Transcript چشم انداز عرضه و تقاضای فرآورده های نفتی در ایران تا سال 1405 بررسی و تحلیل سیستماتیک تداوم روند فعلی به عنوان.

‫چشم انداز عرضه و تقاضای فرآورده های نفتی‬
‫در ایران تا سال ‪1405‬‬
‫بررسی و تحلیل سیستماتیک تداوم روند فعلی به عنوان سناریوی مرجع‬
‫دکتر مجید عمید پور‬
‫دانشار دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی و مدیر گروه‬
‫مهندسی سیستم های انرژی‬
‫‪ 16‬مهر ‪1388‬‬
‫فهرست مطالب‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بررسی اجمالی فضای کنونی سیستم انرژی و روند تاریخی‬
‫عرضه و تقاضا‬
‫مدل سازی یکپارچه عرضه و تقاضای فرآورده های نفتی‬
‫بررسی روند تقاضای فرآورده های نفتی‬
‫بررسی تراز عرضه و تقاضا‬
‫جمع بندی و نتیجه گیری‬
‫نگاهی به سیستم انرژی ایران‬
‫سیستم انرژی در ایران با چالش هاي جدي روبرو شده است‪ .‬براي‬
‫درک این چالشها‪ ،‬مشكالت و امكان رخداد آنها‪ ،‬نخست‪ ،‬روند تاریخی‬
‫عرضه و تقاضای حامل های انرژی‪ ،‬الگوهاي مصرف فرآورده های‬
‫نفتی و سایر حامل های انرژی در ایران‪ ،‬همچنین سیاست انرژي دولت‬
‫ایران را مورد تجزیه و تحلیل قرار مي دهیم‪ .‬این تجزیه و تحلیل‪ ،‬بنیان‬
‫طرح هاي جایگزین استراتژی های انرژی ایران را فراهم ميكند‪.‬‬
‫افزایش مصرف انرژي در ایران هیچگونه تناسبي با رشد بهره وری‬
‫اقتصادي ندارد‪.‬‬
‫شناسایی چالش های اصلی سیستم انرژی ایران‬
‫مشخصات منفي ساختاري این سیستم عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ‬نخست‪ ،‬شدت انرژي بیشتر از حد منطقي‪.‬‬
‫‪ ‬دوم‪ ،‬افزایش مصرف فرآورده های نفتی در بخش ترافیك‪.‬‬
‫‪ ‬سوم‪ ،‬نرخ رشد باالي مصرف برق و نهایتا مقدار بیش از حد آسیب هاي زیست‬
‫محیطي‪.‬‬
‫استراتژی انرژي ایران‪ ،‬مطابق سنت همیشگياش‪ ،‬روي تامین تقاضاي رو به رشد‬
‫انرژي بوسیله نفت‪ ،‬و در پانزده سال گذشته‪ ،‬گاز طبیعي تمركز داشته است‪ .‬از طرف‬
‫دیگر‪ ،‬توسعه بیشتر عرضه گازطبیعي‪ ،‬تنها در چارچوب یك سیاست انرژي كلگرا در‬
‫راستاي اصول توسعه پایدار مفید خواهد بود‪ .‬اینگونه سیاستها باید در كوتاه مدت‪،‬‬
‫منجر به توسعه فناوريهاي صرفه جویي انرژي و توجه به پتانسیل منابع انرژي‬
‫تجدیدپذیر گردد و در بلند مدت‪ ،‬حركت به سمت بهرهگیري از تكنولوژي و انرژيهاي‬
‫تجدیدپذیر را ایجاد نماید‪ .‬عالوه بر برنامه بهره مندي از انرژي هستهاي‪ ،‬باید از‬
‫پتانسیلهاي دیگر كشور نیز در جهت متنوعكردن منابع انرژي سود جست‪.‬‬
‫شناسایی چالش های اصلی سیستم انرژی ایران‪-‬ادامه‬
‫‪‬‬
‫رشد سریع مصرف و شدت انرژي باال‬
‫مصرف انرژي در ایران طي سي و چهار سال گذشته‪ ،‬از ‪ 90‬میلیون بشكه معادل نفت در سال‬
‫‪ ،1350‬به بیش از ‪ 932‬میلیون بشكه معادل نفت در سال ‪ 1385‬رسیدكه حدود ‪ 4/10‬برابر‬
‫شده است‪ .‬در همین دوره زماني‪ ،‬نرخ رشد مصرف انرژي ساالنه تقریبا ‪7‬درصد بوده است‪ .‬این‬
‫افزایش سریع در مصرف‪ ،‬در نتیجه فرآیند صنعتي شدن یا افزایش كارایي اقتصادي نبوده است‪،‬‬
‫بلكه این روند بیشتر منعكس كننده دو مشكل ساختاري سیستم انرژي ایران است‪ :‬نخست اینكه‬
‫سطح مصرف انرژي در بخشهايكم بازده باال بوده است‪ .‬دوم‪ ،‬شدت انرژي در همه بخشهاي‬
