Transcript ARAÇ HAREKET İLETİM SİSTEMLERİ

ARAÇ HAREKET İLETİM SİSTEMLERİ
1. Hareket Aktarma Organları
•
DEBRİYAJ
•
ŞANZIMAN
•
ŞAFT VEYA TAHRİK MİLİ
•
DİFRANSİYEL
•
AKS
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
Motor
Trans aks
Şanzıman
Tahrik Şaftı
Şaft (kardan mili)
Diferansiyel
Aks mili
Aks
Lastik ve tekerlek
Genel
Aktarma organlarıyla ilgili
aşağıdaki sınıflandırmaları
yapabiliriz:
• FF (Önden motorlu önden
çekişli)
• FR (Önden motorlu arkadan
itişli)
• Düz şanzımanlı
• Otomatik şanzımanlı
Uyarı:
FF ve FR tipi araçlara ilave
olarak 4WD (Dört Çeker) ve
MR (ortadan motorlu arkadan
itişli) araçlarda mevcuttur.
FF
FR
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
Güç Aktarımı
FF (Önden motorlu önden çekişli düz şanzımanlı araç)
1. Motor
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
2.Debriyaj (Kavrama)
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
3.Düz Trans aks
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
4.Tahrik Şaftı
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
5.Aks
6.Lastikler & Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
FF (Önden motorlu, önden çekişli Otomatik transakslı)
1.Motor
2.Tork Konvertör
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
3.Otomatik trans aks
4.Tahrik Şaftı
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
5.Aks
6.Lastikler & Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
FR(Önden Motorlu Arkadan itişli) Düz
Şanzımanlı Araç
1. Motor
2. Debriyaj (Kavrama)
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
3.Düz şanzıman
4.Şaft (Kardan Mili)
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
5.Diferansiyel
6.Arka aks
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
7.Lastikler & Tekerlekler
FR(Önden Motorlu Arkadan İtişli) Otomatik
Şanzımanlı Araç
1. Motor
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
2.Tork Konvertör
3.Otomatik şanzıman
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
4.Şaft (Kardan mili)
5.Diferansiyel
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
6.Aks
Lastik & Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
4x4
1. Hareket Aktarma Organları
1.1. Hareket İletim Türleri
1. Hareket Aktarma Organları
1.2. Debriyaj
Debriyaj pedalı
İtme çubuğu
Ana silindir
Hortum
Ayırma silindiri
Debriyaj çatalı
Baskı muhafazası
GÖREVİ
Dönen bir milin hareketini
aynı doğrultuda, diğer bir
mile iletmek veya hareketi
kesmek için kullanılan bir
mekanizmadır.
Debriyajın parçaları
Körük
Debriyaj çatalı
Klips
Debriyaj bilyası
Baskı muhafazası
Debriyaj balatası (diski)
Volan dişlisi
Diyafram yay
Baskı pleyti
1. Hareket Aktarma Organları
1.2. Debriyaj
Debriyajın Çalışması
Sistemde mekanik ve
hidrolik çalışan
bölümler mevcuttur.
Mekanik çalışma
Hidrolik çalışma
Debriyaj pedalı
İtme çubuğu
Ana silindir
Hortum
Ayırma silindiri
Debriyaj çatalı
Debriyaj bilyası
Diyafram yay
Baskı plakası
Debriyaj balatası
(diski)
1. Hareket Aktarma Organları
1.2. Debriyaj
1.2.1. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
DEBRİYAJ
•
Aracı muayene kanalına alırken, debriyaj balatasının kavraması ve debriyaj
pedalının sıkılığı kontrol edilir.
•
Hidrolik yağ deposunun yağ seviyesinin gözle kontrolü
•
Hidrolik yağ borularının gözle kontrolü (kırılma, bükülme, delik, sabitlenme ve
titreşim)
•
Bağlantı rekorlarında gözle kaçak kontrolü
•
Üst ve alt debriyaj merkezlerinin gözle kontrolü (Hidrolik yağ kaçağı ve toz
lastiklerinin)
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.1. Görevi

ARAÇ TORKUNU VE HIZINI DEĞİŞTİRİR.

