Transcript Lena van Gastel

verantwoord beslissen…..
je zal maar bestuurder zijn!
what’s new?
verhaal Jan Rotmans
(“we zijn officieel in staat van transitie”)
Voorontwikkelingsfase
Doorontwikkelingsfase
25 jaar
Oud Paradigma
Oude Instituties
25 jaar
Kantelperiode
Opbouw van duurzame samenleving
Transitie naar duurzame samenleving
Nieuw Paradigma
Nieuwe Instituties
Nieuwe Sturing
Oude Sturing
Tijd
We zitten hier
paradigma wisseling
exploitiemodel
versus
co-operatiemodel
economisch rend. versus
maatschappelijk rend.
lineair proces
versus
cyclisch proces
waarde ontlenen
versus
waarde creëren
zelfredzaam
versus
samen redzaam
verandering van
top-down
naar
bottum-up
generiek
naar
maatwerk
centraal
naar
lokaal
algemeen
naar
situationeel
bestuurders in de
ouderenzorg
zo was het…
bestuur
zorginstelling
overheid
…inmiddels….
 dubbele vergrijzing
 toename zorgvraag
 bezuinigingen
 patiënt wordt cliënt
 gereguleerde martkwerking
familie
ouderen
financiers
cliëntenbestuurder
raad
overheid
ouderenzorg
zorg
professionals
nu..
familie
ouderen
financiers
cliëntenraad
bestuurder
ouderenzorg
zorg
professionals
overheid
zorgmodel
overheid – ouderen
(Andersen & Newman 1973)
Scandinavisch model
 Mediterraan model
Continentaal model
(Nederland)
zorgmodel
overheid – ouderen
(Andersen & Newman 1973)
 Mediterraan model
•
meer eigen regie, langer thuis wonen
•
ondersteuning door familie
•
overheid alleen als het niet anders kan
familie
ouderen
Verantwoorde zorg?
financiers
cliëntenraad
bestuurder
ouderenzorg
zorg
professionals
overheid
familie
ouderen
morele ambiguïteit
financiers
cliëntenraad
bestuur
ouderenzorg
zorg
professionals
overheid
filmbeeld
(“een cultuur van mondige en autonome burgers die
meebepalen wat goed en niet goed is”)
“….die schrijf je niet de wetten voor,
die laat je in hun waarde!”
“Bestaande bestuursmodellen volstaan niet meer…...”
(Pollitt & Bouckaert 2004)
“…….omdat op voorhand niet meer vastligt wat een
goed besluit of een goede ontwikkeling is.” (van de
Poel & Royakkers 2007)
morele ambiguïteit leidt
dagelijks tot dilemma’s
“Laten we cliënten in ons verzorgingshuis wel of niet
betalen voor extra diensten zoals een glas wijn of een
extra douchebeurt?”
(Bestuurder Jansen)
morele ambiguïteit
(een dilemma uit de praktijk)
Niet betalen
Wel betalen
Geen extra inkomsten
Aantasting gelijkheid
Gelijkwaardigheid
Eigen levensstijl
Loyaliteit
Keuzevrijheid
morele ambiguïteit
(Noordegraaf & Abma 2003)
Je kan niet managen op basis van meten:
 context in transitie
 grote pluraliteit in belanghebbenden
 grote multivocaliteit t.a.v. ‘het goede’
hoe komt een
besluit
tot stand?
de praktijk
Bestuurders handelen op basis van hun eigen morele
waarden.
Bestuurder A: autonomie
Bestuurder B: hulpgeven
aan kwetsbaren
maar is dat voldoende?
een casus
Uitbreiding van de intramurale zorg met ondersteuning
aan thuiswonende ouderen.
bestrijding eenzaamheid
zelfredzaamheid
kosten
efficiency
zorgzaamheid
rechtvaardige
besteding gelden
zorgplicht
voorkomen crisis
familie
ouderen
web van verplichtingen en
verwachtingen
cliënten-raad
bestuurder
ouderenzorg
zorg
professionals
overheid
financiers
familie
ouderen
spanningen
clienten-raad
financiers
bestuurder
ouderenzorg
zorg
professionals
overheid
Waarbij:
Zakelijke waarden
het doorgaans winnen van
zorginhoudelijke waarden,
met als gevolg…………
…behoeften aan zorg blijven onbeantwoord!
bevindingen
1) Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen
domineren zorgwaarden,
systeemwaarden domineren menswaarden
doelmatigheid
aandacht / tijd
efficiency
vertrouwen
controle, beheersing
ruimte
regelzucht
keuzevrijheid
kosten / baten
kwaliteit
bevindingen
1) Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen
domineren zorgwaarden,
2) verhoudingen tussen overheid en zorgbestuurders en
tussen bestuurders en ouderen/mantelzorgers zijn nog
traditioneel,
overheid – ouderen
(Andersen & Newman 1973)
Scandinavisch model
 Mediterraan model
Continentaal model
Opgelegd !
