Transcript Andrzej_Nikonczyk - Ryzyko_podatkowe

Ryzyko podatkowe
Andrzej Nikończyk
Wiceprzewodniczący Grupy VAT Rady Podatkowej
RYZYKO
w języku naturalnym oznacza jakąś miarę/ocenę zagrożenia czy
niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych
zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji
podjęcia decyzji
Najogólniej, ryzyko jest:
wskaźnikiem stanu lub zdarzenia, które może prowadzić do strat
Jest ono proporcjonalne do prawdopodobieństwa wystąpienia
tego zdarzenia i do wielkości strat, które może spowodować.
Ryzyko podatkowe to:
- szczególny rodzaj
podatkowych
ryzyka
biznesowego,
wynikającego
z
rozliczeń
Poziom ryzyka podatkowego wynika z dwóch ogólnych elementów:
- działań podmiotu dokonującego rozliczeń (czynniki wewnętrzne)
- działań podmiotów stanowiących lub stosujących prawo (czynniki
zewnętrzne)
Ryzyko podatkowe może być generowane przez wiele
elementów:
-
błąd, np. rachunkowy, czy dotyczący interpretacji przepisów,
opóźnienie zapłaty podatku
brak zmiany zasad rozliczeń po zmianie przepisów
zmiana dotychczasowej linii interpretacyjnej bądź praktyki
organów podatkowych
- uchybienie terminowi dokonania czynności
- stosowanie „agresywnych” interpretacji przepisów,
optymalizacji
W przypadku zmaterializowania się ryzyka podatkowego
ma ono na ogół następujące skutki:
- konieczność poniesienia, zwykle nieprzewidzianego,
wydatku związanego z koniecznością zapłaty podatku
w innej niż zakładana wysokości
- ryzyko nałożenia sankcji administracyjnej (odsetki,
dodatkowe zobowiązanie, itp.)
- ryzyko zwiększenia stawki podatkowej
- sankcje karne skarbowe
Inne skutki wynikające ze zmaterializowania się ryzyka
podatkowego:
- zaburzenie płynności
- utrata zdolności kredytowej
- zmniejszenie limitów kredytowych
- zmiana rating`ów i zmiana warunków finansowania
Może to nawet prowadzić do upadłości.
Nie zawsze ryzyko wynika z działania niezgodnego z prawem
samo potencjalne wystąpienie sporu, w np. przy wdrażaniu
modelu optymalizacji, może generować ryzyko sporu
z organami
Spór może być wygrany, ale ryzyko dotyczy choćby samych
kosztów sporu (bezpośrednich i pośrednich), oraz ryzyko
identyfikacji błędów w innych zakresach niż będące
przedmiotem sporu.
Niektóre działania zgodne z literą prawa również mogą być
przyczyną występowania ryzyka podatkowego.
Dotyczy to głównie działań uznawanych za:
- obejście prawa – działanie mające pozór zgodności
z prawem, ale prowadzące do celu sprzecznego
z obowiązującymi przepisami (np. wzajemna darowizna)
- nadużycie prawa – działanie również w literze prawa, ale
podejmowane w celu osiągnięcia korzyści nie przyznawanej
przez przepisy (przykładowo wyrok NSA I FSK 523/10 6.04.11)
Kogo dotyczy ryzyko podatkowe?
Źródła ryzyka podatkowego
Podmioty zagrożone ryzykiem podatkowym?
- podatnicy
- płatnicy
- inkasenci
Podmioty zagrożone ryzykiem podatkowym?