DÖNÜŞ YÖNÜNÜ DEĞİŞTİRİR.

BOŞ DURMAYI SAĞLAR
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ
Z ÇIKIŞ
10
10
İKİ EŞİT DİŞLİ : Hareket yönü ters, Hız ve Tork eşittir.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 10 / 10 = 1
r=1
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ
Z ÇIKIŞ
30
10
KÜÇÜK DİŞLİDEN BÜYÜK DİŞLİYE : Hareket yönü ters, Hız azalır, Tork artar.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 30 / 10 = 3
r=3
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ
Z ÇIKIŞ
20
15
BÜYÜK DİŞLİDEN KÜÇÜK DİŞLİYE : Hareket yönü ters, Hız artar, Tork azalır.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 15 / 20 = 0.75
r = 0.75
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.2. Dişli Prensipleri
Z GİRİŞ
Z GİRİŞ
Z ÇIKIŞ
10
5
10
ARA DİŞLİ : Hareket yönü aynı olup, dişli oranına etkisi yoktur.
Dişli Oranı (r) = Z ÇIKIŞ / Z GİRİŞ = 10 / 10 = 1
r=1
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.3. Parçaları
Şanzıman
Şanzıman ve diferansiyelin entegre kullanıldığı
Transaks FF ve MR araçlarda karşımıza çıkar.
Şanzıman
Diferansiyel
Giriş mili
Çıkış mili
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.3. Parçaları
Düz Şanzıman
Motorun çıkış kuvvetini,
hızını ve dönüş yönünü değiştirir.
Motor
Debriyaj
Giriş mili
Senkromeç kayıcısı
Vites kolu
Çıkış mili
Diferansiyel
Tahrik şaftı
Tekerlekler
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.4. Çalışması
Düz şanzımanın çalışması
Boş
Giriş mili
Çıkış mili
Diferansiyel
Mavi ok: Güç aktarımı
Kırmızı ok: Dönme yönü
Kalın ok: Fazla torku ifade
eder.
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.4. Çalışması
1. Vites
3. Vites
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Vites Kutusu (Şanzıman)
1.3.4. Çalışması
Geri vites
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Elektronik Düz Vites Kutusu
1.3.1. Kesit Görünüşü
1. Hareket Aktarma Organları
1.3. Elektronik Düz Vites Kutusu
1.3.1. Parçaları ve Çalışması
Elektronik Kontrollü Düz Şanzıman
Vites değişimi esnasında ECU, gaz
kelebeği,
debriyaj ve vites çatallarına kumanda
eder.
Özellikler
• Debriyaj pedalı yoktur.
• Vites değişimi vites kolu (anahtarı)
ile gerçekleşir.
Vites kolu (anahtarı)
Sensörler
ECU
Hidrolik pompa
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
Motor Yükü Ve Aracın Hızına
Uygun Olarak En Uygun
Zamanda,
En Uygun Hıza Vites Düşürmek
Veya Yükseltmek Otomotik
Olarak Gerçekleşir.
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.1. Vites Kolu Konumları
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.1. Vites Kolu Konumları
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.1. Vites Kolu Konumları
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.2. İtme ve Çekme
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.2. İtme ve Çekme
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.3. Parçaları
Tork konvertör
Yağ pompası
Planet dişli ünitesi
Araç hız sensörü
Ara mili tahrik pinyonu
hız sensörü
Türbin hız sensörü
Sensörler
Motor & ECT ECU’su
Selenoid valfler
Hidrolik kontrol ünitesi
Vites kolu
Otomatik Şanzıman
Tork konvertör, planet dişli ünitesi ve hidrolik kontrol sisteminden oluşur.Vites değişimi için araç hızı,
gaza basma miktarı ve vites kolunun konumu dikkate alınır. ECT (Elektronik kontrollü otomatik
şanzıman) sisteminde sürüş şartlarına göre vites seçimini ECU yapar.
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.4. Tam Kontrollü Otomatik Şanzıman
Tam hidrolik kontrollü
otomatik şanzıman yapısı
Bu şanzıman vites
değişimine governör
basıncına ve gaz
kelebek basıncına bakarak
karar verir.
