بهداشت ، پيشگيري ومشاوره در گفتار درماني
Download
Report
Transcript بهداشت ، پيشگيري ومشاوره در گفتار درماني
به نام خدای ی که اندیشه داد
خدای ی که اندیشه را ریشه داد
بهداشت،پیشگیری و مشاوره در گفتاردرمانی
Health, prevention and counseling in
speech therapy
مدرس :مهری محمدی
دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی-تهران
گروه گفتاردرمانی
پيشگيري ومشاوره در، بهداشت
گ فتار درماني
Health, prevention and counseling in
speech therapy
:منابع
،1382 ، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد، رشد و اختالالت آن در کودکان، رحیم وکیلی-1
انتشارات دانشگاه علوم پزشکی مشهد
-2
Rhea Paul, Language Disorders, from infancy through adolescence: assessment
and intervention, 2nd, 2001, MOSBY Inc.
•
Holland, Counseling in Communication Disorders: A Wellness Perspective, 2007,
Plural Pub.
•
جزوه آموزشی گروه گفتاردرمانی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، علی سداللهی
•
بهداشت
بهداشت به معنای علم و هنر پیشگیری از بیماری ها ،افزایش طول عمر و افزایش
سطح سالمتی در انسان می باشد.
تعاریف سالمت
• سالمت یعنی سالم بودن بدن ،اندیشه و روح
• سالمت صرفا بیماری یا معلول بودن نیست بلکه حالت ”صحت کامل جسمی،
روانی و اجتماعی نیز هست“
• سالمت فرایند کشف ،کاربرد و حفظ همه منابع درون جسم ،فکر ،روح،
خانواده ،اجتماع و محیط است.
ابعاد سالمت:
• سالمت جسمی:
روش دستیابی به باالترین حد سالمت جسمی :تغذیه مناسب ،دوری از رفتارهای مخرب و مواد مخدر ،محافظت در برابر حوادث ،تشخیص به موقع
نشانه های بیماری
• سالمت روانی :به عواطف ،احوال ،احساسات و افکار ما اطالق می شود
روش دستیابی به سالمت روانی:
اگاهی و پذیرش طیفی گسترده از احساسات خود و دیگران ،توانای ی نشان دادن انها ،مستقل عمل کردن ،توانای ی کنار امدن با مشکالت و موانع استرس
زای روزانه
• سالمت معنوی :اعتقاد به معنا داشتن زندگی ،نظم حاکم بر جهان و قدرتی برتر
روش دستیابی به سالمت روانی :ارتباط با خالق برتر از طریق عبادات ،ایینها و مراسم ،درک احساس شادی ،ارامش و غنا ،یاری رساندن به دیگران
• سالمت اجتماعی :توانای ی فرد در تعامل موثر با دیگران و اجتماع به منظور ایجاد روابط فردی رضایتبخش و انجام نقش های اجتماعی
• سالمت هوشی :توانای ی فکر کردن ،درس گرفتن از تجربیات زندگی ،پذیرش نظرات جدید ،ظرفیت پرسش و ارزشیابی اطالعات
• سالمت محیطی:تاثیر محیط اطراف و دنیا بر سالمت
عافیت چیست؟
• حد اعالی سالمت است
• زندگی هدفمند و توام با لذت
• انتخاب اگاهانه شیوه ای از زندگی با احساس مسئولیت فردی ،تعادل و افزایش
هر چه بیشتر سالمت جسمی ،روانی و روحی
اهمیت بهداشتی و راه های تامین ان
هر روزه 8000کودک به علت انجام ندادن واکسیناسیون
حدود 7000کودک به علت کم ابی بدن ناشی از اسهال می میرند
حدود 6000کودک به علت عفونت های تنفسی به هالکت می رسند.
چنان چه وضع به این ترتیب ادامه پیدا کند ،در سال های اینده صد ها میلیون کودک جان خود را از دست می دهند و
کودکانی هم که از چنگال این بیماری ها نجات پیدا می کنند مبتال به سوء تغذیه و رشد ناکافی جسمی و روانی می شوند.
در حالی که می توان از مرگ و میر کودکان و خسارت های ناشی از این بیماری ها با روش های بسیار ساده جلوگیری
نمود.
راههای پیشگیری
•
•
•
•
واکسیناسیون بر علیه 6بیماری
نظارت بر رشد و نمو کودکان تا والدین بتوانند از سوء تغذیه در کودکان پیشگیری
کنند.
تغذیه کافی کودک با شیر مادر،
ُ
استفاده از مایع درمانی خوراکی ا ار اس ( ) )O.R.Sبرای جلوگیری از کم ابی
بدن در مواقع ابتال به اسهال از روش های ساده و ارزان پیشگیری از مرگ و میر
کودکان و تامین و حفظ سالمتی انان است.
اهمیت بهداشتی و راه های تامین ان
•
•
•
•
•
•
توجه به نکات ذیل برای رسیدن به اهدف بهداشتی برای همه ضروری است:
گسترش ایمن سازی بر علیه 6بیماری قابل پیشگیری (فلج اطفال ،سل ،دیفتری ،کزاز ،سیاه سرفه و
سرخک) با واکسن.
بهداشت مادر و کودک (مراقبت از زنان باردار ،تنظیم خانواده ،نظارت بر رشد و نمو کودک).
بهسازی محیط و تامین اب اشامیدنی سالم.
بهبود تغذیه و تامین غذای کافی.
،اداب و رسوم ،سواد ،وضعیت اقتصادی و سطح درامد و غیره.
ادامه
•
•
•
•
•
کنترل و پیشگیری از بیماری های واگیر و غیرواگیر
دسترسی به دارو
درمان به موقع بیماری ها از طریق بیماریابی و ارجاع به موقع بیماران.
فراهم شدن شرایط بهداشت روانی و اجتماعی بنحوی که هر کس از داشتن وسایل
الزم زندگی که متضمن بقاء و سالمت اوست برخوردار باشد.
اموزش بهداشت برای همه و کسب اطالعات کافی درباره چگونگی استفاده صحیح
از عواملی که بر سالمتی هر فرد اثر می گذارد اعم از محیط ،اب ،غذا
مزیت بهداشت بر درمان
بهداشت ،دانش حفظ تندرستی است و پزشکی ،علم درمان بیماری ها است.
بدیهی است که بیمار نشدن بر بیمار شدن و معالجه نمودن ،مزیت فراوان دارد.
چون وقتی بیماری مزمنی پیش امد بهبودی ان را نمی توان پیش بینی نمود ،اگر هم بیمار بهبود یافت
اغلب اثار و عوارضی از بیماری به جای می ماند ،که گاهی مرئی و گاهی مخفی می باشد که با پیدایش
زمینه ی مساعد مجددا ظهور می نماید.
مثال بیشتر بیماری های مزمن مخصوصا در اشخاص مسن نتیجه عفونت ها و مسمومیت های دوران
جوانی است.
ادامه
•
•
•
•
بااندک توجهی می توان فهمید که بهداشت فقط با پیش گیری از بیماری ها سر و کار دارد و از درمان که از
عوامل مختلف و پیچیده ای بحث می َََکند ،به مراتب اسان تر و ساده تر است.
بدیهی است که زیان های ابتال به امراض از نقطه نظر مادی و معنوی به اندازه ای است که زیان های ناشی از
ان در خانواده ها ،حتی در صورت بهبودی جبران ناپذیر است.
بعالوه بهداشت مقرون به صرفه تر از درمان می باشد .به طور مثال :هزینه درمان گلو درد استرپتوکوکی که می
تواند باعث تب های روماتیسمی و روماتیسم قلبی شود را با هزینه درمان قلب مقایسه کنید .هزینه ای که جهت
تهیه پنی سیلین صرف می شود به هیچ وجه با هزینه جراحی و درمان قلب قابل مقایسه نیست.
مقایسه ی هزینه های گزافی که صرف معالجه ی بیماری های ناشی از الودگی اب می شود با هزینه ی لوله کشی
در یک روستا ،و یا مقایسه ی بین هزینه ی مصرفی جهت مسواک و خمیر دندان و هزینه ای که جهت اعمال
جراحی و ترمیمی دندان مصرف می شود مثال های دیگری است که نشان دهنده ی مزیت بهداشت بر درمان
باشد.
می
تعریف سازمان جهاني بهداشت از مراقبتهاي بهداشتي اوليه
Primary Health Care
• مراقبتهاي بهداشتي اوليه مراقبتهاي اصلي در زمينه بهداشت است كه بايد براي همه افراد و
خانواده هاي جامعه قابل دسترس باشد .اين خدمات بخش اساسي نظام بهداشتي و توسعه اقتصادي
اجتماعي كشور است.
• مراقبتهاي بهداشتي اوليه اولين سطح تماس فرد ،خانواده و جامعه با نظام بهداشتي كشور بوده و
خدمات را تا حد ممكن به جاي ي كه مردم در ان كار و زندگي ميكنند ميبرد.
هدف از ارائه اين مراقبتها حفظ ،نگهداري وارتقاء سطح سالمت افراد جامعه است و امروزه
•
بر اين نك ته تاكيد ميشود كه خدمات بهداشتي بايد طيف كامل خدمات پيشگيري ،درماني و بازتواني
را پوشش دهد.
•
اصول مراقبتهاي بهداشتي اوليه
)Principles of Primary Health Care(
اصل هماهنگي بخشهاي توسعه اقتصادي اجتماعي
( ))inter-sectoral Approach
بهداشت به صورت مجرد وجود ندارد و تحت تاثير تركيبي از عوامل محيطي ،اجتماعي و اقتصادي
است كه به صورت تنگاتنگ با يكديگر در ارتباطند .بنابراين بخشهاي مختلف جامعه كه بر
سالمت افراد تاثير دارند بايد تالشي هماهنگ داشته باشند.
مشاركت مردم واتكاء به خود
))Community Participation
• بدون همكاري و عالقه مردم به تامين و توسعه خدمات هيچگونه موفقيتي براي ان
پيش بيني نميشود اين به عنوان بهداشت به وسيله مردم و قرار دادن سالمت
مردم در دست خود انها توصيف شده است .بدين ترتيب بهداشت پديده اي
خودجوش است كه بايد انگيزه برخورداري از ان در مردم ايجاد گردد و عالوه بر
بخش بهداشت ،جامعه بايد درگير مراقبت از خود شود.
روشهاي مناسب
Appropriate Methods
نه تنها در مراقبتهاي بهداشتي اوليه بلكه در تمامي سطوح ارائه خدمات بهداشتي
درماني بايد از روش ،ابزار ،پرسنل ،دارو ،مواد و حتي سيستم اداري مناسب و
منطبق با شرايط جامعه استفاده شود .در ارائه خدمات به مردم بايد از روشهاي ي
استفاده شود كه با فرهنگ جامعه مطابقت داشته و از ابزار و پرسنلي استفاده گردد
كه با شرايط كار هماهنگ هستند .بنابراين فن اوري مناسب تركيبي است كه هم
نيازهاي مراقبت بهداشتي و هم بافت اقتصادي اجتماعي كشور را باید در نظر
بگيرد.
