Transcript CĐ 1 Kỹ thuật đo ghi điện sinh vật

Chuyên đề 1:
KỸ THUẬT ĐO GHI ĐIỆN SINH VẬT
ỨNG DỤNG TRONG CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ
Những kiến thức bổ trợ:
Kiến thức Vật lí:
- Điện tích, điện trường, điện
thế, hiệu điện thế
- Ion, dòng điên trong chất điện
phân
Hướng dẫn:
- Xem Giáo trình Lí sinh (Phần 1.
Chương 3).
- Bài giảng dạng slide
- Tham khảo: Giáo trình Vật lí đại
cương; SGK lớp 10 và lớp11
phần điện từ trường
Kiến thức lí sinh y học:
- Điện thế nghỉ, điện thế hoạt
động
- Thuyết ion màng của Bestanh
Hướng dẫn:
-Xem: “ Giáo trình&sách tham
khảo”, chọn “giáo trình vật lí lí sinh
(Chương 1, phần III)
- Bài giảng dạng Slide, phần 2,
“Các loại điện thế sinh vật cơ bản”
-Tham khảo : Giáo trình lí sinh y
học ( Phan sĩ An-NXB Y học), Li
sinh học ( Nguyễn Kim Ngân, NXB
ĐH Tổng hợp).
CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG ĐIỆN CỦA TIM,
KỸ THUẬT GHI ĐIỆN TIM
ỨNG DỤNG TRONG CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ
Thảo luận - chia sẻ
Kiểm tra - trắc nghiệm
Vấn đề 1:
Cơ chế phát sinh và lan truyền của dòng điên tim
Chìa khóa kiến thức:
- Các khái niệm về điện thế, dòng điện
- Các loại điện thế sinh vật cơ bản
- Lí thuyết ion màng về cơ chế phát sinh và lan
truyền dòng điện sinh vật
- Cấu tạo và họat động của tim dưới phương diện
phát sinh và lan truyền dòng điện
Hướng dẫn:
-Xem: “ Giáo trình&sách tham khảo”, chọn “giáo
trình vật lí lí sinh “: Chương 1, phần III, trang
169” (hoặc bấm vào đây)
- Tham khảo : Giáo trình lí sinh y học ( Phan sĩ AnNXB Y học), Li sinh học ( Nguyễn Kim Ngân, NXB
ĐH Tổng hợp) (hoặc bấm vào đây)
S¬ lîc vÒ cÊu t¹o cña tim
vµ sù h×nh thµnh ®å thÞ ®iÖn tim.
1.1.CÊu t¹o: Tim lµ 1 hÖ c¬ rçng gåm 4 buång ®îc chia lµm
2 ng¨n NhÜ vµ ThÊt bao gåm nhÜ tr¸i, nhÜ ph¶i vµ thÊt tr¸i,
thÊt ph¶i. Trong mçi ng¨n nhÜ vµ thÊt ®îc th«ng víi nhau
bëi van nhÜ thÊt. Van nµy cã t¸c dông ng¨n kh«ng cho m¸u
ch¶y ngîc tõ thÊt lªn nhÜ.
H×nh ¶nh tim ngêi b×nh thêng, c¾t theo 3 trôc kh«ng
gian:trôc ng¾n, trôc dµi n»m ngang, trôc dµi ®øng däc.
1.2. Chøc n¨ng ph¸t sinh vµ dÉn truyÒn xung ®éng.
Ngêi ta ®Æc biÖt chó träng ®Õn vai trß cña mét sè nót, bao gåm:
+ Nót xoang nhÜ (nót keze vµ
flak): n»m ë mÆt tríc nhÜ ph¶i gÇn
gèc TMC, dµi kho¶ng 15mm, réng
5mm, lµ n¬i ph¸t sinh c¸c xung ®éng
cña tim (nót dÉn nhÞp cho sù co bãp
cña tim).
+ Nót nhÜ thÊt (nót Tawara): H×nh tr¸i
xoan, n»m gi÷a lç xoang vµnh vµ chç
g¾n van 3 l¸, dµi 6mm, réng 3mm,
dÇy 2mm.
+ Bã His: dµy 10mm, réng 2mm, chia 2
nh¸nh his ph¶i vµ nh¸nh his tr¸i
+ M¹ng líi Purkinzer.