‫اجتماعي برخالف روند جهاني آن ناباورانه باال رفته است‪.‬‬
‫روند بهره وری انرژی و تولید ناخالص داخلی در ایران‬
‫‪700‬‬
‫‪600‬‬
‫‪600‬‬
‫‪500‬‬
‫‪500‬‬
‫‪400‬‬
‫‪300‬‬
‫‪300‬‬
‫‪200‬‬
‫‪200‬‬
‫‪100‬‬
‫‪100‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385‬‬
‫شاخ ص بهرهوري انرژي‬
‫) شاخ ص بهرهوري انرژي( ‪Poly.‬‬
‫تولی د ناخالص داخلي به قیم ت ‪1376‬‬
‫)تولي د ناخالص داخلي به قيم ت ‪Expon. (1376‬‬
‫هزار میلیارد لایر‬
‫هزار لایر به ازاییک بشکه‬
‫‪400‬‬
‫شناسایی چالش های اصلی و ضعف سیستم انرژی ایران‪ -‬ادامه‬
‫‪ ‬توسعه بخش حمل ونقل‬
‫بخش حمل و نقل به دالیل زیر از اهمیت خاصي در خط مشي سیاست انرژي امروز و فرداي ایران‬
‫برخوردار است‪.‬‬
‫‪ ‬نخست‪ ،‬سیستم هاي حمل ونقل ایران خیلي فرسوده بوده‪ ،‬و ساختارهاي مرتبط با آنها را تنها در‬
‫بلندمدت ميتوان تغییر داد كه این امر هزینه هاي قابلتوجهي را به اقتصاد ملي وارد خواهدكرد‪.‬‬
‫‪ ‬دوم‪ ،‬به این علت كه بخش حمل و نقل عامل اصلي آلودگي هاي زیست محیطي‪ ،‬به خصوص در‬
‫شهرهاي بزرگ است‪.‬‬
‫‪ ‬سوم‪ ،‬بخش حمل و نقل اصلي ترین مصرف كننده نفت و فرآورده های نفتی در ایران است‪ ،‬به‬
‫طوریكه تقریبا مصرف كننده ‪40‬درصد فراوردههاي نفتي است (در قیاس با بخش صنعت كه سهم‬
‫آن تنها ‪15‬درصد است)‪.‬‬
‫این مسئله اثرات منفي را بر ظرفیت صادرات نفت و درآمدهاي نفتي ( به عنوان منبع اصلي‬
‫تامین بودجه ملي و سرمایهگذاري ) خواهد داشت‪ .‬به دلیل عدم وجود جایگزین جدی به جای‬
‫فرآورده های نفتی در بخش حمل و نقل‪ ،‬در آینده نیز شاهد تداوم رشد تقاضای فرآورده های‬
‫نفتی در این بخش خواهیم بود‪ .‬اگرچه گازطبیعی مهمترین جایگزین فرآورده ها در بخش حمل و‬
‫نقل ایران مطرح گردیده است‪ ،‬لیکن به دلیل هزینه بسیار زیاد تبدیل گاز طبیعی به ‪ CNG‬و‬
‫کارایی اندک آن درقیاس با بنزین و دیزل ‪ ،‬احتماال" در آینده رشد آن در کشور کند و کندتر‬
‫خواهد شد‪.‬‬
‫شناسایی چالش های اصلی و ضعف سیستم انرژی ایران‪ -‬ادامه‬
‫‪‬‬
‫رشد باال و تغییرات ساختاری در مصرف انرژي برق‬
‫بین سال هاي‪ 1346‬و ‪ ،1385‬مصرف برق در ایران از ‪2220‬گیگاواتساعت تقریبا‬
‫به ‪150‬هزارگیگاواتساعت رسید‪ ،‬یعني تقریبا ‪ 67‬برابر شده است‪ .‬اصليترین مصرف‬
‫كننده برق‪ ،‬بخش هاي خانگي و تجاري هستند و بخش صنعت در رده بعدي قرار دارد‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬الگوي مصرف انرژي كم بازده و مصرف گرا به روشني منعكس كننده‬
‫تحوالت در ساختار مصرف برق مي باشند‪ .‬در حالیكه صنعت مصرف كننده ‪58‬درصد و‬
‫بخش هاي خانگي و تجاري مصرف كننده ‪40‬درصد از كل مصرف برق در سال ‪1355‬‬
‫بوده اند‪ ،‬در سال ‪ 1385‬این الگو با تغییراتي مواجه شده است‪ ،‬به طوریكه بخش‬
‫صنعت ‪33‬درصد كل مصرف و بخشهاي خانگي و تجاري ‪52‬درصد كل مصرف برق را‬
‫تشكیل دادند‪.‬‬
‫بررسی روند تقاضای فراورده ها در بخش های مصرف نهایی‬
900
800
700
Mboe
600
500
400
300
200
100
0
1346
1349
1352
1355
1358
1361
Oil Products
1364
1367
Natural Gas
1370
1373
Electricity
1376
Other
1379
1382
1385