عدالت (برابري)
Equity
• منابع بهداشتي و خدمات مربوط به ان بايد به صورت برابر در اختيار همه افراد
جامعه قرار گيرد
• مردم با نيازهاي يكسان بايد دسترسي برابر به مراقبتهاي بهداشتي داشته باشند.
• براي اطمينان از دسترسي برابر بايد توزيع و پوشش مراقبتهاي اوليه بهداشتي در
مناطقي بيشتر باشد كه بيشترين نيازها وجود دارد.
جامعيت خدمات
مراقبتهاي بهداشتي اوليه يك رويكرد جامع براساس مداخالت زير است :
-1مداخالت ارتقاي :برخورد مراقبتهاي بهداشتي اوليه در سطح جامعه با علل اساسي است كه بر سالمت تاثير
ميگذارد.
-2مداخالت پيشگيري كننده :اين مداخالت كاهش دهنده بروز بيماريها يا برخورد سريع با عللي است كه براي فرد
ايجاد مشكل نموده است.
-3مداخالت درماني :اين مداخالت سبب كاهش شيوع بيماري بوسيله توقف پيشرفت بيماري در بيمار است .
-4مداخالت بازتواني :اين مداخالت سبب كوتاه نمودن پ ي امد يا عوارض مربوط به مشكل سالمتي افراد ميشود.
مداخله در بيماري
مداخله ارتقايي
مداخله پيشگيري
مداخله درماني
اسهال ()Diarrhea
آب سالم
بهداشت عمومي
امنیت غذا
آموزش بهداشت
مراقبت كودكان
آموزش بهداشت فردي
تغذیه با شیر مادر
واكسیناسیون
مایع درماني خوراكي
حمایت تغذیه اي
(درمان دارویي درصورت نیاز)
بازتواني تغذیه اي
مایع درماني خوراكي
ذات الریه
()Pneumonia
تغذیه مناسب
مسكن مناسب
هواي تمیز
آموزش بهداشت
واكسیناسیون
تغذیه با شیر مادر
مكمل ویتامین A
درمان دارویي
بازتواني تغذیه اي
سرخك
()Measles
تغذیه مناسب
تهویه مناسب منزل
آموزش بهداشت
واكسیناسیون
درمان دارویي
حمایت تغذیه اي
بازتواني تغذیه اي
ماالریا
()Malaria
تغذیه مناسب
كنترل ناقل بیماري
آموزش بهداشت
استفاده از پشه بند ()Mosquito nets
پیشگیريهاي دارویي
درمان دارویي
بازتواني تغذیه اي
كم خوني
()Anemia
كنترل ناقل (پارازیت)
تغذیه مناسب
آموزش بهداشت
غربالگري بیماران
پیشگیري با تجویز آهن و اسید فولیك
كرم زدایي
مكمل تغذیه اي
تزریق خون
حمایت تغذیه اي
بازتواني تغذیه اي
(رژیم غذایي پرآهن)
سل
Tuberculosis
تغذیه مناسب
تهویه مناسب منزل
آموزش بهداشت
واكسیناسیون
پیشگیري از تماس
درمان دارویي
مشاوره فامیلي
حمایت تغذیه اي
خدمات تلفیقي
()Social integration
مداخله بازتواني
اجزاي مراقبتهاي بهداشتي اوليه
-1اموزش بهداشت (اموزش در خصوص مشكالت معمول بهداشتي ،پيشگيري و روشهاي كنترل بيماريها)
-2بهبود تغذيه
-3دسترسي به اب اشاميدني سالم و بهسازي محيط
-4بهداشت مادر وكودك و فاصله گذاري بين مواليد
-5واكسيناسيون برعليه بيماريهاي عفوني قابل انتقال در دوران كودكي
-6پيشگيري و كنترل بيماريهاي عفوني ( بيماريهاي عفوني اندميك محلي)
-7درمان بيماريهاي معمول و جراحتها
-8دسترسي به داروهاي اساسي
نک ته :الزم به ذكر است كه هشت فعاليت فوق ،حداقل اقدامات الزم االجرا براي همه جوامع بوده و هر جامعه اي بايد
براساس نيازها و اولويت بندي ان براي ارائه خدمات مورد نياز مردم اقدام به برنامه ريزي و اجرا نمايد .
در حال حاضر در ايران عالوه بر هشت جزء فوق مراقبتهاي بهداشت دهان و دندان و تا حدودي مراقبتهاي بهداشت
رواني نيز به مردم ارائه ميگردد.
پيشگيري
Preventation
باتوجه به صرفه جوي ي هاي هنگ فتي كه در هزينه هاونيروهاي انساني كه بوسيله
پيشگيري مي توان انجام داد در علم پزشكي تالش شده است راههاي پيشگيري از
بيماريهاي مختلف شناخته شود .
سطوح پيشگيري
Primary Prevention -1
secondary Prevention -2
Tertiary Prevention -3
Primary Prevention
• هدف از این پیشگیري محدود نمودن بروز بیماري توسط
كنترل علل آن مي باشد یعني اقداماتي كه قبل از شروع
بیماري انجام مي گیرد تا امكان بروز بعدي بیماري از بین
برود .
secondary Prevention
• هدف از این پیشگیري ،كاهش عوارض شدیدتر بیماري بوسیله
تشخیص ودرمان بموقع وزودرس آن بیماري مي باشد .
• مثال پیشگیري از بروز سرطان سینه در خانمها كه سعي مي
شود با معاینات دوره اي در خانمها بیماري رادر مراحل اولیه
تشخیص داد ودرمان كرد .
• تشخیص زود هنگام اختالالت تكاملي ومداخله زودرس ،یكي از
روشهاي مهم پیشگیري ثانویه از اختالالت تكاملي وبه دنبال آن
معلولیتهاي ذهني ،حركتي ،بینایي است كه با ارزیابیهاي دوره
اي مي توان اقدامات بموقع ومناسب توانبخشي را انجام داد .
Tertiary Prevention
• هدف از اين پيشگيري كاهش پيشرفت بيماري ايجاد شده و پيشگيري از عوارض
ان مي باشد .توانبخشي يا بازتواني در واقع همان پيشگيري در سطج سوم است .
پیشگیری از اختالالت زبان در کودکان )(ASHA 1991
شیوع شناسان در سطوح متعددی به پیشگیری توجه می کنند.
تعاریفی که برای هر یک از این سطوح توسط گروه پیشگیری از مشکالت گ فتار ،زبان و
شنوای ی ) ASHA(1991توصیف شده به شرح زیر است:
پیشگیری اولیه :رفع یا پیشگیری از شروع و رشد اختالل
با تغییر در حساسیت
یا کاهش مواجهه افراد مستعد به بیماری
مثل واکسن علیه بیماری سرخجه ،یا مشاوره ژنتیک در افرادی که سابقه سندرم Xشکننده دارند
تا در صورت احتمال وقوع این اختالل به جای بچه دار شدن از راهکارهای دیکری مثل فرزند
خواندگی و یا بررسی ساختار ژنتیکی جنین قبل از تولد شوند.
ادامه
پیشگیری ثانویه :تشخیص و درمان زود هنگام جهت رفع اختالل و یا به تاخیر
انداختن رشد ان :مثل غربالگری شنوای ی نوزادان برای تشخیص کم شنوای ی و تهیه
به موقع دستگاههای تقویت کننده
پیشگیری در سطح سوم :مداخله برای کاهش ناتوانی از طریق تامین مجدد عملکرد
موثر :توانبخشی و اموزش کودکان سندرم داون
پيشگيري اوليه از اختالالت گ فتاري
• پيشگيري اوليه شامل مراقبت قبل از تولد ،حين زايمان ،دوران نوزادي
،شيرخوارگي وكودكي است .
مراقبت قبل از تولد
•
•
•
•
•
اموزش واگاه سازي عمومي در خصوص خودداري از ازدواجهاي فاميلي
اموزش واگاه سازي عمومي در خصوص ضرورت مشاوره ژنتيك قبل از ازدواج
اموزش واگاه سازي در خصوص بار دار نشدن قبل از سن 18سالگي وبعد از 35سالگي
اموزش واگاه سازي در مورد تعداد مناسب فرزندان وفاصله مناسب بين فرزندان
اموزش در مورد عدم تماس يااستفاده از اشعه ايكس،سيگار ،الكل ،دارو وسموم مختلف
حين بارداري
ادامه
•
•
•
•
•
•
تزريق 2دوز واكسن سرخجه قبل سن بارداري به دختران ،بررسي تيتر انتي بادي سرخجه در دختران سن
بارداري ،اموزش در مورد پيشگيري از انتقال توكسو پالسموز ، HIV، CMV ،تجويز AZTبه زنان
باردار HIVمثبت براي پيشگيري از انتقال به جنين.
تجويز اسيد فوليك به زنان باردار به منظور پيشگيري از نقايص نورال تيوب و يد اضافي در مناطق داراي كمبود
يد
اموزش تغذيه مناسب به زنان باردار
مشاوره ژنتيك در دوران بارداري ومانيتورينگ توسط امينوسنتز وسونوگرافي جنين
مراقبتهاي بهداشتي مناسب دوران بارداري
پيشگيري از نارس بدنيا امدن نوزاد
مراقبتهاي حين زايمان
•
•
•
•
•
اموزش به زنان باردار در مورد ضرورت زايمان در بيمارستان يا مراكز تسهيالت
زايمان مجهز
بهبود كيفيت زايمان با مونيتورينگ وانجام زايمان توسط متخصص يا افراد ماهر
بهبود كيفيت مراقبت از نوزاد ،پيشگيري از هيپوگليسمي،عفونت،هيپر
بيليروبينمي
غربالگري نوزادان براي بيماريهاي متابوليك
پيشگيري از ابتال به عفونتهاي كانال زايمان در نوزاد مانند Ophthalmia
Neonatorum
مراقبت از شيرخوار وكودك
• اموزش واگاه سازي در مورداهميت برخي از عاليم غير طبيعي در نوزاد وشير خوار مانند زردي ،
بيحالي ،خواب الودگي ،شير نخوردن ،تب و......
• اموزش به خانواده در مورد ضرورت مراقبت از رشد وتكامل وسالمت كودك با مراجعه منظم به
مراكز بهداشتي ودرماني وپزشك متخصص
• پیشگیری از عوارض نارسی وکم وزنی ونوزادان تحت مراقبتهای ویژه ،زیرا انان در معرض خطرات
مختلفی از جمله اختالالت تکاملی می باشند.
• نوزادان نارس بستری در NICUاز ارتباط طبیعی با مادر خود محروم هستند وبایستی شرایط
تحریکی محیطی مطلوب برای انها فراهم گردد .بعالوه نارسی ،انان را در معرض صدمات مختلف
محیطی با توجه به بستر مساعد بیولوژیکی ایشان قرار می دهد که باید به ان توجه داشت .
