Transcript Polityka regionalna Unii Europejskiej

Polityka regionalna Unii
Europejskiej
Dr Aneta Jarosz-Angowska
Podstawy polityki regionalnej
 Podstawowy cel UE – wzmocnienie spójności
gospodarczej i społecznej w rozszerzonej UE w celu
wsparcia harmonijnego, zrównoważonego i trwałego
rozwoju Wspólnoty
 Art. 158 TWE – w celu wzmocnienia spójności
gospodarczej i społecznej Wspólnota zmierza do
zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych
regionów oraz zacofania regionów najmniej
uprzywilejowanych, w tym obszarów wiejskich
 Art. 159 TWE – stawia wymóg wspierania tych działań
za pośrednictwem funduszy strukturalnych,
Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz innych
istniejących instrumentów finansowych
Polityka regionalna – polityka
spójności
 Spójność gospodarcza – mierzona za pomocą PKB na
mieszkańca, uwzględniając parytet siły nabywczej. Wzrost spójności
gospodarczej – zmniejszenie zróżnicowań w poziomie rozwoju
gospodarczego między regionami bogatymi i biednymi
 Spójność społeczna – mierzona za pomocą wskaźnika stopy
bezrobocia lub stopą partycypacji (jaka część ludności w wieku
zawodowym znajduje zatrudnienie). Wzrost spójności społecznej –
zmniejszenie zróżnicowań w wykorzystaniu kapitału ludzkiego
między regionami
 Spójność terytorialna (przestrzenna) – czas przejazdu do danego
obszaru komunikacją lotniczą, kolejową i drogową. Wzrost spójności
terytorialnej – eliminowanie barier dostępu do regionów
peryferyjnych
Rozszerzenie UE 2004
- pogorszenie spójności wewnątrz Wspólnoty
 Dwukrotne pogłębienie się przestrzennych dysproporcji rozwoju oraz




dwukrotny wzrost liczby ludności zamieszkałej w regionach opóźnionych (z
73 do 141 mln)
W wyniku rozszerzenia PKB Unii wzrosło o 5%, liczba ludności o 20%
Przeciętny PKB na mieszkańca w UE-25 obniżył się o 12,5% w stosunku do
UE-15
Różnica w poziomie PKB na mieszkańca między regionami najbardziej i
najmniej rozwiniętymi wzrosła o ponad 10%
Pogorszyła się sytuacja w dziedzinie zatrudnienia – osiągnięcie
analogicznej stopy zatrudnienia do poziomu UE-15 wymaga stworzenia
ponad 3 mln nowych miejsc pracy
 Strategia Lizbońska – wymusza reorientację polityki spójności z
dotychczasowej redystrybucji zasobów z obszarów bogatych do regionów
biednych, na rzecz zwiększenia działań na poprawę konkurencyjności
regionów
Podział Funduszy Strukturalnych w
latach 2007-2013 pomiędzy kraje
Państwo
Wielkość środków
ogółem w mln EUR
Wielkość
środków w %
UE-27
308.041
100,0
Polska
59.698
19,4
Hiszpania
31.536
10,2
Irlandia
815
0,3
Portugalia
19.147
6,2
Grecja
18.217
5,9
Niemcy
23.450
7,6
Włochy
25.647
8,3
Francja
12.736
4,1
Czechy
23.697
7,7
Struktura budżetu UE w 2008 r.