‫مصرف انرژی در بخش های خانگی و تجاری‬
‫‪350‬‬
‫‪300‬‬
‫‪250‬‬
‫‪150‬‬
‫‪100‬‬
‫‪50‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1386‬‬
‫‪1382‬‬
‫‪1378‬‬
‫‪1374‬‬
‫‪1370‬‬
‫سوخ ت های غیرتجاری‬
‫‪1366‬‬
‫‪1362‬‬
‫برق‬
‫گاز طبیعی‬
‫‪1358‬‬
‫‪1354‬‬
‫فرآورده های نفتی‬
‫‪1350‬‬
‫‪1346‬‬
‫‪Mboe‬‬
‫‪200‬‬
‫روند مصرف انرژی در بخش صنعت‬
‫‪200‬‬
‫‪160‬‬
‫‪120‬‬
‫‪40‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1386‬‬
‫‪1382‬‬
‫‪1378‬‬
‫‪1374‬‬
‫زغالسنگ و سایر‬
‫‪1370‬‬
‫برق‬
‫‪1366‬‬
‫گاز طبیعی‬
‫‪1362‬‬
‫‪1358‬‬
‫فرآورده های نفتی‬
‫‪1354‬‬
‫‪1350‬‬
‫‪1346‬‬
‫‪MBoe‬‬
‫‪80‬‬
‫روند مصرف انرژی در بخش حمل و نقل‬
‫‪300‬‬
‫‪250‬‬
‫‪200‬‬
‫‪100‬‬
‫‪50‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1386‬‬
‫‪1382‬‬
‫‪1378‬‬
‫‪1374‬‬
‫برق‬
‫‪1370‬‬
‫گاز طبیعی‬
‫‪1366‬‬
‫‪1362‬‬
‫فرآورده های نفتی‬
‫‪1358‬‬
‫‪1354‬‬
‫‪1350‬‬
‫‪1346‬‬
‫‪M boe‬‬
‫‪150‬‬
‫روند تاریخی تولید انرژی در ایران‬
‫‪2500‬‬
‫‪2000‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪500‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1346 1349 1352 1355 1358 1361 1364 1367 1370 1373 1376 1379 1382 1385‬‬
‫سوخ ت های غیر تجاری‬
‫نف ت خام‬
‫برق آبی‬
‫گاز طبیعی‬
‫هسته ای‬
‫تج دی دپ ذیرها‬
‫سوخ ت های جامد‬
‫میلیون بشکه معادل نف ت خام‬
‫‪1500‬‬
‫ضرورت نگاه سیستماتیک به عرضه و تقاضای فرآورده‬
‫های نفتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫کنترل و سامان دهي تولید ‪ ،‬عرضه و تقاضاي فرآورده هاي نفتي در ایران مستلزم شناخت‬
‫تعامالت و پیچیدگي هاي کل سیستم انرژي و تعامالت آن با اقتصاد و محیط زیست در یک کل بهم‬
‫پیوسته و بهره گیري از نظرات تصمیم گیران ‪ ،‬متخصصان و مشاوران با تجربه در تنظیم و‬
‫تثبیت یک برنامه پایدار ( هم به نفع دولت و هم به نفع مردم ) مي باشد‪.‬‬
‫شبیه سازي تفصیلي سمت تقاضاي حمل و نقل در سطح ملي و سایر بخش ها در داخل استان‬
‫پوشش شبیه سازي زنجیره تامین عرضه و تقاضاي فرآورده هاي نفتي و سایر حامل ها شامل‬
‫تولید‪ ،‬فراورش (پاالیش )‪ ،‬تبدیل (نیروگاه)‪ ،‬انتقال ‪ ،‬توزیع و مصرف نهایي تمامي حامل هاي‬
‫انرژي و سمت تقاضا شامل بخش هاي خانگي‪ ،‬تجاري‪ ،‬صنعت‪ ،‬حمل ونقل‪ ،‬کشاورزي و سایر‬
‫بخش ها و شامل تمامي حامل هاي تجاري انرژي‬
‫بررسي و ارزیابي یكپارچه سیاستهاي مختلف كنترل تولید‪ ،‬عرضه و تقاضا و انتشار آالیندگي‬
‫زنجیره‬
‫ایجاد محیط مجازي براي انجام محاسبات عظیم و ارزیابي تاثیر سیاستهاي مختلف ( اصالح‬
‫یارانه‪ ،‬افزایش حمل و نقل عمومي‪ ،‬استانداردها‪ ،‬سیاستهاي بازرگاني)‬
‫مانیتورینگ میزان تقاضاي هرکدام از فرآورده هاي نفتي در انتهاي برنامه هاي توسعه و چشم‬
‫انداز‪1404‬‬
‫ارایه تراز عرضه و تقاضاي فرآورده هاي نفتي‪ ،‬میزان نیاز به واردات در هر سال‪ ،‬اثر ات بهره‬
‫برداري از پاالیشگاه هاي جدید و تغییر ساختار طراحي پاالیشگاه هاي موجود بر روند تامین‬
‫داخلي و خودکفایي فرآورده ها باالخص نفت کوره‬
‫رویکرد مدل سازی یکپارچه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مدل سازی با استفاده از قابلیت های مدل ساز ‪ LEAP‬انجام گرفته‬
