شخصیت چیست؟ شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری ، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز میسازد . شخصیت
Download ReportTranscript شخصیت چیست؟ شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری ، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز میسازد . شخصیت
شخصیت چیست؟ شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز میسازد .شخصیت ،سرچشمه درونی دارد و در طول حیات ،تقریبا ً پایدار باقی میماند. روانشناسان شخصیت ،ویژگیهای یگانه افراد و نیز مشابهتها بین گروههایی از افراد را مورد مطالعه قرار میدهند. ویژگیهای شخصیت شخصیت ،سازمان یافته و سازگار است. شخصیت ،هر چند پدیدهای روانی است امّا تحت تاثیر فرایندها و نیازهای بیولوژیک قرار دارد. شخصیت باعث پدیدآمدن رفتارها میگردد. شخصیت از طریق افکار ،احساسات ،رفتارها و بسیاری چیزهای دیگر نمود مییابد. مطالعه شخصیت روشهای چندی برای مطالعه شخصیت وجود دارد .هر روش دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است: روشهای تجربی .در این روشها پژوهشگر متغیرهای مورد نظرش را کنترل و دستکاری میکند و نتایج را میسنجد .این علمیترین روش تحقیق است ،ا ّما پژوهشهای تجربی، هنگامی که مطالعه جنبههایی از شخصیت نظیر انگیزهها ،هیجانات و تمایالت مورد نظر باشد، ممکن است بسیار پیچیده باشد. مطالعات موردی و روشهای خود-گزارشی .این روش بر تحلیل عمیق فرد و همچنین اطالعات فراهم شده از فرد تکیه دارد .مطالعات موردی به شدّت وابسته به تفسیر مشاهده کننده است در حالی که روشهای خود-گزارشی به حافظه فرد مورد نظر بستگی دارد .به این دلیل ،این روشها بسیار ذهنی هستند و تعمیم یافتهها به جامعهای بزرگتر دشوار است. تحقیقات بالینی .این روش بر اطالعات جمعآوری شده از بیماران بستری ،در طول دوره درمان تکیه دارد .بسیاری از نظریههای مربوط به شخصیت بر پایه این نوع پژوهش قرار دارد ا ّما به دلیل آن که موضوعات تحقیق ،منحصر به فرد و نشانگر رفتار نابهنجار هستند ،این تحقیق بسیار ذهنی است و تعمیم آن دشوار است. نظریههای شخصیت نظریههای بیولوژیک -رویکردهای بیولوژیک ،عوامل ژنتیکی را مسئول شخصیت میشناسند .پژوهشهایی که بر روی وراثت به عمل آمده ،وجود ارتباط بین عوامل ژنتیکی و ویژگیهای شخصیتی را نشان میدهد .یکی از معروفترین نظریهپردازان بیولوژیک ،هانس آیز ِنک است که بین جنبههای شخصیتی و فرایندهای بیولوژیک ارتباط برقرار کرد .برای مثال ،آیزنک چنین عنوان کرد که افراد درونگرا دارای تحریک مغزی باالیی هستند و این امر آنها را به سوی اجتناب از تحریک هدایت میکند .از سوی دیگر ،آیزنک عقیده داشت که برونگراها دارای تحریک مغزی کمی هستند و این امر باعث میشود که به دنبال تجربیات تحریکی بروند. نظریههای رفتاری -نظریههای رفتاری ،شخصیت را حاصل تعامل بین فرد و محیط میدانند .نظریهپردازان رفتاری ،به مطالعه رفتارهای قابل مشاهده و اندازهپذیر میپردازند و نظریههایی که افکار و احساسات درونی را به حساب میآورند ،رد میکنند .اسکینر و آلبرت بندورا از جمله نظریهپردازان رفتاری هستند. نظریههای روان پویشی -نظریههای روانپویشی شخصیت به شدّت تحت تأثیر کارهای زیگموند فروید است و بر تأثیر ذهن ناهشیار (ناخودآگاه) و تجربیات کودکی بر روی شخصیت تأکید دارد .