Transcript Ryzyko podatkowe

RYZYKO PODATKOWE
Józef Banach
Czym jest ryzyko podatkowe, co się z nim
wiąże i kogo dotyczy?
Czym jest ryzyko podatkowe? (1)
Ryzyko podatkowe to szczególny rodzaj ryzyka biznesowego
związanego zarówno z występowaniem określonych sankcji jak i
nieoptymalnym sterowaniem wydatkami. Jego istotą jest brak
pewności co do konsekwencji podatkowych zrealizowanych,
bieżących lub przyszłych operacji gospodarczych.
Ryzyko podatkowe tworzą:
• Działania podejmowane w otoczeniu podatkowym czy firmie.
• Zaniechania w sferze regulacji/implementacji i decyzji.
Czym jest ryzyko podatkowe? (2)
Ryzyko podatkowe jest rozumiane jako:
• Ryzyko wystąpienia błędu (w szczególności rachunkowego,
interpretacyjnego czy też dotyczącego treści/formy).
• Opóźnienie rozliczeń podatkowych (dokonanie zapłaty).
• Wystąpienie nieprawidłowości narażających podatnika na
zaległości podatkowe oraz związane z tym odsetki za zwlokę i
ewentualne kary (min. uchybienie terminowi dla dokonania
określonej czynności, rozpoznanie zobowiązania podatkowego w
niewłaściwym okresie rozliczeniowym).
Aspekty ryzyka podatkowego (1)
Ryzyko podatkowe jest rozumiane jako c.d.
• Wydatki związane z nieprzewidzianym powstaniem obowiązku
podatkowego lub zwiększeniem wysokości zobowiązania
podatkowego (np. obowiązek zapłaty podatku PCC przy
podwyższeniu kapitału zakładowego – art. 1 ust. 3 pkt 2 ustawy o
PCC czy też nabyciu udziałów/akcji spółek handlowych – art. 2 pkt
4 lit b) tiret 3 ww. ustawy).
Aspekty ryzyka podatkowego (2)
Ryzyko podatkowe jest rozumiane jako c.d.
• Wystąpienie sankcji związanych z nieprawidłowym zastosowaniem
przepisów podatkowych, takich jak:
– odsetki od zaległości podatkowych;
– sankcje wynikające z przepisów szczególnych (np. art. 111 ust. 2
ustawy o VAT za brak stosowania kas rejestrujących);
– kary przewidzianych w Kodeksie karnym skarbowym oraz innych
ustawach (np. ustawa o rachunkowości);
– inne sankcje wynikające z odrębnych przepisów lub zwyczajów
handlowych (np. zaległości podatkowe skutkujące wykluczeniem z
przetargu – art. 24 Pr. zam. publ.).
Aspekty ryzyka podatkowego (3)
Ryzyko podatkowe jest rozumiane jako c.d.
• Wywołujące skutki poza zakresem prawa podatkowego, takie
jak:
• skrócenie okresu lub zmniejszenie wysokości kredytu
kupieckiego;
• zmiana ratingu bankowego przedsiębiorcy skutkująca
zmniejszeniem linii kredytowych bądź ich zamknięciem,
zmiana wysokości oprocentowania bądź poziomu
zabezpieczeń (np. ustanowienie dodatkowych zabezpieczeń).
Kogo dotyczy ryzyko podatkowe?
• Przedsiębiorcy, jako:
• podatnika;
• płatnika (m.in. jako pracodawcy czy podmiotu, na którym ciąży
obowiązek potrącenia podatku u źródła);
• podmiotu odpowiedzialnego za naruszenie przepisów
szczególnych (np. ustawa o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary).
• Menedżera w zakresie odpowiedzialności karno skarbowej.
Case study (1)
W związku z dynamicznym rozwojem „X” Sp. z o.o. dokonano
podwyższenia kapitału zakładowego o kwotę 20.000.000 zł.
• Z uwagi na nieznajomość przepisów podatkowych Spółka nie
złożyła stosownej deklaracji podatkowej oraz nie zapłaciła PCC od
kwoty podwyższonego kapitału zakładowego (0,5% kwoty
podwyższenia).
