Transcript Wypłaty RI w Polsce
Slide 1
II cykl seminariów
WYZWANIA STOJĄCE PRZED
SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
1
Slide 2
WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW
RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Renty z tytułu niezdolności do pracy w Polsce
Hanna Zalewska
Warszawa, 22 marca 2011 r.
2
Slide 3
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Liczba osób pobierających renty z tytułu niezdolności
do pracy
stan w grudniu danego roku
Ogółem
w tysiącach
w % ogółu emerytów
i rencistów
2003
2 218,3
31,0%
2004
2 053,7
28,5%
2005
1 923,0
26,7%
2006*)
1 516,7
20,9%
2007
1 439,4
19,6%
2008
1 327,7
17,7%
2009
1 256,3
16,7%
2010
1 204,8
16,2%
*) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu
niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i
powyżej (tj. mężczyźnie w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku
60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.
2 500
2 000
943,7
1 500
863,6
803,9
559,3
523,6
1 000
484,8
451,9
1274,6
1190,1
1119,2
957,4
915,8
842,9
804,4
2003
2004
2005
2006*)
2007
2008
2009
500
0
w tys.
Mężczyźni
Warszawa, 22 marca 2011 r.
Kobiety
3
Slide 4
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Liczba osób, którym przyznano *) po raz
pierwszy rentę z tytułu niezdolności do pracy
Ogółem
w tysiącach
*)
2003
67,9
2004
59,7
2005
52,4
2006
50,3
2007
50,1
2008
45,6
2009
48,1
2010
49,7
dotyczy osób, które podjęły wypłatę przyznanego im świadczenia
80
60
23,8
21,3
18,6
40
20
44,0
17,6
17,4
16,1
16,4
38,4
33,8
32,6
32,7
29,5
31,7
2004
2005
2006
2007
2008
2009
0
w tys. 2003
Mężczyźni
Warszawa, 22 marca 2011 r.
Kobiety
4
Slide 5
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Struktura według wieku osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy w XII danego roku
100%
80%
60%
56,9
57,2
57,7
55,3
2003
2004
2005
2006
40%
55,7
56,1
56,6
2008
2009
20%
0%
2007
lata
29 lat i mniej
50 - 59
30 - 39
60 lat i więcej
Warszawa, 22 marca 2011 r.
40 - 49
Średni wiek w latach
5
Slide 6
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy
wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Wypłaty w mld zł
w % wydatków na
emerytury i renty
wypłacane przez ZUS
w % PKB
2003
21,3
23,3%
2,6%
2004
20,0
20,8%
2,3%
2005
19,1
19,3%
1,9%
2006
15,8
14,8%
1,5%
2007
15,2
13,6%
1,3%
2008
15,3
12,3%
1,2%
2009
15,3
11,2%
1,1%
2010
15,6
10,7%
1,1%
*) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku
emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest
emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
6
Slide 7
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Przeciętna miesięczna wysokość*) rent z tytułu niezdolności do pracy (bez
rent wypadkowych oraz bez rent inwalidów wojennych i wojskowych)
wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
*)
w zł
w relacji do przeciętnego
wynagrodzenia **)
w relacji do przeciętnej
emerytury
2003
711,82
38,9
59,9
2004
714,29
37,5
57,7
2005
728,65
36,9
58,0
2006***)
760,84
36,9
58,0
2007
768,83
33,8
57,1
2008
820,33
31,8
55,8
2009
880,33
32,4
55,1
2010
938,75
33,3
55,3
bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych
**)
w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia
społeczne płaconą przez ubezpieczonego
***)
od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku
emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana
jest emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
7
Slide 8
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Liczba rent z tytułu niezdolności do pracy
wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych - marzec danego roku
*)
Ogółem (łącznie z
rentami
wypadkowymi i
rentami inwalidów
wojennych i
wojskowych)
w tym: bez rent
wypadkowych oraz
bez rent inwalidów
wojennych i
wojskowych
w tym: liczba rent
wypłacanych w
wysokości najniższej
2005
2 006 946
1 689 702
485 165
28,7%
2006***)
1 589 393
1 281 183
353 708
27,6%
2007
1 501 780
1 202 286
307 101
25,5%
2008
1 419 533
1 128 734
252 635
22,4%
2009
1 310 290
1 029 460
236 787
23,0%
Liczba rent w
wysokości najniższej w
% liczby rent bez
wypadkowych i bez
rent inwalidów
wojennych i
wojskowych
bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych
**)
w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne płaconą przez
ubezpieczonego
***)
od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj.
mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
8
Slide 9
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Przeciętna wysokość*) rent z tytułu niezdolności do pracy
(bez rent wypadkowych oraz bez rent inwalidów wojennych i wojskowych)
wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wg płci i stopni niezdolności do
pracy
Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej KOBIETOM w stosunku do wysokości
renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej MĘŻCZYZNOM
OGÓŁEM
rent z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy
rent z tytułu częściowej
niezdolności do pracy
styczeń 2006**)
77,5%
79,4%
75,5%
styczeń 2007
77,3%
79,3%
75,3%
styczeń 2008
77,1%
79,2%
75,0%
styczeń 2010
77,7%
79,0%
76,2%
*) bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych
**)od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i
powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
9
Slide 10
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Wymagania dotyczące wysokości świadczeń z zakresu
zabezpieczenia społecznego odnośnie niezdolności do pracy określa między
innymi:
• Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy o normach minimalnych w
dziedzinie zabezpieczenia społecznego;
• Konwencja nr 128 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca świadczeń w razie
inwalidztwa, na starość i w razie śmierci żywiciela rodziny.
Przedmiot ochrony
W postanowieniach Konwencji nr 102 i nr 128 przedmiot ochrony powinien obejmować
niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej, jeśli można
przypuszczać, że niezdolność ta będzie trwała lub jeżeli istnieje ona nadal po wykorzystaniu
prawa do zasiłku chorobowego.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
10
Slide 11
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zakres podmiotowy
Zgodnie z Konwencją nr 102 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien
obejmować:
• ustalone kategorie pracowników, stanowiące łącznie co najmniej 50% ogółu pracowników
lub
• ustalone kategorie ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 20% ogółu mieszkańców
lub
• wszystkich mieszkańców, których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną nie przekraczają
granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń.
Zgodnie z Konwencją nr 128 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien
obejmować:
• wszystkich pracowników
lub
• ustalone grupy ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 75% ogółu ludności
zawodowo czynnej
lub
• wszystkich mieszkańców, lub mieszkańców których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną
nie przekraczają granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń
Warszawa, 22 marca 2011 r.
11
Slide 12
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zakres przedmiotowy
Konwencja nr 102 jako zakres przedmiotowy wymienia świadczenie inwalidzkie jako świadczenie pieniężne.
Konwencja nr 128 przewiduje świadczenie pieniężne jako świadczenia podstawowe, a oprócz tego każde
państwo członkowskie związane tą konwencją powinno:
• zapewnić świadczenie rehabilitacyjne, którego celem jest przygotowanie inwalidów do podjęcia poprzedniej
pracy lub przekwalifikowania go do wykonywania innej działalności
• podjąć środki zmierzające do ułatwienia inwalidom podjęcia odpowiedniej pracy.
Warunki nabycia prawa
Zgodnie z wymogami Konwencji nr 102 i konwencji nr 128, świadczenie inwalidzkie powinno być
zapewnione:
• osobie, która przed zaistnieniem przypadku objętego ochroną spełniła (zgodnie z zasadami ustalonymi w
ustawodawstwie krajowym) wymóg posiadania 15 lat stażu (opłacania składek lub zatrudnienia), bądź 10 lat
zamieszkania
lub (jeśli zakres podmiotowy obejmuje kategorię osób zawodowo czynnych)
• osobie, która spełniała wymóg 3 lat opłacania składek w ustalonej przeciętnej wysokości rocznej.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
12
Slide 13
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zgodnie z zaleceniami Konwencji nr 102 i nr 128, badanie wysokości renty z tytułu
niezdolności do pracy powinno zostać przeprowadzone dla typowego świadczeniobiorcy,
jakim jest mężczyzna mający na utrzymaniu żonę i dwoje dzieci.
Wg kryteriów Konwencji nr 102 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami
rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 40% uprzednich zarobków wraz z
zasiłkami rodzinnymi na dzieci.
Wg kryteriów Konwencji nr 128 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami
rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 50% uprzednich zarobków wraz z
zasiłkami rodzinnymi na dzieci
Warszawa, 22 marca 2011 r.