ادامه
• واکسیناسیون برای پیشگیری از بیماریهای مسری وبیماری سیستم عصبی مثل عفونت هموفیلوس
انفلوانزا ومننژیت توبرکولی،سرخک وفلج اطفال
• پیشگیری از کودک ازاری وغفلت از کودک با بهبود رابطه کودک ومادر ،کاهش استرس وتامین
حمایت اجتماعی از والدین
• تشخیص کودک ازاری وغفلت از کودک وارجاع به مراکز شبانه روزی
• پیشگیری از حوادث توسط نصب حفاظ پنجره ،دورکردن وسایل اتشزا از دسترس کودکان ،استخر
محصور ،استفاده از کاله ایمنی هنگام دوچرخه سواری
-
ادامه
•
•
•
•
برقراری ارتباط عاطفی مناسب با کودک
سرپرستی مناسب توسط والدین از طریق اموزش وارائه راهنماییهای الزم قبل ازبروز رفتار غیر
طبیعی
مشاوره به والدین در مورد رفتاروتکامل کودک به منظور افزایش اطالعات انها در خصوص
تکامل کودک که انها را قادر می سازد باعث تحریک موثر روند تکامل او شوند
مشاوره به والدین درمورد کولیک دوران شیر خوارگی ،اضطراب جدای ی ،بازیهای خیالی
ومسائل وبحرانهای بلوغ
ادامه
• پیشگیری از رفتارهای تهاجمی یا غیر طبیعی کودک از طریق زیر:
محدود نمودن وهدایت برنامه های ی که کودک از تلویزیون تماشا می کند• تامین اموزش پیش دبستانی ،تشویق در برقراری ارتباط سالم با همساالن ،پیشگیری از شکست
تحصیلی وتامین برنامه های اموزشی ومشاوره با والدین در برابرقوانین سخت وتنبیه کننده وحفظ
احترام دیگران
پیشگیری ثانویه :خدمات مداخله زودهنگام
•
•
•
•
خدماتي است كه در سالهاي اوليه زندگی به كودكانی که مبتال به درجات خفيفي از
ناتواني يا تاخير در تكامل هستند يا داراي عوامل خطر ساز بيومديكال ورواني
اجتماعي براي تكامل غير طبيعي هستند ارائه مي شود .
چيزي كه در ارائه اين خدمات اهميت دارد:
ارزيابي كودك وخانواده ،طرح ريزي برنامه مناسب براي هر خانواده ومشاركت
دادن هر چه بيشتر والدين است .
نقش متخصص كودك نظارت برتكامل كودك ،ارجاع مناسب و ارائه خدمات
مستمر براساس نيازهاي كودك وخانواده است .
چالش خانواده در تولد يك نوزاد
•
•
•
•
تغيير در الويتها وبرنامه هاي زندگي
تهيه لباس ،خوراك ومراقبتهاي بهداشتي از كودك
تهيه دارو ،صرف وقت براي مراجعات پزشكي
انجام اقدامات الزم جهت تامين تكامل طبيعي كودك
• لذا براي افزايش ظرفيت خانواده براي مواجهه با نيازها ي ويژه بايستي از خدمات
مداخله اي استفاده كرد
مداخله زودهنگام
• به برنامه ها وخدماتي اطالق مي شود كه:
• به منظورجبران تاخيرواصالح اختالالت تكاملي خفيف واوليه عمدتا در نوزادان ،شيرخواران
،نوپايان وحتي سنين پيش دبستاني بكار مي رود .
• اين خدمات بصورت تيمي ارائه مي شود وشامل تحريكات حسي –حرك تي-شناختي از سنين
نوزادي وشيرخوارگي
مداخالت روانشناسي
گ فتاردرماني وارائه خدمات ارتباطي
فيزيوتراپ ي ،كاردرماني
روانپزشكي كودك
مددكاري ،پرستاري
اموزشهاي خاص پيش دبستاني
اين برنامه ها براي كودكان خاص ذيل ارائه مي گردد .
• كودكان دچار تاخير مثل كودكان عقب مانده ذهني،اوتيسم ،اختالالت حسي
وعصبی حرک تی كه در مراحل ابتداي ي بيماري خود هستند .
• كودكان در معرض عوامل خطر ساز رواني اجتماعي مثل غفلت والدين ،فقر
شديد ،سن بسيار پايين والدين
• كودكان در معرض عوامل خطرساز بيومديكال مثل وزن پايين زمان تولد ونارسي
،شرايط طبي اسيب پذير وعفونت با HIV
اهداف برنامه هاي مداخله
•
•
•
•
•
تسريع تكامل شير خواران ونوپايان مبتالبه بيماريهاي ناتوان كننده وكاهش احتمال
تاخير تكاملي در انان
پيشگيري از عالئمي كه معموال بدون مداخله بموقع در يك روند تكاملي منفي بوجود مي
ايد مثل اسپاستيسيتي اندامها ،بروز عالئم مشخص عقب ماندگي ذهني وعالئم اختالل
توجه وتمركز
كاهش هزينه هاي اموزشي جامعه با كاهش نياز به اموزشهاي خاص وخدمات مرتبط به
هنگام ورود كودك به دبستان
كاهش احتمال سپردن اطفال مبتال به معلوليت به موسسات وافزايش احتمال زندگي
مستقل براي انان
افزايش پذيرش خانواده براي روبروشدن با نيازهاي خاص شيرخواران يا نوپايان دچار
ناتواني
چگونگي ورود كودك به برنامه مداخله زودرس
•
•
•
•
برای ورود به برنامه های مداخله زودرس باید تیم مداخله کودک را مورد ارزیابی جامع
شامل :گرفتن شرح حال تکاملی،تعیین سطوح عملکرد وتعیین وضعیت حیطه های
تکاملی ارتباطی ،اجتماعی وشناخت وسازگاری کودک ،تا مشخص شود که ایا احتمال
اختالالت تکاملی برای اومطرح است یا خیر .
طرح برنامه مداخله زودهنگام براساس عالئم اولیه ریخته می شود .
بهتر است برای هر خانواده برنامه ای طرح ریزی شود که والدین در اجراء ان مشارکت
فعال و همکاری داشته باشند.
این برنامه باید هر 6ماه یکبار بازنگری وهر سال مجددا طرح ریزی شود .وانتظارات
والدین بررسی ودر برنامه ثبت شود .
رویکرد برخورد با اختالالت تکاملی درکودکان:
•
•
•
•
•
•
•
تشخیص علل طبی واجتماعی واینکه ایا این علل در حال حاضر فعال یا قابل بر طرف شدن هستند یا
خیر
مشخص کردن ارگان در گیر ومیزان اختالل عملکرد ان
تشخیص میزان محدودیت عملکردی وتوانای ی کودک در حرکت ،دیدن ،شنیدن ،مهارتهای ذهنی وغیره
تشخیص محدودیت اجتماعی :ایا کودک توانای ی برای رفتن به مدرسه را دارد یا افراد بالغ برای زندگی
مستقل وفعال توانای ی دارند .
تشخیص تواناییهای کودک وخانواده برای کسب مهارتهای تطابقی
ارزیابی نیازهای طبی وتوانبخشی کودک وخانواده (نیازسنجی).
تعیین اهداف درمانی کوتاه مدت وبلند مدت وبرنامه ریزی برای رسیدن به این اهداف به تفکیک برای هر
بیمار وتعیین معیار های ی برای ارزیابی وپیش اگهی
میزان تاثیر وپیش اگهی برنامه های مداخله زودرس
•
•
•
•
شدت مشكل عامل مهمي در تعيين پيش اگهي تكاملي كودك است
از طرفي تعامل بين كودك ومحيط روي تكامل حرك تي ،ادراك وشناخت او تاثير داشته
است وخانواده نقش اساسي در اين برنامه دارد .
در اين ميان خلق وخو ،انگيزه كودك نيز در روند تكامل موثر است .
كودكانيكه كنجكاو بوده وتمايل به كشف محيط وتعامل با ان دارند نسبت به
كودكانيكه به يك اسباب بازي بسنده مي كنند مهارتهاي تكاملي وحرك تي را راحت تر به
دست مي اورند .
اقدامات موثر سازی برنامه های مداخله
•
•
•
•
باید سعی کنیم زندگي كودك وخانواده را تا حد امكان به وضعيت طبيعي نزديك كنيم .
ايجاد فرصت تعامل باكودكان درمهد كودك يا مراكز روزانه
براي تاثير بيشتر اين برنامه ها بهتر است والدين درگير شوند زيرا اگر والدين با انگيزه بيشتري
در اين برنامه ها شركت كنند سبب تسريع تكامل كودك مي شود .
حمايت از خانواده بنحوي كه خانواده بتواند در طول زمان ازكودك حمايت كند
شیوه های در گیر کردن والدین
•
•
•
•
اموزش والدین برای اینکه اموزگار خود باشند .
تسهیل روابط بین والدین وکودک
حمایت اجتماعی از والدین وخانواده
ارائه خدمات جانبی به خانواده به منظور تقویت عملکرد کلی خانواده مانند
تسهیل دسترسی به کمکهای مالی ،اموزش شغل و امکان استفاده از مهد کودک
اثرات حمایت از خانواده
•
•
•
•
•
•
•
•
افزایش تعهد جهت مراقبت از کودک در کانون خانواده
کاهش استرس در خانواده
ایجاد اوقات فراغت برای مادر که منجر بهبود توانای ی والدین جهت نگهداری کودک در خانه همراه با مکان
تفریح وکار می شود .
بهبود کیفیت زندگی
بهبود مهارتهای مواجهه با نیازهای بازتوانی کودک
شرکت در برنامه های مداخله زودرس میزان IQرا 7نمره افزایش می دهد
استفاده از این برنامه ها در طی سه سال اول عمر سبب بهبود قابل توجه توانای ی شناخت وکاهش مشکالت
رفتاری می شود.
مشخص شده در بین کودکان نارس هر چه وزن کودک بیشتر باشد (بیشتر از 2/5کیلوگرم ) نتیجه چشمگیر تر
خواهد .
ضرورت تداوم مداخله
•
•
•
•
قطع این برنامه ها در سه سالگی وارزیابی کودک در 5سالگی نشان دهنده کاهش تدریجی این
اثرات مثبت می باشد .
بنابراین نیاز به تحریکات ومداخله مداوم در سالهای پیش دبستانی احساس می شود.
هر چه زودتر برنامه شروع شودومدت زمان بیشتری طول بکشد نتایج بهتری بدست می اید .
مداخالت زودهنگام در کودکان دارای وزن خیلی پایین یا نارس و کودکان دارای مشکالت طبی
همراه به دلیل داشتن مشکالت زیاد همیشه نتیجه مثبت همراه ندارد.
نقش متخصص اطفال و پزشک خانواده درمداخله زود هنگام
• متخصص اطفال یا پزشک خانواده اولین کسانی هستند که والدین به انها مراجعه
می کنند؛ بنابراین موقعیت خاصی برای اطالع رسانی و کمک به والدین دارند.
• متخصص اطفال نقش بسیار مهمی در تشخیص زودرس شیرخواران در معرض
ریسک و نظارت مستمر بر تکامل کودک دارند.
ادامه
• متخصصین اطفال به دلیل موقعیت خاص با دید و نظر باز به صحبت و نگرانی والدین در مورد تکامل
فرزندشان گوش می دهد .وقتی والدین در مورد تکامل و یا رفتار فرزند خود نظری دارند ،باید ان ها را جدی
گرفت.