• W trakcje kontroli podatkowej przeprowadzonej w Spółce po 4
latach zmaterializowało się ryzyko podatkowe w postaci
nieprzewidzianego powstania obowiązku podatkowego w PCC.
Case study (2)
• Spółce naliczono dodatkowe zobowiązanie podatkowe z tytułu
niezapłaconego PCC w kwocie 100.000 zł oraz obciążono ją
odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia wymagalności tego
zobowiązania (podjęcia uchwały o podwyższeniu).
• Winą za „niedopatrzenie” tego obowiązku podatkowego
obciążono członka zarządu odpowiedzialnego za finanse w
stosunku, do których wszczęto postępowanie karne – skarbowe.
Źródła ryzyka podatkowego
Źródła ryzyka podatkowego (1)
Z uwagi na kryterium powstania wyróżnia się źródła:
• Zewnętrzne - wynikające z otoczenia, w którym podatnik
prowadzi działalność (m.in. na etapie tworzenia prawa i jego
stosowania).
• Wewnętrzne – wynikające bezpośrednio z organizacji i struktury
występującej u podatnika (m.in. zarządzanie ryzykiem
podatkowym).
Źródła ryzyka podatkowego (2)
Zewnętrzne
• Na etapie tworzenia prawa:
– duża zmienność przepisów podatkowych (w 2010 r. 27
nowelizacji ustaw podatkowych dokonało zmian w 1000
przepisów);
– wysoki poziom skomplikowania i niejasność przepisów
podatkowych (np. w zakresie niedostatecznej kapitalizacji – art.
16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT);
– luki prawne (np. w zakresie wnoszenia wkładów do spółek
osobowych do 31 grudnia 2010 r.).
Źródła ryzyka podatkowego (3)
Zewnętrzne c.d.
• Na etapie tworzenia prawa:
– niewłaściwa implementacja dyrektyw UE w przepisach
krajowych;
– zmiany przepisów w dziedzinach powiązanych (np. w zakresie
rachunkowości).
Źródła ryzyka podatkowego (4)
Zewnętrzne c.d.
• Na etapie stosowania prawa:
–rozbieżność w orzecznictwie podatkowym NSA i WSA (np. w
zakresie opodatkowania świadczeń medycznych, kwalifikacji
wydatków z tytułu podwyższenia kapitału);
–rozbieżność w wydawanych interpretacjach urzędowych (np. w
zakresie rozpoznawania przychodów z tytułu odsetek u
deweloperów);
–profiskalne podejście organów podatkowych i skarbowych;
Źródła ryzyka podatkowego (5)
Zewnętrzne c.d.
• Na etapie stosowania prawa:
–nie uwzględnianie przez organy podatkowe i skarbowe zasady
bezpośredniego stosowania dyrektyw UE;
–stosowanie przez organy i sądy sądowej koncepcji obejścia
prawa podatkowego mimo braku klauzuli obejścia prawa w
przepisach.
Źródła ryzyka podatkowego (6)
Wewnętrzne
• Źródła dotyczące zasobów:
– niewystarczające kompetencje pracowników, co wiąże się z
brakiem efektywnego zarządzania przez nich wiedzą
podatkową;
– brak zinformatyzowania procesu kalkulacji podatkowych;
– niekorzystanie z usług doradztwa podatkowego.
Źródła ryzyka podatkowego (7)
Wewnętrzne c.d.
• Źródła dotyczące organizacji i procedur:
– niejasny bądź niedookreślony podział zadań pomiędzy
pracownikami/działami/pionami w firmie;
– brak sformalizowanych regulacji wewnętrznych (np. w
zakresie obowiązku sporządzania dokumentacji cen
transferowych).
Źródła ryzyka podatkowego (8)
Wewnętrzne c.d.
• Źródła dotyczące komunikacji:
– ograniczony wpływ działu finansowego na planowanie
transakcji i treść zawieranych umów;
– brak współpracy w zakresie obiegu dokumentów oraz
informacji pomiędzy pracownikami/jednostkami
organizacyjnymi;
– brak bieżącej współpracy działu podatkowego z działem
prawnym czy też zarządem na etapie planowania danej
transakcji.
