Transcript Eksperyment laboratoryjny

EKSPERYMENT LABORATORYJNY
HALINA SZCZEPANIEC
Zhierarchizowany układ metod
• Hierarchizacja – porządkowanie elementów
określonego zbioru w kategoriach wartości.
• Klasyfikacja jest także sposobem
porządkowania, ale nie jedynym.
• Terminów nie możemy stosować
zamiennie.
Liniowe uporządkowanie metod
Wszystkie metody uporządkowane są
liniowo na podstawie porównania
liczby czynności uczniów Nu w zestawieniu
z liczbą czynności nauczyciela Nn .
Zhierarchizowany układ metod
kształcenia
• Wszystkie metody uporządkowane liniowo.
• Na początku znajdują się procedury
o najwyższej wartości dydaktycznej,
a na końcu zaś najniższej.
Metody
Metody
badawcze obserwacyjne
Metody
słowne,
czyli werbalne
Nu ˃
Nn
Nu = Nn Nu ˂Nn
Zhierarchizowany układ metod kształcenia
Metody badawcze
1.Eksperyment
laboratoryjny.
2.Eksperyment
modelowy.
3.Pomiar z
obliczeniami.
4.Prace projektowo-konstrukcyjne.
5. I inne.
Metody obserwacyjne
1. Obserwacja
przedmiotów
i zjawisk.
Metody słowne
2. Pokaz modeli.
2. Rozmowa
heurystyczna.
3. Interpretacja
wykresów i ilustracji.
4. Projekcja materiału
filmowego.
5. I inne.
1. Wykład z dyskusją.
3. Ćwiczenia słowne lub
pisemne.
4. Percepcja
wiadomości z
nagrań.
5. I inne.
Podstawowe relacje miedzy metodami badawczymi,
obserwacyjnymi i słownymi
Nu>Nn
Kierunek wzrostu wartości dydaktycznej
Nn=Nu
Nu<Nn
˂-------------------------------------------------------------------------------------------------
Kierunek kumulacji czynności uczniów
˂------------------------------------------------------------------------------------------------Kierunek kumulacji czynności nauczyciela
-------------------------------------------------------------------------------------------------˃
Kierunek kumulacji aktywności uczniów
˂------------------------------------------------------------------------------------------------Wzrost zapotrzebowania na środki dydaktyczne
˂------------------------------------------------------------------------------------------------Kolejność doboru metod przez nauczyciela
--------------------------------------------------------------------------------------------------˃
Typy lekcji
• Laboratoryjne
podstawowy element każdej lekcji – doświadczenie
• Teoretyczne
centralna pozycja – doświadczenie modelowe
• Integracyjne
wszystkie treści z pogranicza chemii i innych nauk, także
z dziedzin natury społecznej
• Mało jest lekcji, na których stosujemy
wyłącznie jedną metodę.
• Metoda wiodąca – 50% czasu jednostki
metodycznej.
• Metoda wspomagająca – może być ich
kilka.
Symulacja aktywności
poznawczej uczniów
uwarunkowana jest postawą
badawczą nauczyciela.
Wybitny polski uczony, współtwórca nauki o grupach
krwi – M. Hirszfeld
„ …chcąc zapalić innych, trzeba
najpierw samemu płonąć!”
Chemia różni się od innych dyscyplin
szkolnych możliwością stosowania zwartego
systemu pokazów
i doświadczeń uczniowskich.
Chemia jest nauką eksperymentalną,
a doświadczenie podstawowym
źródłem, a także ostatecznym kryterium
prawdziwości rozumowania.
A. Bogdańska-Zarembina, A. Houwalt, Metodyka nauczania chemii
Eksperyment laboratoryjny –
najważniejsza metoda badawcza
na lekcjach w chemii
Eksperyment
to coś więcej niż doświadczenie
Doświadczenie wyraża
aspekt praktyczny, motoryczny
Doświadczenie
Doświadczeniem nazywa się próby
wykonywane przez uczniów a będące dla
nich bądź bezpośrednim źródłem wiedzy,
bądź weryfikacją jakiejś teorii.
Ćwiczenie uczniowskie
• Ćwiczenie uczniowskie – doświadczenie
wykonywane przez uczniów rzadko ma
funkcję ćwiczącą.
• Wszelkiego rodzaju operacje zmierzające
do osiągnięcia sprawności intelektualnych
lub manualnych nazywamy ćwiczeniami.
Nie należy utożsamiać rozumienia ćwiczenia
uczniowskiego z pojęciem doświadczenia
uczniowskiego, ani tez żadnego rodzaju
zadaniami, mimo że w tych ostatnich bywa
zawarty element ćwiczenia
sprawnościowego.
Pokaz – demonstracja
Doświadczenie wykonywane przez nauczyciela
a obserwowane przez uczniów.
Eksperyment to nie obserwacja
Obserwacja – uczniowie za pomocą własnych
receptorów zmysłowych wnioskują o przebiegu,
rozwoju i zmianach zachodzących w trakcie procesu
Lata dwudzieste XX w.