نظریههای روانپویشی شامل «نظریه مرحله روانی-جنسی» فروید و «مراحل رشد روانی-اجتماعی» اریکسون است. فروید عقیده داشت که سه مؤلفه سازنده شخصیت عبارتند از نهاد ،خود و فراخود. نهاد ،مسئول کلیه نیازها و امیال است در حالی که فراخود ،مسئول اخالقیات و ایدهآلها میباشد .و خود ،بین درخواستهای نهاد ،فراخود و واقعیت در نوسان است. اریکسون عقیده داشت که شخصیت در طی یک سری از مراحل پیشرفت میکند و در هر مرحله برخی تناقضها بروز میکند .موفقیت در هر مرحله به غلبه موفقیتآمیز بر این تناقضها بستگی دارد. نظریههای انسانگرایانه -نظریههای انسانگرایانه بر اهمیت اراده آزاد و تجربیات فردی در رشد شخصیت تأکید دارد .این نظریه پردازان بر مفهوم خود-شکوفایی که نیازی فطری برای رشد شخصی است تأکید مینمایند .از جمله این نظریهپردازان میتوان به کارل راجرز و آبراهام مزلو اشاره کرد. وجوه اشتراک و افتراق نظریههای شخصیت در بعضی از این نظریهها اهمیت فراوان به ضمیر ناخودآگاه داده شده است و پیروان آن معتقدند که آدمی از انگیزههای واقعی رفتار و اعمال خود بی اطالع است ،زیرا آنها در شعور باطن یا ناخودآگاه هستند .در نظریههای دیگر ، ناخودآگاه مورد انکار است ،یا کم اهمیت است و یا این که تاثیرش فقط در افراد نابهنجار مورد قبول است .در این نظریهها خود آگاه حاکم بر رفتار آدمی دانسته شده است .نظریات فروید و یونگ و ماری جزو دسته اول و نظریه آسپرت متعلق به دسته دوم است .نظریههایی هستند که اهمیت فراوان به تاریخ زندگی و به دوران کودکی میدهند و هر کس را بنده و اسیر گذشته خود میپندارند و نظریههای دیگر آدمی را از قید گذشته آزاد ساخته ،حال و آینده و گرایش به سوی غایت و غرض را در رفتار او موثر میدانند ،یا این که چگونگی هر عمل را وابسته به محیط خارجی و میدانی میپندارند که شخص در موقع اجرای آن عمل در آن محیط یا میدان قرار گرفته است. نظریه رسمی در برابر نظریههای شخصی همه ما انسانها تصوری از مفهوم شخصیت داریم و از پیش فرضهای معینی درباره شخصیت افرادی که با آنها در تعامل هستیم برخورداریم .عالوه بر این برداشتهایی نیز درباره ماهیت کلی انسان داریم .برای مثال ممکن است معتقد باشیم که همه انسانها ذاتا خوب هستند و یا برعکس .این پیش فرضها یا برداشتها همان نظریات شخصی هستند که بر اساس اطالعات حاصل از ادراک رفتارهای اطرافیان شکل میگیرند و در واقع برمشاهده رفتار دیگران مبتنی هستند .نظریههای شخصی در مورد انسان و شخصیت با توجه به آنکه حاصل مشاهدات هستند همانند نظریههای رسمی (علمی) هستند ولی با وجود این با آنها تفاوتهای بارز دارند .نظریههای رسمی حاصل دادههای مشاهدات روی تعداد زیادی از افراد با ویژگیهای مختلف هستند و از پشتوانه اطالعاتی وسیعتری برخوردار هستند .در کنار نظریات شخصی حاصل دید شخصی و ذهنی خودمان است ،در صورتی که یک نظریه شخصیت رسمی حاصل مشاهدات عینی و بیطرفانه است و در واقع از عینیت بیشتری برخوردار است. از طرف دیگر نظریههای رسمی از سوی کسانی که وضع کننده آن نظریه نیستند ،پیوسته مورد آزمون قرار میگیرند ،حمایت میشوند ،اصالح میشوند .و یا کنار گذاشته میشوند .اما در نظریههای شخصی چنین موضوعی صادق نیست .تفاوت بین نظریههای شخصی و رسمی همیشه آن گونه که مطرح شد ،روشن و بارز نیست .چنین مطرح شده است که نظریه پردازان شخصیت ،رویدادهای زندگی خودشان را به عنوان منبع اصلی دادههای تجربی در نظر گرفتهاند .