PEDAGOGICZNE ZAGROŻENIA MEDIALNE WPŁYW MEDIÓW NA KREOWANIE FAŁSZYWEGO OBRAZU SIEBIE I ŚWIATA

MEDIA

inaczej środki masowego przekazu lub mass media

to przekaźniki informacji i środki komunikacji ______________________________________________________________ W węższym znaczeniu media to: W szerszym znaczeniu media to:

telewizja * radio * prasa * Internet książka * film * plakat

Media wpływają na powstanie u ich odbiorcy zmian w sferze intelektualnej emocjonalnej społecznej Tematyka ta od zawsze interesowała psychologów.

Traktują oni jednostkę jako podmiot badający rzeczywistość . To jak człowiek myśli i jak się zachowuje zależy od informacji, które zostały zakodowane wewnątrz - w jego pamięci oraz od sygnałów jakie docierają z zewnątrz .

Informacje są stale przetwarzane, dzięki czemu człowiek porządkuje swoją wiedzę o sobie i o świecie.

Właśnie te – docierające z zewnątrz informacje – decydują o ludzkim zachowaniu i działaniu .

Co więcej – rozbieżności pomiędzy tym co człowiek wie, a tym co do niego dociera z zewnątrz – - rodzą emocje i siły motywacyjne .* ___________________________________________________ *J. Kozielecki, Koncepcje psychologiczne człowieka, Warszawa 1980.

W swej pracy zajęłam się ludźmi młodymi, w wieku szkolnym, gdyż uważam, że to właśnie dzieci i młodzież w okresie dojrzewania są najbardziej narażone na skutki negatywnych oddziaływań mediów.

Oczywiście te negatywne skutki dotyczą dziś wszystkich . Również dorosłych.

Jednakże to właśnie rozwijająca i nieukształtowana jeszcze psychika najsilniej wchłania wszelkie wpływy z zewnątrz najszybciej i – zarówno pozytywne , jak i negatywne .

przyjaźń akceptacja rówieśników uznanie i szacunek uwaga dorosłych szkoła bunt i chęć bycia dorosłym nadwrażliwość emocjonalna wygląd zewnętrzny seksualność i atrakcyjność samotność przyszłość

CZY MEDIA TO SAMO ZŁO?

ZALETY

- szybszy obieg informacji i coraz świeższe aktualności - rozrywka - relaks - poprawa samopoczucia - rozwijanie zainteresowań - podnoszenie kultury - pobudzanie do uczestnictwa w kulturze i do tworzenia - prezentowanie wzorów i ideałów osobowych

WADY

- dezorientacja na skutek zalewu informacji i treści, - ogłupienie, osłabienie aktywności - pozory doinformowania - rozleniwienie - bezmyślne spędzanie czasu wolnego - jałowa rozrywka, osłabiająca przeżywanie realnych wydarzeń - przedstawianie wydarzeń w krzywym zwierciadle - pozory posiadania wiedzy - odchodzenie od kontaktu z nauką i sztuką, - zamiast książki – adaptacja filmu - sprawianie wrażenia łatwości np. tworzenia - wzorce przyjmowane bezkrytycznie - propagowanie konsumpcyjnych wzorców życia - propagowanie konformizmu i wygodnictwa - poznanie odległych kultur i społeczności - budzenie pragnienia wygodnego życia - kształtowanie postawy egoistycznej - pogłębianie izolacji nawet od rodziny - zachwyt dla twardzieli, brutalnych typów ludzkich ___________________________________________________ *J. Gajda, Media w edukacji,Impuls, Kraków 2007.

