Transcript dosyayı indir - melikşah YILDIRIM

ERGONOMİ
Prof. Dr. Melikşah YILDIRIM
Ergonomi bircok ülkelerde değişik şekilde
isimlendirilmektedir.
- Amerika Birleşik Devletleri'nde "insan faktorii
mühendisligi»,
- İngiltere'de «Uygulamalı Psikoloji»,
- İskandinav ülkelerinde "Biyoteknoloji»,
- Almanya'da “Ergonomie”
sozcüğü ile ifade edilir.
Ergonomi yeni bir bilim dalı olup işbilimi’nin bir
bolümünü teşkil eder.
Türkçe'de işbilim olarak da adlandırlan Ergonomi
terimi
Yunanca'dan gelen
Ergon = iş ve
nomos = kanun (iş yasası)
kelimelerinin birleştirilmesinden oluşup insan ile iş
arasındaki münasebetleri konu alan bir bilim
dalıdır.
Ergonomi, insan tarafından yapılmakta olan işin
uygulanabilirliğini ve katlanabilirliğini belirlemek
amacıyla anatomi, fizyoloji, psikoloji, sosyoloji ve
teknik ile ilgili bilgileri kullanarak gerekli metotları
geliştirir.
Böylece işin düzenlenmesi esaslarını tespit eder.
Öncelikle işin insana uyumu ve sonra insanın işe
uyumunda bu esaslardan faydalanır.
Tanım :
Ergonomi "insan ile kendi çalışma çevresi
arasındaki ilişkinin bilimsel etüdü” dür
İşin insana uyumunun sağlanması için iş sistemi
içinde birçok analizler yapılır ve düzenlemelere
gidilir.
Bu çalışmalar :
- Çalışma yeri ve iş araçları (Çalışma masası,
makinalar vb.)
- Çalışma koşulları (Gürültü, aydınlatma, dinlenme
araları vb.).
İnsanın işe uyumunun sağlanması için yapılan
çalışmalar ise :
- Personel planlama ve yerleştirme (yaş, cinsiyet.
öğrenim vb.)
- İşin oğretilmesi ve alıştırma.
Ergonomi’nin Amacı
•
•
•
•
•
İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması
İşgücü kayıplarının önlenmesi
Yorulmanın ve iş stresinin azaltılması
İş kazaları ve mesleki risklerin minimizasyonu
Verimlilik ve kalitenin yükseltilmesi
İnsan ve İş Verimi
- Uygulanabilirlik
- Katlanabilirlik
- kabul edilebilirlik
- memnuniyet
İnsan ve Enerji
Besin
Kimyasal
Oksijen
Karbondioksit
Kan
Dolaşımı
Kas lifi
Atık
İnsanın Yetenekleri
- Görme, işitme, koklama. tutma ve dokunma gibi duyu
organları çok zayıf uyarımları alabilecek derecede
duyarlıdır,
- Karışık sesler ve gürültüler arasından istenilen sesleri
süzerek algılayabilir,
- Çevre etkisinden kendini koruma yetenegi çok büyüktür.
- Birçok çeşitli bilgileri hafızada tutabilir,
- Oğrendiği bilgileri istenildiğinde tekrar geri verebilir,
- Yeni durumlara ani ve etkin bir şekilde reaksiyon gösterir,
- Gözlemlerden genellemelere giderek yargılama ve
problem çozme, karar verme yeteneği vardır,
- Güvenilir subjektif değerlendirmeler yapar,
- Yenilik, değişiklik ve yeni buluş yeteneği vardır,
- Uygulamalarda istendiğinde değişiklik yapabilir .
İnsanın ergonomik önem taşıyan organları
- Sinir Sistemi
- Kan dolaşımı
- Kas sistemi
- Duyu Organları
- görme duyusu
- işitme duyusu
- dokunma duyusu
- kas ve kiriş duyusu
- sıcaklık duyusu
- ağrı duyusu
Sinir Sistemi
Kan Dolaşımı
Kas Sistemi
Duyu Organları
Kimyasal Duyu
- Tat
- Koku
Uyum özelliği olan duyular
- Görme-Koku-Sıcaklık
Uyum Özelliği olmayan duyular
- İşitme-Tat-Ağrı-Dokunma
Görme Duyusu
Yaşlar
Net görebilme uzakığı
Küçük Çocuklar
7 cm
40
22 cm
60
100 cm
75
Sonsuz
Yaşlılıkla birlikte adaptasyon yavaşladığı gibi
ışık ihtiyacı büyür.
