Transcript Tett på praksis

Tett på praksis
Eit forskings- og utviklingsarbeid om
tidleg start med skriving og lesing på
nynorsk og bokmål
Bergen, 16. oktober 2013
Førstelektor Benthe Kolberg Jansson, Høgskolen i Østfold
Førstelektor Hilde Traavik, Høgskolen i Bergen
Les,
og du vert boren til målet,
skriv,
og du gjeng sjølv
Olav H. Hauge
FUoF
O Forsking
O Utvikling
O Formidling
Utgangspunktet
• Tidleg start med nynorsk ved Våland skole i Stavanger
•
• Lese- og skriveprosjekt ved Brattholmen skule, Sotra
• Oppfølging av prosjektet ved Våland skole
Tiltaksplan
Prosjekta er knytt til tiltaksplanen til
Nynorsksenteret (2009-2012):
”Setje i gang prosjekt med
følgjeforsking for utprøving av
‘tidleg start’ med nynorskopplæring
i lesing og skriving for elevar med
bokmål som hovudmål” (Tiltaksplan
2009-2012, utg. 2009)
Finansiering
• Prosjektmidlar frå Nynorsksenteret etter søknad :
Arbeid og reiser knytt til oppfølging av
skoleprosjekta. Samarbeidsmøte. Artiklar og
presentasjonar retta mot praksisfeltet
• FoU-ressurs i stilling ved HiB og HiØ: Analyse av
materiale, vitskapleg publisering
Tidleg start
med skriving på begge målformer
• Fireårig prosjekt 2010 – 2013
• Prosjektet starta med
– to femteklassar på ein skole utanfor Bergen: ein klasse
med nynorsk som hovudmål og ein klasse med bokmål
som hovudmål (HT).
– tre tredjeklassar på ein skole i Stavanger med bokmål som
hovudmål (BKJ)
– to femteklassar i Østfold med bokmål som hovudmål (BKJ)
Samarbeidet med skolane og lærarane
• Stavanger: Lærarstyrt skoleprosjekt. Lærarane la sjølv
opp undervisninga og inviterte BKJ til å dokumentere
og samtale om opplegga
• Brattholmen: Samarbeid mellom klasselærar og HT,
der HT oftast var «floge på veggen», men også bidrog
med høgtlesing av utvalde tekstar og noko kontrastiv
undervisning. Samtale om opplegg og
dokumentasjon også her.
Den fagdidaktiske bakgrunnen
Lesing og skriving parallelt
Lesing og skriving er parallelle prosesser i den
enkeltes læringsforløp. Eleven utvikler
skrivekompetanse gjennom å skrive og lese og
lesekompetanse gjennom å lese og skrive. Dette
skjer gjennom arbeid med ulike sjangere på bokmål
og nynorsk med økende krav til forståelse for
sammenhenger mellom tekstenes form og funksjon»
(LK06 Skriftlige tekster).
Relevante kompetansemål frå fagplanen i norsk,
småskole- og mellomsteget
Frå revidert læreplan, implementert frå 01.08.2013:
• lytte til tekster på bokmål og nynorsk og samtale om dem (2. tr.)
• samtale om begrepene dialekt, bokmål og nynorsk (2.tr.)
• lese tekster av ulike typer på bokmål og nynorsk (…) (4. tr.)
• samtale om sanger, regler, dikt, fortellinger og eventyr (…) på bokmål,
nynorsk (…) (4. tr.)
• lese et bredt utvalg (…) tekster (…) på bokmål og nynorsk (…) (7. tr.)
• eksperimentere med skriving av enkle tekster på sidemål (7. tr.)
• sammenlikne språk og språkbruk i tekster på bokmål og nynorsk (7. tr.)
• sammenlikne talemål i eget miljø med (…) de skriftlige målformene
bokmål og nynorsk (7. tr.)
• presentere egne tolkninger av personer, handling og tema i et variert
utvalg av barne- og ungdomslitteratur på bokmål og nynorsk
To skriftspråk: ein ressurs
Stortingsmelding nr. 23 (2007–2008):
Språk bygger broer:
• Den norske språksituasjonen med stor
dialektvariasjon og to norske målformer er en
viktig ressurs. Å møte språk med en annen uttale
og andre formuleringsmåter gir et utgangspunkt
både for å utvikle språklig bevissthet og språklige
ferdigheter og for å reflektere over det som er litt
annerledes også i egen kultur (ibid., s. 38).
«Tospråkligheit» på norsk?
(…) det å være tospråklig har ikke bare negative
sider i skolehverdagen. De ser ut til å lære seg å
lese (teknisk) litt hurtigere enn enspråklige.
