Transcript Her kemur aðalfyrirsögnin sem getur lika verið í
Slide 1
Sameining Snæfellsness
Greining Alta
Janúar 2005
Slide 2
Hver er niðurstaðan?
Á vettvangi sveitarstjórnanna virðist ekki vera
almennur og afgerandi vilji til sameiningar
Það er hægt að líta svo á að viðfangsefnið snúist um
kosningar – eða ekki kosningar í apríl
Það gerir það...að hluta. En það þarf líka að horfa
lengra...
...því ef verður sameining, nú eða síðar, hljótum við
að vilja leggja metnað okkar í að hún takist vel
Slide 3
Framtíðarsýn
Íbúaþróun 1995 – 2004
Eyja- og Miklaholtshreppur
Grundarfjarðarbær
Helgafellssveit
Snæfellsbær
Stykkishólmsbær
1995
145
952
68
1823
1295
4.283
2003
130
936
52
1742
1161
4.021
2004
Breyt. 10 ár Breyt. 1 ár
141
-4
11
938
-14
2
47
-21
-5
1717
-106
-25
1137
-158
-24
3.980
-303
-41
Slide 4
Framtíðarsýn
Hækkun meðalaldurs > þjónusta við eldri borgara er vaxandi
Aukin frístundabyggð í hluta sveitarfélaganna
Ýmsar framkvæmdir framundan, s.s. gatnagerð,
íþróttamannvirki, hitaveita í Grundarfirði, grunnskóli í
Stykkishólmi. Aðrar framkvæmdir þegar á undirbúningsstigi
eða hafnar, s.s. (við)byggingar leikskóla
Uppbygging í grunngerð og aðstöðu einna lengst komin í
Stykkishólmi
Leita þarf leiða varðandi skólahald í dreifbýlinu, án tillits til
sameiningar
Öll sveitarfélögin nema Eyja- og Miklaholtshreppur voru rekin
með tapi á árinu 2003
Slide 5
Framtíðarsýn
Búskapur á undanhaldi í dreifbýlinu
Þarf að auka fjölbreytni í atvinnumálum
Ógnanir / áskoranir: Framleiðnibreytingar í
sjávarútvegi, búsetuþróun, m.a. tvöföld búseta
Helstu sóknarfæri; fullvinnsla sjávarafurða og
ferðaþjónusta, hugsanlega nýsköpun í landbúnaði,
heitt vatn, aukin opinber þjónusta, t.d.
öldrunarþjónusta
Snæfellsnes er í samkeppni um íbúa og
atvinnutækifæri
Slide 6
Samanburður við önnur sveitarfélög - 2003
Íbúafjöldi 2003
Skatttekjur
Tekjur
Rekstrargjöld og fjármagnsliðir
Skuldir án skuldbindinga
Skuldir og skuldbindingar
Snæfellsnes
4021
291.187
435.207
465.228
666.424
739.933
Samantekin reikningsskil - pr. íbúa
Skagafjörður Ísafjarðarbær Fjarðabyggð Vestm.eyjabær
4178
4127
3110
4349
277.434
278.354
283.453
267.925
409.529
463.596
457.733
464.422
459.124
487.567
573.244
524.471
563.854
701.102
821.692
741.688
654.189
823.455
1.005.657
1.065.677
Í öllum samanburðarsveitarfélögunum hefur íbúum fækkað
milli ára nema í Ísafjarðarbæ og í Fjarðabyggð
Snæfellsnes er ekkert einsdæmi, þvert á móti.
Sveitarfélög á landsbyggðinni eru í varnarbaráttu
Í þessari stöðu er mjög auðvelt að falla í þá gryfju að verða
fórnarlömb
Slide 7
Hver er drifkrafturinn að baki sameiningu?
Aðgerðir ríkisvalds
Varnarbarátta eða neyð, t.d. vegna íbúa- og/eða
atvinnuþróunar
Skapa hagkvæmari rekstrareiningu
Nýta betur sóknarfæri, þ.e. standa betur að vígi í
samkeppni um íbúa og atvinnutækifæri
Eðlilegt næsta skref þar sem þegar er mikil samvinna og
íbúar skilgreina sem eitt svæði
Hver er drifkraftur sameiningar á Snæfellsnesi?