Pojęcie i znaczenie NUTS
 NUTS 1 - regiony - grupujące województwa (6),
 NUTS 2 - województwa (16), (makroregiony)
 NUTS 3 - podregiony - zgrupowanie kilku
powiatów (45),
 NUTS 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu
(379),
 NUTS 5 - gminy (2489)
Obszary kwalifikujące się do pomocy ze środków UE w latach 2007-2013
Priorytety wparcia polityki
regionalnej 2007-2013
1. Konwergencja (obszary o PKB per capita
poniżej 75% średniej UE, obszary przejściowe,
obszary kwalifikujące się do wsparcia z
Funduszu Spójności, obszary peryferyjne) –
251.162 mln EUR, ponad 81% środków
2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie
(obejmuje zasięgiem wszystkie regiony poza
celem konwergencji) – 49.127 mln EUR, około
16% środków
3. Europejska Współpraca Terytorialna –
7.750 mln EUR, około 2,5% środków
Cel 1. Konwergencja – obszary
wsparcia 2007-2013
 Badanie i rozwój technologiczny (BRT), innowacje i







przedsiębiorczość;
Społeczeństwo informacyjne, poprawa dostępności i rozwój usług
umożliwiających adaptację i skuteczne wykorzystywanie technologii
informacyjnych i komunikacyjnych
Środowisko, inwestycje związane z gospodarką odpadami,
gospodarką wodną, ochroną powietrza, zapobieganie katastrofom i
żywiołom
Turystyka, w tym ochrona i promocja dziedzictwa kulturalnego
Transport, rozwój sieci transeuropejskich, rozwój transportu
miejskiego
Energia, w tym rozwój odnawialnych źródeł energii oraz
transeuropejskich sieci poprawiających bezpieczeństwo dostaw
energii
Inwestycje w edukację, przyczyniające się do wzrostu atrakcyjności i
jakości życia w regionie
Zdrowie, w tym inwestycje mające na celu rozwój i poprawę opieki
zdrowotnej z myślą o poprawie jakości życia w regionach
Cel 2. Konkurencyjność regionalna
i zatrudnienie – obszary wsparcia
2007-2013
1. Budowanie innowacyjności oraz gospodarki opartej na wiedzy –
działania z zakresu zwiększania zdolności regionalnych w
zakresie BRT i innowacji, promowanie transferu technologii,
stymulowanie innowacji w MSP, promowanie sieci współpracy
przedsiębiorstw i placówek akademickich, tworzenie nowych
instrumentów finansowych dla wspierania rozwoju innowacyjności
podmiotów gospodarczych
2. Budowanie podstaw do rozwoju zrównoważonego poprzez
ochronę środowiska i zapobieganie ryzyku – działania z zakresu
inwestycji na rzecz rekultywacji skażonych terenów, stymulowanie
efektywności energetycznej, produkcji energii odnawialnej oraz
promowania czystego publicznego transportu miejskiego
3. Poprawa dostępności komunikacyjnej, usług transportowych oraz
technologii informacyjno-komunikacyjnych, których celem jest
zniesienie izolacji regionów od sieci transportowych i cyfrowych,
poprawa atrakcyjności regionów
Cel 3. Europejska współpraca
terytorialna – obszary wsparcia
2007-2013
1.
Rozwój transgranicznych działań społeczno-gospodarczych –
wspieranie przedsiębiorczości, wspieranie ochrony i wspólnego
zarządzani środowiskiem, poprawa dostępu do usług i sieci
transportowych, informacyjnych i komunikacyjnych
2.
Rozwój współpracy międzynarodowej – zapobieganie ryzykom
środowiskowym, tworzenie sieci naukowo-technicznych,
współpraca ośrodków akademickich, transfer technologii
pomiędzy ośrodkami BRT, opracowywanie wspólnych
mechanizmów finansowych z myślą o wspieraniu BRT w MSP
3.
Wzmacnianie skuteczności polityki regionalnej – promowanie
współpracy w ramach sieci i wymiany doświadczeń wśród władz
regionalnych i lokalnych, działań w zakresie prowadzenia badań,
obserwacji i analizy tendencji rozwojowych
Perspektywy finansowe Wspólnot
Europejskich
Pierwsze
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie
I Perspektywa
finansowa – pakiet
Delorsa I
1988 - 1992
Drugie
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie
II Perspektywa
finansowa – pakiet
Delorsa II
1993 - 1999
Trzecie
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie
III Perspektywa
finansowa – Agenda
2000
2000 - 2006
Czwarte
Międzyinstytucjonalne
Porozumienie
IV Perspektywa
finansowa
2007 - 2013
Priorytety wparcia polityki
regionalnej 2000-2006
1. Promowanie rozwoju i dostosowań strukturalnych w
regionach słabiej rozwiniętych (kryterium
kwalifikowalności – max. 75% średniego PKB
UE) oraz słabiej zaludnionych.
2. Wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji
3.
4.
obszarów dotkniętych problemami strukturalnymi (np.
obszary podlegające zmianom społecznogospodarczym, podupadłe obszary wiejskie, obszary
zależne od rybołówstwa)
Wspieranie adaptacji i modernizacji polityk i systemów
kształcenia, szkolenia i zatrudnienia
Inicjatywy Wspólnotowe – INTERREG III, URBAN II,
LEADER +, EQUAL
Priorytety wparcia polityki
regionalnej 1993 - 1999
1.