Dette kan trolig forklares ved at tospråklige, som
følge av det å lære to språk, får bedre oversikt
over språkets bestanddeler – såkalte
metalingvistiske ferdigheter (Lervåg og MelbyLervåg 2009, s. 277).
Problemstillingar, tilnærming
og (nokre) resultat
Problemstillingar
• Korleis utviklar elevane seg som skrivarar på
begge målformer?
• Delproblemstilling:
– Kan analyse av språkformelle trekk i elevtekstene seie
noko om korleis elevane posisjonerer seg som
skrivarar på «den andre målforma»?
• Metode:
– Analyse av elevtekster, intervju med elevar,
observasjon
Posisjonering
Vi brukar posisjonering
«as a basis for operationalized research
methods or approaches» (Ongstad 2007: 130).
INNHALD
FORM
BRUK (FORMÅL)
To skrivarar, to posisjonar
Resultat frå 3. og 4. klasse
• Cristina (9 år): ein god skrivar for alderen
• Casper (9 år): skriv som ein kan vente for alderen
Tekst 1: Cristina, mars,
3. klasse
Ord i teksta: 316
Cristina
Casper, mars,
3. klasse
Talet på ord:
101
Korleis kan vi forstå ulik posisjonering?
• Identifisere seg som skrivar
• Metaspråkleg medvit
• Ressursar i heimen
• Oppleva at læraren brukar talemålet til å
«overføre identitet»
• Kjønn?
• Kulturkonteksten?
Resultat frå 5. trinn, elev A
Resultat 5. trinn, elev C
Konklusjonar, 5. trinn
(etter det første prosjekt-året)
• Prosenttala på rett stava ord i bokmålstekstane er jamt
over noko høgare enn på nynorsk-tekstane, men ikkje
mykje.
• TIDLEG START-elevane viser klare teikn på at dei er i ferd
med å utvikle kompetanse i å skrive på nynorsk.
• I tillegg uttrykkjer dei fleste elevane i loggar, intervju og
haldingar som lærar og forskar har observert, at det er
”kjekt” eller ”heilt ok” å skrive på nynorsk.
Kva erfarte elevane?
Variert tilnærming
•
•
•
•
•
•
•
•
Samtalar om språk
Songar
Høgtlesing
Eiga lesing
Skriving i tilknyting til bøker elevane har lese eller høyrt
Tverrfaglege prosjekt
Utprøvande skriving
Lærebøker i samfunnsfag på nynorsk
Gje meg handa di ….
Høgtlesing, eiga lesing, lesing og skriving
Bøker elevane har lese individuelt eller som læraren eller
forskaren har lese høgt for dei. Somme har dei skrive tekstar til.
•
•
•
•
•
•
•
Vaffelhjarte (Parr)
Tonje Glimmerdal(Parr)
Jada, jada (Ingebrigtsen)
Forteljingar om Jolver (Belsvik)
Rosas buss (Siley/Quarello)
…
…
Tekst- og tankeboka
Tverrfagleg prosjekt
Glad i blomar
Han hvar Glad i blomar og preset i
en bok å limte i en aen bok /son
kom han i snak med folk for alle er
glad i blomar. han reiste runt i
noreg for å få vek Dansk / alle hvile
ikke forandre språket men han
klarte det til slutt. og han hviste
blomar samlingen til mange mange
mange folk.
Utprøvande skriving, 7. trinn: Boka om meg sjølv
Boka om meg sjølv: arbeid med tekst
Elev A, mars, 7. trinn
Samfunnsfagbøker på nynorsk 5. – 7. trinn
Tekster frå samfunnsfag, 7. trinn: slavehandel
Frå Globus 7 Samfunnsfag (Cappelen), kapittel 8,
«Kjeldene fortel – historikaren i arbeid». Elevane skulle velje ei
av oppgåvene frå s. 153:
Elev A sin tekst, skriven
2. mars 2013
Oppsummering:
Loggar frå samfunnsfagklassen.
Først elev C, som altså er ein relativt svak elev
Ein elev som ikkje har vore i fokus, men som har hatt
ei svært god utvikling i skriving på nynorsk:
Ein sidegevinst, sett ord på av ein elev som ikkje har
hatt samfunnsfagsbøker på nynorsk
Vegen vidare
Vi skal
• analysere meir av det omfattande
materialet
• dokumentere og publisere meir frå
prosjektet, mellom anna skrive ein fyldig
rapport
Formidling:
Kven publiserer vi for? Korfor?
