Ewaluacja wewnętrzna w szkole CO OZNACZA JAKOŚĆ PRACY SZKOŁY W ŚWIETLE NOWEGO ROZPORZĄDZENIA? SPEŁNIANIE PRZEZ SZKOŁĘ/PLACÓWKĘ WYMAGAŃ PAŃSTWA Załącznik do rozporządzenia MEN z dnia 7 października 2009 r.
Download ReportTranscript Ewaluacja wewnętrzna w szkole CO OZNACZA JAKOŚĆ PRACY SZKOŁY W ŚWIETLE NOWEGO ROZPORZĄDZENIA? SPEŁNIANIE PRZEZ SZKOŁĘ/PLACÓWKĘ WYMAGAŃ PAŃSTWA Załącznik do rozporządzenia MEN z dnia 7 października 2009 r.
Ewaluacja wewnętrzna w szkole CO OZNACZA JAKOŚĆ PRACY SZKOŁY W ŚWIETLE NOWEGO ROZPORZĄDZENIA? SPEŁNIANIE PRZEZ SZKOŁĘ/PLACÓWKĘ WYMAGAŃ PAŃSTWA Załącznik do rozporządzenia MEN z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego 1. EFEKTY DZIAŁALNOŚCI DYDAKTYCZNEJ, WYCHOWAWCZEJ I OPIEKUŃCZEJ ORAZ INNEJ DZIAŁALNOŚCI STATUTOWEJ szkoły lub placówki. Szkoła osiąga cele zgodne z polityką oświatową państwa. Szkoła doskonali efekty swojej pracy. Wymagania 1.1. Analizuje się wyniki sprawdzianu 1.2. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności 1.3. Uczniowie są aktywni 1.4. Respektowane są normy społeczne 2. PROCESY ZACHODZĄCE W SZKOLE. Procesy zachodzące w szkole lub placówce służą realizacji przyjętej w szkole lub placówce koncepcji pracy. W szkole lub placówce dba się o prawidłowy przebieg i doskonalenie procesów edukacyjnych. 2.1. Szkoła lub placówka ma koncepcję pracy 2.2. Oferta edukacyjna umożliwia realizację podstawy programowej 2.3. Procesy edukacyjne mają charakter zorganizowany 2.4. Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli 2.5. Kształtuje się postawy uczniów 2.6. Prowadzone są działania służące wyrównywaniu szans edukacyjnych 3. FUNKCJONOWANIE SZKOŁY W ŚRODOWISKU LOKALNYM. Szkoła lub placówka jest integralnym elementem środowiska, w którym działa. Szkoła lub placówka współpracuje ze środowiskiem na rzecz rozwoju własnego i lokalnego. Szkoła lub placówka racjonalnie wykorzystuje warunki, w których działa. 3.1. Wykorzystywane są zasoby środowiska na rzecz wzajemnego rozwoju 3.2. Wykorzystywane są informacje o losach absolwentów 3.3. Promowana jest wartość edukacji 3.4. Rodzice są partnerami szkoły 4. ZARZĄDZANIE SZKOŁĄ LUB PLACÓWKĄ. Zarządzanie zapewnia sprawne funkcjonowanie szkoły lub placówki 4.1. Funkcjonuje współpraca w zespołach 4.2. Sprawowany jest wewnętrzny nadzór pedagogiczny 4.3. Szkoła ma odpowiednie warunki lokalowe i wyposażenie „Planowe i doraźne działania prowadzone przez dyrektorów wynikają z potrzeb szkoły lub placówki” (§ 3.4.) – a potrzeby te wynikają przede wszystkim z potrzeb rozwojowych uczniów, dzieci. Założenia nowego nadzoru Zwiększenie roli badania jakości pracy szkoły przez: - analizę i ocenę jakości, - sprawdzanie, czy szkoła działa zgodnie z prawem, - pomoc w osiąganiu wysokiej jakości; Formy nadzoru: ewaluacja, kontrola, wspomaganie, Dyrektor szkoły lub placówki publicznej jest zobowiązany do opracowania na każdy rok szkolny planu nadzoru pedagogicznego, który zawierać będzie m.in.: - cele, przedmiot oraz harmonogram ewaluacji wewnętrznej, - tematykę i terminy przeprowadzania kontroli przestrzegania prawa, - tematykę szkoleń i narad dla nauczycieli. Przed zakończeniem roku szkolnego( do 31 sierpnia), obowiązkiem dyrektora szkoły lub placówki będzie przedstawienie radzie pedagogicznej wyników i wniosków ze sprawowanego w roku szkolnym nadzoru pedagogicznego. Ewaluacja … Słownik Języka Polskiego (Szymczak,1982, t. 1 s. 562): ustalanie wartości i ceny czegoś; ocenianie, oszacowanie Systematyczne badanie wartości lub cech konkretnego programu, działania bądź obiektu z punktu widzenia przyjętych kryteriów w celu ich