20 Yaş
120 Iüks
200 Iüks
300 Iüks
60 Yaş
250 Iüks
400 Iüks
550 Iüks
Artış yüzdesi
% 109
% 100
& 83
500 Iüks
900 Iüks
800 Iüks
1100 Iüks
%
%
60
22
Bazı İşlerde Işık İhtiyacı
- Çok İnce İşler (Saatçilik, Örücülük, Gravür işleri)
1000 Lüks ve daha fazla (75 Watt)
- İnce İşler (Küçük parça montajı, Koyu renkli kumaş
üzerinde çalışma, Çizim işleri)
500-1000 Lüks (40-75 Watt)
- Az İnce işler (Okuma, Yazma, Dikiş, Normal montaj)
250-500 Lüks (25-40 Watt)
- Kaba İşler (büro işleri, Otomatik makinaların
kontrolü)
125-250 Lüks (15-25 Watt)
- Çok Kaba İşler (Dökümcülük, marangozluk, Taşıma,
Yükleme, Boşaltma yerleri)
40-125 Lüks (15 Watt’tan az)
Göz Yanılmaları
Göz – Hafıza ilişkisi
8U M354J 21HN1M121N N3 K4D4R
H4R1KUL4D3, 3TK1L3Y1C1 53YL3R
Y4PT1Ğ1N1N K4N1T1D1R.
845L4NG1ÇT4 0KUM4K 20RDU,
F4K4T 51MD1 8U 54T1R1 Z1HN1N12
K4F4 Y0RM4D4N 0T0M4T1K 0L4R4K
0KUY481L1Y0R D3Ğ1L M1?
GURUR DUY4B1L1R51N1Z!
S1RT1N121N S1V42L4NM451N1
H4K3D1Y0R5UNUZ! 83Ğ3ND1YS3N1Z
V3 0KUY38İLDİY53NİZ
5İZ D3 PA4YL4ŞIN
İşitme Duyusu
Dokunma duyusu
(Tat, Sıcak-Soğuk, pürüzlü, Kaygan vb.)
Dokunma Hassasiyeti
Dil ucu
Parmak ucu
El ayası
El sırtı
Sırt ortası
1 mm
2 mm
10 mm
30 mm
70 mm
Kas ve Kiriş Duyusu
Sıcaklık Duyusu
Ağrı Duyusu
Duyu merkezleri
- Karın-Beyin zarı
- Göğüs kafesi
- Kemikler
- Mafsallar
Duyarsız organlar
- Kalp
- Akciğer
- Karaciğer
- Beyin
- Mide
- Bağırsak
İnsana ait İş Verimi
PERFORMANS TALEBİ
GERÇEKLEŞEN PERFORMANS
PERFORMANS ARZI
İSTEKLİLİK
YETENEKLER
ANA
YETENEKLER
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ
CİNSİYET
SAĞLIK
-GÖRME YETENEĞİ
-DUYMA YETENEĞİ
-VB.
ANTREMAN ÖZELLİĞİ
YAŞ
VB.
KAZANILAN
YETENEKLER
EĞİTİM
DENEYİM
ALIŞTIRMA
VB.
FİZYOLOJİK GÜÇ
(DİSPOZİSYON)
GÜNLÜK,
HAFTALIK,
AYLIK RİTİM
HAVA DURUMU
MEVSİMLER
FİZİKSEL ÇEVRE
HORMON DALG.
VB.
PSİKOLOJİK GÜÇ
(MOTİVASYON)
İŞE İLGİ
İŞ ÇEVRESİ
AİLE
ARKADAŞLIK
GÜVEN
ÖZEL YAŞAM
VB.