13
Slide 14
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Nowa formuła rent z tytułu niezdolności do pracy a wysokość najniższej renty
Czynniki, które będą wpływały na to, czy przyszła renta z tytułu niezdolności do pracy
wyliczana według proponowanych zmian będzie podnoszona do kwoty renty najniższej:
• parametry ekonomiczne:
inflacja, wzrost przeciętnego wynagrodzenia, stopa bezrobocia
Od parametrów tych zależą pośrednio wskaźniki waloryzacji składek, a więc i kapitał
zewidencjonowany na koncie ubezpieczonego w ZUS, a od pierwszych dwóch zależą
bezpośrednio wskaźniki waloryzacji świadczeń mające wpływ na wysokość najniższych
świadczeń.
• parametry demograficzne:
średnie dalsze trwanie życia
Z uwagi na wydłużanie się średniego dalszego trwania życia zmiany tego parametru
również będą miały istotny wpływ na zmniejszenie wysokości renty obliczanej według
proponowanych zmian, a także na wzrost „zagrożenia” koniecznością podniesienia
wyliczonej renty do kwoty renty najniższej.
• indywidualne czynniki wpływające na wysokość renty konkretnej osoby:
staż pracy, okres na jaki staż ten będzie przypadał, podstawa wymiaru składek na
ubezpieczenie emerytalne, płeć (tylko w przypadku osób, którym naliczany będzie
kapitał początkowy), wiek przejścia na rentę.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
14
Slide 15
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami wysokości świadczeń najniższych
podnoszone są przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji świadczeń. Przy założeniu, że
przeciętne wynagrodzenie będzie realnie rosło oraz z uwagi na fakt, że wskaźnik waloryzacji
świadczeń uwzględnia tylko część realnego wzrostu wynagrodzeń proporcja najniższej renty
do przeciętnego wynagrodzenia będzie malała.
Proporcja najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy na koniec roku do
przeciętnego wynagrodzenia w danym roku
30%
25%
20%
15%
10%
5%
całkowita niezdolność do pracy
2059
2056
2053
2050
2047
2044
2041
2038
2035
2032
2029
2026
2023
2020
2017
2014
2011
2008
2005
2002
1999
0%
częściowa niezdolność do pracy
Warszawa, 22 marca 2011 r.
15
Slide 16
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
Założenia:
• Przykładowa osoba urodzona jest w styczniu i przechodzi na rentę z tytułu niezdolności do
pracy w styczniu.
• Cały staż składkowy (w pełnych latach) „wypracowywany” jest bezpośrednio przed
przejściem na rentę, a dana osoba nie posiada okresów nieskładkowych.
• Dla celów obliczenia wysokości renty według proponowanych zmian założono, że cała
składka na ubezpieczenie emerytalne ewidencjonowana jest na koncie ubezpieczonego w
ZUS.
• Dana osoba przez cały okres ubezpieczenia zarabia stały procent przeciętnego
wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
• Średnie dalsze trwanie życia z roku przejścia na rentę brane jest z prognozy
demograficznej na lata 2008-2035 sporządzonej przez Główny Urząd Statystyczny i
przedłużonej w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych do 2060 r.
• Przy wyliczaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy według proponowanych
zmian uwzględniano zarówno roczne jak i kwartalne waloryzacje składek.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
16
Slide 17
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
KOBIETA - Staż 10 lat
240%
% PW
200%
160%
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
Wiek przejścia na rentę:
35
35
45
45
55
55
Warszawa, 22 marca 2011 r.
2050
2060
rok przejścia na rentę
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
Najniższa renta jako stały
% PW
17
Slide 18
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
MĘŻCZYZNA - Staż 10 lat
280%
240%
% PW
200%
160%
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
2050
2060
rok przejścia na rentę
Wiek przejścia na rentę:
30
40
50
60
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
30
40
50
60
Najniższa renta jako stały
% PW
Warszawa, 22 marca 2011 r.
18
Slide 19
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
KOBIETA - wiek 40 lat
% PW
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
Staż:
5
10
15
20
5
10
15
20
Warszawa, 22 marca 2011 r.