Case study (1)
W trakcie kontroli podatkowej w Spółce organ kontrolujący podniósł
zarzut niewłaściwego kwalifikowania zapłaconych odsetek od
pożyczki udzielonej przez jedynego udziałowca.
• W spółce nie zostały wdrożone procedury dotyczące kalkulacji
wartości zadłużenia dla potrzeb ustalenia niedostatecznej
kapitalizacji (art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT).
• W rezultacie zapłacone na rzecz tego udziałowca odsetki zostały w
całości zaliczone do kosztów uzyskania przychodów bez
uwzględnienia określonego w ustawie limitu (art. 16 ust. 1 pkt 60
ustawy o CIT).
Case study (2)
• Źródłem ryzyka podatkowego były:
– niewystarczające kompetencje pracownika odpowiedzialnego
za rozliczenia podatkowe, a w konsekwencji brak opracowania
odpowiedniej metodologii monitorującej ww. restrykcje;
– brak kontroli wewnętrznej/zewnętrznej rozliczeń podatkowych
Spółki.
• Spółka po otrzymaniu protokołu kontroli, a przed wydaniem
decyzji skorygowała deklaracje podatkowe i zapłaciła zaległy
podatek wraz z odsetkami - co pozwoliło osobom
odpowiedzialnym uniknąć odpowiedzialności z karnej – skarbowej
(art. 16a KKS).
Jak zarządzać ryzykiem podatkowym i
jakie są korzyści?
Elementy zarządzania ryzykiem podatkowym
• Wdrożenie procedur w zakresie komunikacji wewnętrznej oraz
dokumentowania i archiwizowania.
• Wdrożenie odpowiedniego systemu informatycznego.
• Działania prewencyjne polegające na monitorowaniu
planowanych zmian w przepisach, bieżącej praktyki organów
podatkowych, jak również orzecznictwa sądowego.
• Bieżące korzystanie z usług w zakresie doradztwa podatkowego.
• Coroczny przegląd podatkowy identyfikujący najistotniejsze
ryzyka podatkowe, jak i możliwości optymalizacji.
Korzyści płynące z zarządzania ryzykiem
podatkowym
• Zgodność podejmowanych działań z prawem podatkowym.
• Zmniejszenie ryzyka wystąpienia błędów (np. skutkujących
powstawaniem zaległości podatkowych bądź utratą ulg).
• Zmniejszenie ryzyka odpowiedzialności karnej.
• Zapewnienie efektywnej kontroli z punktu widzenia
właścicieli/zarządu.
• Kształtowanie przewagi konkurencyjnej.
• Możliwość zastosowania optymalizacji podatkowej.
Zarządzania ryzykiem podatkowym a spory
podatkowe
Dokonując kwalifikacji podatkowej określonego zdarzenia bądź
rozważanej struktury należy uwzględnić:
• ryzyko wystąpienia sporu z organami podatkowymi w
kontekście potencjalnych kosztów (zaległość podatkowa,
odsetki karne, obsługa prawno – podatkowa);
• ocenę tego ryzyka na tle dotychczasowej praktyki podatkowej
i przeważającej linii orzeczniczej (WSA/NSA) np. niskie,
średnie, wysokie w oparciu o przyjęty przez spółkę system
wewnętrznych ocen.
Case study (1)
Przedsiębiorca z branży budowlanej realizował inwestycję budowy
osiedla mieszkaniowego. Rozliczenia z inwestorem dokonywane
były na podstawie częściowych odbiorów robót, co następowało z
miesięcznym opóźnieniem w stosunku do okresu robót.
• Przedsiębiorca rozpoznawał przychody z tytułu wykonanych robót
w miesiącu, w którym dysponował potwierdzeniem odbioru
częściowego.
• Osoby odpowiedzialne za rozliczenia podatkowe nie dokonały
oceny ryzyka kwalifikacji momentu rozpoznawania tego
przychodu na podstawie interpretacji MF/orzeczeń.