عالوه بر آن برداشتهای زیربنایی درباره ماهیت انسان نیز هم بوسیله واقعیتهای تجربی و هم توسط طیف کاملی از عوامل فردی و انگیزشی هر نظریه پرداز هدایت شده است .اما سوال مهم در باره این نظریههای رسمی این است که تجربههای شخصی بر نظریه اثر گذاشته است یا نظریه بر تفسیر خاطرات گذشته تاثیر گذاشته است. رویکردها در نظریههای رسمی رویکرد روانکاوی نخستین رویکرد درباره شخصیت در واپسین سالهای قرن نوزده توسط فروید مطرح شد .نظریه پردازهای فروید چنان با اهمیت و گسترده بود که نه تنها در روانشناسی بلکه در فرهنگ ، جامعه نیز نفوذ پیدا کرد ،بگونهای که آن را یک انقالب شبیه آنچه داروین با نظریه تکامل ارائه کرد دانستهاند .تقریبا تمام نظریههای شخصیت که در سالهای پس از فروید روی کار آمدند مدیون دیدگاه او هستند .در واقع نظریههای بعدی شخصیت یا در مقام گسترش و پاالیش نظریه او بوجود آمدند (نظیر نظریههای روان کاوان جدید همچون یونگ ،آدلر ،هورنای و دیگران) و یا در مقام مخالفت بوجود آمدند. رویکرد تیپ شناسی صاحب نظران قدیمیترین طبقه بندی تیپ شناختی را به بقراط و جالینوس از حکمای یونان باستان نسبت دادهاند .بقراط جسم را دارای چهار نوع خلط خون ،بلغم ،صفرا و سودا تصور میکرد و برای هر یک از آنها ویژگیهایی را تصور میکرد .در قرن بیستم و با گرایش روان شناسی به سوی علمی شدن کوششهایی در کارهای کرچمر ( )Kretschmerو شلدون به عمل آمد تا این طبقه بندی جنبه علمی بخود بگیرد .ولی با وجود تمام تالشها به سبب انتقادات صحیحی که به آنها وارد شد ،اعتبار علمی آنها کاهش یافت. . رویکرد رفتاری رویکرد رفتاری که در کارهای بی.اف.اسکینر ( )B.F.Skinnerو به تبعیت از بنیان گذار آن جان.بی.واتسون منعکس شده است بازتابی است از شکل و صورت اصلی رفتارگرایی افراطی که هر نوع نیرو یا فرآیند منتسب به درون و ناهوشیار را نامربوط دانسته و بشدت رد میکند و در عوض توجه خود را با رفتار عینی قابل مشاهده و محرک بیرونی معطوف میدارد .اسکینر میکوشد تا شخصیت انسان را از طریق پژوهش در آزمایشگاه بجای درمانگاه مطالعه کند .او مخالف روانکاوی است. رویکرد یادگیری اجتماعی رویکرد یادگیری اجتماعی که بیشتر در کارهای آلبرت بندورا و جولیان راتر مشاهده میشود بسط رویکرد رفتارگرایی اسکینر است .آنها نیز روان کاوی را رد و بر رفتار عینی تاکید میورزند .ولی نکته اختالف آنها این است که به متغیرهای شناختی درونی نیز اعتقاد دارند ،چیزی که در نظام اسکینر مطلقا جایی ندارد. رویکرد تحلیل عاملی رویکرد تحلیل عاملی که بیشتر در کارهای آلپورت ،کتل ،آیزنک تجلی یافته است بر این عقیده است که شخصیت شامل مجموعهای از صفتها یا کیفیات متمایز کننده یک شخص است که میتوان آنها را از طریق تحلیل عاملی (نوعی روش آماری پیشرفته) مشخص نمود .با توجه به اینکه این نظریهها بر نقش صفتهای بنیادی در ساختار شخصیت تاکید دارند ،به آنها نظریههای صفات نیز میگویند. رویکرد شناختی رویکرد شناختی در شخصیت بر شیوههایی که مردم توسط آنها به شناخت محیط و خودشان میپردازند ،تاکید میورزد .اینکه آنها چگونه ادراک میکنند ،ارزیابی میکنند ،تصمیم میگیرند و مسائل را حل میکنند .این رویکرد در کارهای بسیاری از روان شناسان شناخت گرا بخصوص در کارهای جورج کلی منعکس شده است. رویکرد انسان گرایی رویکرد انسان گرایی که بیشتر در کارهای آبراهام مزلو و کارل راجرز منعکس شده است بخشی از جنس انسان گرایی دهه 1960آمریکا است که با رویکردهای روان کاوی و رفتارگرایی مخالف بودند .