Slide 8
Ef sameining er framtíðin, þá hvernig?
Það virðist nokkuð almenn skoðun meðal Snæfellinga að Nesið
eigi eftir að verða eitt sveitarfélag
Hvernig “start” viljum við að nýtt sveitarfélag hafi þegar þar að
kemur?
Er best að bíða og sitja með hendur í skauti þar til næsta “boð
kemur að ofan” um að sveitarfélög skuli sameinast...?
•
•
Verður til betri grundvöllur til sameiningar af sjálfu sér?
Mun neyðin reka íbúa Snæfellsness til sameiningar?
...eða er hægt að nýta “biðtímann” til góðs og snúa vörn í sókn?
•
•
Undirbúa jarðveginn gagnvart íbúum, atvinnulífi og stjórnsýslu
Móta framtíðarsýn fyrir Snæfellsnes og skilgreina sóknarfæri
Slide 9
Markmiðið er...
Sameining er ekki markmið í sjálfu sér, heldur að styrkja stöðu
Snæfellsness – og þá um leið að styrkja stöðu núverandi
samfélaga
Sameining sveitarfélaganna er ein af þeim leiðum sem kann að
henta til að ná því markmiði
Samfélögin verða áfram ólík og í því getur legið styrkur.
Fjölbreytnin skapar fleiri möguleika.
Samfélögin á Snæfellsnesi eiga sameiginlega hagsmuni sem
þau geta geta gert betur í því að sameinast um
Til þess þurfa Snæfellingar að nýta sameiginleg sóknarfæri
með því að móta framtíðarsýn og snúa bökum saman.
Slide 10
Hver er grunnurinn?
“Til þess að sameining, ekki bara takist í famkvæmd,
heldur einnig að nýtt sveitarfélag og byggð í því geti
þróast á eðlilegan hátt, öllum til heilla, er mikilvægt
að íbúar þess sjái sig sem hluta af sömu heild. Sé
slíkt ekki til staðar, er meiri hætta á hagsmunaárekstrum og togstreitu sem eiga sér rætur í
fortíðinni. Þegar hugað er að því að sameina
sveitarfélög er mikilvægt að nýtt sveitarfélag sé heild
að þessu leyti. Það eykur líkur á vel heppnaðri
sameiningu verulega”
Sameining sveitarfélaga – áhrif og afleiðingar. Rannsókn á sjö sveitarfélögum. Bls. 262
Grétar Þór Eyþórsson og Hjalti Jóhannesson, Rannsóknastofnun Háskólans á Akureyri
Slide 11
Niðurstaðan er...
Stjórnsýsluleg sameining nægir ekki ein og sér. Það
sem helst hefur vantað til að sameiningar til þessa
tækjust vel, er það sem snýr að samfélaginu
Af þessu getum við lært!
Vinnum bæði á vettvangi stjórnsýslunnar og
samfélagsins
Slide 12
Snæfellingar snúi bökum saman
Samstarf innan stjórnsýslu
•
•
•
Tæknideildir
Tónlistarskólar
Sorpmál
Sameiginleg verkefni – núverandi og ný
•
•
•
•
•
•
•
Félags- og skólaþjónusta Snæfellinga
Fjölbrautaskóli Snæfellinga
Green Globe 21
Héraðsnefnd
Slökkvilið og brunavarnir
Hafnasamlag
Sameiginleg útivistarsvæði?
Slide 13
Snæfellingar snúi bökum saman – frh.