• زمانی که والدین در مورد تکامل یا رفتار کودکشان نگران هستند ،باید سریعا کودک را جهت ارزیابی وبررسی
علت احتمالی ارجاع دهند و این اطمینان را به والدین داد که ارزیابی کامل اولین قدم مهم در تعیین وجود
مشکل است.
• در صورتی که مسئول اطالع دادن مشکل به والدین هستید ،باید در مورد نحوه ی ارائه اطالعات دقت نمائید
زیرا این لحظه در زندگی والدین بسیار حساس بوده و انان تا سال ها بعد جزئیات این لحظه را به خاطر دارند.
ادامه
• ارجاع سریع و به موقع به برنامه های مداخله زودرس وظیفه متخصص اطفال بوده و باعث
ایجاد امید وانگیزه در والدین می شود.
• در مورد پیش اگهی باید بسیار محتاطانه صحبت کرد؛ زیرا پیش گوی ی در مورد کودکان بسیار
مشکل بوده و فقط در حد حدس می باشد و بهتر است به والدین امید دهیم.
• وقتی کودک به مراکز ارائه دهنده ی خدمات ارجاع داده شد ،باید در مالقات های بعدی راجع
به این برنامه ها سؤال شود؛ زیرا توجه و تشویق پزشک سبب دلگرمی خانواده ها می شود.
مشاوره در اختالالت ارتباطی
اهمیت مشاوره
• فرصت ایجاد یک نتیجه مناسب را برای مراجع افزایش می دهد.
این نتیجه می تواند برطرف شدن یک اختالل باشد یا افزایش کیفیت زندگی با تکنیکهای
تطبیق و سازگاری باشد.
• به مراجع و خانواده کمک می کند تا تصمیماتی را اتخاذ کنند که کیفیت زندگی را
بهبود میدهد
• مشاوره شاید مهمترین راه کمک به مراجعان برای دستیابی به اهداف دراز مدت
باشد.
اهداف بالینی و مشاوره ای برای اسیب شناسان گ فتار و زبان
• هدف بالینی:
کاهش اثر اختالل
• هدف مشاوره ای
کمک به افراد برای یک زندگی مولد و موفق در شرایط وجود یا فقدان مشکالت
ارتباطی یا هنگام قرارگیری در موقعیتی که این مشکالت وجود دارد.
بیانیه (2001)ASHAبرای SLP
• مشاوره بخش جدای ی ناپذیر فعالیت بالینی درمانگر ،برای خانواده ها و
کودکان دارای اختالالت گ فتار،زبان ،شنوای ی و بزرگساالن مبتال به این
اختالالت است.
دیدگاه نظری مشاوره در اختالالت ارتباطی
• فاصله گرفتن از مدلهای درمان مدار که روی اسیب متمرکز هستند.
• تاکید بر جنبه های فاقد اسیب و چگونگی برانگیختن توانای ی برای روش برخورد با اسیب غیر
منتظره ای که تهدید کننده یکی از مهمترین مختصه های انسان یعنی همان ارتباط است.
• مشاوره با تمرکزبر نیمه پر لیوان اغاز می شود.
• مشاوره با تمرکز بر تقویت و سرمایه گذاری روی نقاط مثبتی است که مراجع قبل از مالقات با
درمانگر ان فرایند را از طریق تطبیق اغاز کرده است.
جهت گیری موضوع در مشاوره اختالالت ارتباطی
-1سالمتی و مثبت اندیشی ()wellness and positive psychology
-2زندگی با دگرگونی های شدید )(living the catastrophe
-3چه کسانی خبره هستند؟
)?(Who are the expert
-4اهمیت داستانها ()The importance of stories
-5بحران ()Crisis
سالمتی و مثبت اندیشی
• تمرکز بر هنجار به جای تمرکز بر ناهنجاری و اسیب شناسی روانی
• تالش افرادی نظیر Seligmanو همکارانش در زمینه مثبت اندیشی اطالعات خوبی را
برای مشاوره در این زمینه فراهم کرده است.
• مثبت اندیشی ،بر بهداشت روان و سالمتی ) (well-beingو چگونگی دستیابی و حفظ
ان تاکید دارد.
• مثبت اندیشی یعنی زندگی مثبت گرا چیست و بدنبال فراهم سازی راهی برای افزایش احساس
خوشبختی واقعی در زندگی است.
ویژگی اصلی مثبت اندیشی
ارائه روشهای نمایان در افزایش
انعطاف پذیری )(resilience
و خوش بینی )(optimism
• این دو خصلت برای سازگاری با مصائب و دشواریهای ناگهانی که در فرایند زندگی
صورت می گیرد از اهمیت زیادی برخوردار است.
زندگی با دگرگونی های شدید
• منظور از دگرگونی های شدید همان بالیا و سوانح است.
• مشکالت تکان دهنده ای که منجر به طیفی از اختالالت ارتباطی می شود.
چه کسانی خبره هستند؟
• دیدگاه سنتی متخصص را فرد مسلط بر موضوع می داند
• در روش مشاوره ای حاضر ،عالوه بر مهارت فرد مشاور ،مهارت و خبرگی مراجع و
خانواده را تایید می کند.
• مدل اجتماعی ناتوانی :بر اساس مدل اجتماعی ناتوانی که در 30اخیر تحول زیادی در
موضوعات بالینی درمانگران گ فتار ایجاد کرده است
شاید یکی از مهمترین تحوالت ،مربوط به عملکردهای مشاوره ای درمانگر باشد.
این مدل بر این موضوع پافشاری دارد که جوامع بر موضوع مهارت ) ،(expertiseدر
مورد هر نوع بیماری ناتوان کننده بازنگری داشته باشند.
دیدگاههای مدل ناتوانی اجتماعی
ناتوانی به خودی خود یک فرد را ناتوان نمی کند.
ناتوانی نتیجه زندگی در جامعه ناتوان کننده است.
ناتوانی شاید یک فاجعه نباشد ،واقعیت زندگی باشد
افراد ناتوان با مشکالت گسترده اجتماعی مواجه هستند که نیاز به راه حلها و
تغییر نگرش وسیع اجتماعی از طرف افراد غیر ناتوان مثل متخصصانی دارد که با
این افرا د سروکار دارند.
اهمیت داستانها
• تعریف وقایعی که با حل مشکل یا مشاوره ارتباط داشته باشد.
• تعریف وقایعی از زندگی خود به عنوان بخشی از فرایند درمانی که باعث شکل
گیری انعطاف پذیری و خوش بینی می شود از اهمیت برخوردار است.
بحران
• استفاده از مدل بحران در مشاوره ارتباطی:
• این مدل توسط ) Ross (1969در ارتباط با موضوع سوگ ،مرگ و احتضار ایجاد شده
است.
• این مدل برای بسیاری از بیماریهای مزمن نیز مفید است.
• این مدل برای درمانگران در سال 1981توسط Webster & Newhuffبرای هدف
زیرتطبیق داده شد
روشن سازی فرایندی که افراد در مواجهه با وقایع بحرانی طی میکنند.
تطبیق سازی این مدل برای مشاوره به خانواده و افراد مبتال به سک ته بوده است.
4مرحله شکل گیری سیر بهبودی در مواجهه با یک بحران ( & (Webster
Newhuff
•
•
•
•
شوک Shock
ادراک realization
خلوت گزینی retreat
اذعان acknowledgment
همه افراد همه مراحل باال را به یک ترتیب طی نمیکنند.
همه افراد هم به یک سطح یکسان اذعان رضایتمندانه نمی رسند.
مثالی از تطبیق این مراحل با مشاوره ارتباطی
• بیمار مبتال به افازی ناشی از سک ته:
• بیمار و خانواده وی بدلیل این تجربه جدید در موقعیت خوبی برای دریافت
اطالعات مربوط به افازی هستند.
• با وجودیکه در ان شرایط ،مشاورات و اطالعاتی به انها داده می شود اما
درمانگری که بعدا در شرایط مزمن با انها کار می کند ممکن است از خانواده و
بیمار بشنود که:
چیزی را برای انها توضیح ندادند
یا اینکه انها نمی دانستند که چه انتظاری باید داشته باشند.
ادامه
•
•
•
•
•
شوک حاصل از بحران ممکن به فرد و خانواده اجازه دریافت اطالعات جدید را در
مراحل اولیه بهبودی ندهد
این محدودیتها به معنی عدم ارائه اطالعات در مراحل اولیه نمی باشد.
اما ما نباید از این موضوع متعجب شویم.
ما باید امادگی تکرار مکرر مطالب را داشته باشیم.
این عدم دریافت اطالعات در مراحل اولیه به این معنی است که گوش دادن
بایستی جزء اولین عملکردهای مشاوره باشد.
ادامه
•
•
•
•
مرحله اول :گوش کردن به انچه که دیگران می خواهند درمیان بگذارند و به ترسهای انها در
مورد اینده در حالیکه دست انها را می فشاریم یا در کنار انها حضور داریم همان چیزی است
که باید در ان لحظه ها انجام دهیم.
مرحله دوم :فراهم سازی اطالعات ماندگار مثل جزوه ،فیلم ویدوئی ی ،ادرس و شماره تلفن
مکانهای مرتبط با مشکل صورت می گیرد.
مرحله سوم :این مرحله ممکن است خیلی فراگیر نباشد .معموال با انکار وجود مشکل یا انکار
اثردرازمدت مشکل ظهور می کند.
مرحله چهارم :اذعان به معنی دست کشیدن یا تسلیم شدن نیست .بلکه به معنی فهمیدن
شرایط واقعی است
اجزاء مشاوره اختالل ارتباطی
(understanding) درک-1
(explaining) توضیح-2
(advising) توصیه-3
(translating into action) اقدام-4
• فرایندهای مربوط به درک
گوش دادن
سعی در درک نگاه مراجع نسبت به دنیا
• مهارت مورد نیاز
خود کاوی دقیق درمانگر از دیدگاه شخصی خودش نسبت به دنیا
فاصله یافتن از سوگیری شخصی که به فرایند گوش دادن خدشه وارد می کند.
• فایده فاصله گیری از سوگیری:
با تمرین و یادگیری گوش کردن فاقد سوگیری می توان ان را در مشاوره با مراجعی
بکار برد ،که جهان بینی ،عقاید فرهنگی و اصول فردی وی با ما تفاوت زیادی
دارد.
با فراهم سازی شرایط درک و قبول مراجع ،فضای ی ایجاد می شود که مراجع
براحتی احساسات ،نگرانیها ،و دغدغه هایش را بیان می کند.
-2توضیح:
فضای کلینیک برای ترغیب مراجع به بیان مطالبش بایستی بگونه ای باشد که
مراجع احساس امنیت کرده و فضای نشاط بخش و محترمانه ای برای مراجع باشد.