• Jan Harabaszewski opracował i wprowadził do
szkół metodę eksperymentalną.
• Obserwacja – oznacza badanie zjawiska w
postaci, w jakiej prezentuje je przyroda.
• Eksperyment – badanie zjawiska w warunkach
dowolnie przez nas wybranych, zmienionych.
S. Bościg, Uczenie się jako proces badawczy, 1966
W każdym eksperymencie
wyróżniamy dwie czynności:
1. Stawiamy przypuszczenie,
które wyznacza kierunek
eksperymentu.
2. Szukamy w eksperymencie
potwierdzenia lub
zaprzeczenia
naszego przypuszczenia.
Jan Harabaszewski
www.warszawawelecka.pl
…zadajemy pytanie
przyrodzie, a
eksperyment ma nam na
nie udzielić odpowiedzi.
J. Brunner, Proces kształcenia, 1965
Eksperyment laboratoryjny
Wymaga znajomości naukowej organizacji pracy
i dość dużej wprawy.
Heurystyki
• W praktyce metoda naukowa realizowana
jest na podstawie określonych przepisów,
zwanych heurystykami.
• Heurystyki nie dają jednoznacznego
wyniku.
Nie jest wskazane
dostarczanie uczniom
heurystyk w gotowej postaci
z przeznaczeniem do mechanicznego
stosowania.
Zbyt duża ingerencja instruktażowa
ze strony nauczyciela
zmusza uczniów do rezygnacji z działań
badawczych i wejścia na pozycję metod
mniej wartościowych.
Każdy typ eksperymentu laboratoryjnego
charakteryzuje się określoną heurystyką.
Heurystyka, z której uczniowie najczęściej korzystają
1.
Przewidywanie wyniku doświadczenia i postawienie hipotezy.
2.
Dobór materiału doświadczalnego.
3.
Doświadczalne sprawdzenie przewidywań (weryfikacja lub falsyfikacja
hipotez).
4.
Wyjaśnienie istoty zaobserwowanych zjawisk lub ich braku.
5.
Uogólnienie zarejestrowanych faktów i zdefiniowanie nowych pojęć.
6.
Zgłoszenie problemów do dalszej pracy badawczej.
Katalog czynności nauczyciela
1. Przypomnienie wiadomości istotnych dla rozwiązania problemu
– stworzenie sytuacji problemowej.
2. Sformułowanie problemu wobec uczniów.
3. Zgromadzenie i udostępnienie uczniom niezbędnych środków
i materiałów dydaktycznych.
4. Sterowanie czynnościami poznawczymi uczniów.
5. Wyróżnienie najciekawszych wniosków bądź problemów
zgłoszonych przez uczniów i ich zarejestrowanie.
Miejsce eksperymentu laboratoryjnego
w procesie dydaktycznym
Wymagania, jakie stawiamy eksperymentowi, by
stał się zadaniem badawczym
1. Doświadczenia laboratoryjne powinny być
ściśle związane z celami kształcenia,
nie mogą stanowić oderwanego elementu,
mieszczącego się poza zasadniczym
procesem poznawczym.
2. Powinny one kształcić sprawność
intelektualną, wiążąc wiadomości
teoretyczne z praktyczną sprawnością
manualną.
Kontakt ucznia z obiektem,
zjawiskiem, procesem
winien być czynny – nie bierny.
3. Doświadczenia laboratoryjne powinny
umacniać i integrować w uczniu doznania
pochodzące z bezpośrednich kontaktów
z przyrodą i z szeroko pojętą wiedzą
teoretyczną.
4. Doświadczenia powinny dostarczać jak
najwięcej przeżyć spostrzeżeniowych,
kształtować dociekliwość wobec nauki,
przyrody i wobec naturalnego środowiska.
5. W pomyśle i wykonaniu powinien
odznaczać się prostotą i bezpieczeństwem
wykonania przez uczniów.
6. Nie są pożądane doświadczenia efektowne
„na pokaz”, o małej wartości dydaktycznej.
7. Uczeń może i powinien mieć wpływ
decydujący na wszelkie fazy i cały kontekst
otaczający dany eksperyment
laboratoryjny.
Podstawa programowa
Literatura
• A. Burewicz, H. Gulińska (red.), Dydaktyka chemii, Wydawnictwo Naukowe
UAM, Poznań 1993.
• J. Soczewka, Metody kształcenia chemicznego, WSiP, Warszawa 1988.
• H. Szczepaniec, Eksperyment laboratoryjny jako metoda kształcenia na
lekcjach chemii w klasie VII (praca magisterska), Siedlce 1984.
• S. Bościg, Uczenie się jako proces badawczy, 1966.
• J. Brunner, Proces kształcenia, 1965
• Podstawa Programowa Przedmiotu Nauczania Chemii III i IV etap
Edukacyjny.