Aukin vitund íbúa um eitt svæði
•
Upplýsingar um það sem er á döfinni, t.d. á heimasíðum og í
bæjarblöðum
Samstarf grasrótarinnar
•
•
Íþróttafélög og önnur félög
Styrkir til samstarfsverkefna
Mótun framtíðarsýnar með virkri þátttöku íbúa
•
•
Íbúaþing í hverju sveitarfélagi
Sameiginlegt íbúaþing
Með þessu vinnum við fyrirfram að ýmsum grundvallaratriðum
sem hingað til hafa verið unnin eftirá við sameiningar
sveitarfélaga
Slide 14
Um viðhorf
Viðfangsefnið: “Að íbúar og sveitarstjórnarmenn líti á sveitarfélagið sem eina heild
en leyfi sérkennum að halda sér”
(Ummæli þátttakanda á íbúaþingi í Árborg)
Slide 15
Viðhorf – plúsar og mínusar
Í öllu því sem við gerum eru plúsar og mínusar
+
_
Það sem stendur á bak við plúsa og mínusa, er það
sem við köllum orku
Þessa orku er líka að finna í huga okkar og þar með
afstöðu
Við erum hins vegar gjörn á að fagna plúsunum og
skilgreina mínusana sem vandamál í stað verkefna –
sem oft geta verið uppspretta orku, tækifæra
Slide 16
Viðhorf – plúsar og mínusar
Hægt er að brjóta “plúsana og mínusana” frekar niður
_
+
+
_
+
_
+
+
_
_
+
_
Og hvað gerist þegar orka leysist úr læðingi?
Spenna myndar tækifæri, breytingar verða
mögulegar
Viljum við leggja á okkur það sem þarf – og vera
gerendur en ekki fórnarlömb?!
Slide 17
Hvernig tökumst við á við hindranir?
Hindranir snúast að miklu leyti um afstöðu og eiga
sér margar hverjar rætur í sögu samfélaganna og
samskiptum þeirra í gegnum árin
Öll höfum við einhver ákveðin viðmið sem ákvarða
afstöðu okkar
Slide 18
Hvað sérðu?
Slide 19
Næstu skref
Öllum er ljóst hvað verður – sveitarfélögin munu
stækka!
Allir hafa á því skoðun – byggða á afmarkaðri sýn...
...en þessar skoðanir eru ólíkar
Til þess að skoðanir séu samrýmanlegar þurfa þær
að grundvallast á sömu þekkingu
Hér erum við stödd í dag: Fyrir liggja upplýsingar /
þekking um stöðu
Hvernig breytist myndin ef við hættum að horfa út frá
því sem við höfum en förum að horfa á það sem við
gætum haft?
Slide 20
Næstu skref
Greinum það sem við erum sammála um og það sem við erum
ósammála um, það sem sameinar og það sem aðgreinir
Við þurfum ekki að vera sammála um allt, en við þurfum að
vera sammála um það sem skiptir máli
Sammála
Ósammála
Verkefnið er:
Viðfangsefni framtíðar
Slide 21
Skilgreind þjónusta út frá nálægð við notandann
Leikskóli
Grunnskóli
Heilsugæsla – öldrunarmál
Framhaldsskóli
Félagsþjónusta
Brunavarnir og löggæsla
Umhverfismál
Slide 22
Snæfellsnes
Framhaldsskóli, félagsþjónusta, brunav. og löggæsla, umhverfismál
Hvað fleira? Hvar liggja ný tækifæri?
Slide 23
Er þetta hægt?
Hvernig breytast norm? Frá einni venju til annarrar:
•
Þegar 5 – 25% íbúa eru farnir að
gera eitthvað, fylgja hinir á eftir.
Slide 24
Er þetta hægt?
Hvernig breytast norm? - Hverja er best að
virkja?
1.
2.
3.
4.
Frumkvöðlar
Bráður meirihluti
Hægur meirihluti
Nei - hópurinn
Slide 25
Slide 26
Í upphafi skyldi endinn skoða
Það eina sem við getum gengið að sem vísu í
lífinu er að það er stöðugt að breytast. Helst
viljum við að þær breytingar sem snerta okkur
sjálf verði til góðs.
Verði sameining sveitarfélaga á Snæfellsnesi
er óskastaðan sú að sem flestir íbúar og
stjórnendur geti litið til baka í þeirri vissu að
gengið hafi verið til góðs.