2.
3.
4.
5.
a)
b)
6.
Rozwój i strukturalne dostosowanie regionów zacofanych (kryterium
kwalifikowalności – max. 75% średniego PKB UE)
Konwersja regionów dotkniętych upadkiem przemysłu: wspieranie
regionów przygranicznych oraz obszarów, na terenie których upada
przemysł
3. Zwalczanie długookresowego bezrobocia i ułatwianie młodym ludziom
oraz osobom zagrożonym wejście w życie zawodowe
Umożliwienie pracownikom adaptacji do zmian w systemie produkcji i
przemyśle
Wspieranie rozwoju obszarów wiejskich: dokonanie reformy wspólnej
polityki rolnej
Przyspieszenie modernizacji i dostosowań w ramach struktur rolniczych –
np. szkolenia, zalesianie, wcześniejsze emerytury
Ułatwianie rozwoju i dostosowanie strukturalne obszarów wiejskich –
obszary nie kwalifikujące się do celu 1 o wysokim udziale rolnictwa w
zatrudnieniu, niskim poziomie dochodów w rolnictwie, małej gęstości
zaludnienia
Dodany w 1994 roku po przyłączeniu Finlandii i Szwecji – wspieranie
regionów z bardzo niską gęstością zaludnienia – poniżej 8 osób na
kilometr kwadratowy
Źródła finansowania polityki
spójności
Perspektywa finansowa
2000-2006
Perspektywa finansowa
2007-2013
CZTERY FUNDUSZE
STRUKTURALNE:
Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny
Europejski Fundusz Orientacji i
Gwarancji w Rolnictwie – Sekcja
Orientacji
Finansowy Instrument Wsparcia
Rybołówstwa
REFORMA – DWA FUNDUSZE
STRUKTURALNE:
Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego
Europejski Fundusz Społeczny
Fundusz Spójności
Fundusz Spójności
Europejski Fundusz Społeczny
 Powołany w 1960 roku na mocy Art. 123 Traktatu Rzymskiego
 Główny instrument ukierunkowany na realizację odnowionej Strategii
Lizbońskiej oraz Europejskiej Polityki Zatrudnienia
 Główny nacisk – osiąganie pełnego zatrudnienia, podnoszenie jakości i
wydajności pracy, wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej
 Zakres działania (Rozporządzenie 1081/2006):





Aktywna polityka rynku pracy
Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego
Kształcenie ustawiczne
Zwalczanie wszelkich form dyskryminacji na rynku pracy
Wzmacnianie kapitału ludzkiego – wspieranie reform oferty edukacyjnej i
szkoleniowej w celu dopasowania tych systemów do potrzeb gospodarki
opartej na wiedzy
 Promocja partnerstwa – tworzenie partnerstwa między różnymi podmiotami, w
tym partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi
2000-2006
2007-2013
Cel 1, cel 2, cel 3
Cel 1 i cel 2
Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego
 Utworzony w 1975 r. na podstawie Art. 160 Traktatu Rzymskiego
 Cel główny – przyczynianie się do korygowania podstawowych
dysproporcji regionalnych we Wspólnocie
2000-2006
2007-2013
Cel 1 i cel 2
Cel 1, cel 2, cel 3
 Ogólny zakres pomocy –
 Inwestycje produkcyjne, które przyczyniają się do tworzenia i ochrony
miejsc pracy, wspierające głównie MSP
 Inwestycje w infrastrukturę
 Rozwój potencjału endogenicznego regionu (np. usługi dla przedsiębiorstw,
tworzenie i rozwój instrumentów finansowania, wspieranie tworzenia sieci
współpracy i wymiany doświadczeń między regionami, miastami,
podmiotami sfery społecznej, gospodarczej i środowiskowej
 Działania pomocy technicznej
Europejski Fundusz Gwarancji i
Orientacji Rolnej – Sekcja Orientacji
 Powstał w 1964 roku na mocy TR, jego działalność jest związana ze
Wspólną Polityką Rolną
 Zakres realizowanych zadań:
 Wzmocnienie i reorganizacja struktur rolnictwa i leśnictwa,
 Zapewnienie konwersji kierunków produkcji rolnej i promowanie
pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich
 Pomoc w osiągnięciu akceptowanego społecznie poziomu życia
rolników
 Ochrona środowiska przyrodniczego i krajobrazów wiejskich
 Komisja Europejska podjęła decyzję o przesunięciu całości
finansowania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich do WPR w nowym