Tork konvertör
Yağ pompası
Planet dişli ünitesi
Governör valf
Gaz pedalı
Motor
Gaz teli
Hidrolik kontrol ünitesi
Vites kolu
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Tork Konvertör ve Yağ Pompası
Tork konvertör
Yağ basıncı kullanarak motorun hareketini transaksa iletir.
Pompa impelerin hareketi ile yağa verilen hareket türbine
çarparak hareketi iletir.
ÖNEMLİ
Tork konvertörde bulunan lock up mekanizması ile türbin tork
konvertör ön kapağına direkt bağlanır. Böylece güç kaybı
olmaz.
Pompa impeler (motordan)
Türbin (transaksa)
Statör
Ön kapak
Lockup kavraması
Yağ Pompası otomatik transaksın çalışması için gerekli
yağ basıncını sağlar. Tork konvertörden hareket alır
Ön gövde
Hareket alan dişli
Hareket veren dişli
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Tork Konvertörün Yapısı
Kilitleme kavraması
sürtünme yüzeyi
Kilitleme
kavraması
balatası
Türbin çarkı Rotor çarkı
Pompa çarkı
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Tork Konvertörün Hareket İletimi
Tork konvertör şekildeki gibi bir
pervanenin diğer pervane
kanatlarına hava çarptırarak
döndürmesi prensibi ile çalışır.
Tek fark hava yerine yağ
kullanılmasıdır.
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Tork Konvertörün Hareket İletimi
KİLİTLEME KAVRAMASI DEVRE DIŞI
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Tork Konvertörün Hareket İletimi
KİLİTLEME KAVRAMASI DEVREDE
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Dişli Sistemi (Planet Dişli Sistemi)
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.5. Dişli Sistemi (Planet Dişli Sistemi)
Planet dişli ünitesi
Bu ünite ile değişik vitesler
Elde edilir. Pinyon dişli, güneş
dişli veya çevre dişliyi tutmak
için hidrolik basınç kullanılır.
Böylece yavaşlama,sürüş ve
geri vites
elde edilir.
1 Ara mil
2 Planet taşıyıcı
3 Ön güneş dişli
4 Arka güneş dişli
5 Çevre dişli
6 Pinyon dişli (kısa)
7 Pinyon dişili (uzun)
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.6. Elektronik Kontrol Ünitesi
Hidrolik kontrol ünitesi
Bu ünite planet dişli
ünitelerinin çalışması için
gerekli hidrolik basıncı
kontrol eder.
Birinci basınç ayar valfi
Hat basıncını sağlar
Vites seçici valf
Vites geçişi sağlar
Vites konum valfi
Vites kolunun konumuna
göre hat basıncını
yönlendirir.
Selenoid valf
ECU’dan gelen sinyalle
hidrolik hatları açıp kapatır.
Yağ pompası
Motor & ECT ECU’su
Vites kolu
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.6. Elektronik Kontrol Ünitesi
Motor & ECT ECU’su
Sensörlerden gelen bilgilere göre
selenoid valflere kumanda ederek
vites geçişlerini düzenler Sensörler
Araç hızını, gaza basma miktarını
hissederek ECU’ya bilgi gönderirler.
Boşta çalıştırma anahtarı
vites kolunun konumunu
hisseder.
Gaz kelebek konum sensörü
Gaz kelebeğinin açıklığını
hisseder.
Hız sensörü
Giriş mili hız sensörü
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.7. Multitronik Şanzımanlar
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.7. Multitronik Şanzımanlar
1.4.7.1. Temel Çalışma İlkesi
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.7. Multitronik Şanzımanlar
1.4.7.1. Temel Çalışma İlkesi
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.7. Multitronik Şanzımanlar
1.4.7.1. Temel Çalışma İlkesi
1. Hareket Aktarma Organları
1.4. Otomatik Vites Kutusu
1.4.8. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Hususlar
•
ŞANZIMAN
•
Aracı muayene kanalına alırken, vites kutusunun çalışma kontrolünü yapılır. (vites
kolunun geçiş rahatlığı ve ses)
•
Gözle Vites kutusu yağ seviyesi ve yağ kaçağı kontrolünü yapılır.