Til þess þarf markvissa breytingastjórnun
Slide 27
Kærar þakkir!
www.alta.is
Sameining Snæfellsness
Greining Alta
Janúar 2005
Slide 2
Hver er niðurstaðan?
Á vettvangi sveitarstjórnanna virðist ekki vera
almennur og afgerandi vilji til sameiningar
Það er hægt að líta svo á að viðfangsefnið snúist um
kosningar – eða ekki kosningar í apríl
Það gerir það...að hluta. En það þarf líka að horfa
lengra...
...því ef verður sameining, nú eða síðar, hljótum við
að vilja leggja metnað okkar í að hún takist vel
Slide 3
Framtíðarsýn
Íbúaþróun 1995 – 2004
Eyja- og Miklaholtshreppur
Grundarfjarðarbær
Helgafellssveit
Snæfellsbær
Stykkishólmsbær
1995
145
952
68
1823
1295
4.283
2003
130
936
52
1742
1161
4.021
2004
Breyt. 10 ár Breyt. 1 ár
141
-4
11
938
-14
2
47
-21
-5
1717
-106
-25
1137
-158
-24
3.980
-303
-41
Slide 4
Framtíðarsýn
Hækkun meðalaldurs > þjónusta við eldri borgara er vaxandi
Aukin frístundabyggð í hluta sveitarfélaganna
Ýmsar framkvæmdir framundan, s.s. gatnagerð,
íþróttamannvirki, hitaveita í Grundarfirði, grunnskóli í
Stykkishólmi. Aðrar framkvæmdir þegar á undirbúningsstigi
eða hafnar, s.s. (við)byggingar leikskóla
Uppbygging í grunngerð og aðstöðu einna lengst komin í
Stykkishólmi
Leita þarf leiða varðandi skólahald í dreifbýlinu, án tillits til
sameiningar
Öll sveitarfélögin nema Eyja- og Miklaholtshreppur voru rekin
með tapi á árinu 2003
Slide 5
Framtíðarsýn
Búskapur á undanhaldi í dreifbýlinu
Þarf að auka fjölbreytni í atvinnumálum
Ógnanir / áskoranir: Framleiðnibreytingar í
sjávarútvegi, búsetuþróun, m.a. tvöföld búseta
Helstu sóknarfæri; fullvinnsla sjávarafurða og
ferðaþjónusta, hugsanlega nýsköpun í landbúnaði,
heitt vatn, aukin opinber þjónusta, t.d.
öldrunarþjónusta
Snæfellsnes er í samkeppni um íbúa og
atvinnutækifæri
Slide 6
Samanburður við önnur sveitarfélög - 2003
Íbúafjöldi 2003
Skatttekjur
Tekjur
Rekstrargjöld og fjármagnsliðir
Skuldir án skuldbindinga
Skuldir og skuldbindingar
Snæfellsnes
4021
291.187
435.207
465.228
666.424
739.933
Samantekin reikningsskil - pr. íbúa
Skagafjörður Ísafjarðarbær Fjarðabyggð Vestm.eyjabær
4178
4127
3110
4349
277.434
278.354
283.453
267.925
409.529
463.596
457.733
464.422
459.124
487.567
573.244
524.471
563.854
701.102
821.692
741.688
654.189
823.455
1.005.657
1.065.677
Í öllum samanburðarsveitarfélögunum hefur íbúum fækkað
milli ára nema í Ísafjarðarbæ og í Fjarðabyggð
Snæfellsnes er ekkert einsdæmi, þvert á móti.
Sveitarfélög á landsbyggðinni eru í varnarbaráttu
Í þessari stöðu er mjög auðvelt að falla í þá gryfju að verða
fórnarlömb
Slide 7
Hver er drifkrafturinn að baki sameiningu?
Aðgerðir ríkisvalds
Varnarbarátta eða neyð, t.d. vegna íbúa- og/eða
atvinnuþróunar
Skapa hagkvæmari rekstrareiningu
Nýta betur sóknarfæri, þ.e. standa betur að vígi í
samkeppni um íbúa og atvinnutækifæri
Eðlilegt næsta skref þar sem þegar er mikil samvinna og
íbúar skilgreina sem eitt svæði
Hver er drifkraftur sameiningar á Snæfellsnesi?