-3توصیه :اطالعات برای افرادیکه نیاز به کمک دارند بگونه ای فراهم شود که انها
متوجه شوند
چه اتفاقی در حال رخ دادن برای انهاست
به انها نشان دهیم چطور به زندگی ادامه دهند
و چگونه به شکل واقع بینانه ”هم با خوش بینی و هم انعطاف پذیری“ زندگی
کنند
-4اقدام
مشکل ترین مرحله است
کمک به مراجع دربه عمل دراوردن رضایتمندانه و موفقیت امیزاطالعات
• ابعاد مشاوره ارتباطی از دیدگاه )Webster (1977
دریافت اطالعاتی که مراجع و خانواده تمایل دارند با ما درمیان بگذارند.
ارائه اطالعات
کمک به افراد در شفاف سازی ایده ها ،نگرشها ،عواطف و عقایدشان
گزینه های ی را برای تغییر رفتار فراهم می کنیم
.
فراهم سازی گزینه های تغییر رفتاربه چه معناست؟
به معنی فراهم سازی اطالعات ضروری برای مراجع تا توانای ی تصمیم گیری
اگاهانه از میان طیفی از گزینه ها پیدا کند
نه به معنی تجویز درمان یا دفاع از یک نوع مداخله خاص
• محتوای مشاوره به افراد مبتال به اختالل ارتباطی و خانواده انها ،کمک به انها
برای دستیابی به:
احساس سوگ برای انچه که از دست داده اند
درک انچه که اتفاق افتاده تا حد امکان
ایجاد استراتژیهای تطابق و افزایش انعطاف پذیری
اشتی با اختالل
سازگاری خردمندانه با اختالل
استفاده و بهره برداری از نقاط قوت به منظور کوچک سازی نقاط ضعف
زندگی کردن تا حد امکان ،علیرغم وجود اسیب
چه مواردی مشاوره در اختالالت ارتباطی محسوب نمی شود؟
• مشاوره و مصاحبه دارای اهداف متفاوتی هستند
• مشاوره و مصاحبه دارای فرایندهای مرتبط هستند.
• شکاف عمیقی بین گرفتن تاریخچه و گوش دادن به یک واقعه و عکس العمل
مناسب به ان وجود د ارد:
مصاحبه مهارت کشف دیگران از طریق مشاهده و پرسشهای اندیشمندانه
مصاحبه به فراهم سازی اطالعات مرتبط و معتبرمی پردازد که به کل فرایند درمان از جمله
انتخاب روشهای مداخله مناسب کمک می کند.
مرز های مشاوره در اختالالت ارتباطی )(ASHA,2001,2004
•
•
•
•
فرد مشاور در اختالالت ارتباطی ،یک روانشناس بالینی نیست
محدودیت مرزهای مشاوره در اختالالت ارتباطی ،نیاز به حساسیت بیشتردر
مواقعی دارد که:
مهارت کافی کسب نکرده ایم
ارجاع مناسب به سایر متخصصین
چه زمانی به مشاوره بپردازیم
• ایا یک جلسه را به مشاوره اختصاص دهیم؟
• در صورتیکه بخواهیم مدلهای مطرح در ایجاد انعطاف پذیری و خوش بینی را اموز ش دهیم
ممکن است به این جلسات نیاز داشته باشیم.
• اسیب شناس گ فتار برای مشاوره وضعیت ثابت و مشخصی ندارد و بیشتر در طول جلسه
درمان در لحظه های ی نقش مشاور دارد.
• این لحظات ممکن است قبل از شروع رسمی جلسه درمان باشد ،بعد از پایان جلسه به
منظور ارائه خالصه ای از وقایع جلسه باشد
نک ته ای در مورد افسردگی
•
•
•
•
بدون استثناء ،اختالالت ارتباطی دارای شرایطی هستند که منجر به افسردگی
واکنشی می شود
افسردگی واکنشی هم برای فرد دارای اختالل و هم اعضاء خانواده وی مطرح
است.
افسردگی در اختالالتی که با اسیبهای مغزی همراه است ممکن است ناشی از
اختالل در الگوی توزیع یا انتقال نوروترانسمیترها باشد.
برخی از مراجعان نیز ممکن است ضمن وجود افسردگی دچار اختالالت ارتباطی
نیزبشوند.
انچه که مشاوران ارتباطی بایستی در مواجهه با این اختالل باید رعایت کنند
• مشاوران ارتباطی باید بدانند که فاقد مهارتهای فنی و صالحیت علمی در درمان داروی ی یا
رفتاری افسردگی هستند
• نقش مشاور شناسای ی اختالل و پیش بینی مشکالتی که ممکن است ایجاد کند.
• عالئم اختالل طبق :DSMIV
اختالالت خلقی ،فقدان شور و اشتیاق ،کاهش بدون علت وزن ،مشکالت خواب ،مشکالت
روانی حرک تی ،خستگی مفرط ،احساس بی ارزشی ،اظهاراتی از بیهودگی
مثبت اندیشی چیست؟
• تاریخچه
جنبش مثبت اندیشی به رهبران معنوی و روانشناسانی نظیر مازلو و راجرز برمی
گردد.
اما نام سلیگمن بواسطه مباحث وی در انجمن روانشناسی امریکا در 1999پر رنگ
تر است.
کارهای قبلی وی با سایر همکارانش در زمینه مفهوم ”درماندگی اموخته شده“ بود
او مفهوم ” خوش بینی اموخته شده“ را پایه گذاری کرد.
سلیگمن در 1999حیطه جدیدی را برای مطالعه علمی روانشناسی مطرح کرد.
اظهارات سلیگمن در مورد ضرورت مفهوم مثبت اندیشی در روانشناسی
• جنگ جهانی دوم و افزایش بیماریهای روانی و دوری از جهت گیری در تقویت
رضایتمندی از زندگی
• افزایش امار افسردگی در امریکا علیرغم افزایش روشهای درمانی موثر داروی ی و
رفتاری
استدالل سلیگمن در مورد ضرورت همه جانبه بودن رشته روانشناسی از طریق تقویت
سالمت روانی
• روانشناسی و تخصصهای مرتبط بر موضوع ”سالمت روانی“” ،رضایت“ ،و ”خشنودی ” و
توانای ی تقویت کیفیت زندگی با تمرکز بر روشهای کاهش مشکالت روانی توجه نکرده اند.
• در این دوره هم صاحب نظران و هم افراد عادی مفهوم ”شادمانی“ را به اشتباه متضاد مفهوم
”افسردگی“ می دانستند.
• در حالیکه ” عدم افسرگی“ صرفا می تواند متضاد ان باشد ومفهوم شادمانی هدفی است که
برای بیشتر افراد و از جمله افراد افسرده در جریان سایکوتراپ ی در نظر گرفته می شود.
ادامه
• نیازی نیست که علم روانشناسی حیطه بیماری روانی را کنار بگذارد بلکه باید بطور قابل
توجهی به مطالعات سیستماتیک و فشرده در مورد حقیقت رفتار انسان بپردازد.
• روانشناسی علمی همچنین باید مطالعاتی در زمینه
مثبت چیست؟
چگونه شادمانی میتواند افزایش یابد؟
چگونه به افراد کمک کنیم تا ویژگیهای مثبت را ایجاد و تقویت کنند
چگونه به جای تمرکزبر کاهش و ریشه کنی ضعف به شکوفای ی انها بپردازیم.
مثبت اندیشی و ناتوانی
•
•
•
•
•
•
شرایطی نظیر تجربه های اولیه دشوار در زندگی
ناتوانی جسمی
سالمندی ضرورتا باعث پیامدهای منفی که بطور معمول برای انها متصور هستیم نمی شود.
امکان سنجش و توصیف ویژگیهای مثبت وجود دارد
تا حد زیادی می توان از ویژگیهای خوب شخصیتی برای افزایش رضایتمندی کلی زندگی و
شادمانی استفاده کرد.
می توان به افراد برای ایجاد انعطاف پذیری و خوش بینی کمک کرد.
برخی از اصول مثبت اندیشی
-1مثبت اندیشی همانطور که به کشف نقاط قوت می پردازد به تعدیل نقاط ضعف هم
توجه می کند
-2مثبت اندیشی بطور یکسان بر ایجاد بهترین چیزها در زندگی از یک طرف و
بازسازی بدترین موارد از طرف دیگر توجه دارد
-3مثبت اندیشی به همان اندازه که در صدد ایجاد رضایت در زندگی افراد طبیعی
است به بهبود وضعیت بیمارگونه نیز توجه دارد.
اصل 1
• در مشاوره ارتباطی تمرکز یکسان بر افزایش قدرت و تنظیم یا جبران ضعف بدین
معنی است که نه تنها به محدودیت و اختالل عملکرد ایجاد شده در اثر اختالل
ارتباطی اهمیت داده می شود بلکه به ویژگیهای مثبت فرد نیز توجه می شود.
(مثال در ک تاب)
اصل 2
• یکی از اهداف مشاوره تاکید یکسان بر ایجاد و بازسازی در زندگی است که نقش ما
کمک به والدین ،افراد دارای اختالل و نزدیکان انها برای زندگی علیرغم بحرانهای
موجود است( .مثال از ک تاب)
اصل 3
•
•
•
•
یک فرض مهم در این رویکرد مشاوره این است که اساسا با افراد طبیعی سرو کار
داریم
پیامد این فرض برای ما درمانگران در روش برخورد با مراجعان است.
بنابراین ما نباید حتما برای شرایطی نظیر انکار بیمارگونه یا هرنوع وضعیتی که در
روانکاوی فرویدی مورد توجه قرار می گیرد تسلط داشته باشیم.
ما باید قادر به شناسای ی ان و ارجاع مناسب باشیم( .مثال از ک تاب)
راههای شادزیستی
• سلیگمن سه راه برای احساس شادمانی شناسای ی کرد:
-1زندگی رضایتمندانه pleasant life
engaged life
-2زندگی فعال
-3زندگی هدفمند meaningful life
این سه راه تحت عنوان ستونها یا اضالع یک سه ضلعی برای شادمانی واقعی معرفی
میشود که با فلسفه و مذهب ارتباط دارد.
زندگی رضایتمندانه
سه جنبه دارد:
-1احساسات مثبت از وقایع گذشته زندگی :هر انچه که انجام ان در گذشته می توانسته باعث
تقویت قوای روحی شود مورد توجه قرار گرفته و تا حد امکان به نفع شرایط فعلی سازگار می شود.
-2احساسات مثبت در وقایع فعلی زندگی :هر فعالیتی مانند دور هم نشینی ،قدم زدن ،انجام
برخی کارها در منزل ،انجام برخی بازیها و یا حتی کارهای خیلی کوچک مثل سالم و خداحافظی در
اغاز و پایان ساعت کاری ممکن است باعث احساس شادی می شود .داشتن کودک معلول و یا
زندگی با فرد دارای الزایمر مشخصا با این بخش در تداخل است.
-3رضایت از اینده زندگی:
•
•
•
•
•
اینده رضایتبخش در گرو ایجاد مفاهیم خوش بینی و انعطاف پذیری است.
چگونه به اینده نگاه کنیم؟
چه نقاط قوتی می توان فراخوانی کرد؟
چه مهارتهای جدیدی را می توان برای افزایش توانای ی انعطاف پذیری ،توجه به الطاف
خداوند ،شجاعت و امید برای مواجهه با شرایط پیش رو یاد گرفت؟
چطور می توان به مراجع برای یادگیری این مفاهیم کمک کرد؟
نک ته
• رضایت از زندگی شاید ساده ترین راه اتصال با شادمانی است.