2050
2060
rok przejścia na rentę
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
Najniższa renta jako stały
% PW
19
Slide 20
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
MĘŻCZYZNA - Wiek 40 lat
160%
% PW
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
2050
2060
rok przejścia na rentę
Staż:
5
10
15
20
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
5
10
15
20
Najniższa renta jako stały
% PW
Warszawa, 22 marca 2011 r.
20
Slide 21
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
WNIOSKI
W przypadku obecnego sposobu ustalania wysokości świadczeń najniższych, wraz ze
wzrostem roku przejścia na rentę coraz mniejsze zarobki pozwalają na osiągnięcie renty
wyliczonej według proponowanych zmian na poziomie równym lub większym od kwoty renty
najniższej. Jest to w dużej mierze efekt zmniejszania się proporcji najniższej renty do
przeciętnego wynagrodzenia. Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami dotyczą tylko tych
osób, dla których obliczany jest kapitał początkowy.
Gdyby jednak w przyszłości zmienione zostały zasady ustalania świadczeń najniższych, np.
zachowana została obecna proporcja najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności
do pracy do przeciętnego wynagrodzenia (około 21,9%), to w przeciwieństwie do sytuacji,
w której świadczenia najniższe ustalane byłyby zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami,
wraz ze wzrostem roku przejścia na rentę potrzebne są coraz większe zarobki, aby renta
wyliczona według proponowanych zmian była na poziomie równym lub większym od kwoty
renty najniższej.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
21
Slide 22
www.zus.pl/seminariaprognozy
login: seminariaprognozy
hasło: seminaria_FUS10
[email protected]
22
II cykl seminariów
WYZWANIA STOJĄCE PRZED
SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
1
Slide 2
WYZWANIA STOJĄCE PRZED SYSTEMEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW
RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Renty z tytułu niezdolności do pracy w Polsce
Hanna Zalewska
Warszawa, 22 marca 2011 r.
2
Slide 3
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Liczba osób pobierających renty z tytułu niezdolności
do pracy
stan w grudniu danego roku
Ogółem
w tysiącach
w % ogółu emerytów
i rencistów
2003
2 218,3
31,0%
2004
2 053,7
28,5%
2005
1 923,0
26,7%
2006*)
1 516,7
20,9%
2007
1 439,4
19,6%
2008
1 327,7
17,7%
2009
1 256,3
16,7%
2010
1 204,8
16,2%
*) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu
niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i
powyżej (tj. mężczyźnie w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku
60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.
2 500
2 000
943,7
1 500
863,6
803,9
559,3
523,6
1 000
484,8
451,9
1274,6
1190,1
1119,2
957,4
915,8
842,9
804,4
2003
2004
2005
2006*)
2007
2008
2009
500
0
w tys.
Mężczyźni
Warszawa, 22 marca 2011 r.
Kobiety
3
Slide 4
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Liczba osób, którym przyznano *) po raz
pierwszy rentę z tytułu niezdolności do pracy
Ogółem
w tysiącach
*)
2003
67,9
2004
59,7
2005
52,4
2006
50,3
2007
50,1
2008
45,6
2009
48,1
2010
49,7
dotyczy osób, które podjęły wypłatę przyznanego im świadczenia
80
60
23,8
21,3
18,6
40
20
44,0
17,6
17,4
16,1
16,4
38,4
33,8
32,6
32,7
29,5
31,7
2004
2005
2006
2007
2008
2009
0
w tys. 2003
Mężczyźni
Warszawa, 22 marca 2011 r.
Kobiety
4
Slide 5
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Struktura według wieku osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy w XII danego roku
100%
80%
60%
56,9
57,2
57,7
55,3
2003
2004
2005
2006
40%
55,7
56,1
56,6
2008
2009
20%
0%
2007
lata
29 lat i mniej
50 - 59
30 - 39
60 lat i więcej
Warszawa, 22 marca 2011 r.
