Transcript HISTORIA POLSKI

HISTORIA POLSKI JAGIELLONOWIE
1385 – 1572
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
•
•
•
•
wspólny wróg – Krzyżacy;
nadzieje na chrystianizację Litwy;
rozwój handlu;
możliwość uzyskania przywilejów przez
bojarów)
1385 – Krewo: unia personalna polsko-litewska
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
Postanowienia UNII
KREWSKIEJ 1385 R.:
• ślub Jadwigi z Jagiełłą,
• chrzest Jagiełły i Litwy;
• odzyskanie przez Jagiełłę
Pomorza
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
• 1401 – unia w Wilnie: Witold dożywotnim władcą Litwy
w zamian za wierność Jagielle i udzielanie pomocy Polsce
• 1410 – bitwa pod Grunwaldem I ZWYCIĘSTWO JAGIEŁŁY
nad krzyżakami
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
• 1411 – pierwszy pokój toruński: Polska odzyskała
ziemię dobrzyńską a Litwa Żmudź do śmierci
Witolda
• 1413 – unia w Horodle: WXL uznane za oddzielne
i równorzędne państwo pod rządami wielkiego
księcia
• 1414-18 – Sobór w Konstancji: Mikołaj Trąba,
Zawisza Czarny i Paweł Włodkowic dowodzą, że
krzyżacy łamią zasady chrześcijaństwa przemocą
nawracając pogan.
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK
• ucisk podatkowy w Prusach
• łamanie praw przez Krzyżaków,
• poczucie związku ludności Prus z kulturą i
językiem polskim:
• poselstwo mieszczan pruskich (Jan Bażyński)
do Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o
przyłączenie Prus do Polski przyczyną
wybuchu wojny z zakonem
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK
wojna trzynastoletnia 1454 - 1466
- zwycięstwo krzyżaków pod Chojnicami
- zdobycie Malborka przez Polaków
- zwycięstwo Polaków pod Świecinem (Jezioro
Żarnowieckie) i na Zalewie Wiślanym
• 1466 – II pokój toruński: Polska odzyskała
Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską (Prusy
Królewskie); tereny zatrzymane przez Krzyżaków
– Prusy Zakonne (Krzyżackie) – stolica w
Królewcu
POLSKA PO II POKOJU TORUŃSKIM
XV wiek – złota jesień polskiego
średniowiecza:
• rozkwit działalności artystów
• rzeźba gotycka – ołtarz Wita Stwosza w Krakowie
(inicjatywa Zbigniewa Oleśnickiego – liczne dzieła
gotyckie)
• Akademia Krakowska : Mikołaj Kopernik, Paweł
Włodkowic, Jan Ostroróg – pisarze polityczni i prawnicy
• Jan Długosz (Dwór Kazimierza Jagiellończyka) –
kronikarz – „ Roczniki czyli kroniki słanego królestwa
Polskiego
• kultura stanowa – każdy stan miał własne obyczaje,
zasady i wzorce postępowania
DEMOKRACJA SZLACHECKA
• Przekształcanie się rycerstwa w szlachtę: stan
posiadający herb, przywileje , równość
wobec prawa
• Magnaci, szlachta średnia (folwarki
pańszczyźniane), zagrodowa, zaściankowa
Przywileje POLITYCZNE:
• 1454 - CEREKWICKO – NIESZAWSKI: król nie
zwoła pospolitego ruszenia, nie nałoży nowych
podatków i praw BEZ ZGODY SZLACHTY
• 1505 – nihil novi – nic nowego – żadna ważna
decyzja nie będzie podjęta bez zgody trzech
stanów sejmujących
• tylko szlachcic może sprawować wyższe urzędy
• liberum veto na sejmie
• nietykalność osobista
Przywileje gospodarcze:
- tylko jeden chłop rocznie może opuścić wieś
- tylko szlachcic może posiadać ziemię
- szlachcic ma gwarancję nietykalności
majątkowej
- szlachcic może wycenić i wykupić majątek
krnąbrnego sołtysa
- minimum pańszczyzny – 1 dzień w tygodniu
- zwolnienie z podatków i ceł
DEMOKRACJA SZLACHECKA
1493 – początek parlamentaryzmu
DEMOKRACJA SZLACHECKA
Sejmiki ziemskie:
• przedsejmowy: wybór posłów na sejm i
sporządzenie dla nich instrukcji poselskich
• generalny: posłowie i senatorowie danej
prowincji zbierali się, aby uzgodnić stanowisko
prowincji na sejm walny.