okresie 2007 - 2013,
 ustanowiono nowy instrument: Europejski Fundusz Rolny na Rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
Finansowy Instrument Wspierania
Rybołówstwa
 Został utworzony w 1993 r. na mocy Rozporządzenia Rady
3760/1992
 Obejmuje zakres działań:








Odnowa floty oraz modernizacja jednostek połowowych
Dostosowywanie połowów
Połowy przybrzeżne na małą skalę
Ochrona zasobów rybnych na wodach przybrzeżnych
Wyposażenie portów rybackich
Przetwórstwo i marketing produktów rybołówstwa i kultur wodnych
Czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe
Działania innowacyjne i pomoc techniczna
 W nowym okresie programowym zdecydowano o przesunięciu
finansowania sektora rybołówstwa poza obszar polityki spójności
 Zdecydowano o utworzeniu Europejskiego Funduszu Rybackiego,
który stał się instrumentem wspólnej polityki rybołówstwa
Fundusz Spójności a Fundusze
Strukturalne
 Utworzony na mocy Traktatu z Maastricht w 1992 r., obecnie włączony do
celu 1
 Cel główny – ułatwianie integracji słabiej rozwiniętych krajów przez budowę
wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony
środowiska o dużym obszarze oddziaływania
 Raczej duże projekty, choć zniesiony został próg minimalnej wartości
projektu 10 mln euro,
 Projekty pow. 25 mln euro muszą być kwalifikowane przez Komisję
Europejską
 Kryterium kwalifikalności:
- dochód narodowy brutto na jednego mieszkańca w kraju nie przekraczający
-
90% PKB UE
Uzależnienie pomocy od posiadania przez państwo – beneficjenta
programu prowadzącego do osiągnięcia kryteriów spójności
Zasady polityki regionalnej












Komplementarność
Spójność
Koordynacja
Zgodność
Programowanie
Partnerstwo
Terytorialny szczebel realizacji
Interwencja proporcjonalna
Podział zarządzania
Dodatkowość
Równość mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacja
Zrównoważony rozwój
Komplementarność
 Zasada komplementarności stanowi, że
fundusze zapewniają pomoc, która
uzupełnia działania krajowe, w tym
działania na poziomie regionalnym i
lokalnym
Spójność
 Zgodnie z zasadą spójności Komisja i
państwa członkowskie muszą zapewnić
zachowanie spójności pomocy funduszy z
działaniami, politykami i priorytetami
Wspólnoty oraz zachowanie
komplementarności z innymi
wspólnotowymi instrumentami
finansowymi
Koordynacja
 Zgodnie z zasadą koordynacji, Komisja i
państwa członkowskie zapewniają, w
ramach swoich obowiązków, koordynację
pomocy z funduszy: Europejskiego
Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW),
Europejskiego Funduszu Rybackiego
(EFR) oraz interwencji EBI i innych
instrumentów finansowych.
Zgodność
 Zasada zgodności nakłada wymóg
zapewnienia zgodności operacji, które są
finansowane z funduszy z
postanowieniami Traktatów i aktów
przyjętych na jego podstawie
Programowanie
 Cele funduszy realizowane są w ramach
wieloletniego programowania
zorganizowanego w kilku etapach
składających się z określenia priorytetów,
finansowania, oraz systemu zarządzania i
kontroli
Partnerstwo

Cele funduszy realizowane są w ścisłej współpracy
między Komisją a każdym państwem członkowskim.
 W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi
przepisami krajowymi i praktyką krajową, każde
państwo członkowskie organizuje partnerstwo z:
a) Właściwe władze regionalne, lokalne, miejskie i inne
władze publiczne
b) Partnerzy gospodarczy i społeczni
c) Inne podmioty reprezentujące społeczeństwo
obywatelskie np. Organizacje pozarządowe, zajmujące
się środowiskiem naturalnym i inne
Partnerstwo obejmuje przygotowanie, realizację,
monitorowanie i ocenę programów operacyjnych
Terytorialny szczebel realizacji
 Realizacja programów operacyjnych należy do
obowiązków państw członkowskich na
właściwym szczeblu terytorialnym, zgodnie z
systemem instytucjonalnym właściwym dla
danego państwa członkowskiego.