40 - 49
Średni wiek w latach
5
Slide 6
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy
wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Wypłaty w mld zł
w % wydatków na
emerytury i renty
wypłacane przez ZUS
w % PKB
2003
21,3
23,3%
2,6%
2004
20,0
20,8%
2,3%
2005
19,1
19,3%
1,9%
2006
15,8
14,8%
1,5%
2007
15,2
13,6%
1,3%
2008
15,3
12,3%
1,2%
2009
15,3
11,2%
1,1%
2010
15,6
10,7%
1,1%
*) od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku
emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest
emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
6
Slide 7
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Przeciętna miesięczna wysokość*) rent z tytułu niezdolności do pracy (bez
rent wypadkowych oraz bez rent inwalidów wojennych i wojskowych)
wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
*)
w zł
w relacji do przeciętnego
wynagrodzenia **)
w relacji do przeciętnej
emerytury
2003
711,82
38,9
59,9
2004
714,29
37,5
57,7
2005
728,65
36,9
58,0
2006***)
760,84
36,9
58,0
2007
768,83
33,8
57,1
2008
820,33
31,8
55,8
2009
880,33
32,4
55,1
2010
938,75
33,3
55,3
bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych
**)
w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia
społeczne płaconą przez ubezpieczonego
***)
od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku
emerytalnym i powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana
jest emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
7
Slide 8
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Liczba rent z tytułu niezdolności do pracy
wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych - marzec danego roku
*)
Ogółem (łącznie z
rentami
wypadkowymi i
rentami inwalidów
wojennych i
wojskowych)
w tym: bez rent
wypadkowych oraz
bez rent inwalidów
wojennych i
wojskowych
w tym: liczba rent
wypłacanych w
wysokości najniższej
2005
2 006 946
1 689 702
485 165
28,7%
2006***)
1 589 393
1 281 183
353 708
27,6%
2007
1 501 780
1 202 286
307 101
25,5%
2008
1 419 533
1 128 734
252 635
22,4%
2009
1 310 290
1 029 460
236 787
23,0%
Liczba rent w
wysokości najniższej w
% liczby rent bez
wypadkowych i bez
rent inwalidów
wojennych i
wojskowych
bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych
**)
w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne płaconą przez
ubezpieczonego
***)
od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i powyżej (tj.
mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
8
Slide 9
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Przeciętna wysokość*) rent z tytułu niezdolności do pracy
(bez rent wypadkowych oraz bez rent inwalidów wojennych i wojskowych)
wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wg płci i stopni niezdolności do
pracy
Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej KOBIETOM w stosunku do wysokości
renty z tytułu niezdolności do pracy wypłacanej MĘŻCZYZNOM
OGÓŁEM
rent z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy
rent z tytułu częściowej
niezdolności do pracy
styczeń 2006**)
77,5%
79,4%
75,5%
styczeń 2007
77,3%
79,3%
75,3%
styczeń 2008
77,1%
79,2%
75,0%
styczeń 2010
77,7%
79,0%
76,2%
*) bez świadczeń wypłacanych obok emerytury i renty rolniczej, bez emerytur i rent zagranicznych
**)od stycznia 2006 r. osobom pobierającym renty z tytułu niezdolności do pracy i będącym w wieku emerytalnym i
powyżej (tj. mężczyźni w wieku 65 lat i więcej, kobiety w wieku 60 lat i więcej) przyznawana jest emerytura z urzędu.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
9
Slide 10
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Wymagania dotyczące wysokości świadczeń z zakresu
zabezpieczenia społecznego odnośnie niezdolności do pracy określa między
innymi:
• Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy o normach minimalnych w
dziedzinie zabezpieczenia społecznego;
• Konwencja nr 128 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca świadczeń w razie
inwalidztwa, na starość i w razie śmierci żywiciela rodziny.
Przedmiot ochrony
W postanowieniach Konwencji nr 102 i nr 128 przedmiot ochrony powinien obejmować
niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej, jeśli można
przypuszczać, że niezdolność ta będzie trwała lub jeżeli istnieje ona nadal po wykorzystaniu
prawa do zasiłku chorobowego.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
10
Slide 11
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zakres podmiotowy
Zgodnie z Konwencją nr 102 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien
obejmować:
• ustalone kategorie pracowników, stanowiące łącznie co najmniej 50% ogółu pracowników
lub
• ustalone kategorie ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 20% ogółu mieszkańców
lub
• wszystkich mieszkańców, których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną nie przekraczają
granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń.