‫است‪.‬‬
‫رویکرد مدل سازی بر مبنای روش ‪ Bottom Up‬بوده‪ ،‬و روش مدل‬
‫سازی تلفیقی از روش های آماری‪ ،‬اقتصاد سنجی و روش فرایندی‬
‫مهندسی می باشد‪.‬‬
‫اثرات متغیرها تاثیر گذار‪ ،‬همراه با مدل سازی فناوریکی مد نظر بوده‬
‫است‪.‬‬
‫مدل یکپارچه کل سیستم انرژی را پوشش داده‪ ،‬و جریان انرژی را از‬
‫طرف منابع به سمت مصرف نهایی مدل سازی می کند تاکید اصلی بر‬
‫روند جریان فرآورده های نفتی خواهد بود‪.‬‬
‫درباره ‪LEAP‬‬
‫‪‬‬
‫محیط یکپارچه مدل سازی و مدیریت سیستم انرژی که با حمایت سازمان ملل و سایر‬
‫نهادهای بین المللی برای تحلیل و برنامه ریزی سیستم انرژی کشورهای در حال توسعه‬
‫طراحی گردیده است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به خاطر ساختار داده هاي انعطافپذیر‪ ،‬لییپ امكان تجزیه و تحلیل قدرتمند‬
‫مشخصههاي فناوري و جزئیات مصارف نهایي را بر اساس انتخاب كاربران فراهم مي‬
‫كند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به عنوان ابزار تجزیه و تحلیل سیاستهاي انرژي؛ تاثیرات فیزیكي‪ ،‬اقتصادي و زیست‬
‫محیطي برنامههاي انرژي جایگزین ‪ ،‬سرمایه گذاري و اقدامات بهینه سازي را فراهم‬
‫ميكند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫كه این امكان را فراهم ميكند تا تصمیمگیران به راحتي ایده مورد نظر خود را در یك‬
‫محیط و بستر مجازي ( كه نماینده سیستم انرژي است) بدون ذخیره مدلهاي بسیار‬
‫پیچیده ارزیابي نمایند‪.‬‬
‫نمودار مرجع سیستم انرژی ایران‬
Source: ESM Model, Saboohi,Y. Sharif University of Technology
‫مدل سازی تفصیلی سمت عرضه در ‪ 30‬استان و‬
‫ملی‬
‫سیستم انرژي ایران‬
‫استان تهران‬
‫بخش کشاورزي‬
‫سایر‬
‫بخش صنعت‬
‫استان اصفهان‬
‫بخش تجاري‬
‫بخش خانگي‬
‫‪....‬‬
‫بخش حمل و نقل‬
‫صنعت مرغداري‬
‫شهري‬
‫سواری ها‬
‫فرآورش‬
‫روستایي‬
‫موتورسیکلت‬
‫پمپاژ‬
‫پخت و پز‬
‫سایر ناوگان مسافری‬
‫ماشین هاي‬
‫کشاورزي‬
‫گرمایش‬
‫ناوگان باری‬
‫سایر‬
‫سایر‬
‫مدل سازي منطقه اي‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫براي مدیریت یکپارچه و کارآمد سیستم‬
‫انرژي ایران باالخص فرآورده هاي نفتي‬
‫استان هاي کشور به جز بخش حمل و نقل‬
‫در داخل یک مدل یکپارچه با اختصاص یک‬
‫الیه مختص هر استان مدل سازي خواهد‬
‫شد‪.‬‬
‫بخش صنعت در هر استاني شامل شهرک‬
‫هاي صنعتي ( به تفکیک هر شهرک)‪،‬‬
‫صنایع بزرگ و صنایع کوچک و متوسط‬
‫خواهد بود‬
‫بخش هاي دیگر نظیر پتروشیمي ها‪ ،‬تولید‬
‫برق‪ ،‬پاالیشگاه ها و مصارف عملیاتي نیز‬
‫مدل سازي خواهند گردید‪.‬‬
‫روش مدل سازی در بخش حمل و نقل‬
‫گردآوري آطالعات‪ ،‬دآده ها‪ ،‬مطالعات و نظرآت تصميم گيرآن و صاحبنظرآن‬
‫بررسي مشخصات صنعت خودروسازي‬
‫چشم انداز توليد و واردات ( سواري ها)‬
‫آولويت بندي‬
‫سياست ها‬
‫مدل سازي‬
‫تقاضاي خودرو‬
‫مدل سازي آقتصادي‬
‫مدل جمعيت‬
‫مدل سازي سهميه‬
‫بندي بنزين‬
‫‪ِDemand Side Model‬‬
‫روش‪-2‬‬
‫‪Activity Analysis‬‬
‫روش‪-1‬‬
‫‪Transport Analysis‬‬
‫مدل سازي توزيع سوخت ها‬
‫مدل سازي آنتقال سوخت ها‬
‫مدل سازي پااليشگاه هاي نفت‬