Slide 8
Ef sameining er framtíðin, þá hvernig?
Það virðist nokkuð almenn skoðun meðal Snæfellinga að Nesið
eigi eftir að verða eitt sveitarfélag
Hvernig “start” viljum við að nýtt sveitarfélag hafi þegar þar að
kemur?
Er best að bíða og sitja með hendur í skauti þar til næsta “boð
kemur að ofan” um að sveitarfélög skuli sameinast...?
•
•
Verður til betri grundvöllur til sameiningar af sjálfu sér?
Mun neyðin reka íbúa Snæfellsness til sameiningar?
...eða er hægt að nýta “biðtímann” til góðs og snúa vörn í sókn?
•
•
Undirbúa jarðveginn gagnvart íbúum, atvinnulífi og stjórnsýslu
Móta framtíðarsýn fyrir Snæfellsnes og skilgreina sóknarfæri
Slide 9
Markmiðið er...
Sameining er ekki markmið í sjálfu sér, heldur að styrkja stöðu
Snæfellsness – og þá um leið að styrkja stöðu núverandi
samfélaga
Sameining sveitarfélaganna er ein af þeim leiðum sem kann að
henta til að ná því markmiði
Samfélögin verða áfram ólík og í því getur legið styrkur.
Fjölbreytnin skapar fleiri möguleika.
Samfélögin á Snæfellsnesi eiga sameiginlega hagsmuni sem
þau geta geta gert betur í því að sameinast um
Til þess þurfa Snæfellingar að nýta sameiginleg sóknarfæri
með því að móta framtíðarsýn og snúa bökum saman.
Slide 10
Hver er grunnurinn?
“Til þess að sameining, ekki bara takist í famkvæmd,
heldur einnig að nýtt sveitarfélag og byggð í því geti
þróast á eðlilegan hátt, öllum til heilla, er mikilvægt
að íbúar þess sjái sig sem hluta af sömu heild. Sé
slíkt ekki til staðar, er meiri hætta á hagsmunaárekstrum og togstreitu sem eiga sér rætur í
fortíðinni. Þegar hugað er að því að sameina
sveitarfélög er mikilvægt að nýtt sveitarfélag sé heild
að þessu leyti. Það eykur líkur á vel heppnaðri
sameiningu verulega”
Sameining sveitarfélaga – áhrif og afleiðingar. Rannsókn á sjö sveitarfélögum. Bls. 262
Grétar Þór Eyþórsson og Hjalti Jóhannesson, Rannsóknastofnun Háskólans á Akureyri
Slide 11
Niðurstaðan er...
Stjórnsýsluleg sameining nægir ekki ein og sér. Það
sem helst hefur vantað til að sameiningar til þessa
tækjust vel, er það sem snýr að samfélaginu
Af þessu getum við lært!
Vinnum bæði á vettvangi stjórnsýslunnar og
samfélagsins
Slide 12
Snæfellingar snúi bökum saman
Samstarf innan stjórnsýslu
•
•
•
Tæknideildir
Tónlistarskólar
Sorpmál
Sameiginleg verkefni – núverandi og ný
•
•
•
•
•
•
•
Félags- og skólaþjónusta Snæfellinga
Fjölbrautaskóli Snæfellinga
Green Globe 21
Héraðsnefnd
Slökkvilið og brunavarnir
Hafnasamlag
Sameiginleg útivistarsvæði?
Slide 13
Snæfellingar snúi bökum saman – frh.