Verim arzının zaman içinde değişimi
- Alıştırma ve antrenman
- Günlük ritim
- Haftalık performans değişimi
- Yaşlanma
Alıştırma
Verim
Verim
Enerji
sarfiyatı
haftalar
Tekrarların olumlu etkileri
- İş tekrarlarının sayısı ve süre,
- Çalışan kişinin vücut yapısının ve daha önce
yaptığı işin yeni işe uyumu.
- İş metodunun zorluk derecesi.
- İş hakkında ön bilgi (öğrenim, eğitim).
Alıştırma =
İstemli refleks hareketi !
Antrenman
Bedensel gücün devamlı yükseltilmesi
amacıyla vücudun kumandalı bir uyarı ile
zorunlu olarak etkilenmesidir.
Antrenman ile organizmada oluşan değişiklikler
- Kasların kan ile beslenmei iyileşir, böylelikle
besin maddeleri ve oksijen ile iyi bir beslenme
sağlanır,
- Oksijen taşıma görevine sahip olan kandaki
alyuvarların sayısı artar,
- Proteinin yapısı değişir,
- Kas hacmi büyür (Kas Iiflerinin sayısı değişmez),
- Nabız hacmi büyür,
- Nefes hacmi büyür,
- Kaslarda ve karaciğerde glikojen miktarı artar,
- Terleme fonksiyonu düzenli hale gelir, böylece
vücut sıcaklığı daha iyi ayarlanabilir.
Verim Gücünün Periyodik Değişimi
Günlük Ritim
Verime
Hazır
Olma
Fiziki Gece
6
9
12
15
18
Günün saatleri
21
24
3
6
İş Veriminin İş Süresi İçinde Değişimi
İş
Verimi
Pt
Sa
Ça
Pe
Cu
Ct
Pa
Günler
İş Veriminin haftanın günlerine dağılımı
Kas Gücünün Yaşa Bağlı Değişimi
Kas Gücü
10
20
30
40
50
60
Yaşlar
Yaşa bağlı olarak İnsana ait özellik ve davranışlar
Artanlar
İş ve meslek tecrübesi,
Serbestlik ve düşünce yeteneği,
Konuşma ve karar verme yeteneği.
insanlarla anlaşma ve beraber çalışma
Alışkanlık,
Güven ve sorumluluk,
Denge ve süreklilik,
Azalanlar
Kas gücü,
Görme, duyma ve tat alma yetenekleri,
Öğrenme kabiliyeti,
Hafızada tutma,
Kavrama ve anlama hızı,
Reaksiyon yeteneği.
İş Fizyolojisi
İş fizyolojisi, bir işin yapılması esnasında
bir taraftan işin durumu, cinsi, ağırlığı,
süresi, diğer taraftan işyeri koşullarının etkisi
ile meydana gelen bedensel ve zihinsel
baskıyı konu alan bir bilimdir.
İş Sistemi
1
2
7

6
5
4
İNFORMASYON

İŞ
ARAÇLARI
3
.
2.Girdi
3.Çıktı
4.İnsan
5.Üretim Aracı
6.İş Akışı
7.Çevre Koşulları
1 Görev
İş Sistemleri
Özellikler
Makina
İnsan
Mekanik verim gücü
istenildigi kadar
4,4 Kw/10 s
0,7 Kw/3-5 dak
0,2 Kw/gün
Manipülasyon
özel
çok yönlü ve uyumlu
Fiziksel ölçme
Duyu organları
İşlem Sırası
Sabit program
Seçilebilir
Tanıma
İşaretler
Şekil ve Anlam
Kısa
Uzun
Teknolojik
Fizyolojik
Büyük
Küçük
Yok
Var
İnformasyon
Bilgi arama
girişi
süresi
Hız Sınırı
Dış etkilerin
rolü
Öğrenme yeteneği
Makin ve İnsan özellikleri karşılaştırması
İş fizyolojisinin amacı
- Çalışan insan ile çalışma koşulları arasındaki
ilişkiyi araştırmak,
- Bu ilişkilere ait kuralları koymak,
- İş gücünün korunmasını sağlamak,
- Böylelikle verimliliği artırmak,
- Yorulmaya neden olan etkenleri tespit etmek,
- işe uygun çalışma şeklini araştırmak.