‫ارزيابي اقتصادي‪ ،‬اجتماعي و زيست محيط‬
‫انتخاب استراتژي هاي مطلوب‬
‫مدل سازي آستاندآردهاي‬
‫مصرف و آاليندگي‬
‫‪Supply‬‬
‫‪Side‬‬
‫تعريف و مدل سازي‬
‫سناريوهاي محتمل‬
‫مدل سازی سمت عرضه‬
‫ساختار بخش تولید و‬
‫عرضه‬
‫ماژول انتقال مواد خام‬
‫ماژول پاالیشگاه ها‬
‫آبادان‬
‫اصفهان‬
‫ماژول انتقال‬
‫وتوزیع سوخت‬
‫پاالیشگاه گاز‬
‫‪....‬‬
‫ماژول تولید زغالسنگ‬
‫‪CNG‬‬
‫ظرفیت‬
‫سهم هر سوخت از تولید‬
‫بنزین‬
‫تولید‬
‫ظرفیت‬
‫گازوئیل‬
‫تلفات‬
‫تولید‬
‫سایر‬
‫هزینه سرمایه‬
‫ماژول تولید برق‬
‫بازدهي‬
‫هزینه تعمیر نگهداري‬
‫و عملیاتي‬
‫غیره‬
‫نرخ بهره‬
‫عمر‬
‫فراورش نفت خام‬
‫پاالیشگاه هاي کشور‬
‫پاالیشگاه هاي موجود‬
‫پاالیشگاه آبادان‬
‫طرح هاي پاالیشگاه هاي‬
‫فوق سنگین خوزستان‬
‫تولید تاریخي‬
‫شیراز‬
‫ظرفیت اسمي‬
‫معیانات گازي بندر عباس‬
‫بازده حرارتي‬
‫‪....‬‬
‫هزینه سرمایه اي‬
‫هزینه هاي عملیاتي و‬
‫تعمیر و نگهداري‬
‫هزینه سوخت‬
‫عمر‬
‫پاالیشگاه اصفهان‬
‫پاالیشگاه تبریز‬
‫سایر‬
‫طرح هاي ‪DME ،GTL‬‬
‫و غیره‬
‫محیط مدل سازی ‪LEAP‬‬
‫زیر سیستم های ایجاد شده در مدل یکپارچه‬
‫ساختار برخی خروجی های مدل یکپارچه‬
‫خروجي ها‬
‫سیاست هاي مختلف‬
‫سمت تقاضا‬
‫سناریوي مرجع‬
‫عرضه‬
‫سمت تقاضا‬
‫تقاضاي فرآورده ها‬
‫در سطح ملي و استان ها‬
‫صادرات و واردات‬
‫تولید هرکدام از فرآورده ها‬
‫روند صادرات نفت خام‬
‫تقاضاي تامین نشده از داخل‬
‫روند صادرات فرآورده ها‬
‫نفت کوره‬
‫تغییرات انبار‬
‫روند واردات فراورده ها‬
‫گازوئیل‬
‫ظرفیت انتقال و‬
‫توزیع ضروري‬
‫ضرایب خودکفایي‬
‫‪....‬‬
‫تقاضاي نیروگاه ها‬
‫نیاز به دیزل الیت‬
‫و بنزین سوپر‬
‫صنعت‬
‫خانگي‬
‫نفت کوره‬
‫تجاري‬
‫دیزل‬
‫‪.....‬‬
‫حمل و نقل‬
‫تقاضاي سایر‬
‫بخش هاي عرضه‬
‫تراز عرضه و تقاضا‬
‫در هر سال‬
‫سیاست هاي مختلف‬
‫سمت عرضه‬
‫برنامه ریزي زمانبندي‬
‫تامین از طریق واردات و‬
‫تولید داخل‬
‫برنامه ریزي صادرات‬
‫بررسی چشم انداز تقاضای فرآورده های نفتی‬
‫سناریوی مرجع‪ -‬تقاضای نفت سفید‬
‫کل تقاضای نفت سفید کشور در سال پایه (‪ )1385‬برابر ‪178/7‬‬
‫میلیارد لیتر در سال بوده است که این میزان با اندکی کاهش‬
‫به ‪ 455/6‬میلیارد در انتهای افق مدل سازی خواهد رسید‪ .‬در‬
‫سال پایه سهم بخش شهری از کل مصرف نفت سفید ‪16‬‬
‫درصد بود که با اندکی افزایش به حدود ‪ 7/25‬درصد در چشم‬
‫انداز خواهد رسید‪.‬‬
‫روند تقاضای نفت سفید‬
Demand Results: Iran Kerosen demand
Scenario: Reference, Fuel: Kerosene, Region: Iran
Household Sector
Commercial Sector
Industry Sector
Agriculture Sector
Petrochemical Sector
Others
7,000
6,500
6,000
5,500
5,000
4,500
4,000
3,500
3,000
2,500
2,000
1,500
1,000
500
0
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
‫روند تقاضای بنزین در چشم انداز‬
‫‪‬‬
‫نتایج مدل یکپارچه نشان می دهد که تقاضای بنزین در کشور ایران از میزان‬
‫‪ 26.042‬میلیارد لیتر (‪ 3/71‬میلیون لیتر در روز) در سال پایه به ‪ 48.252‬میلیارد‬
‫لیتر ( ‪ 2/132‬میلیون لیتر در روز) در سال طی چشم انداز خواهد رسید‪ .‬به دلیل‬