usprawnienia, rozwoju lub lepszego rozumienia /np. wyroby, szkolenie/ Opisywanie przebiegu oraz wyników badanych działań zarówno z pozytywnej, jak i negatywnej strony; szukanie wyjaśnienia związków między nakładami i osiągniętymi rezultatami; porównywanie rezultatów ze wstępnymi zamierzeniami /np. program/ Okresowa ocena efektywności, skuteczności, oddziaływania, trwałości i zgodności projektu w kontekście założonych celów Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie nadzoru pedagogicznego Ewaluacja działalności edukacyjnej szkół i placówek jest praktycznym badaniem oceniającym, które ma prowadzić do określenia stopnia spełniania przez szkołę lub placówkę wymagań stawianych przez państwo na podstawie oceny przebiegu procesów, a także efektów podejmowanych działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz warunków działania szkoły lub placówki, jakości zarządzania i jej funkcjonowania w środowisku. Ewaluacja prowadzona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny to ewaluacja zewnętrzna. Ewaluacja prowadzona przez dyrektora szkoły lub placówki to ewaluacja wewnętrzna. Ewaluacja Jest rodzajem stosowanych badań społecznych. Jednak w przypadku autoewaluacji (ewaluacji wewnętrznej) jej użyteczność nie tkwi w narzędziach czy procedurach, tylko w tym, aby nauczyciele uwierzyli, że są podmiotami procesów edukacyjnych dziejących się w szkole, że decydują o tym, jaka jest szkoła. Potrzebne są rzetelne informacje, które pozwolą im upewnić się, jaką wartość ma to, co robią – widziane z różnych perspektyw. Po co szkole ewaluacja? • Kluczem do efektywnej i użytecznej ewaluacji jest synteza • Rzetelna odpowiedź na pytanie „jak dobra jest moja szkoła” musi wynikać z danych z wielu źródeł. • Dlatego szkole potrzebna jest ewaluacja zewnętrzna i wewnętrzna Ewaluacja wewnętrzna - z rozporządzenia - Dyrektor publicznej szkoły lub placówki jest odpowiedzialny za zorganizowanie procesu ewaluacji wewnętrznej i wykorzystanie jej wyników do podejmowania działań mających na celu poprawę pracy szkoły lub placówki. - Ewaluacja wewnętrzna może być prowadzona w odniesieniu do wymagań zamieszczonych w załączniku do rozporządzenia, może być też prowadzona w odniesieniu do innych, uznanych przez dyrektora za ważne, zagadnień dotyczących funkcjonowania szkoły lub placówki. Zadania dyrektora związane z prowadzeniem ewaluacji wewnętrznej w szkole to: 1. powołanie zespołu, 2. przygotowanie planu ewaluacji, Natomiast do zespołu wyłonionego wśród nauczycieli należą: 1.projektowanie, 2.prowadzenie ewaluacji, 3. zbieranie danych i prezentacja wyników Dyrektor nie może wziąć na siebie odpowiedzialności za przeprowadzenie ewaluacji Kto w zespole ? Zespół osób o zróżnicowanych umiejętnościach i doświadczeniu. • ktoś, o doświadczeniu badawczym. •osoba pracująca dobrze na komputerze - pomoże te dane obrobić, • ktoś, kto ma doświadczenie w komunikowaniu wyników na piśmie i w mowie, czyli ktoś taki, kto potrafi te informacje przekazać innym. Bo w ewaluacji jednak najważniejsza jest komunikacja, umiejętność przekazania informacji w taki sposób, aby ten kto ją przekazuje, nie został potraktowany jako posłaniec złej nowiny. Kto nie powinien znaleźć się w zespole • Zdecydowanie nauczyciele, którzy zaczynają pracę, ponieważ ewaluacja jest pracą dla sapera. •nauczyciele, którzy nie cieszą się szacunkiem ze strony innych nauczycieli. • Tacy ludzie, którym poprzez fakt umieszczenia w tym zespole moglibyśmy wyrządzić krzywdę. To są m.in. osoby mało odporne na wszelkie pokusy, które na przykład ujawnią zebrane informacje jeszcze