İş Fizyolojisinin araştırma alanları
- İş enerjisi,
- İş enerjisinin tespiti,
- İnsan vücudunun etki derecesi,
- Yorulma ve dinlenme zamanlarının ayarlanması,
- Alıştırma ve antrenman,
- Statik ve dinamik iş,
- Çalışma yeri ölçmeleri (Antropometri) dir.
İş ve Enerji Tüketimi
Besin Maddelerinin Enerji Miktarları
1g karbonhidrat =
4.1 kcal
=
17 kj
1g protein
=
4,1 kcal
=
17 kj
1g yağ
=
9,3 kcal
=
39 kj
İnsan Vücudunu Oluşturan Maddeler
% 60 Su,
% 18 Protein,
% 15 Yağ ve
% 7 Mineral’den ibarettir
suyun % 40’ı ise hücre içerisindedir.
Yağlar et, süt ürünleri ile yer fıstığı, susam
gibi bitkilerde bulunur.
Yağlar hem enerji temin ederler, hem de
aynı zamanda hücre
yapıları ve bunların
yaşamları için gerekli
maddelerdir.
Proteinler çoğunlukla et, balık, yumurta,
peynir, fasulye, börülce, bezelye ve
mercimekte
mevcut olup vücudun
gelişimi ve hücrelerin
yenilenmesi için gerekli
bulunmaktadır.
Karbonhidratlar özellikle nişasta ve şekerli
maddeler ihtiva eden gıda maddelerinden
sağlanır.
Bunlar vücudun ihtiyacı olan enerjinin
karşılanmasında kullanılmaktadır.
Sindirim olayı sırasında tüm
karbonhidratlar basit şeker
olan glikoz, früktoz ve
laktoza dönüştürülmektedir.
Orta ağırlıkta bir iş yapan kişinin enerji ihtiyacı
- 118 g Protein
= 484 kcal
- 56 g Yağ
= 521 kcal
- 500 g Karbonhidrat = 2050 kcal
3055 kcal
Bir Gün İçinde Tüketilen Enerji
- İstirahat halindeki tüketim (8 saat)
- Boş zamanlardaki tüketim (8 saat)
- İşe sarfedilen tüketim (8 saat)
Boy
cm
150
160
170
180
190
C in s iy e t
İstirahat halindeki tüketim
E
K
E
K
E
K
E
K
E
A ğ ırlık (kg )
50
55
60
65
70
75
80
85
90
1302
1270
1352
1288
1402
1307
1452
1326
1502
1371
1318
1421
1336
1471
1354
1521
1372
1571
1440
1366
1490
1384
1540
1403
1590
1422
1640
1509
1414
1559
1432
1609
1450
1659
1468
1709
1577
1462
1627
1480
1677
1499
1727
1518
1777
1646
1510
1696
1528
1746
1546
1796
1564
1846
1715
1557
1765
1575
1815
1594
1865
1613
1915
1783
1605
1833
1623
1883
1641
1933
1659
1983
1852
1653
1902
1671
1952
1690
2002
1709
2052
3 0 ya şın d a n b ü yü k e rke kle r için yu ka rıd a ki de ğe rle rd e n h e r yıl 7 kca l / 2 4 h , ka d ın la r için 5 kca l/24 h
çıka rılır. 3 0 ya şın d a n kü çü kle r için a yn ı d e ğe rle r ila ve e d ilir (T a b lo ço cu kla r için ge çe rli d e ğild ir).
Bazı İşlerde Günlük Enerji ihtiyacı
Buro işçiliği
2500 - 2900 kcal/gün
Hasat işçiliği
5200
Duvarcı
3500
Demiryolu işçiliği
4800
Montajcı
3600
Saatçi
2500
Marangoz
3400
Orman kesim işçiliği
4000 - 5000
Yüksek dağlarda kızakla nakliyat
6500 - 7000
Güç Tahammül Sınırı
Tanım
Bir işin insana zihinsel ve/veya bedensel
zarar vermeden yapılabilecek en uzun süreye
güç tahammül sınırı denir.
Bunun enerji sarfiyatı olarak karşılığı olan
değer erkekler için 4.6 Kcal
bayanlar için 3.5 Kcal’dir.