‫حرکت به سمت خودروهای کم مصرف و خروج خودروهای فرسوده از ناوگان و روند‬
‫طبیعی جایگزینی گاز طبیعی‪ ،‬این کاهش تفاوت معنی داری با پیش بینی های دیگری‬
‫داشته است که به صورت خطی به مسئله افزایش تقاضا می نگرند‪ ،‬بدون اینکه مسائلی‬
‫نظیر جایگزینی‪ ،‬بهبود طبیعی شدت مصرف و تغییرات فناوری را رعایت نمایند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پیش بینی مدل نشان می دهد که تعداد خودروهای سواری در کشور از میزان ‪7‬‬
‫میلیون خودرو در سال پایه به بیش از ‪ 24‬میلیون خودروی سواری در چشم انداز بالغ‬
‫خواهد شد‪ .‬همچنین بیانگر این نکته است که متوسط بنزین مصرفی هر خودرو (تمامی‬
‫خودروها اعم از بنزین سوز‪ ،‬گاز سوز و غیره) از حدود ‪ 5/9‬لیتر در روز به ‪ 4/5‬لیتر‬
‫در روز خواهد رسید که کاهش محسوسی را نشان می دهد‪.‬‬
‫چشم انداز تقاضای بنزین تحت سناریوی مرجع‬
Gasoline Demand
Scenario: Reference, Fuel: Gasoline, Region: Iran
Commercial Sector
Agriculture Sector
Transportation Sector
Others
48
46
44
42
40
38
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
CNG
‫تقاضای‬
Demand Results: CNG demand
Scenario: Reference, Fuel: CNG, Region: Iran
Transportation Sector
5,000
4,500
4,000
3,500
3,000
2,500
2,000
1,500
1,000
500
0
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
‫روند تقاضای ال پی جی در بخش های نهایی‬
Demand Results: Energy demand final units
Scenario: Reference, Fuel: Selected Fuels (2/35), Region: Iran
Household Sector
Commercial Sector
Industry Sector
Agriculture Sector
Transportation Sector
Others
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
‫روند تقاضای نفتگاز در بخش های مصارف نهایی‬
‫میزان تقاضای نهایی نفتگاز (غیر از مصارف تولید برق و عملیاتی) در‬
‫ایران از حدود ‪ 758/26‬میلیارد لیتر به ‪ 386/51‬میلیارد لیتر بالغ‬
‫خواهد شد که رشد دو برابری را نشان می دهد‪ .‬البته در عالم واقعیت‪،‬‬
‫احتماالا بخشی از این تقاضا به دلیل سیاست های صرفه جویی و تبدیل‬
‫سوخت دولت حذف خواهد گردید که کارهای بعدی این میزان را مشخص‬
‫خواهد نمود‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬مسئله ای که وجود دارد‪ ،‬نیاز به سوخت‬
‫ارزشمند نفتگاز در بخش صنعت به خصوص صنایع بزرگ است‪ ،‬که می‬
‫توان این میزان را با گاز طبیعی پوشش داد‪.‬‬
‫روند تقاضای نفتگاز تحت سناریوی مرجع‬
Diesel Demand
Scenario: Reference, Fuel: Selected Fuels (2/35), Region: Iran
50
48
46
44
42
40
38
36
34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
Household Sector
Commercial Sector
Industry Sector
Agriculture Sector
Transportation Sector
Building and Extraction
Others
2024
2026
‫چشم انداز تقاضای نفت کوره‬
‫تقاضای عمده این فرآورده در بخش‬
‫صنعت بوده‪ ،‬و همچنین برای سوخت‬
‫کشتی ها‪ ،‬نانواییها و برخی واحدهای‬
‫خدماتی مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬از‬
‫طرف دیگر‪ ،‬نیروگاههای بخاری‬
‫متقاضیان اصلی نفت کوره برای تولید‬
‫برق می باشند‪ .‬در سال پایه کل میزان‬