Media w edukacji:

- upoglądowienie procesu nauczania - umożliwienie nauczania wielokodowego – działającego na wiele zmysłów - pobudzanie zainteresowań i aktywności - utrwalanie wiadomości i umiejętności - rozwijanie twórczego myślenia – pobudzanie kreatywności Korzystanie z mediów w sposób racjonalny i rozmyślny przynosi wiele korzyści. Niestety rzadko użytkownicy środków masowego przekazu stosują mediów. Co więcej – również twórcy zawartości kanałów telewizyjnych, o Internecie nie mówiąc – nie czują żadnej odpowiedzialności za odbiorcę i umiar w korzystaniu z użytkownika .

Praktyka dowiodła, że również wielki entuzjazm z jakim powitano środki medialne w szkołach, okazał się przesadzony. Głównym powodem jest brak przygotowania nauczycieli do wykorzystywania nowych mediów w praktyce edukacyjnej.

Ile czasu spędza przed telewizorem nastolatek w wieku od 11-18 lat?

2 godziny dziennie 73% 3 godziny dziennie 33% 4 godziny dziennie uczniowie gimnazjum 26 % Seriale 29 % Sport i teledyski Radio 2 h dziennie 25 % Prasa codzienna w ogóle nie czyta 40 % Prasa dla młodzieży 3 % Internet codziennie 33 % Internet 1 - 2 h dziennie 40 % Wiadomości 29 % Internet 2 - 4 h dziennie 35 % Filmy oznaczone czerwonym znaczkiem 14 % gimnazjalistów Brak Internetu 20 % Internet więcej niż 4 h 22 % _____________________________________________________________ *Badanie zostało przeprowadzone w marcu i kwietniu 2006 r. przez PBS DGA Sp. z o.o. na zlecenie Canal+ Cyfrowy na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie (osoby w wieku 11-18 lat).

Zadaniem mediów według uczniów to prezentowanie: Korzyści wynikające z kontaktów z mediami

Rozrywki 72 % „z mediów nie można się niczego przydatnego nauczyć” 0 % wiedzę o przyrodzie czerpie z mediów 20 % Filmów 56 % Muzyki 45 % Informacji dot. rozrywki, sportu, zdrowia, mody, urody 36 % wiedzę związaną z szeroko pojętą kulturą i religią 10 % wiedzę z programów edukacyjnych młodzież w wieku 11-13 lat deklaruje chęć oglądania „reklamy – są fajniejsze niż reszta programów” prawie 100 % _____________________________________________________________ *Badanie zostało przeprowadzone w marcu i kwietniu 2006 r. przez PBS DGA Sp. z o.o. na zlecenie Canal+ Cyfrowy na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie (osoby w wieku 11-18 lat).

Młodzież pozbawiona oparcia w dorosłych szuka rozwiązania swoich problemów w mediach . Media to sposób na nudę, na problem z chłopakiem / dziewczyną, sposób na trudne zadanie domowe. Internet to sposób na zawieranie znajomości, rozmowy o problemach, nawet na przyjaźnie i miłość.

Media to sposób na uczieczkę od zapracowanych, nigdy nie mających czasu rodziców, ich pretensje i wygórowane oczekiwania.

Czy jednak media są pomocne ?

Czy traktują młodych ludzi poważnie ?

Czy traktują poważnie ich problemy i bolączki ?

Czy podsuwają młodym ludziom racjonalne metody radzenia sobie z problemami okresu dojrzewania ?

WZORCE OSOBOWE

Od stuleci ludzie kształtują modelowe postacie , wzorce osobowe, określające zarówno cechy wyglądu jak i charakteru .

Człowiek od zarania dziejów tworzył takie wzorce, aby się do nich porównywać , a dzięki temu oceniać swoje zdolności, wygląd, aby uzyskać trafny obraz siebie.* Media są bogatym źródłem takich wzorców, jednak odbierają młodemu człowiekowi kontrolę nad tym z kim ma się porównywać .

Lansowane ideały osobowe są bardzo odmienne od tego, jakie wyobrażenia o sobie ma człowiek, ponieważ skazuje się go cały czas na porównywanie się z ideałem . To zaś nie daje szansy aby podnieść własną samoocenę.