 SUBSYDIARNOŚĆ (pomocniczość) – zasada,
wg której każdy szczebel władzy powinien
realizować tylko te zadania, które nie mogą być
skutecznie wykonane przez szczebel niższy lub
same jednostki działające w ramach
społeczeństwa
Interwencja proporcjonalna
Zasoby finansowe i administracyjne odnośnie:
a) Wyboru wskaźników
b) Oceny
c) Ogólnych zasad dotyczących systemów
zarządzania i kontroli
d) Sprawozdawczości
są proporcjonalne do całkowitej kwoty wydatków
alokowanej na program operacyjny.
Im mniejszy wkład finansowy Wspólnoty, tym
mniejsze zaangażowanie Komisji, a większa
odpowiedzialność państwa członkowskiego.
Podział zarządzania
Budżet Unii Europejskiej alokowany na politykę spójności
(z wyjątkiem pomocy technicznej), wykonywany jest
zgodnie z zasadą podziału zarządzania. Oznacza to,
że Komisja realizuje zobowiązania budżetowe, przy
zachowaniu zasad:
a) Komisja sprawdza istnienie i prawidłowe
funkcjonowanie systemów zarządzania i kontroli
b) Komisja może wstrzymać bieg terminu płatności lub
zawiesić płatność, jeżeli krajowe systemy zarządzania
i kontroli nie spełniają określonych rozporządzeniem
warunków
c) Komisja sprawdza zwroty płatności i automatycznie
anuluje zobowiązania płatności
Dodatkowość
 Wkłady funduszy strukturalnych nie zastępują
publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnych
ponoszonych przez państwa członkowskie
 Komisja i państwa członkowskie określają poziom
publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnych,
jaki państwo członkowskie utrzymuje we wszystkich
właściwych regionach w okresie programowania
 Poziom wydatków powinien być co najmniej równy
kwocie średniorocznych wydatków realnych
poniesionych w poprzednim okresie programowania.
Poziom ten określa się w odniesieniu do ogólnych
warunków makroekonomicznych.
Równość mężczyzn i kobiet oraz
niedyskryminacja
 Państwa członkowskie i Komisja podejmują
odpowiednie kroki w celu zapobiegania
wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę
lub pochodzenie etniczne, religię lub
światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub
orientację seksualną na poszczególnych
etapach wdrażania funduszy, w szczególności –
w dostępie do nich.
 W szczególności dostępność dla osób
niepełnosprawnych jest jednym z kryteriów,
których należy przestrzegać.
Zrównoważony rozwój
 Cele funduszy osiągane są w ramach
zrównoważonego rozwoju oraz
propagowania na poziomie Wspólnoty
celu, jakim jest ochrona i poprawa jakości
środowiska naturalnego.
Strategiczne Wytyczne Wspólnoty
dla Spójności (SWW) 2007-2013



1.
2.
3.
Jest to dokument strategiczny (przyjęty przez Radę UE po opinii PE, 6.10.2006)
wskazujący zakres oraz kierunki realizacji polityki spójności w latach 2007-2013.
SWW definiują priorytety Wspólnoty służące wspieraniu zrównoważonego,
harmonijnego i trwałego rozwoju oraz realizacji głównego celu polityki spójności,
jakim jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej na terytorium
Wspólnoty.
Zgodnie z SWW polityka spójności powinna opierać się na 3 priorytetach:
Zwiększaniu atrakcyjności państw członkowskich, regionów i miast poprzez
poprawę dostępności, zapewnienie odpowiedniej jakości i poziomu usług oraz
zachowanie stanu środowiska
Wspieraniu innowacyjności, przedsiębiorczości oraz rozwoju gospodarki opartej na
wiedzy poprzez wykorzystanie możliwości w dziedzinie badań i innowacji, w tym
nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych
Tworzeniu lepszych miejsc pracy oraz większej ich liczby poprzez zainteresowanie
większej ilości osób zdobyciem zatrudnienia oraz działalnością gospodarczą,
zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz
zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki
Priorytety SWW – wdrożenie założeń odnowionej Strategii Lizbońskiej – koncentracja
na wiedzy, badaniach i innowacjach oraz kapitale ludzkim, wzmaganie
synergii między wymiarami – gospodarczym, społecznym i środowiskowym.
Dziękuję za uwagę