1.3. Sù h×nh thµnh ®å thÞ ®iÖn tim.
-
Tim ho¹t ®éng ®îc lµ nhê mét xung ®éng truyÒn qua hÖ thèng thÇn kinh
tù ®éng cña tim.
-
Xung ®éng ®i tõ nót xoang to¶ ra c¬ nhÜ lµm cho c¬ nhÜ khö cùc tríc: nhÜ
bãp tríc ®Èy m¸u xuèng thÊt. Sau ®ã nót nhÜ thÊt (Tawara) tiÕp nhËn
xung ®éng truyÒn qua bã His xuèng t©m thÊt lµm t©m thÊt khö cùc (lóc
nµy t©m thÊt ®· ®Çy m¸u sÏ bãp m¹nh ®Èy m¸u ra ngo¹i biªn).  duy tr×
qu¸ tr×nh huyÕt ®éng b×nh thêng cña hÖ thèng tuÇn hoµn.
-
§iÒu ®ã lµm cho ®iÖn tim ®å gåm 2 phÇn:
+ NhÜ ®å: ghi l¹i dßng ®iÖn ho¹t ®éng cña nhÜ ®i tríc.
+ ThÊt ®å: ghi l¹i dßng ®iÖn ho¹t ®éng cña t©m thÊt ®i sau.
Chủ đề 2:
2.1. Cơ chế ph¸t sinh vµ dÉn truyÒn điện tim:
.
Chìa khóa kiến thức:
•Sù biÕn ®æi hiÖu thÕ gi÷a
mÆt trong vµ mÆt ngoµi mµng
tim
• HiÖn tîng khö cùc.
• HiÖn tîng
Hướng dẫn:
-Xem: “ Giáo trình&sách tham khảo”, chọn “giáo
trình vật lí lí sinh “: Chương 1, phần III, trang
169” (hoặc bấm vào đây)
- Tham khảo : Giáo trình lí sinh y học ( Phan sĩ AnNXB Y học), Li sinh học ( Nguyễn Kim Ngân, NXB
ĐH Tổng hợp) (hoặc bấm vào đây)
t¸i cùc.
Thảo luận - chia sẻ
Kiểm tra - trắc nghiệm
2.2. §iÖn t©m ®å vµ ý nghÜa c¸c sãng.
Chìa khóa kiến thức:
- Sãng P:
- Phøc bé sãng QRS:
- Sãng T
- Đoạn đẳng điện S-T:
- Đoạn đẳng điện Q -T:
R
Hướng dẫn:
-Xem: “ Giáo trình”:
Chương … trang … và
Chương … trang … và
Giáo trình vật lí - lí sinh y
học (hoặc bấm vào đây)
- Tham khảo : Giáo trình
lí sinh y học ( Phan sĩ
An-NXB Y học),(hoặc
bấm vào đây)
R
T
P
Q
S
Chủ đề 3: Kĩ thuật đo ghi điện tim
Thảo luận - chia sẻ
Bài giảng
video clip
Tam gi¸c
Einthoven
Hướng dẫn:
-Xem: Giáo trình vật lí - lí sinh y học (hoặc bấm
vào đây)
- Xem: Bài giảng dạng Clip (hoặc bấm vào đây)
Kiểm tra - trắc nghiệm
• 3.1. Nguyên tắc ghi điện tim
•
- Ghi điện tim là ghi lại sự thay đổi điện thế hoạt động
của tim khi nó làm việc, sự thay đổi đó được máy ghi lại
dưới dạng một đồ thị gọi là đồ thị điện tim (điện tim đồ,
ECG).
3.2. Nguyên lí ghi điện tim : cho
dòng điện tim tác động lên một
bút ghi làm bút này dao động qua
lại và vẽ lên mặt một băng giấy,
cho ta được một đường cong
tuần hoàn gồm các sóng biến
thiên theo thời gian: đó là điện
tim đồ.
3.2. §iÖn t©m ®å
- Mçi nhÞp co bãp cña tim, bót ghi cña m¸y ®iÖn tim vÏ
lªn b¨ng giÊy mét ®êng cong ®Æc trng cã d¹ng nh
h×nh vÏ ®îc gäi lµ ®å thÞ ®iÖn tim hay ®iÖn t©m ®å.