(Nederland)
veranderingen in
verantwoordelijkheden
vereist
andere cultuur
bevindingen
1) Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen
domineren zorgwaarden,
2) verhoudingen tussen overheid en zorgbestuurders en
tussen bestuurders en ouderen/mantelzorgers zijn nog
traditioneel,
3) bestuurders handelen op basis van het eigen morele
kompas.
….die schrijf je niet de wetten voor,
die laat je in hun waarde!
Handelen vanuit het eigen morele kompas
is niet voldoende om de cultuuromslag te maken!
tekortkomingen
 geen stem aan hen die het aangaat
 ineffectieve reductie van de complexiteit
 geen plek voor waardenpluralisme
 geen cultuuromslag door opgelegde verplichtingen
….maar hoe doe je dat,
iedereen in zijn waarde laten?
verantwoorde zorg
Tronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)
 verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie
tussen mensen,
waarbij
verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van
onderhandeling over morele waarden
verantwoorde zorg
Tronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)
 verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie
tussen mensen,
waarbij
verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van
onderhandeling over morele waarden
 wat verantwoord is bepalen belanghebbenden
evolutie beleidsevaluatie
(Guba & Lincoln 1989)
Nadruk op:
 meten
 beschrijven
 beoordelen
 onderhandelen over waarden
bestrijding eenzaamheid
zelfredzaamheid
kosten
efficiency
zorgzaamheid
rechtvaardige
besteding gelden
zorgplicht
voorkomen crisis
verantwoorde zorg
Tronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)
 verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie
tussen mensen, het leggen van verbindingen.
waarbij
verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van
onderhandeling over morele waarden, op een gedeelde
morele basis.
hoe kom je tot een gedeelde
morele basis?
 wederzijds begrip belanghebbenden
 dialoog als voertuig voor praktijkverbetering
 situationele gezamenlijke verantwoordelijk
verbinders nodig tussen:
systeem
en
mens
management
en
werkvloer
en
extern
intern
verantwoordelijkheden
relationeel construeren
“gestructureerd delibereren ondersteunt verdieping,
verbreding en het versmelten van morele zienswijzen”
(Widdershoven & Abma 2011)
een voorbeeld
“moeten we het Grand Café van
ons verzorgingshuis sluiten of niet?”
(bestuurder Jansen)
verantwoord besluit
construeren
 gestrucureerd
 homogeen of heterogeen
 rol van de facilitator
Doel:
 nieuwe inzichten en kennis
 wederzijds begrip
 versmelting van waarden
de stappen
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
beschrijven casus
formuleren dilemma
verhelderingsvragen
analyse waarden
individuele afwegingen
vergelijking van de verschillen
afrondende conclusie
waarden toekenningen
Niet sluiten
Wel sluiten
sociale ontmoeting
onrechtvaardige besteding
gelden
prestige
kroeggedrag bevorderend
ontlasting
zorgprofessionals
werkdrukverhogend
…….
…….
de uitkomst
 zorgzaamheid voor wie?
 gevaar van denken te weten wat speelt,
 beperkt perspectief van vertegenwoordigende partijen,
 waardetoekenning door betrokkenen uit de praktijk,
dus…..
 zorgzaamheid voor wie?
 wie zijn de belanghebbenden?
 gevaar van denken te weten wat speelt
 welke issues, concerns en claims spelen er?
 beperkt inzicht van de cliëntenraad
 houd rekening met beperkte blik van vertegenwoorders
 waardetoekenning door betrokkenen uit de praktijk
 neem waarden van ervaringsdeskundigen mee in de
overweging.
proces aanpak
(Guba & Lincoln 1989, Widdershoven & Abma 2007)
stap 1: sociale condities creëren
stap 2: verzamelen issues; wat en wie doen er doet?
stap 3: homogene dialogen; inbreng van waarden
stap 4: heterogene dialogen; onderhandelen over waarden
stap 5: opvolging uitkomsten
stap 6: verantwoording op basis van de afwegingen
moreel constructivistisch
leiderschap
 zorg beschouwen als deliberatief democratisch proces,
 en het zijn van een morele drager van de verandering.
moreel constructivistisch
leiderschap
 zorg beschouwen als deliberatief democratisch proces,
 met wie spreek je wanneer waarover?
 en het zijn van een morele drager van de verandering.
 in- en extern!
conclusie
Of een besluit verantwoord is, wordt mede bepaald door
alle belanghebbenden.
Een besluit kan derhalve alleen verantwoord voorbereid
worden in dialoog met deze belanghebbenden.
conclusie
Of een besluit verantwoord is, wordt mede bepaald door
alle belanghebbenden.
Een besluit kan derhalve alleen verantwoord voorbereid
worden in dialoog met deze belanghebbenden.
[email protected]