____________________________________________ *E.Aronson, Psychologia i życie, serce i umysł, Poznań 1998.

Niebagatelną rolę odgrywa tu prasa młodzieżowa .

Zalew prasy wzorowanej na zachodnich wzorcach zepchnął na margines polskie tytuły czasopism, takie jak choćby Filipinka czy Jestem. Najpopularniejszą prasą jest obecnie

Bravo

,

Bravo Girl

,

Dziewczyna

czy

Popcorn

.

Głównymi tematami poruszanymi w tych czasopismach to przede wszystkim aktualności z życia gwiazd muzyki i filmu . Zastrzeżenia budzi tu nie tyle jakość prezentowanych przez owych idoli dzieł, co ich zagmatwane życie osobiste, pełne skandali i ekscesów, narkotyków i alkoholu. W wywiadach rzadko czytamy coś o ciężkiej pracy i wysiłku, pracy nad własnym talentem, poszukiwaniu własnej drogi artystycznej. Tematem tych rozmów są skandale, pieniądze i różne ekstrawagancje.

Prasa młodzieżowa lansuje tym samym konsekwencji.

model życia , w którym najważniejsze to mieć kupić modne auto i najnowszą komórkę, a potem cieszyć się do woli seksem bez , zaistnieć, wybić się, nawet kosztem drugiego człowieka, zrobić karierę, bez wysiłku i pracy,

Media prasowe, jak pisze Irena Zielińska stosują system S-M-S, budowany na dozowanej eskalacji trzech aktywności: Sensacji , Muzyki i Seksu . Są to obszary o szczególnym oddziaływaniu na młodego człowieka, a użyte w środkach przekazu powodują chaos w dziedzinie wartości i odwracają uwagę od istotnych problemów młodych ludzi. System ten działa wyjątkowo skutecznie, gdy wymienione składniki występują jednocześnie. Zdaniem I. Zielińskiej, jeżeli do tego doda się dużą podatność na wpływy w okresie dojrzewania młodzieży, skuteczność jest tym większa.

Randka on line* David, 18 lat

Umawianie się przez Internet nadaje sens mojemu życiu. Flirtuję w sieci, kiedy tylko mam czas. Pomyślcie można być, kim się chce - czarującym księciem lub wygadanym luzakiem. I jeszcze ta ciekawość, kto tak naprawdę siedzi po drugiej stronie. To mnie kręci! Grrrau... No to lecę do kompa.

Dotknięta - Dori, 19 lat* Byłam dzieckiem. On mówił, że to, co zrobimy, będzie naszym sekretem, że mamę kocha inaczej, a mnie... właśnie w taki sposób. I że jemu jest przyjemnie. Przekonywał, że to nic złego. I właśnie za to, co robimy, bardzo mnie kocha... Był delikatny, nigdy nic nie bolało. Dotykał mnie, gdy zostawaliśmy sami. Po wszystkim, w nocy, zsikałam się do łóżka. Zasypiałam w mokrej pościeli, trzęsąc się z zimna. Wstydziłam się, ale nie tego, co on ze mną robił, tylko... że się zsikałam. Jak dzieciak! A miałam przecież 7 lat.

____________________________________________ *Dziewczyna, Numer 04/06 z dnia 24.03.2006.

Sama jak palec* Smutna :(:(

hej.mam problem.zakochalam sie w chlopaku z mojej klasy .on bardzo mi sie podoba. wczoraj dowiedzialam sie od niego ze jestem naj fajniejsza dziewczyna w klasie i ze bardzo mnie lubi. miesiac temu nappisal mi rowiniez ze jestem jego przyjaciolka.to cos mnie ucieszylo. dlatego chcialabym z nim chodzic .niestety jemu podobaja sie takie laski z 6 klasy beata i michalina. wczoraj bylam tez z patrykiem (tym co mi sie pododba)na dworzu i gralismy w kosza i w ogole nosilam sobie jego czapke na glowie(on ikomu nie daje swojej czapki)bylo milo ale nie wiem jak go bardziej do siebie przyciagnac zeby chcial ze mna chodzic!!!!!!!!!! Pomozcia pliska

ROZRYWKA

Media popularyzują wzorce zachowań cechujące się nadmiernym eksponowaniem wartości zabawy, rozrywki, nieograniczonej wolności, łatwego sukcesu – jednym słowem tworzą swoisty „ kult młodości ”.