RR
TT
P
P
QQ SS
3.3. Ý nghĩa các sóng:
• Sóng P: biểu thị thời gian khử cực tâm nhĩ, biên độ từ 0,05 đến 0,30mV.
Thời gian của sóng P xác định sự kéo dài của kích thích, khoảng 0,1s.
• Phức bộ sóng QRS: biểu hiện sự kích thích của tâm thất (khử cực thất).
Biên độ của sóng R bình thường từ 0,6 đến 1,6mV, thời gian của phức bộ sóng
QRS thường từ 0,06 đến 0,09s.
• Sóng Q: là sóng âm nhọn, hẹp. Bình thường: rộng 0- 0,03 s; sâu: 0- 3mm
(0-0,3mV).
• Sóng R: là sóng dương lớn nhất, thường cao ở đạo trình trước tim trái.
• Sóng S: là sóng âm ngay tiếp theo sóng R. Sóng S nhỏ,hẹp.
• Khoảng S-T: là đoạn thẳng tính từ điểm cuối sóng S đến khởi điểm sóng T
(đẳng điện ST).
• Sóng T: biểu thị quá trình tái cực thất có biên độ khoảng từ 0,25mV đến
0,5mV và thời gian khoảng 0,25s.
• Khoảng QT: là thời gian tâm thu điện học. Bình thường: 0,36 - 0,4 s.
2.4. C¸c chuyÓn ®¹o th«ng dông
2.4.1. ChuyÓn ®¹o (§¹o tr×nh)
- Kh¸i niÖm: C¬ thÓ con ngêi lµ mét m«i trêng
dÉn ®iÖn dßng ®iÖn do tim ph¸t ra ®îc truyÒn
®i kh¾p c¬ thÓ, biÕn c¬ thÓ thµnh mét ®iÖn trêng cña tim. NÕu ta ®Æt hai ®iÖn cùc lªn bÊt cø
hai ®iÓm cã ®iÖn thÕ kh¸c nhau cña ®iÖn trêng
®ã, ta sÏ cã thÓ thu ®îc mét dßng ®iÖn ph¶n ¸nh
®iÖn thÕ ho¹t ®éng cña tim. Mçi c¸ch ®Æt cÆp
®iÖn cùc nh vËy ®îc gäi lµ mét chuyÓn ®¹o hay
®¹o tr×nh.
* Theo quy íc quèc tÕ, c¸c ®iÖn cùc hoÆc d©y
nèi vµo c¸c ®iÖn cùc ®ã sÏ dïng:
- Mµu ®á khi ®Æt ë tay ph¶i
- Mµu vµng khi ®Æt ë tay tr¸i.
- Mµu lôc (xanh l¸ c©y) khi ®Æt ë ch©n tr¸i.
* Ngoµi ra ngêi ta cßn dïng mµu ®en cho ®iÖn
cùc chèng ®iÖn t¹p (d©y ®Êt) ®Æt ë ch©n ph¶i
vµ c¸c mµu xanh da trêi, n©u, tÝm... cho c¸c ®iÖn
cùc lång ngùc.
2.4.2. C¸ch ®Æt c¸c
chuyÓn ®¹o
- §Æt ®iÖn cùc theo 12 c¸ch,
tøc "12 chuyÓn ®¹o th«ng
dông", bao gåm 3 chuyÓn
®¹o mÉu, 3 chuyÓn ®¹o ®¬n
cùc c¸c chi vµ 6 chuyÓn ®¹o
tríc tim.
- C¸c chuyÓn ®¹o mÉu
(chuyÓn ®¹o lìng cùc c¸c chi
hay chuyÓn ®¹o lìng cùc
ngo¹i biªn), ®îc ®Æt nh sau:
1. §iÖn cùc ©m ë cæ tay ph¶i, ®iÖn cùc d¬ng ë cæ
tay tr¸i, gäi ®ã lµ chuyÓn ®¹o I, viÕt t¾t lµ D1.