‫تقاضای نهایی نفت کوره در بخش های‬
‫مصارف نهایی بالغ بر ‪ 8560‬میلیون‬
‫لیتر بوده است که این میزان با افزایش‬
‫قابل توجهی به حدود ‪ 15557‬میلیون‬
‫لیتر در انتهای چشم انداز خواهد رسید‪.‬‬
‫‪Fuel Oil Demand‬‬
‫‪Scenario: Reference, Fuel: Fuel Oil, Region: Iran‬‬
‫‪Commercial Sector‬‬
‫‪Industry Sector‬‬
‫‪Transportation Sector‬‬
‫‪Petrochemical Sector‬‬
‫‪Others‬‬
‫‪16.0‬‬
‫‪15.0‬‬
‫‪14.0‬‬
‫‪13.0‬‬
‫‪12.0‬‬
‫‪11.0‬‬
‫‪10.0‬‬
‫‪9.0‬‬
‫‪8.0‬‬
‫‪7.0‬‬
‫‪6.0‬‬
‫‪5.0‬‬
‫‪4.0‬‬
‫‪3.0‬‬
‫‪2.0‬‬
‫‪1.0‬‬
‫‪2026‬‬
‫‪2024‬‬
‫‪2022‬‬
‫‪2020‬‬
‫‪2018‬‬
‫‪2016‬‬
‫‪2014‬‬
‫‪2012‬‬
‫‪2010‬‬
‫‪2008‬‬
‫‪2006‬‬
‫‪0.0‬‬
‫چشم انداز تقاضای سوخت در بخش تولید برق‬
‫حدود ‪ 25‬درصد تقاضای سوخت در این بخش از فرآورده‬
‫های نفتی تأمین می گردد‪ .‬این میزان البته با نوساناتی همراه‬
‫بوده است که سهم نفت کوره حدود ‪ 19‬درصد و حدود ‪10‬‬
‫درصد نیز نفتگاز می باشد‪ .‬نتایج اجرای مدل یکپارچه تحت‬
‫سناریوی مرجع نشان می دهد که تقاضای نفتگاز از‬
‫‪388/4‬میلیارد لیتر در سال پایه به ‪ 016/7‬میلیارد لیتر در‬
‫انتهای مدل سازی خواهد رسید‪.‬‬
‫چشم انداز تقاضای سوخت در بخش تولید برق‬
Electricity Fuel Demand
Scenario: Reference, Region: Iran, Input fuel type: Feedstock fuels
Wind
Solar
Nuclear
Natural Gas
Municipal Solid Waste
Hydro
Geothermal
Fuel Oil
Diesel
Coal Bituminous
130
120
110
100
90
80
70
60
‫نفت‬
‫کوره‬
50
40
30
20
‫دیزل‬
10
0
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
‫تقاضای سوخت در تلمبه خانه ها و ایستگاه ها و مصارف‬
‫عملیاتی‬
‫برای انتقال فرآورده های نفتی‪ ،‬مقداری سوخت (گاز طبیعی ‪ ،‬نفت سفید و‬
‫نفتگاز) در تلمبه خانه ها و ایستگاه های فشار مصرف می گردد که این‬
‫میزان از ‪ 742‬هزار بشکه معادل نفت خام در سال پایه شروع شده‪ ،‬و‬
‫به ‪ 37/1‬میلیون بشکه معادل نفت خام در افق مدل سازی خواهد رسید‪.‬‬
‫میزان تقاضای نفت سفید در سال پایه ‪ 7/2‬میلیون لیتر بوده‪ ،‬که انتظار‬
‫می رود در چشم انداز به ‪ 5‬میلیون لیتر برسد‪ .‬همچنین تقاضای نفتگاز‬
‫در این بخش عملیاتی از ‪ 3/18‬میلیون لیتر به ‪ 7/33‬میلیون لیتر در‬
‫سال ‪ 1404‬خواهد رسید‪.‬‬
‫بررسی تراز عرضه و تقاضای سوخت ها‬
‫فرضیات اصلی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تغییرات در پاالیشگاه های موجود مطابق برنامه تدوین شده‬
‫شرکت ملی پاالیش و پخش پیش رود‪.‬‬
‫طرح های احداث پاالیشگاهی مطابق برنامه ساخته شده و‬
‫شروع به تولید نمایند‪.‬‬
‫تقاضای سوخت تحت تداوم روند کنونی فضای انرژی ایران و‬
‫سناریوی مرجع برآورد شده است‪.‬‬
‫روند تراز عرضه و تقاضای بنزین‬
‫ واردات‪ + ،‬صادرات‬‫‪‬‬
‫انتظار می رود با بهره برداری از تمامی طرح های پاالیشگاه مد نظر شرکت ملی پاالیش و پخش‬
‫فرآورده های نفتی ایران‪ ،‬ایران تا چشم انداز نه تنها به واردات بنزین نیازی نداشته باشد‪ ،‬بلکه‬
‫به یک صادر کننده عمده در سطح جهانی تبدیل گردد‪.‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1405‬‬
‫‪1403‬‬
‫‪1401‬‬
‫‪1399‬‬
‫‪1397‬‬