Jednocześnie unikają one tematów głębszych czy egzystencjalnych przemijaniem, samorealizacją, byciem z innymi. Pomija się problemy ważne, istotne, kształtując nierealną wizję świata bez bólu, cierpienia, śmierci.

, związanych z Taki wzorzec życia nie tylko nie pomaga człowiekowi żyć, ale wręcz utrudnia mu egzystencję, tworząc obraz sprzeczny z szarą, zwykłą codziennością . Telewizja podsuwa młodym ludziom krzykliwy, kolorowy obraz życia, jednocześnie dowodząc:

tak właśnie może wyglądać twoje życie ! tak musi wyglądać ! a jeśli nie wygląda... cóż widocznie za mało się starasz...

____________________________________________ *E.Aronson, Psychologia i życie, serce i umysł, Poznań 1998.

Przykładem na to jak wzorce medialne wpływają na młodzież niech będą badania Danuty Madeja i Bożeny Kapuśniak - nauczycielek Zespołu Szkół Techniczno-Ekonomicznych w Skawinie, które przeprowadziły wśród uczniów szkoły podstawowej ankietę, pod tytułem:

KTO NAJBARDZIEJ CI IMPONUJE?

Kto najbardziej Ci imponuje?

1. sportowcy (głównie chłopcy) 2. artyści (głównie dziewczęta) 3. rówieśnicy 4. rodzice Co najczęściej wzbudza twój podziw?

1. umiejętność radzenia sobie w życiu 2. sprawność fizyczna 3. uroda 4. wiedza Na co wydałbyś zaoszczędzone pieniądze?

1. ubranie 2. telefony komórkowe 3. wyjście do dyskoteki 4. płyta, książka Jakie uczucia budzi w was osoba, która imponuje?

1. podziw 2. motywację do pracy nad sobą w myśl zasady "Chcę być taki, jak mój idol” Wartości najważniejsze: 1. szczerość 2. dobro rodziny 3. praca i nauka 4. szacunek dla drugiej osoby Wartości najmniej ważne: 1. wiara 2. zdrowie 3. pieniądze i dobra materialne

W podsumowaniu tych badań autorki podsumowały: Od kilkunastu lat możemy obserwować proces przewartościowania autorytetów oraz zmianę kierunków i miejsc ich poszukiwania.

Obecnie młodzi ludzie poszukują wzorców w telewizji i kierują się aktualną modą . Nie dostrzegają natomiast autorytetów blisko siebie, w swoim otoczeniu.

Najmniej popularne są wartości duchowe , natomiast na pierwszym miejscu stawia się wartości materialne.

A przecież zasadnicza reguła wychowawcza mówi, że młodym ludziom łatwiej jest wcielać w życie pozytywne wzorce, jeśli zachowania dorosłych nie są sprzeczne z głoszonymi przez nich zasadami . Jeśli jest przeciwnie, prowadzi to do poczucia zagubienia we współczesnym świecie. i niepewności młodych ludzi

NATŁOK INFORMACJI

Media serwują tak wiele informacji i w takim tempie, że młody człowiek nie jest w stanie jej przyswoić ani przeanalizować. Specjaliści od aktualności selekcjonują materiały w taki sposób, aby było szybko, dużo i kolorowo.