• رضایت از زندگی را نباید معادل شادمانی در نظر بگیریم.
• عده ای از افراد هستند که بدلیل فعاالنه و هدفمند زیستن زندگی ظاهرا شاد و پر
دستاوردی دارند اما نمود احساس و عواطف مثبت انها اندک است.
زندگی فعاالنه
•
•
•
•
گاهی انقدر مشغول یک کار هستیم که گذر زمان را متوجه نشده و انجام کارهای
دیگر مثل خاموش کردن شعله غذا را فراموش می کنیم.
این نوع تجربیات گاهی ازار دهنده هستند ،اما ایجاد چنین شرایطی می تواند
شادی افرین هم باشد.
مثل تجربه غرق شدن در یک بازی ورزشی ،یا بازی کامپیوتری ،یا قدم زدن کنار
ساحل هنگام غروب.
زندگی فعاالنه گونه ای از تجربه زندگی در لحظه و فراموشی زمان را معرفی می کند.
نک ته
•
•
•
•
افرادیکه در اغاز فرایند دست و پنجه نرم کردن با بحران بوجود امده هستند در
ایجاد فضای ی که بتوانند زمان را بدست فراموشی بسپارند با مشکل مواجه هستند.
مثل مادر دارای فرزند کم توان که ممکن است بخاطر گذراندن زمان برای خودش
احساس گناه کند.
در مشاوره ارتباطی ،باید توجه جدی به روشهای ی داشته باشیم که به بازسازی
مجدد شرایط فعال برای مراجع و خانواده وی کمک می کند.
یافتن مشغله ها بایستی به تقویت نکات مثبت کمک کند .به همین دلیل
شناسای ی نکات مثبت نیز اهمیت دارند.
زندگی هدفمند
• استفاده از خصوصیات مثبت و فضائل برای مسئولیتهای بزرگ تری که به عهده داریم .این
مسئولیتها هر چیزی می تواند باشد .مثال ،مسئولیتهای کاری ،خانوادگی ،شهروندی
در شرایطی که خانواده ای دارای کودک مبتالبه اختالل ارتباطی است یا افرادی که بعدا
چنین مشکالتی را تجربه می کنند سه موضوع زیر را در ارتباط با زندگی هدفمند در نظر می
گیریم؟
-1قبل از بروز مشکل ،برای برخورداری از زندگی هدفمند به چه چیزهای ی پایبند بودند؟
-2این پایبندی ها چگونه می توانند با شرایط فعلی تنظیم شوند.
-3ایا بخاطر تجربه های جدیدی که بطور بالقوه تغییراتی ایجاد می کند می توان پایبندی های
جدیدی ایجاد کرد؟
شناخت توانای ی های خود و کمک به دیگران برای شناختن توانائیشان
• به منظور برخورداری از یک زندگی با تکیه بر بکارگیری تواناییهای فردی بایستی
محدودیتهای خود را بشناسیم
بدنبال پیشرفت باشیم
در چارچوب تعیین شده زندگی کنیم.
چگونه تواناییهای فردی را بیابیم؟
• معیاری تحت عنوان (VIA) Values in Actionتوسط پیترسون و
سلیگمن با معرفی 6فضیلت اصلی اخالقی مطرح در تمامی مذاهب ایجاد شده
است.
-1خود داری temperance
-2بصیرت Transcendence
-3خردورزی و دانش wisdom and knowledge
-4جرات courage
-5انسانیت humanity
-6عدالت justice
نک ته
• معیار VIAدارای 24نشانه برای جستجوی این فضیلتها ارائه کرده است.
• کسی را نمی توان یافت که مجهز به تمامی این فضائل باشد.
• VIAروی 5تا از مهمترین نشانه ها تحت عنوان signature
strengthsمتمرکز می شود.
نشانه ها
•
•
•
•
خودداری :گذشت/رحم ،مالحظه ،تواضع و فروتنی ،خود تنظیمی (تسلط بر خود).
بصیرت :درک زیبای ی ها و خوبی ها ،سپاسگزاری ،امید (خوش بینی ،توجه به اینده ،نگاه رو
به جلو ) ،شوخ طبعی ،معنویت (مذهب ،ایمان ،نیت)
خردورزی و دانش :خالقیت (ابتکار ،نبوغ) ،کنجکاوی (عالقه ،نوگرای ی ،تجربه گرای ی)،
روشن فکری (قضاوت ،تفکر انتقادی) ،اشتیاق به یادگیری ،روشن بینی (عقل).
جرات :اصالت واقعی ،شجاعت ،استمرار ( پشتکار ،مجاهدت) ،سرزندگی (شوروشوق،
اشتیاق ،توان ،انرژی).
ادامه
• انسانیت :عشق ،مهربانی (سخاوت ،بی طرفی ،حمایت ،غمخواری) ،نوع
دوستی ،نجابت) ،هوش اجتماعی (هوش هیجانی ،استعداد فردی)
• عدالت :تابعیت (مسئولیت اجتماعی ،وظیفه شناسی ،همکاری) ،انصاف،
رهبری
اهمیت خوش بینی و انعطاف پذیری برای شادمانی حقیقی
• انعطاف پذیری به معنای شکست ناپذیری ،به معنای توانای ی پیشرفت ،علیرغم
سختی های موجود است.
ارتباط بین خوش بینی و انعطاف پذیری با سالمتی جسمی و روحی:
• شواهد سالمتی جسمی :افراد خوش بین عمر طوالنی تری دارند ،سیستم ایمنی
قوی تری دارند ،قدرت بهبودی باالتری بعد از جراحی قلب دارند ،کمتر دچار
بیماری می شوند.
• شواهد سالمتی روحی :کمتر دچار افسردگی می شوند ،زندگی اجتماعی پربارتری
دارند ،روابط رضایتمندانه تری دارند.
نکاتی در مورد خوش بینی
نوعی از خوش بینی که ان را خوش بینی سطحی
) (cock-eyedمی گوییم که باید نسبت به ان هوشیار باشیم .این ویژگی از عواقب اغراق در
خوش بینی است .افراد ،توانای ی خود را نسبت به کنترل شرایط دست باال گرفته و گاها خوش
بینی غیر واقعی نسبت به اینده دارند.
واژه پیشنهادی در مقابل ان «خوش بینی واقع بینانه» است.
این خوش بینی در جهت حفظ دیدگاه مثبت بدون انکار موضوعات قابل مشاهده و قابل بررسی،
و بدون بی توجهی به جنبه های منفی است.
صاحب نظران پیشنهاد می کنند که افراد خوش بین نباید نسبت به اطالعات منفی بی توجه باشند
بلکه از انها باید برای تغییر استراتژیها و همچنین بهبود عملکرد استفاده کنند.
تئوری (broaden-and-buildفردریکسون )2001
• این تئوری در پاسخ به این سوال شکل گرفت که چرا توانای ی مثبت اندیشی ممکن است
اساس زندگی موفق یا شکوفای ی باشد.
• در این تئوری هیجانات منفی و مثبت مشخص و مکمل هم هستند.
• در این تئوری هیجانات منفی (خشم ،ترس ،غمگینی) فرد را به سمت کاهش توانای ی ها در حد
بقاء متمایل می کند .مانند واکنش «جنگ و گریز» ) (fight or flightکه تا حد زیادی
یک عمل واکنشی می باشد.
• اما هیجانات مثبت ،باعث گسترش خزانه عملکرد ناشی از تفکر می شود .مثبت اندیشی کوته
فکری و امادگی فیزیولوژیک برای رفتار رفلکسی را خنثی می کند.
مهارتهای مورد نیاز برای درک روشهای خودکاوی و یادگیری سبک تفکر دقیق تر:
•
•
•
مهارتهای خود شناسی
یادگیری روابط بین فکر و احساس
اجتناب از دامهای فکری :خطاهای متداولی که باعث تحلیل افکار می شود.
کشف کوه ها ی یخی -شناسای ی عقاید اصلی و تشخیص فایده انها
•
•
•
•
مهارتهای تغییر:
به چالش کشیدن عقاید
نگاه روشن بینانه به عقاید
ارام سازی و تمرکز در هنگام قرار گیری در موقعیت هیجان
انعطاف پذیری انی -مبارزه بیدرنگ با عقاید سرسختانه
مشاور خوب :دانش ،مهارت ،خصوصيات ،نگرش
• بنیان مهارتهای مشاوره:
کاوش نکات مثبت خود و چگونگی بکارگیری موفقیت امیز انها در مشاوره ارتباطی
چگونگی سامان بخشیدن به نکات مثبت افراد
• سایر اصول مشاوره ارتباطی موفق:
دانش گسترده در مورد اختالالتی که با ان سروکارداریم
برخورداری از ک فایت های بالینی ویژه
مهارت مردم داری ”“people skills
هوش اجتماعی
مهارتهای فنی مشاوره
دانش حرفه ای
•
•
•
•
•
دانش فنی ،دقیق و جدید از اناتومی و فیزیولوژی هراختاللی که در مشاوره بر ان
متمرکز هستیم
توانای ی تشخیص وضعیت هنجار و پیامد وضعیت ناهنجار
پیشرفته ترین دانش مربوط به روشهای بالینی را بداند
بهترین تمرینات بالینی مربوط به اختالالت ان حوزه را بداند.
توانای ی یکپارچه سازی تمامی اطالعات مربوط به یک اختالل خاص در جهت
ساماندهی مشکالت ارتباطی
استراتژی دریافت اطالعات الزم
• در ابتدا عمدتا به عوامل عمومی تر پزشکی موثر بر مشاوره توجه می کنیم و عوامل
فردی را کمتر در نظر می گیریم.
• باید تاریخچه کامل پزشکی هر اختالل ارتباطی را بدانیم
• باید محدودیتهای فعلی دانش پزشکی ان اختالل را بدانیم و مداوما به دنبال
اک تشافات پزشکی باشیم که بر مشاوره ارتباطی موثر است.
برخی از موضوعات اصلی مربوط به اختالالت
• دوره زمانی هر اختالل :مزمن بودن اختالل
هر اختالل دارای دوره زمانی مشخص است که بر درمان بالینی ان اثرگذار است .مثل ناشنوای ی،
فلج مغزی
کمک در جهت اجتناب از بدبینی و ایجاد یک دیدگاه مثبت تر
کمک به چنین مشکالتی باید در جهت ایجاد دیدگاه واقع بینانه در دراز مدت باشد.
• الگوی تغییر اختالل :ایا سیر اختالل به سمت بهبودی است مثل TBIیا به سمت
وخامت می رود مثل ALS؟
الگوی بهبودی یا وخامت نقش مهمی در درمان بالینی داشته و بر تصمیم گیری بالینی فرد
دارای اختالل ،اعضاء خانواده ،پزشک ارجاع دهنده و مشاور موثر است.