- osób mogących odpowiadać za zapłatę podatku
(np. członków zarządu)
- osób narażonych na sankcje karne
(zarząd, menadżerowie, główna księgowa)
Źródła ryzyka podatkowego
możemy podzielić na źródła:
-
wewnętrzne (wynikające z działań podatnika
i osób, którym podatnik powierzył dokonywanie
rozliczeń podatkowych)
- zewnętrzne (niezależne od podatnika)
Źródła wewnętrzne:
- niewystarczające zasoby
- osobowo (liczba pracowników)
- kompetencyjnie (brak odpowiedniej wiedzy lub
umiejętności)
- brak jasnego podziału kompetencyjnego
- brak regulacji wewnętrznych (regulaminów)
- brak automatyzacji/informatyzacji procesów
podatkowych
Źródła wewnętrzne (cd):
- brak analizy zmian przepisów lub tendencji
interpretacyjnych i ich wpływu na prowadzony biznes
- brak cyklicznych kontroli rozliczeń (np. po zmianach
przepisów)
- brak przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi
osobami
- brak analiz podatkowych planowanych transakcji
Źródła wewnętrzne (cd):
- stosowanie „agresywnych” interpretacji przepisów
- wdrażanie „agresywnych” optymalizacji
- niewystarczający stopień weryfikacji planowania
i
rozliczeń
w
zewnętrznych
podmiotach
np. u doradców podatkowych
Źródła zewnętrzne:
-
liczne zmiany przepisów
zmiany interpretacji przepisów podatkowych
wysoki poziom skomplikowania przepisów
luki prawne
błędy implementacji przepisów
Źródła zewnętrzne (cd):
- rozbieżności w orzecznictwie
- zmiana linii orzeczniczych Sądów Administracyjnych,
- zmiana
praktyki
stosowania
przepisów
(np. sposobów dowodzenia)
- brak stosowania przepisów wspólnotowych przez
organy
Zarządzanie ryzykiem podatkowym
Zarządzanie ryzkiem podatkowym
to kompleksowy i ciągły proces polegający
na:
identyfikacji, ocenie poziomu oraz minimalizacji
ryzyka podatkowego.
Trzy podstawowe
podatkowym
etapy
zarządzania
- ocena/identyfikacja ryzyka
- szacowanie poziomu ryzyka
- minimalizacja lub eliminacja ryzyka
ryzkiem
Ocena/identyfikacja ryzyka
Może być to zarówno działanie incydentalne
jak i stały proces, o zarządzaniu możemy mówić raczej
w przypadku stałych działań lub podejmowanych cyklicznie.
Polega na weryfikacji skutków podatkowych podejmowanych
działań na podstawie aktualnych przepisów i porównaniu ich
wyników z dokonywanymi rozliczeniami .
Weryfikacja rozliczeń wymaga uwzględnienia zmian przepisów
i aktualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego.
Ocena/identyfikacja ryzyka (cd)
W przypadku wdrażania stałego zarządzania ryzykiem ocena
lub identyfikacja ryzyka powinna być procesem stałym lub
cyklicznym, np. ponawianym po kolejnych zmianach
przepisów lub wydaniu interpretacji lub wyroku
naruszającego dotychczasową linię orzeczniczą.
Polega często na wyznaczeniu osoby i powierzeniu jej tego
obowiązku, działanie te można również outsourcować – np.
do doradcy podatkowego
Ocena/identyfikacja ryzyka (cd)
Możemy wyróżnić różny zakres oceny i identyfikacji ryzyk:
- najpełniejszą jest audyt podatkowy weryfikujący rozliczenia
konkretnego podmiotu (może być kompleksowy, na próbie,
tematyczny, itp.)
– ale należy podejmować również mniej zaangażowane
działania jak np. prenumerata prasy podatkowej, przeglądów
prasy, alertów i newsletterów podatkowych – które są dostępne
często nieodpłatnie
Szacowanie poziomu ryzyka
Po wykryciu ryzyka podatkowego niezbędnym krokiem jest
szacowanie poziomu ryzyka.
Polega to głównie na ocenie grożących sankcji i kar oraz
potencjalnej zaległości podatkowej. Poziom ryzyka na ogół
pozwala się wyrazić wartościowo jako kwota, którą podatnik
będzie zmuszony zapłacić w przypadku kwestionowania rozliczeń
przez organy podatkowe.
Jest to element niezbędny, bowiem minimalizacja niektórych
ryzyk jest znacznie kosztowniejsza od ich maksymalnego
poziomu.
Minimalizowanie lub eliminowanie ryzyka
Po wykryciu ryzyka podatkowego i oszacowaniu jego poziomu,
konieczna jest decyzja o jego minimalizacji lub eliminacji.
Eliminacja ryzyka jest stanem docelowym, lecz nie zawsze
możliwym
Np. w przypadku rozbieżnych interpretacji przepisów nie zawsze
możliwe jest przewidzenie, która wykładnia zostanie przyjęta
przez sądy administracyjne
Minimalizowanie lub eliminowanie ryzyka (cd)
Czasem eliminacja ryzyka może być niemożliwa lub nieopłacalna
Przykładowo można wskazać jako pewne ryzyko o niskim
poziomie i nie mające praktycznie skutków finansowych
(np. błędy faktur mniejszej wagi) którego eliminacja wymaga
wydania znaczących środków na zmianę stosowanego
oprogramowania
Minimalizowanie lub eliminowanie ryzyka (cd)
Gdy wyeliminowanie ryzyka podatkowego nie jest możliwe lub
zasadne należy dążyć do jego minimalizacji
Minimalizacja ryzyka podatkowego może polegać na:
- zmianie zasad dokonywanych rozliczeń
- zmianie zasad weryfikacji kontrahentów
- zmianie zasad dokumentowania nabywanych usług
- zastosowaniu narzędzi minimalizowania ryzyka
Każde z tych działań powinno być dostosowane ściśle do występującego stanu
faktycznego.