2. §iÖn cùc ©m ®Æt ë cæ tay ph¶i, ®iÖn cùc d¬ng
®Æt ë cæ ch©n tr¸i, gäi ®ã lµ chuyÓn ®¹o 2, viÕt
t¾t lµ D2. (vai ph¶i (R) xuèng gèc ch©n tr¸i (F)=
RF)
3. §iÖn cùc ©m ®Æt ë tay tr¸i vµ ®iÖn cùc d¬ng ë
ch©n tr¸i, gäi ®ã lµ chuyÓn ®¹o 3, viÕt t¾t lµ D3.
(LF).
=> C¸c trôc chuyÓn ®¹o RL, RF, vµ LF cña D1,
D2, D3 lËp thµnh ba c¹nh cña mét h×nh tam gi¸c,
cã thÓ coi nh tam gi¸c ®Òu víi mçi gãc b»ng 600
gäi lµ "tam gi¸c Einthven".
Tam gi¸c
Einthoven
2.4.3. C¸c chuyÓn ®¹o ®¬n cùc c¸c chi
- Nghiªn cøu ®iÖn thÕ riªng biÖt cña mét ®iÓm th× ta ph¶i
biÕn mét ®iÖn cùc thµnh ra trung tÝnh.  ngêi ta nèi ®iÖn
cùc ®ã (®iÖn cùc ©m) ra mét cùc trung t©m gäi t¾t lµ CT
(central terminal) cã ®iÖn thÕ b»ng 0 (trung tÝnh). Cßn
®iÖn cùc th¨m dß cßn l¹i (®iÖn cùc d¬ng) th× ®em ®Æt lªn
vïng cÇn th¨m dß: ta gäi ®ã lµ mét chuyÓn ®¹o ®¬n cùc (1
cùc).
+ Cæ tay ph¶i: ta ®îc chuyÓn ®¹o VR (V: Voltage:
®iÖn thÕ, R: right: (bªn ph¶i), nã thu ®îc ®iÖn thÕ ë mÐ
bªn ph¶i vµ ®¸y tim (OR).
+ Cæ tay tr¸i: ta ®îc chuyÓn ®ao VL (L: Left: bªn tr¸i),
nã nghiªn cøu ®iÖn thÕ vÒ phÝa thÊt tr¸i (OL).
+ Cæ ch©n tr¸i: ta ®îc chuyÓn ®¹o VF (F: Foot: ch©n),
nã lµ chuyÓn ®¹o ®éc nhÊt "nh×n" thÊy ®îc thµnh sau díi
®¸y tim (OF).
C¸ch ®Êu cùc trung t©m CT vµ m¾c mét chuyÓn ®¹o ®¬n cùc
chi
- N¨m 1947, Goldberger ®em c¶i tiÕn ba chuyÓn
®¹o trªn b»ng c¸ch c¾t bá c¸nh sao nèi víi chi cã
®Æt ®iÖn cùc th¨m dß  sãng ®iÖn tim cña c¸c
chuyÓn ®¹o ®ã t¨ng biªn ®é lªn gÊp rìi mµ vÉn gi÷
®îc h×nh d¹ng nh cò (chuyÓn ®¹o ®¬n cùc c¸c chi
t¨ng thªm, ký hiÖu lµ aVR, aVL, aVF - a =
augmented = t¨ng thªm) ngµy nay ®îc th«ng dông
h¬n c¸c chuyÓn ®¹o VR, VL, VF.
=> TÊt c¶ 6 chuyÓn ®¹o D1, D2, D3, aVR, aVL,
aVF ®îc gäi chung lµ c¸c chuyÓn ®¹o ngo¹i biªn v×
®Òu cã ®iÖn cùc th¨m dß ®Æt t¹i c¸c chi.
S¬ ®å m¾c c¸c chuyÓn ®¹o ®¬n cùc c¸c chi t¨ng thªm
2.4.4. C¸c chuyÓn ®¹o
tríc tim
- Thêng ghi ®ång lo¹t
cho bÖnh nh©n 6
chuyÓn ®¹o tríc tim
th«ng dông nhÊt, ký
hiÖu b»ng ch÷ V
(voltage) kÌm theo
c¸c chØ sè tõ 1 ®Õn
6.
VÞ trÝ ®Æt ®iÖn cùc th¨m dß cña 6 chuyÓn ®¹o
tríc tim th«ng dông (V1 ®Õn V6)
* Thêng ghi ®ång lo¹t cho bÖnh nh©n 6 chuyÓn ®¹o tríc tim th«ng dông nhÊt, kÝ hiÖu tõ V1-V6.
