Transcript Verslag OPD 22/09/2014 - bijlage onderzoek morele stress

ESF-Project: morele stress bij zorgverleners
in de ouderenzorg
Céline Baele
Dorine Coolen
Herlinde Dely
Onderzoekscluster verpleegkunde
Morele stress (ESF)
Reminiscentieboek
(PWO)
Mantelzorgvriendelijk
personeelsbeleid
(ESF)
ESF-project: morele stress bij zorgverleners in de
ouderenzorg
• Europees Sociaal Fonds: oproep Innovatie
Sociale Innovatie als hefboom voor verbetering van het Vlaamse
arbeidsmarktbeleid
• Timing: 1 januari 2014 - 31 december 2015
Morele stress?
Morele stress is het wrange gevoel dat je krijgt wanneer
belemmeringen verhinderen dat er ethische zorg (‘goede’
zorg) kan worden verleend.
Filmpje: Mariette
Context
• Groeiend tekort aan zorgverleners
• Uitstroom zorgpersoneel is een gekend
probleem
• Dalende arbeidstevredenheid door stijgende
werk- en emotionele druk en dalende kwaliteit
van de zorg
 Link met morele stress
(Sermeus & Bruyneel, 2010)
(Heinen, van Achterberg, Schwendimann, et al., 2013)
(Schluter et al., 2008)
Morele stress in de literatuur
• Gevolgen van (chronische) morele stress:
– Fysieke klachten
– Psychische klachten
– Burn-out symptomen (emotionele uitputting, cynisme,
desensitisatie, disengagement)
– Verminderde kwaliteit van de zorg
– Dalende arbeidstevredenheid
– Uitstroom van zorgpersoneel
(Piers et al., 2012; Özden et al., 2013; Wiegand & Funk, 2012; de Veer et al., 2013; Schluter
et al., 2008; Hamric, 2012; Pauly et al., 2012; Varcoe et al., 2012; Davis et al., 2012)
Morele stress in de literatuur
• Morele stress als alarmsignaal: 3 morele dimensies staan op het
spel
– Identiteit
• discrepantie tussen de zorg die je zou willen verlenen (perceptie op
goede zorg) en de zorg die je kan verlenen.
• Morele integriteit (Wie ben ik? Wie zou ik willen zijn?
– Relaties
• Morele verwachtingen t.o.v. je collega’s, je organisatie,…
– Verantwoordelijkheden
• Verantwoordelijkheden t.o.v. de patiënt, familie, dokters, team,
organisatie, jezelf,…
• Conformeer ik of protesteer ik?
(Peter & Liaschenko, 2013; Wiegand & Funk, 2012)
Morele competentie – morele stress
1. Oordelen (denken en emoties)
2. Willen
3. Durven en kunnen
4. Doen
5. Verantwoorden en terugkoppelen
Doelstelling project
Ontwikkelen van een actieplan en instrumentarium
voor het omgaan met morele stress bij zorgverleners
in de ouderenzorg, met oog op:
1) retentie en
2) kwaliteit van de zorg
Doelstelling project
Op 3 niveaus:
1. Zorgverleners
2. Leidinggevenden
3. Beleid
 Morele stress detecteren
 Morele stress bespreekbaar maken
 Morele stress hanteren
Theoretisch model
(JDR-mode, Bakker &Demerouti, 2007)
Negatieve uitkomsten
Werkeisen
/werkstressoren
Negatieve
emoties
‘Moral distress’
Werkhulpbronnen
/energiebronnen
Positieve emoties
‘Bevlogenheid’
-
Arbeidstevredenheid
In-rolprestatie (kwaliteit van de zorg)
Extra-rolprestatie
Burn-out
Gezondheid
Verloop (behoud van personeel)
Positieve uitkomsten
-
Arbeidstevredenheid
Bevlogenheid (Toewijding, absorptie,
vitaliteit)
-
Persoonlijke
hulpbronnen
-
In-rolprestatie/Extra-rolprestatie
(kwaliteit van de zorg)
Organisatiebetrokkenheid
(‘commitment’, behoud van personeel
Omgaan met morele stress, niet wegnemen
van!