Zgodnie z Konwencją nr 128 zakres osób uprawnionych do świadczeń z tytułu inwalidztwa powinien
obejmować:
• wszystkich pracowników
lub
• ustalone grupy ludności zawodowo czynnej, stanowiące łącznie co najmniej 75% ogółu ludności
zawodowo czynnej
lub
• wszystkich mieszkańców, lub mieszkańców których środki w czasie trwania przypadków objętych ochroną
nie przekraczają granic ustalonych z częścią Konwencji, która traktuje o obliczaniu świadczeń
Warszawa, 22 marca 2011 r.
11
Slide 12
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zakres przedmiotowy
Konwencja nr 102 jako zakres przedmiotowy wymienia świadczenie inwalidzkie jako świadczenie pieniężne.
Konwencja nr 128 przewiduje świadczenie pieniężne jako świadczenia podstawowe, a oprócz tego każde
państwo członkowskie związane tą konwencją powinno:
• zapewnić świadczenie rehabilitacyjne, którego celem jest przygotowanie inwalidów do podjęcia poprzedniej
pracy lub przekwalifikowania go do wykonywania innej działalności
• podjąć środki zmierzające do ułatwienia inwalidom podjęcia odpowiedniej pracy.
Warunki nabycia prawa
Zgodnie z wymogami Konwencji nr 102 i konwencji nr 128, świadczenie inwalidzkie powinno być
zapewnione:
• osobie, która przed zaistnieniem przypadku objętego ochroną spełniła (zgodnie z zasadami ustalonymi w
ustawodawstwie krajowym) wymóg posiadania 15 lat stażu (opłacania składek lub zatrudnienia), bądź 10 lat
zamieszkania
lub (jeśli zakres podmiotowy obejmuje kategorię osób zawodowo czynnych)
• osobie, która spełniała wymóg 3 lat opłacania składek w ustalonej przeciętnej wysokości rocznej.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
12
Slide 13
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zgodnie z zaleceniami Konwencji nr 102 i nr 128, badanie wysokości renty z tytułu
niezdolności do pracy powinno zostać przeprowadzone dla typowego świadczeniobiorcy,
jakim jest mężczyzna mający na utrzymaniu żonę i dwoje dzieci.
Wg kryteriów Konwencji nr 102 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami
rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 40% uprzednich zarobków wraz z
zasiłkami rodzinnymi na dzieci.
Wg kryteriów Konwencji nr 128 minimalny poziom świadczenia, wraz z zasiłkami
rodzinnymi na dzieci powinien wynosić co najmniej 50% uprzednich zarobków wraz z
zasiłkami rodzinnymi na dzieci
Warszawa, 22 marca 2011 r.
13
Slide 14
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Nowa formuła rent z tytułu niezdolności do pracy a wysokość najniższej renty
Czynniki, które będą wpływały na to, czy przyszła renta z tytułu niezdolności do pracy
wyliczana według proponowanych zmian będzie podnoszona do kwoty renty najniższej:
• parametry ekonomiczne:
inflacja, wzrost przeciętnego wynagrodzenia, stopa bezrobocia
Od parametrów tych zależą pośrednio wskaźniki waloryzacji składek, a więc i kapitał
zewidencjonowany na koncie ubezpieczonego w ZUS, a od pierwszych dwóch zależą
bezpośrednio wskaźniki waloryzacji świadczeń mające wpływ na wysokość najniższych
świadczeń.
• parametry demograficzne:
średnie dalsze trwanie życia
Z uwagi na wydłużanie się średniego dalszego trwania życia zmiany tego parametru
również będą miały istotny wpływ na zmniejszenie wysokości renty obliczanej według
proponowanych zmian, a także na wzrost „zagrożenia” koniecznością podniesienia
wyliczonej renty do kwoty renty najniższej.
• indywidualne czynniki wpływające na wysokość renty konkretnej osoby:
staż pracy, okres na jaki staż ten będzie przypadał, podstawa wymiaru składek na
ubezpieczenie emerytalne, płeć (tylko w przypadku osób, którym naliczany będzie
kapitał początkowy), wiek przejścia na rentę.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
14
Slide 15
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami wysokości świadczeń najniższych
podnoszone są przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji świadczeń. Przy założeniu, że
przeciętne wynagrodzenie będzie realnie rosło oraz z uwagi na fakt, że wskaźnik waloryzacji
świadczeń uwzględnia tylko część realnego wzrostu wynagrodzeń proporcja najniższej renty
do przeciętnego wynagrodzenia będzie malała.