این رویکرد و نظریه پردازان آن بر فضایل و آرزوهای انسان ،اراده آزاد آگاهانه و خود شکوفایی تاکید دارند .آنها تصویری زیبا و خوش بنیانه از انسان معرفی میکنند ،برعکس روانکاوی. افراد مهم در روانشناسی شخصیت زیگموند فروید -زیگموند فروید ( )1939-1856بنیانگذار نظریه روانکاوی است .نظریههای او بر اهمیت ذهن ناهشیار (ناخودآگاه) ،تجربیات دوران کودکی ،رویاها و نمادگری تأکید دارد. اریک اریکسون -اریک اریکسون ( )1994-1902زیر نظر آنا فروید آموزش یافت .نظریه مراحل روانی-اجتماعی او چگونگی رشد شخصیت در طول دوره عمر را تشریح میکند. بیاف اسکینر -بیاف اسکینر ( )1990-1904یک روانشناس رفتارگرا بود که به خاطر پژوهشهایش در زمینه «شرطی شدن عامل»( ) Operant conditioningو «برنامههای تقویت» شهرت یافت. آلبرت بندورا -تحقیقات آلبرت بندورا ( 1925تاکنون) در زمینه روانشناسی رفتاری بر نقش یادگیری مشاهدهای تأکید مینماید .بندورا به خاطر این آزمایش شهرت دارد« :فیلمی به یک کودک نشان داده میشود که در آن زنی ،عروسکی را کتک میزند .سپس همان عروسک را به دست کودک میدهند .او تحت تأثیر یادگیری مشاهدهای ،شروع به زدن عروسک میکند و به تقلید از رفتار زن فیلم میپردازد». بندورا هم اکنون در دانشگاه استنفورد است. آبراهام مزلو -آبراهام مزلو ( )1970-1908یک روانشناس انسانگرا بود که «سلسله مراتب نیازها» را مطرح نمود .این سلسله مراتب شامل نیازهای فیزیولوژیک ،نیازهای امنیتی ،نیازهای عاطفی ،نیازهای احترامی و نیازهای خودشکوفایی است. کارل راجرز -کارل راجرز ( )1987-1902یک روانشناس انسانگرا بود که عقیده داشت تمام مردم دارای نوعی انگیزه برای ارضای توانائیهای بالقوه خود هستند .به نظر راجرز ،افراد سالم کسانی هستند که آمادگی تجربه کردن داشته باشند ،در لحظه زندگی کنند ،به باورهای خود اعتماد داشته باشند ،خود را آزاد حس کنند و نوآور باشند تاریخهای مهم در روانشناسی شخصیت 1758فرانتز ژوزفگال ،بنیانگذار جمجمهشناسی ،متولّد شد .جمجمهشناسی یک رشته «شبه علمی» مجبوب بود که شخصیت را به شکل سر ارتباط میدارد. 1848فینیس گِیج بر اثر انفجار دینامیت مجروح شد و یک ترکش آهنی به مغزش اصابت کرد. روانشناسان شخصیت معموالً برای نشان دادن ارتباط بین مغز و شخصیت ،گِیج را مثال میزنند. هنگامی که گِیج از این حادثه جان سالم به در برد ،شخصیت او کامالً تغییر کرد. 1902اریک اریکسون متولّد شد .این روانشناس معروف که زیر نظر آنا فروید آموزش یافت ،در اثر معروف خود به نام «مراحل رشد روانی» ،رشد شخصیت از تولّد تا مرگ را تشریح کرد. 1908آبراهام مزلو متولّد شد. آیزنک متولّد شد. 1916هانس ِ 1921هرمان رورشاش کتاب معروف خود به نام «تشخیص روانی» را منتشر کرد و در آن به تشریح آزمون شخصیت خود به نام «لکههای جوهر» پرداخت. 1923زیگموند فروید کتاب معروف خود به نام «خود و نهاد» را منتشر کرد. 1938مرکز رورشاش بنیاد گذاشته شد .این مرکز بعداً به انجمن سنجش شخصیت تغییر نام یافت. 1948کتاب کالسیک «شخصیت نابهنجار» اثر رابرت وایت منتشر شد. 1954آبراهام مزلو کتاب «انگیزه و شخصیت» را منتشر کرد و در آن ،نظریه معروف خود به نام «سلسله مراتب نیازها» را تشریح نمود. 1963آلبرت َبندورا برای نخستین بار مفهوم یادگیری مشاهدهای را برای توضیح رشد شخصیت ،به کار برد. تهیه کننده:ثریا عالئی 1980کارل راجرز کتاب «طریقهای برای بودن» را منتشر ساخت