цаг хугацаандаа
Монголчууд:
• амьд явах
• эрүүл амьдрах ухаан
• амьдралын
чанараа
дээшлүүлэх
талаар бүхэл бүтэн
цогц сургаалыг үүдэн
бүтээж, хойч үедээ
өвлүүлж байв.
Тухайлбал:
• “Хүн
бүхэн
өөрийн
аягатай байсан”
• Нас ахих тутам аягаа
жижигрүүлдэг байсан
• “Бүлх, шөрмөс идвэл үс
сайхан болно”, “Ааруул
хурууд идвэл шүд бөх
болно”
• “Шүүдэр дундуур гүйвэл
хоолой үл өвдөнө”
• “Шүлсээ байнга залгивал
доторт нэн сайн” г.м
• Монгол хоол хүнс
бол тэр чигээрээ эм,
хоололт нь эмчилгээ
сувилгаа
болдог
байв.
• Монголын уламжлалт
хоол хүнс нь 15000
жилийн
шалгуурыг
давсан.
• Монголчууд
хоол
хүнсээрээ биеэ, судсаа
цэвэрлэдэг байсан.
• Судас
цэвэрлэхдээ
цайны
тосон
хужрыг
цайндаа самарч уудаг.
• Цогцсон биеэ эмчлэхээс
гадна
энерги
болон
эрчим хүчний солилцоо
асар чухал үүрэгтэйг
мэддэг байсан.
• Жишээ нь өглөөний нар
мандах
үеийг
харж,
нарны энергийг авдаг.
Монголчууд:
• Нүүдлийн амьдрал
• Байгаль цаг агаар, уур
амьсгал,
• Эрхэлдэг аж ахуй
зэрэгтээ
зохицуулан
өнө
эртнээс
нааш
хэрэглэж ирсэн хоол
хүнс
/сүү
сүүн
бүтээгдэхүүн,
мах
махан
бүтээгдэхүүн,
тариа ногоо, жимс, цай
ундаан зүйлс/, явдал
мөрөө 4 улиралдаа
тохируулдаг байсан
Гэвч:
19-20 зууны үед энэхүү уламжлалт байдал алдагдсан ба
үүнийг тухайн үеийн нийгмийн байдалтай холбон авч
үздэг:
• Дэлхийн 1-р дайны төгсгөл Монголд ч бас нөлөөлсөн
• Ард түмний ядуурал улам газар авсан
• Нийгмийн халдварт өвчин их дэлгэрсэн /ялангуяа тэмбүү/
• Нийт төрсөн хүүхдийн 50% нь нэг хүрэхгүй насандаа
эндэж байсан
• Төрөлтийн хүндрэлээс болж эхчүүдийн ½ нь нас барж
байсан
• Тухайн үед шарын шашин ихээр газар авч, нийт
эрчүүдийн дийлэнх нь лам болж суухыг эрмэлзэх болсон
• Монгол хүмүүсийн дийлэнх хувь нь бичиг үсэггүй, оюуны
хоосролд орсон
Тиймээс:
 Европын зарим оронд
Монгол улсыг 20-р
зуунд
мөхөж
буй
улсын тоонд оруулж
байсан.
Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе
• 1921 онд Монгол улсад Ардын хувьсгал
ялж, анх удаа “Ард түмний эрүүл
мэндийн асуудлыг” авч үзсэн
• Манай улсад орчин үеийн анагаах
ухаан, мэргэжлийн эмч, сувилагчийг
бэлтгэхэд Оросын ард түмэн гүн
туслалцаа
үзүүлсэн гэж түүхэнд
тэмдэглэн үлдээсэн байдаг
Сувилахуй үүсэн бүрэлдэх үе
• Монгол улсад сувилагч бэлтгэдэг ууган
сургууль нь одоогийн Эрүүл Мэндийн
Технологийн Сургууль бөгөөд 1929 онд үндэс
суурь нь тавигдсан.
• Анх тус сургуульд 20 хүн элсэж, 1931 онд 17
хүн төгсжээ.
• Төв больницын дэргэд 2 жилийн хугацаатай
сувилагч бэлтгэх курсыг зохион байгуулан,
хичээллүүлж
эхэлсэн
нь
сувилахуйн
боловсролын эхлэл байсан байна.