1. Hareket Aktarma Organları
1.5. Diferansiyeller
Diferansiyel
Aşağıdaki fonksiyonlara
sahiptir.
Redüksiyon fonksiyonu
Ayna mahruti farkından
dolayı hız düşümü sağlar.
Diferansiyel fonksiyonu
Virajlarda tekerleklerin
farklı hızda dönmesini
sağlar.
Hareketi 90° çevirir.
Arkadan itişli araçlarda
şaftın hareketi 90°
çevrilip tekerleklere iletilir.
1. Hareket Aktarma Organları
1.5. Diferansiyeller
Motor önde önden çekişli
Motor önde arkadan itişli
Şaft (Kardan mili)
Tahrik pinyonu (mahruti dişli)
Ayna dişli
İstavroz dişli
Aks dişlisi
Tahrik şaftı
LSD (Tahditli kaymalı diferansiyel)
LSD’li bir aracın çekiş tekerlerinden
biri çamur gibi kaygan bir yüzeyde
olsa dahi araç bu durumdan
kurtulabilir.
1. Hareket Aktarma Organları
1.5. Diferansiyeller
Viskoz Kaplin Tip
Disk ve pleytler arasında tork artırımı için viskoz silikon yağ kullanılmıştır.
Sistem sağ ve sol tekerlekler arasında bir miktar kaçırmaya izin verir. Patinaj
gibi yüksek devir farkına izin vermez. Sağ ve sol tekeri birbirine bağlar.
1. Hareket Aktarma Organları
1.5. Diferansiyeller
Tork hissedicili tip
Bu sistem sonsuz dişli ile ayar pulu arasındaki
sürtünmeyi kullanarak patinaj yapan tekerleğin
hareketini diğer tarafa aktarır.
Ön yüklemeli tip
Bu tipte diferansiyel kutusuyla aks dişlisi arasındaki
sürtünme elemanı
yay tarafından devreye sokulur. Böylece diferansiyel
özelliği sınırlandırılır.
1. Hareket Aktarma Organları
1.5. Diferansiyeller
1.5.1. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
DİFRANSİYEL
•
Yağ seviyesinin ve yağ kaçaklarının gözle kontrolü (keçelerin ve contaların)
•
Gövde üzerinde darbe olup olmadığının gözle kontrolü
•
Araç hareket halindeyken ses kontrolü
1. Hareket Aktarma Organları
1.6. Şaft (Kardan Mili)
Şaft (Kardan mili)
Değişik açılardaki
yumuşak güç
aktarımını sağlamak
için Kardan Mafsalları
kullanılmıştır.
3 mafsallı tip
2 mafsallı tip
Kardan
mafsalı
Askı bilyası
Kayıcı çatal
Esnek kaplin
1. Hareket Aktarma Organları
1.6. Şaft (Kardan Mili)
1.6.1. Mafsallar
Kardan mafsalı
Çatal
İstavroz zarfı
İstavroz
Tahrik şaftı
Bağımsız süspansiyonlu araçlarlarda diferansiyelin
hareketini tekerleklere iletir.
ÖNEMLİ:
Aks mili sabit akslı süspansiyonda kullanılır.
Diferansiyel
Tahrik şaftı
Aks milleri
Aks kovanı
1. Hareket Aktarma Organları
1.7. Akslar
Aks
Aks ve aks mili tekerleği ve tahrik
şaftını destekler.
A. Konik rulmanlı tip
Aks
Konik rulman
B. Açılı rulmanlı tip
C. Aks kovanlı sabit süspansiyon tip
1. Hareket Aktarma Organları
1.7. Akslar
1.7.1. Araç Muayenesinde Dikkat Edilecek Noktalar
AKS
•
Ön ve arka aks bağlantılarının el ve gözle kontrolü
•
Ön ve arka aks geometrilerinin ve yapılarının gözle kontrolü(çarpıklık,kırılma,çatlama)
•
Salıncak sacı-amortisör veya makas-viraj demirlerinin -bağlantılarının, yapılarının
el ve gözle kontrolü
•
Lastik boşluklarının kontrolü
•
Bijon saplaması ve jantların kontrolü