Örnek: 50 kg’mı aşan ağırlıkların kaldırılması
(erkekler için)
Kas Gücüne Dayalı İşler
- Statik Çalışma
- Statik Duruş
- Statik Tutuş
- Dinamik Çalışma
- Ağır Dinamik İşler
- Tek Taraflı Dinamik Çalışma
Statik ve Dinamik Çalışma
Statik Çalışma
Kas gücüne dayalı işlerde alınacak önlemler
- Vücuda, işe uygun şekil verilmeli,
- Statik işten mümkun olduğu kadar kacınmalı.
- Vücut üzerindeki kas yükü akışı kısaltılmalı.
- Kas yükü akış yönü vücudun uzun eksenine
uygun olmalı,
- Maksimum kas gücünün % 30 u aşılmamalı,
- Çekme yerine itme gücünden faydalanılmalı.
Vücut Duruşu – Enerji Tüketimi
işin ağırlığının ölçülmesi
Kalp Atış sayısı metodu
Bazı işlerde tüketilen enerji miktarları
Antropometri
Tanım
Antropometri;
Yunanca,
Antropos = insan ve
Metron = Ölçü
kelimelerinin birleştirilmesi ile meydana gelen,
insan vücut ölçülerinin tespiti ve kullanımı ile
iIgili çalışmalar yapan bir bilimdir.
İnsan vücut Ölçüleri
Türk İşçisi
(Erkek)
D 1681
E 1572
F 1383
G 1023
H 751
I 697
K 406
L 336
a 888
b 776
c 594
e 503
f 432
n 356
Antropometrik Ölçümler (Türk İnsanı)
Antropometrik Ölçümler (devamı)
Antropometrik Ölçümler
1. Boy
2. Göz yüksekliği
3. Omuz yüksekliği
4. Omuz genişliği
5. Kol yukarı durumda parmak ucu yüksekliği
6. Yumruk yüksekliği
7. Parmak ucu yüksekliği
8. Apış arası yüksekliği
9. Kollar yana açılmış durumda parmak uçları arası uzaklığı
10. Kalça genişliği
11.Omuz hareketli kol öne uzanmış durumda parmak ucu uzaklığı
12.Omuz hareketsiz kol öne uzanmış durumda parmak ucu uzaklığı
13.Dirsekler arası uzaklık
14.Dirsek Yüksekliği
15.Göğüs Çevresi
Antropometrik Ölçümler (devamı)
16.Bel çevresi
17.Kalça çevresi
18.Üst baldır çevresi
19.Alt baldır çevresi
20.Ayak bileği çevresi
21.Kol yukarı durumda yumruk yüksekliği
22.Üst vücut yüksekliği
23.Oturma halinde göz yüksekliği
24.Omuz yüksekliği
25.Dirsek parmak ucu uzaklığı
26.Dirsek yüksekliği
27.Uyluk yüksekliği
28.Diz yüksekliği
29.Kollar yana açılmış durumda parmak uçları arası uzaklık
Antropometrik Ölçümler (devamı)
30.Kalça genişliği
31.Oturma yeri yüksekliği
32.Kafa çevresi
33.Omuz hareketli kol öne uzanmış durumda parmak ucu uzaklığı
34.Omuz hareketsiz kol öne uzanmış durumda parmak ucu uzaklığı
35.Sırt diz ucu uzaklığı
36.Sırt ayak parmak ucu uzaklığı
37.Sırt taban uzaklığı
38.Gözler arası uzaklık
39.Göz çene uzaklığı
40.Ayak boyu
41.Ayak genişliği
42.El boyu
43.El genişliği
44.Bilek çevresi
45.El yüksekliği
46.Yumruk çevresi
47.Kafa genişliği
48.Kafa boyu
49.Kafa yüksekliği
50.Ağırlık
Çalışma Şekli
- Ayakta yapılan işler
- Varis hastalığı
- Damar iltihaplanmaları
- Oturarak yapılan işler
- Kalp ve nefes şikayetleri
- Mide hastalıkları
- Sırt ağrıları
- Omur şikayetleri
- Bacaklarda kan hareketi kusurları
Oturma ve çalışma yüksekliği
Çalışma alanı
Ayakların etki alanı
Ayakta çalışma yüksekliği
Yorulma ve Dinlenme
Yorgunluk türleri
- Biyolojik yorgunluk
- İş yorgunluğu
- Teşvik yorgunluğu
İş yorgunluğunun görünüm şekli
- Reaksiyon hızının yavaşlaması,
- Dikkatsizlik,
- Göz hareketlerinin yavaşlaması,
- Şekil değiştirme,
- Algılama zorluğu,
- Zorlanma,
- Kısa dinlenme sürelerinin uzaması ve sıklaşması.