Хүн амын эрүүл мэндэд гарсан
эерэг өөрчлөлт
• 1921-1942 оны үе буюу БНМАУ-д орчин цагийн
анагаах ухаанд суурилсан эрүүл мэндийн албыг
бүрдүүлж эхэлсэн үе.
• 1940 онд улсын хэмжээнд 37 эмнэлэг, багийн бага
эмчийн 157 салбарт үндэсний 12 их эмч, 159 бага
эмч, эмийн тусгай дунд боловсролтой 38
мэргэжилтэн, 269 сувилагчтай болсон байна.
• Энэ үеийн төгсгөл гэхэд бөөсний хижиг, цагаан цэцэг
өвчин Монгол улсад бүртгэгдэхээ больж, хүн амын
тоо жил тутам 0.2-0.5 хувиар өсч эхэлсэн нь хүн
амын эрүүл мэндэд гарч эхэлсэн эерэг өөрчлөлтийн
анхны дохио байлаа.
• ДЭМБ-аас 0008 тоот программт ажлыг
хэрэгжүүлж эхлэв. Энэ хүрээнд БНМАУ-ын
СНЗ-ийн 1969 оны 103-р захирамжаар АУДуСийн дэргэд Сувилагчийн багшийн анги нээж,
1969-1970 оны хичээлийн жилд 20 хүн
элсүүлэн, 2 жилийн хугацаатай сургаж, 18 нь
төгсөн, сувилахуйн багшаар ажиллах болсон
байна.
• ДЭМБ-аас зөвлөхүүд /Польш, Югослав улсаас/
урт хугацаагаар уригдан ирж, ажиллаж байв.
1942-1990 оны үе буюу Социалист эрүүлийг
хамгаалах номлолоор замнасан үе
• Эмнэлгийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламжийг
хөгжүүлж, үндэстний мэргэжилтэнгүүд цээжний
хөндийн болон тархины мэс засал, сэхээн амьдруулах
яаралтай тусламжийг үзүүлэх арга барил, дуран, дүрс
оношлогоо, хүний генетик, вирус болон дархлал
судлалын аргуудыг эмнэлгийн практикт нэвтрүүлж
эхэлсэн байлаа.
• 1989 оны төгсгөлд 10000 хүн амд 27.4 их эмч,
сувилагч, тусгай дунд боловсролтой 87.3 мэргэжилтэн
ноогдож байв.
1990 оноос сувилахуйд гарсан
өөрчлөлт
• 1996-1996
Сувилагчийг àíõ
áîëîâñðîëîîð òºãñãºñºí
áàêàëàâðûí
• 1996.10.16 ÀÓÈÑ-èéí Ýìíýëãèéí Àæèëòíû
Ìýðãýæèë Äýýøë¿¿ëýõ Ñóðãàëòûí Òºâä
Ñóâèëàõóéí òºãñºëòèéí äàðààõ ñóðãàëò
õàðèóöñàí îðîí òîîã áèé áîëãîñîí
• 1997
Ìîíãîëûí
áàéãóóëàãäñàí
ñóâèëàã÷èéí
íèéãýìëýã
• 1998 Ñóâèëàã÷èéã äèïëîìûí áîëîâñðîëîîð 3
æèëýýð, áàêàëàâðûí áîëîâñðîëîîð 4 æèëýýð
áýëòãýæ ýõýëñýí
• 1998.10 Сóâèëàõóéí ìàãèñòðèéí çýðýãòýé
ñóâèëàã÷
áýëòãýõ
ñóðãàëòûã
çîõèîí
áàéãóóëñàí
• 1999.1 Ñóâèëàõóéí òºãñºëòèéí äàðààõ
ñóðãàëòûã êðåäèò òîãòîëöîîíä øèëæ¿¿ëñýí
• 2000.1.6
ÀÓÈÑ-ä
Äèïëîìûí
áîëîâñðîëòîé
ñóâèëàã÷ààñ áàêàëàâðûí çýðýãòýé ñóâèëàã÷ (RN,
BSN) áýëòãýõ îðîéí àíãèéã êðåäèò òîãòîëöîîíä
¿íäýñëýí çîõèîí áàéãóóëñàí
• 2000.03.16 Анх удаа “Сувилгааны алба” (Nursing
Department) байгуулагдаж, Сувилгаа эрхэлсэн
орлогч даргын (Director of Nursing) орон тоо бий