O Publisering for praksisfeltet
O Publisering for kommande lærarar
(lærarstudentar)
O Publisering for kollegaer (vitskapleg)
O Publisering for allmenta
Praksisfeltet
•
Traavik, Hilde. Skriving og lesing hand i hand. Revisjon av fagplanen i
norsk: Eit godt høve til å gi elevar ein tidleg start med «det andre
skriftspråket». Utdanning 12/2012 (+ nettdiskusjon på utdanning.no)
•
Traavik, Hilde; Jansson, Benthe Kolberg. Tidleg start med nynorsk. I:
Nynorskopplæring nr. 14/2011-2012
•
Traavik, Hilde. ”Då eg lerte å lese va det akurat som vera blei snud opp
ned.”. Nynorsksenteret.no 2011
•
Juhl, Gudrun Kløve (2013): «Dei fyrste møta» (Intervju med BKJ).
Nynorskopplæring nr. 19
•
Benthe K. Jansson og Hilde Traavik (2013): Tidleg start med nynorsk
som sidemål. Nynorskkonferansen 19.04.
•
Under planlegging: Metodebok for lærarar
Lærarutdanninga
• Jansson, Benthe Kolberg; Traavik, Hilde. (2013). Lesing og skriving på
begge målformer. (u.u.) I: Norskboka 1 – 7. (bind 2). Oslo:
Universitetsforlaget
For kollegaer (1)
• Jansson, B.K. (2012): «Tidlig start med skriving på begge
målformer». I Matre, Synnøve og Atle Skaftun (red.): Skriv!
Les! Trondheim: Akademika forlag
• Jansson, B.K. Tidlig start med skriving på begge målformer.
Konferansen Skriv! Les!; 2011-05-30 - 2011-06-01
• Jansson, B.K.; Traavik, H. Literacy på norsk: både nynorsk og
bokmål. Kan denne utfordringa møtas med tidlig start med
skriving på begge målformer?. Tredje nordiske morsmålsdidaktiske forskningskonferanse; 2011-11-02 - 2011-11-04
For kollegaer (2)
• Jansson, B.K.; Traavik, H. (2012) : Early Start with Writing Both
Varieties of Written Norwegian. Poliglotti4.eu Expert Seminar
on Early Language Learning. Mercator European Research
Centre on Multilingualism and Languane learning. Fryske
Akademy, Leeuwarden 09.02.12 - 10.02.12.
• Jansson, B.K.; Traavik, H. (2013). Tidleg start med skriving og
lesing på begge målformer. Nynorskkonferansen, Bergen, 19.
04.2013
• Traavik, H.; Jansson, B.K. (2013). Tett på praksis. Eit forskingsog utviklingsarbeid om tidleg start med skriving og lesing på
nynorsk og bokmål. NOLES-seminar, Bergen, 16.10.2013
Allmenta
• Nationen 17.02.12: Bør få lære nynorsk. Intervju med Hilde Traavik,
Benthe Kolberg Jansson og Marthe Forsth-Svensson (lærar i prosjektet)
• NRK Østfold 24.01.12: Mindre sidemål. Intervju med bl.a. BKJ
• NRK Dagsrevyen 30.01.12: Språkstrid: Intervju med bl.a. BKJ., Lise Lunde
Nilsen (lærar i prosjektet) og elevar på prosjektskolen i Stavanger
• NRK P1 (Her og nå) og P2 (Kulturnytt) : 09.05.2011: Kva seier forskinga om
sidemålsopplæringa? Intervju med BKJ
• Stavanger Aftenblad 03.03.2011: Bokmål+nynorsk = god
norskkompetanse. Lesarinnlegg, BKJ
Kjeldeliste
•
•
•
•
•
Lervåg, Arne Ola & Melby-Lervåg, Monica (2009). Muntlig språk, ordavkoding og
leseforståelse hos tospråklige: En sammenfatning av empiriske studier. Norsk
pedagogisk tidsskrift. 93(4), s 264- 279 .
Ongstad, S. (2007). Positioning in theory. A methodological framework for MTEstudies and beyond. I W. Herrlitz, S. Ongstad & Piet-Hein van de Ven (red.).
Research on mother tongue education in a comparative international perspective.
Theoretical and methodological issues (s. 119–148). Amsterdam, New York:
Rodopi.
LK06
Skjong, S. (2011). Toskriftspråkskompetanse på barnetrinnet: Nynorsk for elevar
med bokmål som opplæringsskriftspråk. I B.K. Jansson & S. Skjong (red.). Norsk =
nynorsk og bokmål. Ei grunnbok om nynorsk i skolen (s. 136–161). Oslo: Det Norske
Samlaget.
Stortingsmelding nr. 23. (2007 – 2009). Språk bygger bruer.