Transcript seminarium – System ubezpieczeń społecznych w Polsce

System
ubezpieczeń
społecznych
w Polsce
EKONOMIA
Grupa 2
2013/2014
Do ubezpieczeń społecznych
zaliczamy:
Zasiłki
• Zasiłek chorobowy
• Zasiłek macierzyński
• Zasiłek opiekuńczy
• Świadczenie rehabilitacyjne
• Zasiłek wyrównawczy
• Zasiłek pogrzebowy
Renty
• Renty z tytułu niezdolności do pracy
• Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych
• Renta rodzinna
• Renta socjalna
Emerytury
ZASIŁKI
Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny
do pracy w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Przysługuje od
34 dnia niezdolności do pracy przez 182 dni, a w przypadku gruźlicy przez
270 dni.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego - z tytułu niezdolności
do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu
wypadkowemu od pierwszego dnia niezdolności do pracy.



Wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% wynagrodzenia
Zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu przysługuje w wysokości
70%.
Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy, w
drodze do pracy lub z pracy albo choroba zawodowa lub też
przypada na okres ciąży, zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości
100% podstawy wymiaru.
Zasiłek macierzyński

Przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w
okresie urlopu wychowawczego:
 urodziła dziecko, przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia lub
 wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia.

W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek
macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu
ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny.

Matka dziecka, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 14
tygodni po porodzie może zrezygnować z dalszego pobierania zasiłku i wcześniej
wrócić do pracy. W takim przypadku pozostałą część okresu pobierania zasiłku
macierzyńskiego może wykorzystać ubezpieczony ojciec dziecka.

Zasiłek macierzyński jest wypłacany przez okres urlopu macierzyńskiego.




18 tygodni (126 dni) - przy pierwszym porodzie,
18 tygodni (126 dni) - w razie przyjęcia dziecka na wychowanie, jednak nie dłużej niż
do ukończenia przez dziecko 7 roku życia,
20 tygodni (140 dni) - przy każdym następnym porodzie,
28 tygodni (196 dni) - w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego
porodu.
Zasiłek macierzyński

Ubezpieczonej, która wychowuje dziecko przysposobione lub która
przyjęła dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza zasiłek
macierzyński przysługuje przez okres 20 tygodni również przy pierwszym
porodzie.

W razie urodzenia dziecka po ustaniu zatrudnienia lub w czasie urlopu
wychowawczego zasiłek macierzyński przysługuje przez okres skrócony
o 2 tygodnie. Skrócenie o 2 tygodnie jest tylko wówczas, gdy pełny
wymiar urlopu macierzyńskiego przypada w całości w czasie urlopu
wychowawczego.

W przypadku urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed
upływem 8 tygodni życia, ubezpieczona ma prawo do zasiłku
macierzyńskiego przez okres 8 tygodni (56 dni) po porodzie, nie krócej
niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

W razie śmierci dziecka po upływie 8 tygodni życia, ubezpieczona
zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia
zgonu dziecka.
Zasiłek opiekuńczy

Przysługuje ubezpieczonemu, który został zwolniony od
wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego
sprawowania opieki nad:



zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 (max. 60 dni w roku),
chorym dzieckiem w wieku do lat 14 (max. 60 dni w roku),
innym chorym członkiem rodziny (max. 14 dni w roku).

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie
ma innych członków rodziny mogących zapewnić
opiekę.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80%
wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru
zasiłku.
Świadczenie rehabilitacyjne

Przysługuje ubezpieczonemu, który po okresie pobierania zasiłku
chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub
rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje przez
okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż przez
12 miesięcy.

Świadczenie nie przysługuje osobie uprawnionej do: emerytury lub renty
z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku
przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego albo urlopu na
poratowanie zdrowia.

Przez pierwszych 90 dni świadczenie wypłacane jest w wysokości 90%
wynagrodzenia lub przychodu, które stanowiło podstawę wymiaru
zasiłku chorobowego, potem 75%.

Jeśli niezdolność do pracy przypada na okres ciąży (świadczenie
rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego) oraz gdy niezdolność do
pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową (świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia
wypadkowego) - w wysokości 100% tego wynagrodzenia.
Zasiłek wyrównawczy

Przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze
zmniejszoną sprawnością do pracy, którego wynagrodzenie
uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji
zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej
pracy.