Aukin vitund íbúa um eitt svæði
•
Upplýsingar um það sem er á döfinni, t.d. á heimasíðum og í
bæjarblöðum
Samstarf grasrótarinnar
•
•
Íþróttafélög og önnur félög
Styrkir til samstarfsverkefna
Mótun framtíðarsýnar með virkri þátttöku íbúa
•
•
Íbúaþing í hverju sveitarfélagi
Sameiginlegt íbúaþing
Með þessu vinnum við fyrirfram að ýmsum grundvallaratriðum
sem hingað til hafa verið unnin eftirá við sameiningar
sveitarfélaga
Slide 14
Um viðhorf
Viðfangsefnið: “Að íbúar og sveitarstjórnarmenn líti á sveitarfélagið sem eina heild
en leyfi sérkennum að halda sér”
(Ummæli þátttakanda á íbúaþingi í Árborg)
Slide 15
Viðhorf – plúsar og mínusar
Í öllu því sem við gerum eru plúsar og mínusar
+
_
Það sem stendur á bak við plúsa og mínusa, er það
sem við köllum orku
Þessa orku er líka að finna í huga okkar og þar með
afstöðu
Við erum hins vegar gjörn á að fagna plúsunum og
skilgreina mínusana sem vandamál í stað verkefna –
sem oft geta verið uppspretta orku, tækifæra
Slide 16
Viðhorf – plúsar og mínusar
Hægt er að brjóta “plúsana og mínusana” frekar niður
_
+
+
_
+
_
+
+
_
_
+
_
Og hvað gerist þegar orka leysist úr læðingi?
Spenna myndar tækifæri, breytingar verða
mögulegar
Viljum við leggja á okkur það sem þarf – og vera
gerendur en ekki fórnarlömb?!
Slide 17
Hvernig tökumst við á við hindranir?
Hindranir snúast að miklu leyti um afstöðu og eiga
sér margar hverjar rætur í sögu samfélaganna og
samskiptum þeirra í gegnum árin
Öll höfum við einhver ákveðin viðmið sem ákvarða
afstöðu okkar
Slide 18
Hvað sérðu?
Slide 19
Næstu skref
Öllum er ljóst hvað verður – sveitarfélögin munu
stækka!
Allir hafa á því skoðun – byggða á afmarkaðri sýn...
...en þessar skoðanir eru ólíkar
Til þess að skoðanir séu samrýmanlegar þurfa þær
að grundvallast á sömu þekkingu
Hér erum við stödd í dag: Fyrir liggja upplýsingar /
þekking um stöðu
Hvernig breytist myndin ef við hættum að horfa út frá
því sem við höfum en förum að horfa á það sem við
gætum haft?
Slide 20
Næstu skref
Greinum það sem við erum sammála um og það sem við erum
ósammála um, það sem sameinar og það sem aðgreinir
Við þurfum ekki að vera sammála um allt, en við þurfum að
vera sammála um það sem skiptir máli
Sammála
Ósammála
Verkefnið er:
Viðfangsefni framtíðar
Slide 21
Skilgreind þjónusta út frá nálægð við notandann
Leikskóli
Grunnskóli
Heilsugæsla – öldrunarmál
Framhaldsskóli
Félagsþjónusta
Brunavarnir og löggæsla
Umhverfismál
Slide 22
Snæfellsnes
Framhaldsskóli, félagsþjónusta, brunav. og löggæsla, umhverfismál
Hvað fleira? Hvar liggja ný tækifæri?
Slide 23
Er þetta hægt?
Hvernig breytast norm? Frá einni venju til annarrar:
•
Þegar 5 – 25% íbúa eru farnir að
gera eitthvað, fylgja hinir á eftir.
Slide 24
Er þetta hægt?
Hvernig breytast norm? - Hverja er best að
virkja?
1.
2.
3.
4.
Frumkvöðlar
Bráður meirihluti
Hægur meirihluti
Nei - hópurinn
Slide 25
Slide 26
Í upphafi skyldi endinn skoða
Það eina sem við getum gengið að sem vísu í
lífinu er að það er stöðugt að breytast. Helst
viljum við að þær breytingar sem snerta okkur
sjálf verði til góðs.
Verði sameining sveitarfélaga á Snæfellsnesi
er óskastaðan sú að sem flestir íbúar og
stjórnendur geti litið til baka í þeirri vissu að
gengið hafi verið til góðs.
Til þess þarf markvissa breytingastjórnun
Slide 27
Kærar þakkir!
www.alta.is