Narzędzia minimalizowania lub eliminowania ryzyka
Polskie przepisy wprowadzają dość niewielką liczbę narzędzi
prawnych minimalizacji ryzyka:
- interpretacje
podatkowego
indywidualne
przepisów
prawa
- interpretacje ogólne MF
- porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych
Interpretacje indywidualne
Mogą o nie występować:
- podatnicy
- płatnicy
- inkasenci
- osoby 3 odpowiedzialne za zaległości podatkowe
Dotyczy to też podmiotów, które w przyszłości będą
występować w tych rolach
Interpretacje indywidualne (cd)
Mogą dotyczyć:
- zaistniałych stanów faktycznych
- zdarzeń przyszłych
Zdarzenie przyszłe – to zdarzenie, które nastąpi
po wydaniu (a nie złożeniu) interpretacji.
Różna ochrona dla zaistniałych lub przyszłych zdarzeń.
Interpretacje indywidualne (cd)
Zastosowanie się przez podatnika do interpretacji nie
może mu szkodzić:
- brak odsetek
- brak sankcji
- brak odpowiedzialności karnej
dla przyszłych również zwolnienie od podatku
Interpretacje indywidualne (cd)
Chroni tylko wnioskodawcę w zakresie
przedstawionego stanu faktycznego
Obowiązek przedstawienia
przepisów
własnego stanowiska
wniesienia opłaty 40 zł
Interpretacje indywidualne (cd)
Interpretacja powinna być wydana w terminie
3 miesięcy
Jeśli uważamy, że jest niekorzystna możemy ją zaskarżyć
do sądu administracyjnego.
Interpretacje indywidualne (cd)
Minister Finansów ma prawo zmiany interpretacji,
ale zmieniona wchodzi w życie:
roczne rozliczenie – od nowego roku podatkowego
kwartalne rozliczenie – od końca następnego kwartału
miesięczne rozliczenie – od końca następnego miesiąca
licząc od daty doręczenia zmienionej interpretacji
Interpretacje indywidualne (cd)
W przypadku uznania stanowiska podatnika
za nieprawidłowe organ ma obowiązek wskazać
prawidłowy sposób postępowania.
Zastosowanie się do sposobu postępowania
wskazanego przez organ w interpretacji chroni w tym
samym zakresie co zastosowanie się do interpretacji.
Interpretacje ogólne
Wydaje Minister Finansów by unikać rozbieżności
w stosowaniu przepisów prawa podatkowego.
Zastosowanie się do takiej interpretacji nie może
szkodzić podatnikowi, płatnikowi lub inkasentowi którzy
się do niej zastosowali.
Porozumienia
transakcyjnych
w
sprawach
ustalenia
cen
Szczególne narzędzie dotyczące minimalizacji ryzyka
w zakresie cen transferowych
Dotyczy:
- podatników powiązanych dokonujący transakcji
- podatników dokonujący transakcji z podmiotami
z tzw. rajów podatkowych
Wysoka opłata 1% wartości transakcji
Porozumienia
transakcyjnych
w
sprawach
ustalenia
cen
Porozumienie w zakresie prawidłowości wyboru i stosowania
metody ustalania cen transakcyjnych pomiędzy podmiotami
powiązanymi:
- w formie decyzji na okres nie dłuższy niż 5 lat
- eliminuje ryzyko związane z cenami transferowymi
(oszacowaniem cen transakcyjnych przez organ podatkowy
i opodatkowaniem różnicy między dochodem zadeklarowanym
a oszacowanym przez organ stawką 50%)
Inne metody minimalizacji ryzyka podatkowego
Oprócz stosowania narzędzi typowych dla minimalizacji ryzyka
możemy też doprowadzić do rozstrzygnięcia w ramach innych
postępowań wszczynanych przez podatnika:
- wniosek o stwierdzenie nadpłaty
- wniosek o zwrot podatku
Niestety działania te wiążą się na ogół z pełną kontrolą
podatkową i trzeba być do nich przygotowanym.