الگوهای رو به زوال ،بندرت با اختالالت گ فتار ،زبان و شنوای ی کودکانی ارتباط دارد که دوره
زمانی اختالل انها با رشد و رسش اهسته اما رو به بهبود پیش می رود.
شرایط استثناء :کودکانی که دارای سوابق بستری مکرر و دراز مدت هستند ،و اوتیسم
تاخیری ،الزایمر
مشکالت همراه و موثر بر اختالل
• عالئمی نظیر انکار بیماری ) ،(anosognosiaغفلت ) (neglectکه در اثر سک ته
نیمکره راست ایجاد می شود می تواند بر گ فتار و زبان تاثیر گذار باشد.
• مداخالت داروی ی اثر عمیقی بر ارتباط دارند .برخی از داروهای ضد تشنج مورد استفاده در
کودکان ممکن است خود باعث اختالل ارتباطی شوند .مثل topiramateکه تاثیر
منفی بر زبان بویژه دسترسی به کلمه در کودکان دارد.
• مشکالت حرک تی ،شناختی ،و هیجانی با بسیاری از اختالالت ارتباطی همراه است.
انتظارات بیمار
• مشاوره ارتباطی با انتظارات متناسب خانواده ،مراجع ،و درمانگر تقویت می شود.
• مشاوره موثر ،به اگاهی درمانگر از پیامدهای احتمالی اختالل بستگی دارد.
• والدین ،خانواده ها ،یا مراجعان نیاز به انتطارات واقع بینانه و تنظیم یافته ای
دارند که رنگ و بوی مثبت دارد.
موضوعات مربوط به کفایت حرفه ای
• روند ارجاع :مشاور باید از مشکالت فراتر از حیطه تخصصی خودش به منظور ارجاع انها به
سایر متخصصین اگاهی داشته باشد.
انها باید اطالعاتی را از درمانگران سایر رشته ها بویژه ،روانشناسان و مددکاران اجتماعی جویا
شده و در تعیین همزمانی درمان نقش داشته باشند.
• اگاهی از منابع اجتماعی و اینترنت :اگاهی کامل نسبت به منابع اجتماعی ارجاع و چگونگی
فرایند ارجاع :نظیر مراکز ویژه سالمندان ،دسترسی به حمل و نقل عمومی ،گروههای حمایت
از اختالالت خاص ،طرحهای پژوهشی بالینی و تحقیقاتی
مشاوران ماهر :خصوصیات فردی
• اگاهی نسبت به خود :ویژگی اصلی یک مشاور خوب است.
• بنابراین
توجه به نقاط قوت خود نقطه شروع مناسبی است.
سواالتی در مورد خصوصیات شخصیتی اثرگذار بر مشاوره:
آیا شنونده خوبی هستید؟
ایا فعاالنه درنقش یک پاسخگوی سازنده قرار می گیرید.
ایا ارتباط خوبی برقرار می کنید؟
ایا قادر هستید به حرفهای کسانی که دارای اشکال در صحبت کردن هستند گوش کنید؟
ایا قادر هستید به هیجانات گوش کنید؟
ایا قادر به شنیدن عقایدی هستید که در تضاد با ارزشهای شما است؟
ایا نسبت به تفاوتهای فرهنگی حساس هستید؟
ایا خوش بین و مثبت اندیش هستید؟
ایا فرد شوخ طبعی هستید؟
ایا انعطاف پذیرهستید؟
ایا قادر هستید چیزهای ی را ببینید که فراتر از موارد قابل مشاهده است؟
ایا شما خودتان را می شناسید؟ ایا خودتان را دوست دارید؟
ایا به چالش ها عالقه دارید؟
ایا شنونده خوبی هستید؟
• خصوصیات یک شنونده خوب:
فعاالنه و بدون هیچ قضاوتی در مورد مخاطب به حرفها
گوش می کند
• یک شنونده خوب
به آنچه که گفته می شود
به مفاهیم نهفته در حرفهای گوینده
به انگیزه گوینده برای بیان موضوع
معنای آن موضوع برای گوینده توجه دارد.
ادامه
• این فرایند را تئودور ریک ( )1948تحت عنوان ”شنيدن
با گوش سوم“ نامید.
ایا فعاالنه درنقش یک پاسخگوی سازنده قرار می گیرید؟
• مدلی توسط Gableو همکاران ( )2004برای معرفی
موثرترین واکنش به شنیده ها ارائه شد.
• تمرکز این مدل بر افرادی بود که در یک رابطه قرار
داشتند و برای وقایع مثبت بود.
• این مدل در فرزند پروری ،مشاوره و وقایع منفی نیز
کارامد می باشد.
طبق مدل انها پاسخگوی ی به یک واقعه مثبت می تواند چهار حالت زیر را در بر
داشته باشد:
• پاسخ سازنده فعال :خیلی عالیه! مطمئنم که تو یک هنرمند خوبی میشی
• پاسخ مخرب فعال :حاال اینقدر ذوق نکن! از این به بعد از تو انتظار دارند که تو همه مسابقه
ها شرکت کنی.
• پاسخ سازنده غیرفعال” :معرکه است“
• پاسخ مخرب غیر فعال :با حالتیکه نشاندهنده عدم تمایل به موضوع یا بی توجه به فرد گ فته
شود” :من نمی دونستم که تو نقاشی هم بلدی“
چگونه این حالتها با وقایع منفی تطبیق می یابد
•
•
•
•
پاسخ مثبت سازنده :من از شنیدن این موضوع خیلی
متاسف شدم .واقعا ناراحت کننده است ،چون شما هنرمند
خوبی هستید .اما باید فکر کنیم برای دفعه بعد برنامه ریزی
بهتری می کنیم.
پاسخ مخرب سازنده :من فکر می کنم مریم نسبت به تو
هنرمند بهتری است.
پاسخ سازنده غيرفعال :تو االن احساس خوبی نداری
پاسخ مخرب غير فعال :مسابقه آنچنانی نبوده
نکته
• روش پاسخگویی مثبت سازنده اغلب با نقش و مسئولیتهای
مشاور ارتباطی هماهنگی بیشتری دارد.
ایا ارتباط خوبی برقرار می کنید؟
• لزومی ندارد که یک درمانگر-مشاور سخنوری بلیغ باشد
• اما باید توانایی وی در سطحی باشد که بتواند خود را با مراجع،
اعضاء خانواده وی در سطح درک آنها هماهنگ کند
• توانایی ایجاد تنوع در زبان بدنش طوری باشد که با یک کودک بر
روی زمین هماهنگ شود یا دست فردی که دچار بحران شده را
بفشارد.
ایا قادر هستید به حرفهای کسانی که دارای اشکال در صحبت کردن هستند گوش
کنید؟
• صرف نظر از آنکه چقدر فعاالنه یا صبورانه در فرایند
گوش دادن شرکت کرده اید ،درشرایطی که موفق به درک
مطالب گفته شده نمی شوید چگونه رفتار می کنید؟
• چقدر راحت می توانید آن را اعالم کنید؟
• چگونه شرایط راحتی را برای مراجعی فراهم می کنید که
مشکل عدم وضوح گفتار دارد؟
ادامه
• یک روش جالب برای تمرین مهارتهای شنیداری در شرایطی که با ضعف وضوح گ فتار مواجه
هستیم:
گوش کردن به حرفهای سایر درمانگران و مراجعان انها و حدس در مورد مشکل ارتباطی انها و
یافتن راه حل برای ان.
راه دیگر ،فراهم کردن یک مجموعه ای از روشهای ظریف برای اقرار به عدم درک صحبت و
استفاده از انها در زمان مورد نیاز.
وانمود کردن به درک انچه که متوجه نشدید توصیه نمی شود.
چرا که ممکن است پاسخ شما در راستای انتظارات مراجع نبوده و وی متوجه این موضوع
بشود.
ایا قادر هستید به هیجانات گوش کنید؟
•
•
•
•
•
•
عواقب هیجانی ناشی از مشکالت ارتباطی بصورت
گریه و ناراحتی
گریه و خنده غیر ارادی (در سکته) ناشی از درگیری ساقه مغز
قاعده بر این است که بایستی به این گریه ها توجه شود.
دیدگاههای مختلفی در مورد نحوه توجه به این شرایط وجود دارد،
موارد پیشنهادی شامل :فشردن مالیم دست ،تعارف دستمال ،کمک
به آنها برای بیان کالمی احساساتی که پشت گریه های آنها پنهان
شده است.
توجه کنید که گریه چیزی است که مراجع دوست دارد آن را با شما
در میان بگذارد.
سایر هيجانات منفی
•
•
•
•
•
عصبانیت ،عجز و نا کامی ،اضطراب
باید توجه کرد که این احساسات مربوط به شما نیست.
این احتمال وجود دارد که مراجع ،شما را هدف مناسبی برای تخلیه
احساسات منفی خود بداند.
ممکن است شما به عنوان درمانگر به اندازه کافی اعتماد مراجع را
جلب کرده اید تا او براحتی احساساتش را برای شما بیان کند.
وقتی احساسات منفی در فضا منتشر می شود ،با یک نفس عمیق به
خودتان یادآوری کنید که آنها به شما ارتباطی ندارد.
آیا می توانيد به عقاید متضاد با ارزشهای خود گوش
کنيد؟
•
•
•
•
تالش برای تغییر عقاید افراد در حیطه مسئولیت درمانگر
نیست.
ارزشها بر روی موضوعاتی که به نظر چندان بحث انگیز
نمی باشند اثرگذار است .مثل اهمیت گفتاردرمانی یا استفاده
از وسایل کمک شنیداری.
توصیه می شود که بایستی بیشتربه این موضوع توجه کنیم
که آنها چه کسی هستند؟ تا اینکه ما عالقمندیم آنها چه
کسانی باشند؟
تمرین برای درک دیدگاه دیگران نیز می تواند مفید باشد.
آیا به تفاوتهای فرهنگی توجه می کنيد؟
• اقداماتی برای بهبود این مهارت:
• مشاورباید پیشینه فرهنگی افرادی را که با آنها کار می کند
را بداند .این اقدام به موازات افزایش تعدد فرهنگی مشکل
تر می شود.
• احترام و قبول تفاوتهای فرهنگی حداقل کاری است که می
توان انجام داد.
آیا خوش بين هستيد یا بدبين؟
• برای اینکه یک مشاور موثر باشید بایستی خوش بین واقع
گرا باشید و فعاالنه در جستجوی خوش بینی باشید.
• این روش هم برای کمک به خانواده ها و مراجعان برای
یافتن روشهایی برای گسترش خزانه عملکرد ناشی از تفکر
می شود ( (broaden and build theoryو هم
• به خود درمانگر به منظور اجتناب از فرسودگی روانی
ناشی از کار کمک می کند.
آیا از شوخ طبعی برخوردارید؟
• شوخ طبعی برای یک درمانگر موفق ضروری است
• طبق توصیه ) Norman Cousins (1991خنده و
شادمانی بخش ضروری بهبودی یک اختالل تهدید کننده
زندگی است.
• اگر درمانگر یا مشاور توانایی توجه به بخشهای مفرح
زندگی را داشته باشد ،به ایجاد تعادل در دیدگاه آنها کمک
کرده ،فرسودگی روانی را کاهش داده و تجربه کار با
مراجعان را گرم و لذت بخش می کند.