‫‪1395‬‬
‫‪1393‬‬
‫‪1391‬‬
‫‪1389‬‬
‫‪1387‬‬
‫‪-101385‬‬
‫‪-20‬‬
‫تراز‬
‫میلیارد لیتر‬
‫‪20‬‬
‫تحلیل روند عرضه و تقاضای نفتگاز‬
‫کل میزان مصرف نفتگاز در سال پایه بالغ بر ‪ 44/31‬میلیارد لیتر بوده‬
‫است که بخش اندکی از آن ( ‪88/1‬میلیارد لیتر) از خارج از کشور تأمین‬
‫شده است‪ .‬با بهره برداری از پاالیشگاه های جدید در کشور و همچنین‬
‫تحقق طرح های پاالیشگاهی از سال ‪ 1390‬واردات نفتگاز قطع شده‪ ،‬و‬
‫کشور قادر خواهد بود مقادیر زیادی نفتگاز به خارج صادر نماید که‬
‫فرایند صادرات نیز در سال ‪ 1400‬قطع شده‪ ،‬و تنها قادر به تأمین نیاز‬
‫داخل خواهد گردد‪ ،‬لیکن بعد از سال ‪ 1400‬مجددا ا کشور به واردات‬
‫نفتگاز وابسته خواهد شد که میزان این واردات در انتهای سال ‪ 145‬به‬
‫‪ 7/6‬میلیارد لیتر بالغ خواهد گردید‪.‬‬
‫تحلیل روند عرضه و تقاضای نفتگاز‬
‫ واردات ‪ +‬صادرات‬‫‪20‬‬
‫‪15‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1405‬‬
‫‪1403‬‬
‫‪1401‬‬
‫‪1399‬‬
‫‪1397‬‬
‫‪1395‬‬
‫‪1393‬‬
‫‪1391‬‬
‫‪1389‬‬
‫‪1387‬‬
‫‪- 51385‬‬
‫‪- 10‬‬
‫‪- 15‬‬
‫تراز‬
‫میلیارد لیتر‬
‫‪5‬‬
‫تحلیل روند عرضه و تقاضای نفت سفید‪ -‬صادرات‬
‫‪16‬‬
‫‪14‬‬
‫‪12‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1405‬‬
‫‪1403‬‬
‫‪1401‬‬
‫‪1399‬‬
‫‪1397‬‬
‫‪1395‬‬
‫تراز‬
‫‪1393‬‬
‫‪1391‬‬
‫‪1389‬‬
‫‪1387‬‬
‫‪1385‬‬
‫میلیارد لیتر‬
‫‪10‬‬
‫چشم انداز عرضه و تقاضای نفت کوره‬
‫‪ +‬صادرات‪ - ،‬واردات‬
‫‪15‬‬
‫‪10‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1405‬‬
‫‪1403‬‬
‫‪1401‬‬
‫‪1399‬‬
‫‪1397‬‬
‫‪1395‬‬
‫‪1393‬‬
‫‪1391‬‬
‫‪1389‬‬
‫‪1387‬‬
‫‪1385‬‬
‫‪-5‬‬
‫‪-10‬‬
‫تراز‬
‫ملیارد لیتر‬
‫‪0‬‬
‫نیازمندی ظرفیت سازی انبارهای تدارکاتی نفتی‬
‫‪55‬‬
‫‪45‬‬
‫‪35‬‬
‫‪15‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1405‬‬
‫‪1403‬‬
‫‪1401‬‬
‫‪1399‬‬
‫نف ت سفی د‬
‫‪1397‬‬
‫‪1395‬‬
‫نف ت کوره‬
‫بنزین‬
‫‪1393‬‬
‫‪1391‬‬
‫نف ت گاز‬
‫‪1389‬‬
‫‪1387‬‬
‫‪- 5 1385‬‬
‫میلیارد لیتر‬
‫‪25‬‬
‫نتیجه گیری و جمعبندی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تداوم روند فعلی مصرف فرآورده های نفتی کشور را وارد بحران اقتصادی و اجتماعی‬
‫خواهد کرد‪ ،‬احتمال کاهش تدریجی صادرات نفت وجود دارد‪.‬‬
‫آزاد سازی قیمت موجب اقتصادی شدن اجرای راهکارهای صرفه جویی انرژی شده‪ ،‬و‬
‫در واقع بستر و فضای بهینه سازی انرژی سیگنال قیمتی واقعی برای مصرف کننده می‬
‫باشد‪.‬‬
‫پاالیشگاه سازی تنها در صورتی اقتصادی خواهد بود که نگاه صادرات محور باشد‪ ،‬نه‬
‫خودکفایی‪ .‬این دیدگاه نیز تنها با واقعی شدن قیمت های نفت امکان پذیر خواهد بود‪.‬‬
‫به احتمال زیاد کشور بین سال های ‪ 1397-1395‬به واردات نفت کوره وابسته خواهد‬
‫شد‪ ،‬در صورت عدم ایجاد تحول در قیمتها‪ ،‬میزان واردات این فراورده به بیش از ‪5‬‬
‫میلیارد لیتر در چشم انداز خواهد رسید‪.‬‬
‫تراز تقاضای نفتگاز‪ ،‬دارای نوسان بوده‪ ،‬و به احتمال زیاد کشور در سال های انتهای‬
‫چشم انداز به واردات نفتگاز وابسته خواهد شد‪.‬‬
‫پایان‬
‫با سپاس از تمامی حضار محترم‬