Zasiłek wyrównawczy przysługuje wówczas przez okres
rehabilitacji, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Zasiłek
nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z
tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym
miesięcznym wynagrodzeniem za okres 12 miesięcy
kalendarzowych poprzedzających rehabilitację a
wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy z
obniżonym wynagrodzeniem.
Zasiłek pogrzebowy
PRZYSŁUGUJE w razie śmierci:





ubezpieczonego (pracującego),
osoby pobierającej emeryturę lub rentę,
osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do
emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i
pobierania,
osoby pobierającej zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne,
zasiłek macierzyński,
członka rodziny.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty
pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje także pracodawcy,
domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, kościołowi lub
związku wyznaniowemu - jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 200% przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci
osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.
RENTY
Renty z tytułu niezdolności do
pracy

Przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:




jest niezdolny do pracy,
ma wymagany do uzyskania renty okres składkowy i nieskładkowy,
niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia)
lub nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego) albo nie
później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do
pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu.
Rodzaje rent z tyt. niezdolności do pracy:

Renta stała - przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą. (100%
kwota bazowa przeciętnego wynagrodzenia)

Renta okresowa - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres
wskazany w decyzji organu rentowego. (75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy)

Renta szkoleniowa - jeśli ubezpieczony spełni warunki wymagane do przyznania renty z tytułu
niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze
względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, może otrzymać rentę
szkoleniową. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Na wniosek starosty istnieje możliwość
przedłużenia tego okresu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego o dalsze 30
miesięcy. (75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy)
Świadczenia z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych

Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej mają zastosowanie następujące
świadczenia:









zasiłek chorobowy,
świadczenie rehabilitacyjne,
zasiłek wyrównawczy,
jednorazowe odszkodowanie,
renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,
renta rodzinna,
dodatek pielęgnacyjny,
dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,
pokrycie kosztów leczenia, w szczególności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu jeżeli wyłączną
przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów
dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek
rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w
stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych
przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Regulacja ta nie dotyczy
członków rodziny ubezpieczonego, którzy w takich przypadkach zachowują prawo do
świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.

Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego
lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje jednorazowe odszkodowanie (Od 1
kwietnia 2007 r. jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego
wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu).
Renta rodzinna
PRZYSŁUGUJE:

Uprawnionym członkom rodziny osoby ubezpieczonej, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

Do renty rodzinnej mają prawo dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione:

do ukończenia 16 roku życia lub 25 roku życia jeśli się uczą,

bez względu na wiek jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed 16 rokiem życia lub w czasie nauki w szkole do ukończenia
25 roku życia,

wyjątkowo jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do
zakończenia tego roku studiów.

Prawo do renty rodzinnej mają także wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem
pełnoletniości, jeżeli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią
ubezpieczonego, chyba że śmierć była następstwem wypadku. Prawo to przysługuje gdy nie mają prawa do renty po zmarłych
rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo zmarły ubezpieczony lub jego małżonek był ich
opiekunem ustanowionym przez sąd.

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje
co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 roku
życia, a jeżeli uczą się 18 roku życia lub są całkowicie niezdolne do pracy.

Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty
rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków wymaganych od wdowy, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego
strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową.

Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania a ponadto
spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca (dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania małoletnich osób).

Wysokość renty rodzinnej wynosi:



dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (renty z tyt. całkowitej niezdolności do pracy),
dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia,
dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych
częściach między uprawnionych.

Od 1 marca 2006 r. najniższa renta rodzinna wynosi 597,46 zł, a dodatek dla sieroty zupełnej 287,93 zł.
Renta socjalna

Od 1 października 2003 r. organem przyznającym i wypłacającym renty socjalne jest właściwa jednostka
organizacyjna ZUS-u. W szczególnych przypadkach renta ta jest wypłacana także przez inne organy emerytalnorentowe, np. KRUS.

Renta socjalna jest świadczeniem, którego przyznanie jest uzależnione od zamieszkania osoby uprawnionej na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo do tej renty przysługuje:


osobom posiadającym obywatelstwo polskie zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie: zezwolenia na
osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie
na czas oznaczony, zgody na pobyt tolerowany, w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy.