Rodzi to niebezpieczeństwo manipulacji odbiorcą jest to manipulacja nieuświadomiona. , a w przypadku przekazu wiadomości O ile w przypadku np. reklam widz zdaje sobie sprawę, że autorowi jakiegoś przekazu chodzi o wywołanie w widzu konkretnych wrażeń i nastawienia, o tyle w przypadku informacji widz nie tylko nie zapamiętuje informacji, ale też nie do końca je sobie uświadamia, dostrzegając czasem jedynie oderwane od siebie obrazy oraz słysząc strzępki wiadomości.

Dążenie do zwiększenia oglądalności programów skłania do prezentowania scen przemocy, tragicznych wydarzeń, konfliktów, co w konsekwencji może prowadzić do zmian w społecznym postrzeganiu świata .

Działa tu zasada „skąpca poznawczego” – to rozpoznaję co znam. W ten sposób media pokazują świat pełen przemocy , negatywny, prezentują ludzi jako złych i agresywnych .

INTERNETOWA TOŻSAMOŚĆ

Internet i zawierające się w nim możliwości nawiązania kontaktu czy zaistnienia w jakiejś grupie są już dziś ogólnie dostępne i zawsze pod ręką. W formie chatów , grup dyskusyjnych oraz komunikatorów .

Ułatwiają kontakt i zawieranie znajomości.

Patricia Wallace w swojej książce Psychologia Internetu pisze, że każdy z nas robi wrażenie . W nowej szkole, w nowej pracy, na imprezie, w autobusie wywieramy wrażenie na osobach, z którymi się stykamy. Jeśli zależy nam na tym, aby jego efekt był pozytywny, musimy spełnić pewne warunki: - należy być czystym i zadbanym, - dobrze ubranym, - niezbędny jest uśmiech, - zdecydowany uścisk dłoni, - opanowanie gestów, - płynna mowa itd.

W sieci wszystkie te bodźce i sygnały są zbędne . W momencie, kiedy stykamy się z innymi ludźmi używając do tego celu tylko klawiatury, jedyne wrażenie jakie robimy dotyczy oceny tego co piszemy i tego w jaki sposób potrafimy się za pomocą słów zaprezentować.

Młodzi ludzie niepewni siebie, czasem zakompleksieni, zagubieni, potrafią budować sobie w sieci zupełnie inną tożsamość – sztuczną, ale bardziej atrakcyjną , która cieszy się sympatią , a nawet podziwem .

Stwarzają sobie wymarzoną osobowość, która daje im namiastkę satysfakcji z obcowania z ludźmi .

Zdarza się, że młody człowiek przenosi całą swą uwagę na środowisko osób, wśród których czuje się lepiej, czuje się akceptowany i lubiany. To środowisko może się stać cenniejszym niż środowisko realne, to w którym fizycznie żyje. Wynika to z prostej przyczyny : – lubimy to co sprawia nam przyjemność – unikamy tego co jest przykre.

Młody człowiek uzależnia się od wirtualnej rzeczywistości, bo przecież szara codzienność nie może równać się z tym kolorowym światem, w którym jest szczęśliwy i który daje mu to czego potrzebuje. To z kolei prowadzi do izolacji i zatracania własnej, realnej tożsamości .

Jaś nie chce być już Jasiem z VII b . Woli być maximusem15 .

KONSEKWENCJE

Konsekwencją negatywnego oddziaływania mediów na młodych ludzi, jest – jak mówi tytuł tej prezentacji – kreowanie fałszywego obrazu siebie i świata .

Nieodpowiedzialne i nieracjonalne korzystanie z mediów zniekształca obraz świata, wypacza gusta, narzuca negatywne wzorce, manipulują odbiorcą.

Młodzi ludzie podążają na oślep za lansowanymi wzorcami, pragną życia takiego jakim je przedstawiają telewizja i gazety.

W ten sposób kształtują się postawy konsumpcyjne i konformistyczne .