Case study (2)
• W trakcie kontroli podatkowej organ kontrolujący podniósł zarzut,
iż przedsiębiorca był zobowiązany rozpoznać przychód w miesiącu
wykonania robót, a nie w miesiącu ich częściowego odbioru.
• W wyniku ustaleń zawartych w protokole kontroli przedsiębiorca
powinien dokonać korekty złożonych deklaracji i zapłacić zaległy
podatek z odsetkami, co pozwoli mu uniknąć odpowiedzialności
karnej skarbowej. Co istotniejsze, fakt braku zaległości
podatkowych umożliwi przedsiębiorcy udział w przetargach
publicznych (art. 24 Pr. zam. publ.).
Narzędzia służące minimalizacji ryzyka
podatkowego
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (1)
Wyróżnia się interpretacje:
• indywidualne;
• ogólne (wydawane z urzędu; przez Ministra Finansów, gdy uzna
to za stosowne; publikowane są w Dzienniku Urzędowym oraz
Biuletynie Informacji Publicznej; data publikacji wywołuje skutki,
jak doręczenie interpretacji indywidualnej).
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (2)
Interpretacje indywidualne
Zakres przedmiotowy i organ wydający:
• W zakresie podatków stanowiących dochody budżet państwa
(VAT, CIT, PIT, akcyza) wydaje Minister Finansów za
pośrednictwem Dyrektorów Izb Skarbowych w Bydgoszczy,
Katowicach, Poznaniu i Warszawie.
• W zakresie podatków stanowiących dochody samorządu
terytorialnego (m.in. PCC, podatek od nieruchomości) wydaje
stosownie do właściwości wójt (burmistrz bądź prezydent
miasta), starosta lub marszałek województwa.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (3)
Interpretacje indywidualne c.d.
Podmioty uprawnione do wystąpienia z wnioskiem o interpretacje
(z pytaniem w ich indywidualnej sprawie):
• Podatnicy obecni oraz przyszli (np. osoby planujące założenie
spółki, przedsiębiorcy zagraniczni planujący powołanie oddziału
bądź przedstawicielstwa).
• Płatnicy.
• Inkasenci.
• Osoby trzecie odpowiedzialne za zalęgłości podatkowe.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (4)
Interpretacje indywidualne c.d.
Wymogi wniosku:
• Wyczerpujące przedstawienie zaistniałego stanu faktycznego
bądź zdarzenia przyszłego.
• Własne stanowisko w sprawie, tj. ocena prawna zaistniałego
stanu faktycznego.
• Wniesienie opłaty w wysokości 40 zł od każdego stanu
faktycznego w terminie 7 dni od dnia wniesienia wniosku.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (5)
Interpretacje indywidualne c.d.
Zasady wydawania interpretacji:
• Nie później niż 3 miesiące od dnia złożenia wniosku, przy czym
termin ulega wydłużeniu m.in. w przypadku konieczności
uzupełnienia wniosku.
• Jeśli interpretacja nie została wydana w ww. terminie, uznaje się,
iż wydano interpretację stwierdzającą prawidłowość stanowiska
w pełnym zakresie.
• Wydawane interpretacje, co do zasady, są publikowane w
Biuletynie Informacji Publicznej.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (6)
Interpretacje indywidualne c.d.
Możliwość zaskarżenia/zmiany interpretacji:
• Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego, po uprzednim
wezwaniu Ministra Finansów do usunięcia naruszenia prawa;
kolejnym etapem jest skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu
Administracyjnego.
• Minister Finansów może zmienić interpretację, jeśli stwierdzi jej
nieprawidłowość (uwzględniając orzecznictwo sądów, Trybunału
Konstytucyjnego, ETS) zawiadamiając o tym podmiot, któremu
interpretację wydano.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (7)
Interpretacje indywidualne c.d.
Korzyści uzyskania indywidualnej interpretacji dla podmiotu, który
zastosował się do jej treści:
• Nie wszczyna się postępowania karnego skarbowego.
• Nie nalicza się odsetek za zwłokę.
• Brak obowiązku zapłaty podatku (pełna ochrona), jedynie gdy
podatnik występuje z wnioskiem dotyczącym zdarzenia
przyszłego, tj. następującego po otrzymaniu interpretacji.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (8)
Interpretacje indywidualne c.d.