- İş hareketlerinin uzaması,
- Hata ve yanılmaların sıklaşması.
Teşvik yorgunluğunun özellikleri
- İşin enterasanlığını kaybetmesi.
- Can sıkıntısı.
- Sık sık saate bakmak,
- Makina, alet ve insanlara karşı kaba, sert
hareketler.
- Kaçamak ve uyumsuzluğa eğilim.
Dinlenme Araları
- Çok kısa dinlenme araları (< 1 dak.)
- Kısa dinlenme araları (< 8 dak.)
- Dinlenme araları (> 8 dak)
Dinlenme süresinin dinlendirici etkisi
Dinlenme süresinin hesaplanması
Çevre Koşulları
- Hava Koşulları
- Gürültü
- Mekanik Titreşim
- Aydınlatma
- Zararlı Maddeler
Hava Koşulları
Sıcak - Soğuk
Yüksek Sıcaklığın Olumsuz Etkisi
- Bıkkınlık,
- Sinirlilik,
- Dikkatsizlik.
- Hataların yoğunlaşması.
- Zihinsel çalışmalarda verim düşükIüğü.
- Yetenek ve becerilerin azalması,
- İş kazalarının fazlalaşması,
- Ağır bedensel işlerde verim düşüklüğü.
- Vücutta su ve asit - tuz dengesinin bozulması,
- Kan dolaşımının zorlaşması,
-Yorgunluk.
Vücut ile çevresi arasıdaki ısı alışverişi
- Konveksiyon-Taşınım (Deri yoluyla ısının havaya
geçişi).
- Kondüksiyon-Isı iletimi (Katı cisimlerle dokunma
yoluyla).
- Radyasyon-Işınım
- Evaporasyon-Terleme.
Vücudun ısı dengesi
- Hava sıcakığı
- Hava hareketi
- Hava nem oranı
- Yaplan işin ağırlığı
- İş elbiseleri
Efektif Sıcaklık
Havadaki nem oranı, hava hareketi ve ortam sıcaklığının etkisi altında
hissedilen sıcaklığa Efektif Sıcaklık denir.
Gürültü
Maddenin titreşimi
ve bu titreşimin,
hava gibi bir ortam
içinde iletilerek
kulağa ulaşmasına
“ses”,
hoşa gitmeyen ve
rahatsız eden
seslere ise
“gürültü”
denir.
İnsanın duyma alanı
Örnekler
(dB)
Gürültünün zararlarını azaltmak veya önlemek
- Gürültüyü kaynağından azaltma çareleri
(Susturucu, motor devri düşürme vb.)
- Gürültünün yayılmasını önIeme
(izolasyon)
- Kulak koruyucuları kullanılması
(Pamuk tıkacı, kulaklık)
- Organizasyon tedbirleri
(Dinlenrne araları)
Mekanik Titreşim
Cismin sistematik hareketine mekanik titreşim denir.
Kısa uzanımlı titreşimlere ise vibrasyon denir
Mekanik titreşimin oturan insan üzerindeki
etkisi
- Nefes zorluğu,
- Boyun ağrıları,
- Göğüs ağrılar,
- Kas kasılmaları,
- Bel ağrıları,
- Sırt ağrıları,
- Kol ağrıları,
- Baş ağrısı,
- Sindirim bozukluğu,
- İştahsızlık,
- Genel yorgunluk.