Młodzi ludzie chcą osiągać cele bez trudu i pracy , tak jak to się dzieje w przypadku ich idoli, a kiedy to się nie udaje popadają w depresję lub rodzi się w nich agresja i złość .

Należy pamiętać, że młodzież w okresie dojrzewania nie rozumie zmian i procesów jakie zachodzą w ich ciałach i umysłach .

Ta ogromna sprzeczność pomiędzy tym jak się postrzegają, a tym co lansują media powoduje u nich szereg negatywnych reakcji.

strach i niepewność poczucie zagubienia bunt agresję

całkowite odrzucenie norm i zasad

kompleksy

unikanie kontaktów i alienacja

bezkrytyczne naśladownictwo idoli aż po narażenie zdrowia i życia

myśli samobójcze

Photoshop Photoshop

Młodzi ludzie, którzy do końca sami nie wiedzą, czy chcą być dorośli czy jednak chcą pozostać dziećmi wymagającymi uwagi i opieki dorosłych.

W tym chaosie jakim jest okres dorastania podejmują próby radzenia sobie z trapiącymi ich problemami, które czasem kończą się dla nich samych tragicznie.

6-letni kulturysta wielbiciel Chucka Norrisa anoreksja

Konsekwencją negatywnego oddziaływania mediów, a szczególnie lansowania wzorców osobowych jest też całkowite odrzucenie norm społecznych i obyczajowych .

Jeśli młodzież nie potrafi lub nie chce podporządkować się ogólnemu nurtowi, kiedy ucieka od wzorca idealnego piękna, wówczas kieruje się na przeciwny biegun stylistyki . W skrajnych przypadkach jest to wręcz celowe oszpecanie się niezliczonej ilości kolczyków.

, kreowanie się na mroczne postacie, umieszczanie na twarzy tatułaży i Stroje są najczęściej krzykliwe, makijaże ostre. Symbolika nawiązuje do negatywnych znaczeń i wydarzeń. Popularne symbole akceptowane przez społeczeństwo używane są odwrotnie, aby pokazać pogardę dla nich i instytucji, które się nimi posługują, np. odwrócony krzyż.

W N I O S K I

Należy przede wszystkim edukować młodzież w zakresie racjonalnego korzystania z mediów , bezkrytycznego kopiowania wzorców oraz zagrożeń płynących z negatywnego oddziaływania środków medialnych .

Podstawą takich działań jest przede wszystkim: * Prowadzenie lekcji w szkole na temat szkodliwego oddziaływania mediów , na temat uzależnień , a przede wszystkim pogadanek na temat racjonalnego korzystania z mediów .

* Należy również szkolić rodziców w tym zakresie. Należy uświadamiać dorosłym , iż to, że dziecko spędza długie godziny przed komputerem, grając bądź surfując po sieci nie znaczy, że jest bezpieczne . Natomiast nadzór nad tym, z czym dziecko styka się w Internecie musi sprowadzać się do rzeczywistej kontroli, a przede wszystkim świadomości rodziców na temat istnienia tych zagrożeń.

* To oni powinni Należy również w większym stopniu szkolić nauczycieli podsuwać uczniom sposoby wykorzystywania mediów , aby potrafili oni wykorzystywać nowe media w procesie edukacji.

jako narzędzi do projektowania graficznego zadań oraz korzystania z komputera w sposób kreatywny.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Bibliografia: 1. Elliot Aronson, Psychologia i życie, serce i umysł, Poznań 1998.

2. Józef Kozielecki, Koncepcje psychologiczne człowieka, Warszawa 1980.

3. Dziewczyna, Numer 04/06 z dnia 24.03.2006.

4. Janusz Gajda, Media w edukacji, Impuls, Kraków 2007.

5. Byron Reeves, Clifford Nass, Media i ludzie, PIW, Warszawa 2000.

6. Piotr Tomasz Nowakowski, Fast food dla mózgu, Wyd. Maternus, 2002.

7. Patricia Wallace, Psychologia Internetu,