Renta socjalna przysługuje osobie, która jest pełnoletnia oraz jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu
naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18. roku życia albo w trakcie nauki w
szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25. roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub
aspirantury naukowej. Renta socjalna przysługuje zatem wyłącznie osobie, która osiągnęła pełnoletniość i która
jest całkowicie niezdolna do pracy.

Renta socjalna nie przysługuje jednak osobie, która:






ma ustalone prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej, renty strukturalnej, świadczenia
przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego,
pobiera świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,
jest tymczasowo aresztowana albo odbywa karę pozbawienia wolności,
ma ustalone prawo do renty rodzinnej (części renty), w wysokości przekraczającej 200% kwoty najniższej renty z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy,
jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych
przekraczających 5 ha przeliczeniowych lub - jako współwłaściciel - ma udział w takiej nieruchomości.
Renta socjalna przyznawana jest w stałej wysokości, wynoszącej 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy.
EMERYTURY
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określiła inne zasady nabywania
prawa do emerytury oraz obliczania jej wysokości dla osób urodzonych
przed i po 1949 r.
Osobom urodzonym przed 1949 r. emerytura ustalana obecnie (i
w latach następnych) przysługuje po udowodnieniu:

odpowiednio długiego okresu składkowego i okresu nieskładkowego (20 lat
kobiety i 25 lat mężczyźni), ponadto okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać
1/3 udowodnionych okresów składkowych)
oraz

osiąganego wynagrodzenia, od którego została opłacona składka na
ubezpieczenie społeczne i na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Osobom urodzonym po 1948 r. ZUS obliczy emeryturę według
nowych zasad. Prawo do tej emerytury nie będzie uzależnione od
długości przebytych okresów ubezpieczenia.
Emerytura będzie przysługiwała po osiągnięciu wieku: kobiecie - od 60,
a mężczyźnie - od 65 roku życia.
Emerytura na zasadach
dotychczasowych


Wysokość emerytury ustalanej według dotychczasowych zasad uzależniona jest od następujących
składników:

podstawy wymiaru (na podstawie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat
poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Ubezpieczony
może również wskazać do ustalenia podstawy wymiaru okres 20 lat kalendarzowych dowolnie
wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu),

kwoty bazowej, obowiązującej w momencie powstania prawa do świadczenia (Kwota bazowa
stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia w gosp. narodowej, pomniejszonego o potrącone od
ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne. Jest ona ustalana corocznie i obowiązuje
od 1 marca do końca lutego następnego roku kalendarzowego - od 1.03.2007 r. do 28.02.2008
kwota bazowa wynosiła 2059,92 zł),

uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego,
Wysokość emerytury na zasadach dotychczasowych jest sumą:
 24% kwoty bazowej,
 po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych
miesięcy,
 po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych
miesięcy.
Wysokość emerytury na
nowych zasadach

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do emerytury według nowych
zasad niezależnie od faktu przystąpienia lub nieprzystąpienia do jednego z otwartych funduszy
emerytalnych. Jedynym warunkiem jest osiągnięcie minimalnego wieku emerytalnego
wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Prawo do
emerytury według nowych zasad nie jest uzależnione od udowodnienia określonego
minimalnego okresu ubezpieczenia (wg starych zasad suma okresu składkowego i
nieskładkowego wynosić winna minimum 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku
mężczyzn).

Podstawą obliczenia emerytury według nowych zasad jest zwaloryzowany kapitał początkowy
ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. powiększony o zwaloryzowane kwoty comiesięcznych
składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za
okres od 1 stycznia 1999 r. Comiesięczna emerytura stanowić będzie równowartość
zgromadzonej na koncie ubezpieczonego kwoty (sumy powyższych dwóch kwot) podzielonej
przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na
emeryturę danego ubezpieczonego.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę zostanie wyrażony w latach i miesiącach.
Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w
których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Przekroczenie tej liczby miesięcy nie
będzie miało żadnego wpływu na wysokość i zasady waloryzacji pobieranego później
świadczenia.

Średnie dalsze trwanie życia jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet. Dane nt. dalszego
trwania życia są publikowane corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca.
Tablice te będą podstawą do przyznawania emerytur na wnioski ubezpieczonych zgłoszone
od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.
Bibliografia
 Notatki
z ćwiczeń Polityki Społecznej