przed raportem, upowszechnią dane surowe, komentują je publicznie. Tu trzeba mieć naprawdę bardzo silny charakter. •W zespole nie powinny być osoby, które swoją potrzebę uznania zaspokajają poprzez gadulstwo czy gadatliwość, mówiące „popatrzcie, ja coś mogę, ja coś na was mam”. Dlatego: • decyzja, którą podejmie dyrektor, konstruując skład zespołu, jest niezwykle ważna, ale i szalenie trudna. • bo ludzie, którzy tworzą zespół ewaluacyjny, będą postrzegani jako przedłużenie ramienia dyrektora. • Dobrze byłoby powołać ich na mocy pisemnej decyzji dyrektora, aby było wiadomo, że są oni w tym zespole. To jest kluczowa kwestia. Badanie ewaluacyjne zawsze jest odpowiedzią na konkretne i aktualne potrzeby, dlatego musi być dobrze przemyślane i starannie przygotowane, aby jego wyniki stały się wartościową i rzeczywistą pomocą w pracy szkoły. Mogą wynikać z analizy opisanych w załączniku wymagań państwa. Ważne jest, żeby pamiętać, że czasem „mniej znaczy lepiej”. Szkoła może zrealizować tylko jeden lub dwa projekty ewaluacji – takie, które są dla niego najistotniejsze. Ewaluacji można poddać: • • • • poszczególne fragmenty programu, jednostki edukacyjne, poszczególne metody lub środki dydaktyczne. Dzięki ewaluacji wewnętrznej szkoła (dyrektor, nauczyciele, rodzice) uzyskuje wiarygodną informację o tym, jak są odbierane jej działania i jakie są ich efekty (te oczekiwane i te niepożądane). Jeśli ma się taką informację, można wyeliminować takie czynniki, które nie sprzyjają efektywnej pracy, oraz rozwinąć te twórcze, wartościowe. Projektowanie czyli konceptualizacja Gromadzenie danych lub badania terenowe Analiza danych Raport ewaluacyjny lub informacja zwrotna Elementy składowe projektu ewaluacji Przedmiot i cele ewaluacji : czego i po co chcemy się dowiedzieć? ( to musi być w planie nadzoru) Źródła określania przedmiotu ewaluacji: • Wymogi zewnętrzne: oczekiwania państwa, organu prowadzącego, pracodawców, rodziców • Wymogi wewnętrzne: potrzeby szkoły wynikające z bieżących problemów. Pytania kluczowe: na jakie pytania chcielibyśmy uzyskać odpowiedź? Konkretyzują przedmiot ewaluacji (rozbicie przedmiotu ewaluacji na szczegółowe kwestie i nadanie im formy pytań). • Nie są to pytania, które bezpośrednio zostaną zadane osobom objętym ewaluacją np. uczniom, rodzicom, nauczycielom • Są to pytania, na które odpowiedzi poszukiwać się będzie w trakcie całego procesu badawczego. • Odpowiedzi na te pytania staną się następnie podstawą rozdziału analitycznego raportu ewaluacyjnego i wyznaczą strukturę tego rozdziału. Kryteria ewaluacji: • Funkcją kryterii jest uszczegółowienie pytań kluczowych, które z natury rzeczy mają bardzo wysoki stopień ogólności. Dobrze dobrane kryteria pozwalają na gromadzenie tylko tych informacji, które są nam rzeczywiście potrzebne. • skuteczność, efektywność, użyteczność, trafność i trwałość to najczęściej stosowane kryteria /określenia, których użyjemy/ Metody, techniki, narzędzia badawcze: jakich metod badawczych użyjemy? • Zalecana – elastyczność w doborze metod. • Zalecane – proste, przyjazne dla respondentów narzędzia nie wymagające pracochłonnych analiz. • Należy pamiętać o triangulacji czyli różnorodności metod badawczych. Badania ankietowe Odpowiedzi na pytania Wywiad Rodzaj uporządkowanej rozmowy Obserwacja Obserwacja zastanej sytuacji Analiza dokumentacji Przegląd istniejących dokumentów i danych Próba badawcza/dobór populacji: od kogo zasięgniemy opinii? • Danych nie można zbierać w sposób przypadkowy. Z zależności od rodzaju i przedmiotu ewaluacji należy określić sposób doboru próby (losowy lub celowy). Oznacza to w praktyce, że należy wcześniej przewidzieć jakie osoby mogą nam dostarczyć niezbędnych informacji. Harmonogram badań ewaluacyjnych: jakie będą zadania, terminy ich wykonania i kto będzie odpowiedzialny za ich wykonanie? W projekcie ewaluacji określamy ramy czasowe badania, a w szczególności daty graniczne dla realizacji głównych etapów badania: • • • • • • Etap przygotowawczy Etap realizacji badań Etap analizy i pisania raportu Etap konsultowania raportu Etap zakończenia badania Forma raportowania: jaka formę będzie miała informacja zwrotna? Działania Terminy XII Opracowanie projektu ewaluacji wewnętrznej na rok szkolny 2009/2010 Przygotowanie narzędzi ewaluacji Organizacja zbierania danych Zbierania danych Opracowanie wyników Opracowanie raportu Przedstawienie raportu I II III IV x x V VI x x x x x x Dobrze rozplanowany harmonogram realizacji ewaluacji w szkole pozwoli na przeprowadzenie jej w sposób terminowy i efektywny. Planując ewaluację należy rozważyć wszelkie okoliczności, które mogą wpłynąć na jej przebieg, w tym kalendarz pracy placówki oraz uwzględnienie okresów szczególnego przeciążenia pracą (np. okres uroczystości ) oraz dni wolnych (np. święta, ferie). Warto zapamiętać: - nie ma gotowych wzorów postępowania badawczego czy rozwiązań metodologicznych, które można zastosować w określonych sytuacjach, - w ewaluacji wewnętrznej w szkołach i placówkach po stronie realizatorów, a jednocześnie odbiorców wyników ewaluacji leżeć będzie zadecydowanie, jakie kwestie zostaną wybrane do zbadania oraz jaką formułę realizacyjną i metodologiczną przyjmą prowadzone badania ewaluacyjne. Planowanie ewaluacji 1.Określenie celów ewaluacji i przewidywanego sposobu wykorzystania wyników ewaluacji 2.Identyfikacja odbiorców ewaluacji 3.Oszacowanie posiadanych zasobów (czasowych, finansowych, materiałów i informacji) 4.Sformułowanie projektu ewaluacji, czyli czyli założeń merytorycznych i metodologicznych badania ewaluacyjnego. Projekt ewaluacji obejmuje: 1. Określenie przedmiotu ewaluacji 2. Sformułowanie pytań kluczowych (badawczych) 3. Określenie kryteriów ewaluacji 4. Dobór metodologii badania (założeń metodologicznych, metod badawczych, określenie próby badawczej) 5.Opracowanie harmonogramu prac – ram czasowych badania 6. Określenie formatu raportu – formy, zakresu, odbiorców Projekt ewaluacji stanowi swoistą receptę, instrukcję, do której należy się odwoływać na każdym etapie przeprowadzania ewaluacji. Najczęściej stosowanymi w ewaluacji metodami badawczymi są: - analiza dokumentacji, metoda kwestionariuszowa, wywiad oraz obserwacja. Informacje pozyskane z zastosowaniem tych metod mogą być opisywane i analizowane za pomocą analiz ilościowych i jakościowych. Struktura raportu może być następująca: Strona tytułowa – tytuł, data sporządzenia raportu, nazwiska autorów. Opis przedmiotu ewaluacji (lub Wprowadzenie)– czyli co było poddane badaniu, np. cały obszar lub wybrane wymagania. Opis ewaluacji – pytania kluczowe z projektu i wykorzystane metody, techniki, narzędzia. Opis danych i procesu ich zbierania – dane, które uzyskaliśmy, od kogo i kiedy je zbieraliśmy. Pamiętaj, że zebrane dane same nie świadczą o wartości projektu. Muszą zostać zinterpretowane. Końcowe wyniki (Wnioski)– próba odpowiedzi na pytania kluczowe; ocena wyników np. poprzez określenie mocnych i słabych stron; wnioski do dalszej pracy; rekomendacje, czyli zalecenia, oczekiwania dla dzieci, nauczycieli, rodziców, dyrektora. Jeśli przedmiot ewaluacji dotyczył określonego w rozporządzeniu wymagania, to można