Wydana interpretacja chroni tylko i wyłącznie
wnioskodawcę w zakresie stanu faktycznego
będącego przedmiotem wniosku.
Urzędowe interpretacje prawa podatkowego (9)
Interpretacje indywidualne c.d.
Zakres ochrony w przypadku zmiany interpretacji:
• roczne rozliczenie podatków – okres do końca roku podatkowego;
• kwartalne rozliczenie – okres do kwartału oraz kwartał następny;
• miesięczne rozliczenie – okres do końca miesiąca oraz miesiąc
następny;
- w którym doręczono zmienioną interpretację albo doręczono
organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego
uchylającego interpretację ze stwierdzeniem jego prawomocności.
Porozumienia w sprawach ustalenia cen
transakcyjnych (1)
Zwane również „uprzednimi porozumieniami cenowymi” (APA –
advanced pricing agreement)
Zakres podmiotowy:
• Podatnicy powiązani dokonujący między sobą transakcji.
• Podatnicy dokonujący transakcji z podmiotami mającymi
siedziby w tzw. rajach podatkowych.
Porozumienia w sprawach ustalenia cen
transakcyjnych (2)
Porozumienie w zakresie prawidłowości wyboru i stosowania
metody ustalania cen transakcyjnych pomiędzy podmiotami
powiązanymi:
• Zawiera się z Ministrem Finansów w formie decyzji na okres nie
dłuższy niż 5 lat:
• Zawarcie porozumienia eliminuje ryzyko związane z cenami
transferowymi (oszacowaniem transakcji przez organ podatkowy
i opodatkowaniem różnicy między dochodem zadeklarowanym a
oszacowanym przez organ stawką sankcyjną 50%).
Porozumienia w sprawach ustalenia cen
transakcyjnych (3)
Dodatkowe uwagi:
• Porozumienia są znacznie droższe niż indywidualne interpretacje
– wysokość opłaty od wniosku 1% wartości transakcji (5.000 zł.–
200.000 zł. w zależności od rodzaju porozumienia).
• Instytucja dotyczy wyłącznie podmiotów działających w grupach
będący podmiotami powiązanymi w rozumieniu przepisów
podatkowych.
Regularne przeglądy podatkowe (1)
Zakres
• Sprawdzenie czy prowadzona ewidencja jest dla celów
podatkowych wystarczająca oraz czy podatki są obliczane
prawidłowo i terminowo (może obejmować kontrolę
prawidłowości treści deklaracji składanych do Urzędu
Skarbowego).
• Analiza zapisów w księgach, zawartych umów i innych
dokumentów pod kątem prawidłowego rozpoznania przychodów
podatkowych i kosztów ich uzyskania.
Regularne przeglądy podatkowe (2)
Zakres c.d.
• Dotyczy wszelkich podatków płaconych przez przedsiębiorcę tj.
podatków dochodowych, VAT-u, ZUS-u (wraz ze sprawdzeniem
prawidłowości naliczania płac), podatku od nieruchomości,
akcyzy, PCC oraz innych wynikających ze specyfiki działalności
przedsiębiorcy.
Co do zasady, efektem przeglądu jest raport stanowiący listę
ustaleń wraz z kwantyfikacją ewentualnych ryzyk. Zawiera on
również listę zaleceń, co do optymalizacji, zidentyfikowanych ryzyk
oraz zalecenia co do ewentualnych korekt.
Regularne przeglądy podatkowe (3)
Rezultat
• Oszczędności (w postaci braku „domiarów” i sankcji
podatkowych) wygenerowane w związku z usunięciem lub
skorygowaniem wszelkiego rodzaju nieprawidłowości
stwierdzonych w przeglądu.
• Oszczędności powstałe dzięki wdrożeniu nowych rozwiązań
zapewniających maksymalizację wygenerowanego zysku przy
jednoczesnej optymalizacji obciążeń podatkowych.
Korzystanie z usług doradztwa podatkowego zalety
• Analiza skutków podatkowych jakie wywołuje dana transakcja
czy też określone czynności faktyczne i prawne już na etapie
planowania transakcji.