– Ethische en kritische reflectie op (zorg)handelingen
– Stimuleert dialoog
– Signaalfunctie
• Een teken van morele sensitiviteit en ethisch
engagement
– De zorgverlener is zich bewust van / gevoelig
voor de morele implicatie(s) van zijn of haar
handelen.
– De zorgverlener streeft naar de ethisch juiste
handeling
– Een signaal dat de kwaliteit van de zorg in het
gedrang komt
Wat maakt ons innovatief?
•
•
•
•
•
•
Eigen werkdefinitie
Introductie begrip op de werkvloer
Ouderenzorg
Kwantitief & Kwalitatief
Zorgethiek
Een - getoetst - integraal Actieplan & Instrumentarium:
– Praktijkgericht
– Sociale innovatie - Arbeidsmarkt
– Verschillende niveaus (opwaartse en neerwaartse
actierichting, individueel & structureel niveau)
– Onderzoek - Onderwijs
Projectverloop
•
•
•
•
•
•
•
•
Literatuurstudie
Bevraging
Interviews
Focusgroepen
Gebruikersgroep
Actieplanontwikkeling
Implementatie / evaluatie
Disseminatie
Getuigenis
• “Wat mij pijn doet is dat die bewoners op die leeftijd
nog ‘moeten moeten moeten”…Het zijn mensen van
80, 90, 95 jaar en als je dan zegt: Vandaag moet je
lotto spelen, vandaag moet je dit doen, vandaag moet
je dat doen…Dat doet mij pijn. Dan voel ik mij kwaad
en ga ik naar huis ook met die kwaadheid en reageer ik
dat af op mijn vrouw, mijn kinderen” (zucht).
(logistiek medewerker, m)
Getuigenis
• “Je wilt goed doen voor de mensen maar soms kan je
gewoonweg niet. Je voelt je daar niet goed bij. Vroeger
trok ik het mij enorm aan, maar nu probeer ik er voor
te zorgen dat het niet meer zo binnendringt, ik scherm
me er een beetje van af. Maar uiteindelijk wreekt dat
zich toch. Ik slaap minder goed, ik word veel wakker,
begin te piekeren. Zeker de zondagavond. Je probeert
het te verdringen, maar je krijgt het toch terug.”
(kinesiste, v)
Getuigenis
• “Elke medewerker zal dat wel herkennen, er wordt veel
verwacht. Als een bewoner iets vraagt moet je
overwegen: kan ik hier nu tijd voor maken of niet. Soms
kan het ook niet, of moet je het later doen. Dan geeft
dat ook wel eens een wrang gevoel of stress.”
(leidinggevende, m)
Getuigenis
“Morele stress, dat is bij mij dat je merkt dat je eigenlijk geen
goede zorg aan het verlenen bent omdat je veel te weinig tijd
hebt. Dat je binnenkomt bij de bewoner en nerveus bent. In het
begin ben ik dan gejaagd bezig… je wil iemand dan
bijvoorbeeld een broek aantrekken, en je begint je nerveus te
maken. Van ‘allez hef toch eens je voet op!’ of ‘doe dat toch
eens goed’! En opeens besef je van: oh neen, wat doé ik nu
toch…? Eigenlijk doet de bewoner niets verkeerd maar is het
gewoon jij die te nerveus bent op dat moment om het goed te
doen,. En dan merk je dat aan jezelf, dan moet je echt bij jezelf
zeggen: wees eens efkes kalm.”
(verzorgende, v)
In samenwerking met …
•
•
•
•
•
Dr. Linus Vanlaere
Zorgethisch lab sTimul vzw
Prof. Dr. C. Gastmans
Prof. Em. Dr. Grypdonck (UGent)
Prof. Em. Dr. Burggraeve (KULeuven)
Contact
• ESF – project morele stress:
[email protected]
[email protected]
• fg
[email protected]