آیا انعطاف پذیر هستيد؟
• ماهیت متغیر اختالالت ارتباطی باعث می شود تا درمانگر
سازگاری کافی در تغییر رویکردها و اهدافش هنگام
مواجهه با داده های جدید داشته باشد.
آیا قادر به درک مواردی هستيد که از نظر پنهان هستند؟
• برای تشخیص عوامل روانشناختی ظریف که ممکن است
بر روند مشاوره اثرگذار باشد
• برای یافتن هر نوع مشکل مرتبط با اختالل به این مهارت
نیازمندیم.
مثال مشکالتی که مراجع در روابط خانوادگی اش دارد و یا
استرسهای ناشی از اختالل ارتباطی می تواند بر روند
درمان اثرگذار باشد.
آیا خودتان را می شناسيد؟ آیا خودتان را دوست دارید؟
•
•
•
•
احترام به خود ،عزت نفس ،آگاهی از خود جزء موضوعات کلیدی
در هر نوع مشاوره هستند.
خودارزشیابی هم فرایندی مداوم ،اما با ارزش است که از طریق آن
خودباوری اتفاق می افتد.
دیدگاههای مختلفی برای رشد خودباوری وجود دارد ،از درمانهای
روانشناختی رسمی گرفته تا انجام مدیتیشن های قاعده مند.
صرف نظر از هر نوع دیدگاهی ،زمانهایی را که بطور منظم
صرف خودارزشیابی می کنیم باعث تقویت خودباوری می شود.
• آگاهی از خود هم می تواند به روشهای مختلفی افزایش
یابد .بطور مثال در محیط حرفه ای سواالت زیر می تواند
برای آگاهی از خود مفید باشد :چرا وقتی این مراجع برنامه
اش را کنسل کرد خوشحال شدم؟
• عصبانیت من از این مراجع ناشی از چیست؟
• چرا از داشتن برنامه درمانی با این مراجع خوشحال می
شوم؟
• چرا بعد از اتمام جلسه با این مراجع احساس غمگینی دارم؟
آیا به چالش عالقمندید؟
• بی ثباتی و تنوع اختالالت ارتباطی چالش برانگیز و گاهی گیج
کننده است.
• اختالالت ارتباطی در طیفی از موقعیتهای پیچیده اجتماعی اتفاق می
افتند.
• آنها باید در مدت زمان محدود و با کمترین هزینه و حتی در شرایط
نه چندان ایده آل درمان شوند.
• نگرش مشاور در کمک به مراجع تعیین کننده موفقیت اوست.
اگرچالشها برای درمانگر تهدید آمیز باشد او مشاور خوبی نخواهد بود.
مهارتهای فنی مشاوره
• عناصر ضروری مشاوره:
درک
توضیح
توصیه
پیاده سازی درعمل
این مهارتهای پایه در واقع اعمالی هستند که با فرایندهای فعال
یا هدفمند سروکار دارند و در واقع تشکیل دهنده دینامیک
مشاوره هستند.
ویژگيهای درمانگر
• یکسری مختصه های ثابتی هستند که به عنوان عمل (فعل)
از آنها یاد نمی شود بلکه با اسامی از آنها نام می بریم.
• این مشخصه ها زمینه ای را فراهم می کند که مهارتهای
فعال مشاوره در آن زمینه عمل می کند.
مهارتهای مشاوره :مهارتهای پنهان و آشکار
• ماهیت عملکردی مهارتهای پنهان ،عمدتا حمایتی است.
• مهارتهای پنهان :گوش کردن listeningو درک کردن
understanding
همدردی کردن Empathizing
روشن سازی ،انعکاس clarifying/reflecting
آشکارسازیDisclosing
پذیرش Affirming
• ماهیت عملکردی مهارتهای آشکار عمدتا در جهت تغییر و
رشد است
• مهارتهای آشکار:
آگاه سازی و توضیح informing and explaining
آموزش Teaching
توصیه advising
برنامه ریزی planning
گوش دادن و درک کردن
• عالئم نشان دهنده گوش دادن فعال:
وضعیت بدن ،تماس چشمی خوب ،حرکت سر ،مکث های
مناسب ،اجتناب از ایجاد گسیختگی و تداخل در گفتگو
• گوش کردن معادل درک کردن نیست ،بلکه مهمترین پیش
نیاز درک کردن است.
• درک کردن مشخصا به معنای کدگشایی و دریافت است و
همچنین مفهوم همدلی را هم می رساند.
• ادراک فاقد همدلی بدین معنی است که مفهومی که پشت
حرفها پنهان است بطور واقعی درک نشده است.
مشکل مشاوران با مهارت درک کردن
• گاهی آنها فکر می کنند که درک کردند در حالیکه ممکن
است اینگونه نباشد.
• درک وقتی اهمیت دارد که با هدف کمک صورت گیرد.
• بنابراین بسیاری از مهارتهای مشاوره صرفا راهی برای
روایی و روشن سازی ادراک ما است.
پيشنهاداتی برای ارتقاء ادراک
• شنیدن با تمام وجود را تمرین کنید .رفتارهای غیر کالمی وابسته به فرهنگ را با ان همراه کنید .مثل
خمیدگی به سمت جلو ،استفاده از تماس چشمی مناسب ،استفاده گاهگاهی از حرکت سر
• از هر انچه که فرایند گوش دادن را دچار اختالل می کند اجتناب کنید.
• حالت بیقراری و ناارامی نداشته باشید.
• گوش کردن را با هدف یافتن هر نوع انقطاع در جریان وقایع انجام دهید و سعی کنید که از راه همدلی وارد
شوید.
• برای افرادی که مشکل گ فتاری دارند از ابزارهای ی برای بهبود ارتباط استفاده کنید
• از سایر تکنیکهای مشاوره برای تقویت درک استفاده کنید.
همدلی empathy
•
•
•
•
فرایند همدلی در تضاد با نگرش ”احساس جداشدگی“ است
که ) Papatatou (1997به منظور جلوگیری از ایجاد
فرسودگی پیشنهاد کرد.
برخی واژه ”شفقت“ را معادل ”همدلی“ می دانند.
گاهی برای واژه ”دلسوزی و همدردی“ sympathyهمین
تشابه را قائلند .اما به نظر می رسد که این واژه بیشتر به
”ترحم و افسوس“ pityنزدیک باشد.
”شفقت“ واژه مناسب و مفیدی است بویژه برای مشاوره
است ،چون مفهوم تمایل به خدمت به دیگران را می رساند.
•
•
•
•
طبق نظر Cassellشفقت در طول سالها تجربه حاصل می
شود.
اولین قدم در دستیابی به شفقت یا همدلی ،با ایجاد و بارور
کردن احساس نزدیکی به آنچه که دیگران در حال تحمل آن
هستند فراهم می شود.
تجربه های روزمره زندگی به ما درس همدلی می آموزد.
همدلی باعث حرکت ما به طرف این احساس می شود که
خود را به جای آنها بگذاریم و چگونگی احساس آنها را
درک کنیم اما این مسئله بصورت کامل رخ نمی دهد حتی
وقتی که تجربه مشابهی داریم.
روشن سازی و انعکاس
• روشن سازی یک فرایند دوطرفه است.
• روشن سازی به مجموعه ای از تکنیکها بر می گردد تا از
طریق آنها مشاور به دیگران کمک می کند تا بهتر درک
کنند یا اینکه کلمات دقیقی را برای احساس و نظر آنها بکار
می برد.
همچنین شامل روشهایی برای اطمینان مشاور از ادراک خود
از آنچه که مراجع بیان می کند.
• هر دو حالت نیاز به پرسشهای دقیق و بازگویی دارد.
•
•
•
•
•
•
•
برخی از عبارات روشن کننده که به ادراک مراجع کمک
می کند
”من اینطور متوجه شدم که گفتید“....
اجازه بدین ببینم من متوجه شدم...
درخواست مستقیم ”می شه به من کمک کنی تا متوجه بشم“
روش دیگر درخواست این است که مسئولیت عدم درک
موضوع را درمانگر به عهده بگیرد و مثال بگوید:
”امروز من خوب متوجه حرفها نمی شوم“
”یه چیزی را االن نفهمیدم....می شه دوباره بگین“
انعکاس
•
•
•
•
•
معموال یک کاربرد مستقیم از تکنیک درمان غیر مستقیم راجرز
( )1965است.
انعکاس به استراتژیهایی اشاره دارد که مشاور گفته های مراجع را
به وی برمی گرداند یا اینکه به بازگویی محتوای اصلی حرفهای
مراجع می پردازد.
این به معنی استفاده بی کم وکاست گفته های مراجع نمی باشد.
هدف از انعکاس این است که مراجع را به سمتی سوق دهیم که
شرایط خودش را بروشنی ببیند.
بنابراین اولین پاسخی که بدنبال حرف مراجع می زنیم باید این
عالمت را بدهد که بصورت روشن تری گفته اش را بیان کند.
آشکارسازی
•
•
•
•
•
•
•
این مهارت شامل بیان مختصری از تجربه مشابه خود با مراجع است.
هدف از آشکارسازی مانند روشن سازی و انعکاس است تا به مراجع کمک
کنیم بینش بیشتری نسبت به رفتار خودش پیدا کند.
اظهاراتی نظیر ”وقتی مادر من مریض بود ،من خیلی احساس بی پناهی می
کردم“
یا اظهاراتی مانند:
”مادربزرگ من هم پارکینسون دارد“ به همدلی کمک می کند.
باید در استفاده از این مهارت نسبت به نزدیکی بیش از حد احتیاط کنیم.
استفاده از این مهارت در گروه درمانی برای تمرکز بر یک موضوع جهت
محاوره مفید است.
پذیرش
•
•
•
•
•
تصدیق کردن آسان ترین مهارت پنهان است.
تصدیق به معنای چیزی است که راجرز ( )1992از آن به عنوان
توجه بی قید و شرط یاد می کند.
بدین معنی که مشاور با مراجع است ،به او کمک می کند ،اورا
درک می کند.
برای مراجع مهم است که مشاور نقاط قوت او را تشخیص دهد و از
بهبود آنها خوشحال شود.
تصدیق می تواند کالمی هم باشد و در شرایطی که روی بهبود یک
آسیب مستقیما کار می کنیم از این روش بیشتر استفاده می کنیم.
مهارتهای آشکار مشاوره
•
•
•
•
درمانگران اختالالت ارتباطی معموال در توضیح و آگاهی
بخشی برای خانواده و افراد دارای اختالالت ارتباطی خوب
عمل می کنند
اما برخی مواقع اطالعات را خیلی زود ارائه کرده یا به
اندازه کافی تکرار نمی کنند .به همین دلیل مراجع این
اطالعات را خوب درک نمی کند و یا برایش مفید نخواهد
بود.
برخی مواقع هم آنها فکر می کنند که این مهارتهای آشکار
همان مشاوره است ،در حالیکه اینطور نیست.
مهارتهای آشکار فقط بخشی از مشاوره است.