болж, сувилагч мэргэжилтэй хүн ажиллах болсон
• 2001.7 ÝÌß-íû ñàíàà÷ëàãààð ÄÝÌÁ-ûí àíõíû ¿íäýñíèé
(Монгол) çºâëºõèéã àæèëëóóëæ, ñóâèëàã÷èéí
ñóóðü ñóðãàëòûí òºëºâëºãººíä àãóóëãûí øèíý÷ëýë
õèéñýí
• 2001
ÝÌßàìàíä
Ñóâèëàõóéí
СàëáàðЗçºâëºë áàéãóóëàãäñàí
Мýðãýæëèéí
• 2002 Ñóâèëàã÷ ìýðãýæëýýð ìýðãýæëèéí
Àõëàõ, Òýðã¿¿ëýõ çýðýã ãîðèëîõ áàðèìò
áè÷èã áàòëàãäñàí
• 2004 ÝÌØÓÈÑ-ä ñóâèëàõóéí äýä çýðãèéí
ñóâèëàã÷ áýëòãýõ 2 æèëèéí àíãè íýýñýí
• 2004
Ñóâèëàõóéí
óõààíû
äîêòîðàíòûí
ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàí ýëñýëò
àâ÷ ýõýëñýí
1991 оноос одоог хүртэлх үе буюу Монгол улс
зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжих
үеийн эрүүл мэндийн албаны хөгжлийн үе.
• Түүхэн бүх хугацаанд сувилагч хүн ардынхаа эрүүл
мэндийн манаанд зогсож, тэдний гүйцэтгэсэн үүрэг
асар их билээ.
• 2011 оны 12 сарын байдлаар манай улсад 9790
сувилагч (дипломын – 7275, бакалаврын – 2145,
арга зүйч - 370) ажиллаж байна.
• 2012 оны 9 сарын байдлаар 28 сувилагч магистр
зэрэгтэй, 12 сувилагч сувилахуйн чиглэлээр
докторын зэрэг хамгаалахаар суралцаж байна.
Монгол улсад бакалаврын боловсролтой
сувилагч бэлтгэгдсэн байдал
№ Сургуулийн нэр
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Бэлтгэсэн 2011 оны
он
байдлаар
ЭМШУИС-ийн харьяа Эрүүл Мэндийн
Технологийн Сургууль
Дорноговь дахь салбар сургууль
Дархан-Уул дахь салбар сургууль
Говь-Алтай дахь салбар сургууль
ЭМШУИС-ийн МДИ
“Этүгэн” Дээд Сургууль
“Ач” Анагаах Ухааны Дээд Сургууль
“Энэрэл” Дээд Сургууль
“Улаанбаатар” Дээд Сургууль
10 “Оточ Манрамба” сургууль
Нийт тоо
1993
1117
1999
1998
1998
2001
2004
2005
2002
2007
395
703
299
248
398
68
347
66
2010
-
3641
Цаашдын чиг хандлага
• 2011 оны байдлаар 9790 сувилагч байгаа нь эрүүл
мэндийн салбарт 23%-ийг эзэлж байна.
• Сувилагчдын 98 хувь нь эмэгтэйчүүд. 48 хувь нь 40өөс дээш насныхан байна.
• Манайд өнөөдрийн байдлаар нэг эмчид нэг
сувилагч ноогдож байна.
• ЭМЯ-ны бодлого нэг эмчид 3-4 сувилагч ноогдох
бодлого барьж байна.
• Ойрын 5 жилд одоо ажиллаж байгаа сувилагчийн
тоог дахин нэмэгдүүлэх зорилго тавьж ажиллаж
байна.
• Цаашид сувилахуйн тусламж үйлчилгээг олон улсын
төвшинд
хүргэж,
тусламж
үзүүлэх
чанарыг
сайжруулахын тулд сургалтын хичээлийн агуулгыг
олон улсын түвшинд ойртуулах зорилт тавьж байна.
Анхаарал тавьсанд баярлалаа