- V1 (mµu ®á): ë khoang liªn sên 4 bªn ph¶i, s¸t bê x¬ng
øc.
- V2 (mµu vµng): ë khoang liªn sên 4 bªn tr¸i, s¸t bê x¬ng
øc.
- V3 (mµu xanh): ®iÓm gi÷a ®êng th¼ng nèi V2 víi V4.
- V4 (mµu n©u): ë mám tim hay ë khoang liªn sên 5 trªn
®êng gi÷a ®ßn tr¸i.
- V5 (mµu ®en): ë giao ®iÓm ®êng n¸ch tríc víi ®êng
ngang ®i qua V4.
- V6 (mµu tÝm): ë giao ®iÓm ®êng n¸ch gi÷a víi ®êng
ngang ®i qua V4, V5.
 Ngêi ta gäi: V1 ,V2 lµ chuyÓn ®¹o tríc tim ph¶i.
V3 ,V4 lµ chuyÓn ®¹o trung gian.
V5 ,V6 lµ chuyÓn ®¹o tríc tim tr¸i.
Thảo luận - chia sẻ
Chủ đề 4:
4.1. øng dông cña ®iÖn t©m ®å (ECG) trong chÈn
đoán và điều trị.
+ иnh gi¸ nh÷ng rèi lo¹n vÒ nhÞp tim.
+ иnh gi¸ ®îc t×nh tr¹ng cña c¬ tim
+ §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng thiÕu m¸u cña c¬ tim
+ ECG ®¸nh gi¸ ®îc t×nh tr¹ng m¹ch vµnh.
+ §¸nh gi¸ t×nh tr¹ng và vị trí t¾c cña hÖ thÇn kinh néi tim
Hướng dẫn:
-Xem: Giáo trình vật lí - lí sinh y học (hoặc bấm vào
đây)
- Xem: Bài giảng dạng Clip (hoặc bấm vào đây)
Kiểm tra - trắc nghiệm
4.2. Thực hành đo ghi điện tim:
4.3. Đäc đồ thị ®iÖn tim:
Thảo luận - chia sẻ
Kiểm tra - trắc nghiệm
R
R
T
P
QS
Hướng dẫn:
-Xem: Bài giảng dạng Clip (hoặc bấm vào đây)
-Tham khảo thêm: Giáo trình vật lí lí sinh (Nguyễn Minh Tân,
NXB ĐH.Quốc gia); Giáo trình lí sinh y học ( Phan sĩ An-NXB Y
học), Li sinh học ( Nguyễn Kim Ngân, NXB ĐH Tổng hợp) (hoặc
bấm vào đây)
4.4. Hướng dẫn đọc điện tim:
- Trước khi đọc điện tim đồ, phải nắm vững tuổi, giới tính, chẩn đoán lâm
sàng của bệnh nhân.
- Kiểm tra kỹ thuật ghi: cách ghi, tốc độ ghi…
- Nhịp tim: nhịp xoang hay không xoang, rối loạn nhịp tim kiểu gì, tính
tần số nhịp tim ( theo công thức F = 60s/RRs, hoặc 300/số ô lớn đoạn
RR, theo thước, theo bảng tính tần số…)
- Trục điện tim, góc  =?
- Hình dạng các sóng:
+ Sóng P: chiều cao (biên độ), chiều rộng (thời gian), hình dạng
+ Khoảng PQ: dài bao nhiêu?
+ Phức bộ sóng QRS: biên độ, thời gian, hình dạng chung và riêng
của các sóng. Riêng V1 V2 và V5 V6 thì thêm thời gian xuất hiện nhánh
nội điện.
+ Đoạn ST: có chênh không?
+ Sóng T (và cả sóng U): hình dạng (dương, âm, 2 pha), biên độ.
+ Đoạn QT: dài bao nhiêu?
- Kết luận chẩn đoán: về tổn thương cơ tim và rối loạn nhịp tim?
5. Hướng dẫn tự học và lượng giá
• Nguồn tài nguyên giáo khoa (Giáo trình, bài giảng, Clip minh họa)
• Câu hỏi và hướng dẫn ôn tập
• Phần mềm trắc nghiệm