Inne metody minimalizacji ryzyka podatkowego
Podatnik powinien ponadto podejmować szereg działań
mających na celu identyfikację, ocenę, szacowanie
i minimalizację ryzyka podatkowego:
- regularne przeglądy podatkowe (audyty)
- weryfikacja podatkowa planowanych transakcji
- przegląd zasad rozliczeń po zmianach w przepisach
- monitorowanie prasy i orzeczeń
- monitorowanie stanowisk organów podatkowych
Przykłady minimalizacji ryzyka
podatkowego
Zmiana terminu rozliczeń z kontrahentem
W przypadku niektórych usług mogą powstawać wątpliwości
wg jakiego momentu powstania obowiązku podatkowego należy
się rozliczyć
- ogólnego – wystawienie faktury w ciągu 7 dni od dnia
wykonania usługi
- szczególnego np. dla usług najmu – w terminie zapłaty, nie
później niż z chwilą upływu terminu płatności
Błędna ocena będzie skutkować powstawaniem zaległości
podatkowej.
Zmiana terminu rozliczeń z kontrahentem
W tym wypadku można:
- wystąpić o interpretację podatkową i poczekać do trzech
miesięcy
- lub po prostu zmienić praktykę w ten sposób, by termin
płatności, termin wystawienia faktury (lub 7 dzień od dnia
wykonania usługi jeśli nie ma pewności co do momentu
fakturowania, występowały w tym samym okresie
rozliczeniowym.
Zmiana okresów rozliczeniowych
Podatnik może wybrać np. w VAT miesięczne lub kwartalne
okresy rozliczeniowe.
W przypadku licznych błędów w zakresie klasyfikowania
poszczególnych
zdarzeń
do
poszczególnych
okresów
rozliczeniowych podatnik może wybrać 4 okresy rozliczeniowe
w trakcie roku zamiast 12 i w ten sposób uniknąć znaczącej części
błędów.
Wybór uproszczonych metod rozliczeń
Przykładowo wybór zaliczek na podatek dochodowy w formie
uproszczonej pozwala uniknąć ryzyka błędów w wysokości
zaliczki.
Jednak rozwiązanie to powinno być stosowane rozsądnie:
- jeśli biznes „nie pójdzie” to może nie wystarczyć środków
na zaliczkę
- w przeciwnym wypadku trzeba kontrolować wydatki, by potem
były pieniądze na dopłatę po zakończeniu roku
Transakcje dotyczące budynków
Wprowadzona do VAT definicja 1. zasiedlenia wymaga znajomości praktycznie
całej historii nieruchomości, jednak często zbywca nie ma wiedzy w tym
zakresie
W takim wypadku wybór opcji opodatkowania VAT jest niezwykle utrudniony i
ryzykowny. Praktycznie nie odbywają się obecnie tego typu transakcje bez
uzyskania interpretacji:
- przez sprzedawcę że można stosować opcję opodatkowania
- przez nabywcę że VAT będzie mógł odliczyć
Dokonanie transakcji bez posiadania interpretacji, ze względu na wysokie
ryzyko w VAT oraz PCC jest mało prawopodobne.
Potwierdzanie prawidłowości rozliczeń
Nawet w przypadku jednorodzajowych przedsiębiorstw
wykonujących powtarzalne transakcje warto rozważyć
potwierdzenie prawidłowości podejmowanych działań poprzez
uzyskanie interpretacji podatkowych na poszczególne rodzaje
podejmowanych działań
Jednak samo wystąpienie o interpretację może być elementem
generującym ryzyko
Potwierdzanie prawidłowości rozliczeń
W przypadku interpretacji dotyczących stanów zaistniałych
trzeba pamiętać, że są one przekazywane do właściwych US.
Jeśli interpretacja będzie negatywna, organ będzie miał wiedzę
o tym, że źle dokonywaliśmy rozliczeń. Jeśli nie będzie dokonana
ich korekta zwiększa się ryzyko wszczęcia kontroli – bowiem NIK
bada reakcje organów w takich sytuacjach.
Zatem trzeba zawsze rozważać i analizować samo podejmowanie
poszczególnych działań mających na celu minimalizację ryzyka,
by nie odnieść odwrotnego skutku.
Dziękuję za uwagę
Andrzej Nikończyk
Tel kom. 781 00 81 81
[email protected]