Transcript Het formuleren van een morele vraag

Wieger van Dalen
http://www.ethiekdebasis.noordhoff.nl
ISBN: 9789001795542
© 2013 Noordhoff Uitgevers bv
Het formuleren van een morele vraag
Inleiding: Morele vraag
Een moreel oordeel is een antwoord op een morele vraag die we onszelf stellen. Het stellen van een
morele vraag is zeker niet vanzelfsprekend. In de dagelijkse praktijk geven we vaak intuïtief een moreel
oordeel zonder dat er een vraag aan voorafgaat of een probleem gesteld wordt.
Als je echter je moreel oordeel wilt onderbouwen naar anderen, of als je je moreel oordeel wilt
verbeteren omdat je zelf nog twijfelt, dan is het belangrijk om expliciet te maken op welke morele vraag
je oordeel een antwoord is. Bovendien is het zo dat morele meningsverschillen vaak terug zijn te voeren
op verschillende oordelen over verschillende morele vragen. In feite praat je over verschillende zaken als
je in zo’n meningsverschil een discussie voert. Je hebt het immers over verschillende vragen
Het is dus belangrijk in cases de morele vraagstelling op het spoor te komen omdat je alleen dan een
beargumenteerd moreel oordeel kunt geven. Om een morele vraag te formuleren of te kunnen
herkennen in een case geven we als handvat drie kenmerken
1.
2.
3.
Een morele vraag is in zijn formulering neutraal. Een vraag als “Mag Jan misbruik maken van
zijn macht als baas door Piet op cursus te sturen?” is al veroordelend over Jan door het woord
misbruik dat een afkeuring inhoudt. Een beter formulering is “Mag Jan zijn macht als baas
gebruiken om Piet op cursus te sturen buiten werktijd?” of “Is het rechtvaardig dat Jan Piet
verplicht op cursus stuurt buiten werktijd?”
Er moet in de vraag een persoon voorkomen wiens gedrag centraal staat. Een vraag als “Is het
goed dat er macht is in het bedrijf? is te vaag en te veelomvattend en daardoor niet geschikt.
De vraag moet gaan over datgene waar je je het meest druk om maakt in de situatie, en daar
ook antwoord op geven. Als je je druk maakt om de situatie dat iemand vanuit zijn werk
verplicht wordt een cursus in zijn eigen tijd te volgen, moet je niet vragen “Is de cursus
noodzakelijk voor het werk?” (dit is overigens ook geen morele vraag) of “Is jan een goede
baas?”
Aandachtspunten bij het stappenplan
Wanneer je een moreel oordeel geeft, start je meestal met een intuïtief moreel oordeel. Dat werkt goed
in de praktijk zolang het morele vraagstuk niet al te complex is en je oordeel geen tegenstand of
discussies oproept. Is dit wel het geval dan blijkt het vraagstuk soms ingewikkeld en complex te zijn.
Denk bijvoorbeeld aan morele vraagstukken die op bedrijfssituaties of op maatschappelijke kwesties
betrekking hebben, zoals de thema's uit het T.V. programma Lagerhuis. Bij complexe morele
vraagstukken moet je een traject afleggen om van een moreel vraagstuk naar een moreel
beargumenteerd oordeel te komen. Als vervoermiddel op dit traject gebruiken we een stappenplan.
Het toepassen van het stappenplan is geen vraag-en-antwoord spel. De vragen dienen als handvat en de
beantwoording moet onderling afgestemd worden. Aan de hand van de items moet je een morele
analyse maken die een samenhangend geheel vormt.
Eth i e k: d e ba si s
1