pokusić się o określenie stopnia jego spełnienia poprzez określenie poziomu (A-B-C-D-E). Nie jest to jednak konieczne, należy bowiem do obowiązków ewaluatorów zewnętrznych. Załączniki – narzędzia, za pomocą których zbieraliśmy dane, np. czyste wzory ankiet, arkuszy diagnostycznych i inne dodatkowe materiały (tabelaryczne zestawienia wyników badań ilościowych, lista przeanalizowanej dokumentacji, inne informacje, które uzupełniają treść raportu). Przykład projektu ewaluacji krok 1 Przedmiot i cele ewaluacji Cel ewaluacji: zebranie informacji, służących do zmodyfikowania oferty programowej szkoły Przedmiotem ewaluacji są: Procesy zachodzące w szkole: • Koncepcja pracy szkoły w zakresie jej oferty programowej krok 2 Pytania kluczowe • W jaki sposób wypracowana została koncepcja programowa szkoły? • W jaki sposób jest realizowana koncepcja programowa szkoły? • Co sądzą uczniowie na temat oferty programowej szkoły? krok 3 – Kryteria ewaluacji Do pytania: W jaki sposób jest realizowana koncepcja programowa szkoły? 1. Zgodność z podstawą programową, 2. Adekwatność do potrzeb uczących się 3. Możliwość rozwijania i rozbudzania aspiracji uczniów 4. Adekwatność do możliwości organizacyjnych i bazy szkoły 5. Atrakcyjność dla uczniów 6. Adekwatność do potrzeb rozwojowych krok 3 – Kryteria ewaluacji • W jaki sposób wypracowana została koncepcja programowa szkoły? • Spójność koncepcji pracy szkoły z wymogami formalnymi oraz oczekiwaniami nauczycieli, rodziców i uczniów. • Czy ogólne zapisy mają swoje odzwierciedlenie w innych dokumentach szkolnych • Jakie okoliczności uzasadniają wprowadzenie modyfikacji koncepcji pracy szkoły? • Co sądzą uczniowie na temat oferty programowej szkoły? • Czy szkoła działa zgodnie z przyjętą koncepcją pracy szkoły? • Analiza potrzeb i oczekiwań. krok 4 – Metody i narzędzia badawcze Zgodność z podstawą programową- badanie dokumentów; Adekwatność do potrzeb uczących się- ankieta skierowana do uczniów Elastyczność koncepcji programowej- wywiad z nauczycielami Możliwość rozwijania i rozbudzania aspiracji uczniów- ankieta skierowana do uczniów Adekwatność do możliwości organizacyjnych i bazy szkoływywiad z nauczycielami Atrakcyjność dla uczniów – identyfikacja przeszkód Adekwatność do potrzeb rozwojowych - wywiad z nauczycielami krok 5 – Próba badawcza • Ankieta do uczniów- losowo wybrana grupa uczniów (30 % ) • Wywiad – nauczyciele -członkowie zespołu programowego • Dokumenty: Plan rozwoju szkoły, wizja i misja szkoły, frekwencja na kołach zainteresowań i inne, programy zajęć pozalekcyjnych krok 6 – Harmonogram działań ewaluacyjnych Jak sprawdzić wykorzystanie wyników • monitorowanie działań, które zostały podjęte z wykorzystaniem wyników ewaluacji, • przyglądanie się wartości ich efektów (będzie tutaj potrzebny rodzaj ewaluacji konkluzywnej, • analiza stopnia wykorzystania jej wyników w ostatecznej wersji raportu z ewaluacji zewnętrznej, • monitorowanie ubocznych (także negatywnych) skutków prowadzenia w szkole autoewaluacji Warto pamiętać! prof. Henryk Mizerek „Praktyki upowszechniane w Polsce bardzo często pomijają fazę projektowania. Początkiem większości ewaluacji jest poszukiwanie gotowych narzędzi badawczych. W rezultacie mamy do czynienia z ankietomanią na masową skalę. Ankietuje się wszystkich i wszędzie. Nierzadko ewaluacja zaczyna się i kończy na tym etapie. Brakuje czasu i umiejętności i możliwości, by zebraną w ten sposób wielką ilość informacji poddać analizie i przedstawić w formie raportu. Nawiasem może to i dobrze – albowiem są to często informacje zupełnie bezużyteczne.”