Bazı taşıt ve aletlerin titreşiim frekansları
- Otomobil 1,5 - 2.0 Hz 9 - 12 Hz
- Kamyon
2.0 - 4.0 Hz 8 -10 Hz
- Traktör
2 - 4 Hz
- Tren
3 - 8 Hz
- Helikopter
3 - 6 Hz 15 - 16 Hz
- Matkap
30 - 40 Hz
- Pnömatik aletler
15 - 50 Hz
- Elektrikli el aletleri 30 - 60 Hz
- Traş Makinası
100 Hz
- Diş oyma matkabı 1500 – 2000 Hz
Titreşimi önleme veya azaltma tedbirleri
- Motor devir sayısını azaltma,
- Balans ayarlama,
- Amortisor kullanma,
- Izolasyon yapma,
- Titreşimin insana geçmesinin önlenmesi
Aydınlatma
İyi bir aydınlatmanm özellikleri
- Aydınlatma şiddeti yeterli olmalı,
- Aydınlatma bütün alana eşit yayılmalı,
- Işık yönü ve gölgelemeye dikkat edilmeli,
- Işık yansımalarından kaçınılmalı (göz kamaşması),
- Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalı,
- Aydınlatma sabit olmalı (Titrelşim ve parlaklık
degişmeleri engellenmeli),
- İşyerinde uygun renkler seçilmeli (yansıma ve
psikolojik etki).
Zararlı maddeler
- Katı zararlı maddeler
- Sıvı zararlı maddeler
- Kirli hava
- Hava icindeki katı zararlılar
- Toz
- Duman
- Hava içindeki sıvı zararlılar
- Sis
- Hava içindeki gaz zararlılar
- Gaz
- Buhar
Bazı zararlı maddelere ait MAK değerleri
Zararlı madelelere karşı alınacak önlemler
a) Zararlı madde oluşumunu önlemek
- Zararsız materyaI kullanmak
- İş metodunu değiştirmek
b) Zararlı madde yayılımını önlemek
- Kapalı sistem uygulamak
- Emme sistemi geliştirmek
- Havalandırma sisteminden faydalanmak
c) Zararlı maddenin insana ulaşmasını önlemek
- Nefes maskesi kullanmak
- Eldiven kullanmak
- Koruyucu gozluk kullanmak
- EmniyetIi ayakkabl giymek
- Önlük takmak
- Koruyucu elbise giymek
Çalışma Soruları (Çevre koşulları)
- Çalışma yerlerinde çevre koşulları nelerdir ?
- Sıcaklığın çalışan üzerine olumsuz etkileri nelerdir ?
- Vücut ile çevresi arasıdaki ısı alışverişi ne şekilde olur ?
- Vücudun ısı dengesi nelere bağlıdır ?
- Efektif sıcaklığı tanımlayın, bir örnek verin !
- Gürültüyü tanımlayın, işitme zararı şiddeti nedir ?
- Gürültü zararlarını azaltma ve önleme çereleri nelerdir ?
- Mekanik titreşimi tanımlayın, Vibrasyon nedir ?
- Mekanik titreşimin olumsuz etkileri nelerdir ?
- İyi bir aydınlatmanın özellikleri nelerdir ?
İş Güvenliği
Tanım:
İşyerlerinde işin yapılması sırasında meydana
gelebilecek olan tehIikelerden, sağlığa zarar
verebilecek etkenlerden korunmak ve iyi bir çalışma
ortamı sağlamak amacıyla yapılan çalışmalara
«İş Guvenliği» denir.
- Çalışanın güvenliği
- İşletme güvenligi
- Üretim güvenligi
Güvenliğin sağlanması
Kanuni düzenlemelere örnekler
- Çalışanların sigortalanması,
- İş kazaları,
- Çıraklık,
- 18 yaşından küçüklerin çalıştırılması,
- Annelerin korunması,
- Ayrlcalık gösteren işyerlerinde çalışanlar,
- Tehlikeli maddelerle çalışanlar,
- Çalışma süreleri,
- Hafta sonu ve tatil günlerde çalışanlar.
- Özürlü calışanlar.
İş güvenliği hizmetleri
- İş yeri hekimi
- Sosyal güvenlik kurumu (SGK)
- İşçi sağlığı ve iş güvenliği merkezi (İSGÜM)
Kazalar ve Meslek Hastalıkları
Tanım
Birdenbire, dış bir etkiyle ve arzu edilmeden
meydana gelen, bizzat insan ve/veya işletme
araçlarına zarar veren, beklenmedik olaya kaza
denir.