• Instrukcje poselskie – wykaz postulatów, jakie
należy przedstawić władcy i wskazówki, jak
posłowie mają głosować
DEMOKRACJA SZLACHECKA
•
•
•
•
•
Rodzaje sejmów:
sejm walny zwyczajny – co roku w Piotrkowie
walny nadzwyczajny: w razie konieczności
konwokacyjny – po śmierci króla, wyznacza
czas i miejsce wolnej elekcji
koronacyjny w Krakowie – kończy bezkrólewie
rokoszowy – w czasie buntu przeciw królowi
DEMOKRACJA SZLACHECKA
• Ruch egzekucyjny – uchwalenie ustaw,
jadących na celu odebranie magnatom
bezprawnie zagarniętych królewszczyzn;
przeznaczenie ¼ dochodów z odzyskanych
ziem na wojsko kwarciane (stała armia
zaciężna 2,5 tys żołnierzy, mających chronić
granice)
DEMOKRACJA SZLACHECKA
• Szlachta bogaci się na folwarkach
pańszczyźnianych i uprawie zboża (spławiane
Wisłą do Gdańska) – dualizm w rozwoju
Europy – spadek wartości pieniądza – wzrost
pańszczyzny
STRÓJ SZLACHCICA
Folwark pańszczyźniany
• Dworek szlachecki
DYNASTIA JAGIELLONÓW W EUROPIE
Koniec XV wieku – rządy dynastii Jagiellonów w
Czechach, na Węgrzech, Litwie i w Polsce
Zygmunt Stary i królowa Bona
1515 rok śluby wiedeńskie –
małżeństwa wnuków cesarza
Maksymiliana Habsburga z
dziećmi Władysława
Jagiellończyka – skutek - trony
Czech i Węgier w ręce
Habsburgów w zamian za
niepopieranie przez
Habsburgów krzyżackich
roszczeń do Pomorza
Zygmunt Stary i królowa Bona
Wojna polsko – litewska z Moskwą (zwycięstwo
Konstantego Ostrogskiego pod Orszą 1514, ale
utrata Smoleńska
ZYGMUNT STARY I BONA
1525 – hołd pruski: Albrecht
Hohenzollern rozwiązał
zakon krzyżacki, stał się
świeckim, luterańskim
władcą Prus Książęcych i
złożył hołd lenny
Zygmuntowo Staremu (Prusy
Książęce lennem Polski)
Prusy po 1525 ROKU
Zygmunt August – ostatni Jagiellon
• 1561 – Inflanty
lennem Polski
• wojna o Inflanty z
Danią, Szwecją i Rosją:
Polska zatrzymała całe
płd Inflanty z Rygą.
Szwecja – Estonię
Zygmunt August – ostatni Jagiellon
1569 – unia lubelska –
realna – połączenie
Polski i Litwy w RP
Obojga Narodów
UNIA LUBELSKA
• Jan Matejko – unia lubelska
Polska i Litwa po unii lubelskiej
WSPÓLNE
•
•
•
•
król
sejm
polityka zagraniczna
moneta
•
•
•
•
ODZIELNE
wojsko
prawa
skarb
urzędy
XVI WIEK - ZŁOTY
czasy renesansu w Polsce:
rozkwit nauki, sztuki, literatury:
Mikołaj Rej,
Jan Kochanowski,
Mikołaj Kopernik,
Andrzej Frycz Modrzewski;
XVI WIEK - ZŁOTY
zamek na Wawelu , (arrasy)
kaplica zygmuntowska
ratusz w Zamościu
Reformacja w Polsce
Polska krajem tolerancyjnym,(państwo bez
stosów)
luteranizm: gł. miasta pruskie,
kalwinizm – Litwa i cz. Małopolski (Lublin),
arianie – Raków (akademia).
Królewiec – drukarnie wydające dzieła w języku
polskim, także Nowy Testament
Reformacja w Polsce
KONFEDERACJA WARSZAWSKA
• 1573 rok – konfederacja
warszawska
• równouprawnienie szlachty bez
względu na wyznania,
• zakaz prześladowania ze
względów wyznaniowych,
• wieczysty pokój między
różnowiercami
KONTRREFORMACJA W POLSCE
• zakon jezuitów:
(Stanisław Hozjusz)
• jezuickie szkoły
średnie – kolegia
(Braniewo, Toruń,
Gdańsk),
• ks. Piotr Skarga –
mówca („Kazania
sejmowe”)
• utrudnianie
zajmowania stanowisk
przez protestantów
UNIA BRZESKA
• 1596 r. – porozumienie części duchownych
prawosławnych z katolikami – uznanie
zwierzchnictwa papieża – unici lub
grekokatolicy