Proporcja najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy na koniec roku do
przeciętnego wynagrodzenia w danym roku
30%
25%
20%
15%
10%
5%
całkowita niezdolność do pracy
2059
2056
2053
2050
2047
2044
2041
2038
2035
2032
2029
2026
2023
2020
2017
2014
2011
2008
2005
2002
1999
0%
częściowa niezdolność do pracy
Warszawa, 22 marca 2011 r.
15
Slide 16
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
Założenia:
• Przykładowa osoba urodzona jest w styczniu i przechodzi na rentę z tytułu niezdolności do
pracy w styczniu.
• Cały staż składkowy (w pełnych latach) „wypracowywany” jest bezpośrednio przed
przejściem na rentę, a dana osoba nie posiada okresów nieskładkowych.
• Dla celów obliczenia wysokości renty według proponowanych zmian założono, że cała
składka na ubezpieczenie emerytalne ewidencjonowana jest na koncie ubezpieczonego w
ZUS.
• Dana osoba przez cały okres ubezpieczenia zarabia stały procent przeciętnego
wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
• Średnie dalsze trwanie życia z roku przejścia na rentę brane jest z prognozy
demograficznej na lata 2008-2035 sporządzonej przez Główny Urząd Statystyczny i
przedłużonej w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych do 2060 r.
• Przy wyliczaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy według proponowanych
zmian uwzględniano zarówno roczne jak i kwartalne waloryzacje składek.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
16
Slide 17
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
KOBIETA - Staż 10 lat
240%
% PW
200%
160%
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
Wiek przejścia na rentę:
35
35
45
45
55
55
Warszawa, 22 marca 2011 r.
2050
2060
rok przejścia na rentę
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
Najniższa renta jako stały
% PW
17
Slide 18
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
MĘŻCZYZNA - Staż 10 lat
280%
240%
% PW
200%
160%
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
2050
2060
rok przejścia na rentę
Wiek przejścia na rentę:
30
40
50
60
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
30
40
50
60
Najniższa renta jako stały
% PW
Warszawa, 22 marca 2011 r.
18
Slide 19
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
KOBIETA - wiek 40 lat
% PW
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
Staż:
5
10
15
20
5
10
15
20
Warszawa, 22 marca 2011 r.
2050
2060
rok przejścia na rentę
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
Najniższa renta jako stały
% PW
19
Slide 20
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
Jaki procent przeciętnego wynagrodzenia musi zarabiać przykładowa osoba, aby
wyliczona, szacunkowa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczona
według proponowanych zmian była równa najniższej rencie
MĘŻCZYZNA - Wiek 40 lat
160%
% PW
120%
80%
40%
0%
2020
2030
2040
2050
2060
rok przejścia na rentę
Staż:
5
10
15
20
Obecny sposób ustalania
najniższej renty
5
10
15
20
Najniższa renta jako stały
% PW
Warszawa, 22 marca 2011 r.
20
Slide 21
KIERUNKI PRZEKSZTAŁCEŃ SYSTEMÓW RENTOWYCH W POLSCE I INNYCH KRAJACH
WNIOSKI
W przypadku obecnego sposobu ustalania wysokości świadczeń najniższych, wraz ze
wzrostem roku przejścia na rentę coraz mniejsze zarobki pozwalają na osiągnięcie renty
wyliczonej według proponowanych zmian na poziomie równym lub większym od kwoty renty
najniższej. Jest to w dużej mierze efekt zmniejszania się proporcji najniższej renty do
przeciętnego wynagrodzenia. Różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami dotyczą tylko tych
osób, dla których obliczany jest kapitał początkowy.
Gdyby jednak w przyszłości zmienione zostały zasady ustalania świadczeń najniższych, np.
zachowana została obecna proporcja najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności
do pracy do przeciętnego wynagrodzenia (około 21,9%), to w przeciwieństwie do sytuacji,
w której świadczenia najniższe ustalane byłyby zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami,
wraz ze wzrostem roku przejścia na rentę potrzebne są coraz większe zarobki, aby renta
wyliczona według proponowanych zmian była na poziomie równym lub większym od kwoty
renty najniższej.
Warszawa, 22 marca 2011 r.
21
Slide 22
www.zus.pl/seminariaprognozy
login: seminariaprognozy
hasło: seminaria_FUS10
[email protected]
22