Bir olayın kaza niteliği
- Ani olması,
- Arzu edilmeden meydana gelmesi,
- Maddi veya manevi bir kayba sebep olması.
İş Kazası ek özellikleri
- Yapılan iş ile ilgili olmalı,
- Çalışılan işyerinde meydana gelmeli,
- Çalışana olay anında hemen veya sonra
bedensel veya ruhsal zarar vermeli.
Meslek Hastalığı
İş sisteminin insan üzerindeki olumsuz etkisinin
uzun süre sonra organizmada meydana getirdiği
kalıcı zarara meslek hastalığı denir.
Meslek Hastalıkları (Fiziksel Etkenler)
- Toz ve diğer hava kirleticilerine bağlı hastalıklar
- Kas iskelet sistemi hastalıkları:
- Duruş bozuklukları,
- Tekrarlayan hareketler,
- Belli kas, eklemlerin ve yumuşak dokuların
zorlanmaları,
- Vibrasyona maruz kalma.
- Deri hastalıkları:
- Allerji, egzema, astım vs.
- Kanla temas eden mesleki gruplar:
- Sağlık personeli
- Çalışma ortamına bağlı hastalıklar:
- Sıcak, soğuk, zemin durumu, gürültü, ışık
Ruhsal Hastalıklar
- Bankacılık, finans, mali sektörler
- Psikiyatristler, psikologlar
- Anestezistler, acil çalışanları, cerrahlar
- Depresyona eğilimi artıran meslekler
- Mesleki memnuniyetsizlik;
- Düşük ücret,
- Ağır işler,
- Uzakta çalışma,
- Sevimsiz iş ortamı
Kas İskelet Sistemi Hastalıkları
- Baş ağrıları
- Boyun ağrıları
- Omuz ağrıları
- Dirsek ağrıları
- El bilek kanalı sendromu
- El, kol vibrasyon sendromu
Kaza Sigortası
Kaza sigortalarının önemli görevleri
- Kazalara karşı korunma talimatlanın ilgililerce
uygulanmasını kontrol eder,
- Alet ve makinaların kazalara karşı güvenliğini
kontrol eder,
- Kaza araştırmaları yapar,
- Kaza istatistiği tutar,
- Kazalardan korunma ve ilkyardım kursları
düzenler,
- Diğer kaza sigortaları ile işbirliği yapar,
- Kazaya uğrayanlara maddi ve diğer yardımları
yapar.
Kaza Sebepleri
Teknik Hatalar
- Sistem ve araçların tehlikeli düzeni,
- Sistem ve iş aletlerinin tehlikeli durumu,
- İş elbiselerinin güvenli olmaması,
- Güvenlik tedbirlerinin ve koruyucu donanımın
yetersiz oluşu.
Organizasyon Hataları
- İş talimatlarının açık olmaması,
- İş planı, iş organizasyonu ve iş hazırlığının iyi
yapılmaması,
- Çahlışma ve dinlenme zamanlarının iyi
ayarlanamaması,
- Ergonomik iş düzenlemeye dikkat edilmemesi,
- Yeni iş metodunun iyi oğretilmemesi,
- İş dağılımının iyi yapılmaması,
- Kazalardan korunma talimatlarının uygulanmasının
sağlanamaması.
Hareket hataları ve şahsi yetersizlik
- Tehlike sırasında yanlış hareket (panik),
- Kazalardan korunma talimatına uymama,
- Koruyucu elbisenin giyilmemesi,
- Uygun olmayan iş aletlerinin kullanılması,
- Tehlikenin anında giderilmesi için geç
kalınması,
- Çalışma arkadaşlarının hatalı hareketi,
- Alkollü çalışma.
Tesadüfi Etkenler
- Deprem,
- Fırtma,
- Yıldırım düşmesi,
- Su baskını vb.
Kazalardan Korunma
Çalışma Soruları (İş Güvenliği)
- İş güvenliğini tanımlayın !
- İş güvenliği ile ilgili kanuni düzenlemelere 5 örnek verin !
- kaza nedir ? Örnek verin !
- Meslek hastalığı nedir ? Örnek verin!
- Kazalardan korunma tedbirlerini önem sırasına göre yazın !