• Identyfikacja potencjalnych obszarów ryzyka podatkowego, które
nie są brane pod uwagę w procesie podejmowania decyzji przez
przedsiębiorcę („świeże” spojrzenie na problem).
• Rozważenie innych alternatywnych rozwiązań skutkujących
minimalizacją ryzyka podatkowego, przy osiągnięciu założonego
celu.
Case study (1)
Przedsiębiorca poniósł nakłady na inwestycje w obcych środkach
trwałych w wynajmowanym lokalu, gdzie prowadzi działalność
(amortyzowane dla celów podatkowych przez 10 lat). W związku z
rozwojem działalności dokonuje zmiany miejsce jej prowadzenia,
co wiąże się z rozwiązaniem dotychczasowej umowy i zapłatą
dodatkowej opłaty.
• Przedsiębiorca nie korzysta z pomocy doradcy w zakresie oceny
skutków podatkowych przedterminowego rozwiązania umowy
najmu w zakresie rozliczenia podatkowego niezamortyzowanej
wartości środków trwałych, jak i opłaty dodatkowej.
Case study (2)
• Przedsiębiorca nie wystąpił również do MF celem otrzymania
interpretacji indywidualnej potwierdzającej możliwość uznania za
koszt uzyskania przychodów niezamortyzowanej wartości środków
trwałych oraz opłaty dodatkowej.
• W toku kontroli podatkowej u przedsiębiorcy organ kontrolujący
kwestionuje zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów
niezamortyzowanej wartość środków trwałych i opłaty dodatkowej.
• W wyniku ustaleń zawartych w protokole kontroli przedsiębiorca
może dokonać korekty złożonych deklaracji i zapłacić zaległy
podatek z odsetkami, co pozwoli mu uniknąć odpowiedzialności
karno skarbowej bądź oczekiwać na wydanie decyzji wymiarowej.
Case study (3)
• Wystąpienie przez przedsiębiorcę o interpretację indywidualną i
zastosowanie się do niej (gdy jest korzystna) wyeliminowałoby
ryzyko podatkowe związane z zaliczeniem do kosztów uzyskania
przychodów niezamortyzowanej wartość środków trwałych i
opłaty dodatkowej.
• Korzystanie z pomocy doradcy ujawniłoby ryzyko wynikające z
zaliczenia ww. wydatków do kosztów uzyskania przychodów, a w
konsekwencji można byłoby rozpatrywać alternatywne
scenariusze przeprowadzenia tej transakcji.
Zasady zarządzania ryzykiem podatkowym w
przypadku transakcji „płatności odsetek” (1)
• Zdefiniowanie zdarzenia, z którym związana jest „płatność
odsetek” np. bieżące finansowanie, związana z nabyciem
środków trwałych/wartości niematerialnych i prawnych bądź z
budową domów na sprzedaż.
• Zdefiniowanie momentu opodatkowania tj. kasowy bądź
memoriałowy.
• Określenie czy z płatnością nie wiąże się konieczność potrącenia
podatku u źródła.
Zasady zarządzania ryzykiem podatkowym w
przypadku transakcji „płatności odsetek” (2)
• Potwierdzenie, że dokonana przez podatnika interpretacja
przepisów jest jednoznaczna, co znajduje potwierdzenie w
interpretacjach MF i w orzecznictwie. Jeżeli nie to należy ocenić
ryzyko i podjąć dalsze decyzje:
– wystąpić z wnioskiem o interpretację indywidualną;
– zastosować rozwiązanie mniej korzystne dla podatnika;
– zastosować rozwiązanie mniej korzystne dla podatnika, a
następnie wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.
Zasady zarządzania ryzykiem podatkowym w
przypadku transakcji „płatności odsetek” (3)
• Potwierdzenie, iż system ewidencji księgowej pozwala na
prawidłowe ujecie tej transakcji w rachunku podatkowym.
Dziękuję Państwu za uwagę
Józef Banach
Radca Prawny
tel. kom. 660 224 882
fax 022 621 57 06
e-mail: [email protected]