Transcript เอกสารประกอบการบรรยาย (Powerpoint)2

หลักการปฏิบตั ิทางการเกษตรที่ดี
การผลิตเมล็ดพันธข์ ุ า้ ว
ประกอบด้ วย 4 ชั้น
1.
2.
3.
4.
ชั้นพันธุ์คดั
ชั้นพันธุ์หลัก
ชั้นพันธุ์ขยาย
ชั้นพันธุ์จาหน่ าย
1.
2.
3.
4.
5.
ความงอกสู ง การเจริญเติบโตดี
เป็ นพันธุ์ทบี่ ริสุทธิ์ ตรงตามพันธุ์
มีสิ่งเจือปนน้ อย
ปราศจากโรคและแมลง
มีความชื้นต่า
การจัดการแปลงนา
1.1 พืน้ ทีเ่ พาะปลูก การคัดเลือกพืน้ ที่ และการจัดการสุ ขลักษณะ
คัดเลือกพื้นที่แปลงนาที่เหมาะสมต่อการผลิตเมล็ดพันธุ์
การจัดการสุ ขลักษณะ ข้อควรพิจารณา 5 ข้อ
การจัดการสุ ขลักษณะ
ก
ข
• การผลิตเมล็ดพันธุ์ ข้าวเพื่อหนึ่ งพันธุ์ ใด ควรเว้ น
ระยะห่ า งจากแปลงนาข้ า วพั น ธุ์ อื่ น อย่ า งน้ อ ย 3
เมตร หรืออาจเว้นอย่ างน้ อย 1 เมตร โดยไม่ ต้องเก็บ
เกีย่ วเมล็ดในแถวคุม นับช่ วงความกว้ าง 1 เมตร
• หลีกเลีย่ งการปลูกข้ าวต่ างจากเดิม (หลีกเลีย่ งการ
เปลีย่ นพันธุ์ข้าว) เพือ่ ลดปัญหาข้ าวปน
การจัดการสุ ขลักษณะ (ต่ อ)
ค
• กรณีผลิตเมล็ดพันธุ์ร่วมกัน ควรเลือกพืน้ ที่ใกล้ เคียงกันอยู่
รวมกันเป็ นกลุ่ม เพือ่ ความสะดวกในการดูแลในระหว่ าง
การปลูกและหลังจากที่เก็บเกีย่ วผลผลิต
ง
• เตรียมดินก่ อนปลูก เพือ่ กาจัดข้ าวเชื้อเรื้อ วัชพืช โรคแมลงศัตรู พชื ที่หลบอาศัยในตอซัง โดยใช้ วธิ ีเขตกรรม
จ
• ปรับปรุ งบารุ งดินให้ เหมาะสม เช่ น ปลูกพืชตระกูลถั่วเป็ น
ปุ๋ ยพืชสด ใช้ ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ ยหมัก ปุ๋ ยคอก ปุ๋ ยชีวภาพ
ร่ วมกับปุ๋ ยเคมี งดเผาฟาง ตอซัง หรือเผาดิน
การจัดการแปลงนา (ต่ อ)
1.2 การใช้ วตั ถุอนั ตรายทางการเกษตร ได้ แก่ การใช้
สารเคมีในการกาจัดศัตรูพชื ตามคาแนะนา ใช้ สารเคมีที่มี
ใบอนุญาตและขึน้ ทะเบียนถูกต้ องจากกรมวิชาการเกษตร
- ใช้ สารเคมีให้ ถูกต้ อง
- เก็บสารเคมีและวัสดุอุปกรณ์ การฉีดพ่นให้ ถูกต้ องในที่
มิดชิดเป็ นสั ดส่ วน ป้องกันแสงแดด และไม่ ก่อการ
ปนเปื้ อนไปสู่ อาหาร หรือก่ออันตรายต่ อบุคคลและ
สิ่ งแวดล้อม
การเลือกพันธุ์ข้าวให้ ถูกวิธี
1. พันธุ์ข้าว
• เกษตรกรนิยม/ตลาดต้องการ เจริ ญเติบโตดี เหมาะกับสภาพ
ดินฟ้ าอากาศ ผลผลิตสูง ต้านทานโรค แมลง
• ศึกษาลักษณะและคุณสมบัติของพันธุ์ขา้ วนั้นๆ เพื่อการดูแล
รักษาอย่างเหมาะสม
การเลือกพันธุ์ข้าวให้ ถูกวิธี (ต่ อ)
2. เมล็ดพันธุ์
• ใช้เมล็ดพันธุ์ที่สมบูรณ์ มีความบริ สุทธิ์ ตรงตามพันธุ์
ไม่มีสิ่งเจือปน มีคุณภาพตามมาตรฐาน
• ความบริ สุทธิ์ ไม่นอ้ ยกว่า 98%
ความงอกไม่นอ้ ยกว่า 80%
พันธุ์อื่นปนไม่เกิน 0.2%
การเตรียมดิน
(เพือ่ ควบคุมปริมาณข้ าวพันธุ์อนื่ ปนในแปลงนาไม่ เกิน 40 ต้ น/ไร่
และมีข้าววัชพืชไม่ เกิน 4 ต้ น/ไร่ )
• มีการไถดะ ไถแปรพืน้ ที่ เพือ่ กาจัดข้ าวเรื้อและวัชพืชก่อน
ปลูกข้ าว ปรับพืน้ ทีใ่ ห้ เรียบ สม่าเสมอ ไม่ เป็ นแอ่ง โคกหรือ
ดอน
• เพือ่ การควบคุมระดับได้ สะดวก ต้ นข้ าวเจริญเติบโต
สม่าเสมอ และลดการระบาดของวัชพืช
การปลูก และการดูแลรักษา
• การปลูก
ป ลู ก ใ น ช่ ว ง เ ว ล า ที่
เ ห ม า ะ ส ม ค า นึ ง ถึ ง
ระยะเวลาในการ
เจริ ญเติบโตของข้ าวแต่
ละพันธุ์
• การควบคุมนา้
ระยะ 30 วันแรกหลังปั ก
ด า และช่ วงสร้ างรวง
อ่ อนถึงระยะออกดอก ไม่
ควรให้ ข้ า วขาดน้ า ช่ วง
ใกล้ เก็บเกี่ยวต้ องระบาย
น้าให้ ดินแห้ ง เพื่อให้ ข้าว
สุ กแก่ สมา่ เสมอ
• การป้ องกันกาจัด
ศัตรู พชื
ส ารวจการเข้ า ท าลาย
ของศั ตรู พืชในแปลงนา
อย่ า งสม่ า เสมอ ตั้ ง แต่
เริ่มปลูก จนถึงเก็บเกีย่ ว
การปลูกและการดูแลรักษา
สารวจแปลงนา ถอนกาจัด ข้ าววัชพืช และวัชพืช
ร้ ายแรง เช่ น หญ้ าข้ าวนาหล้าดอกขาว (หญ้ าลิเก)
การกาจัดข้ าวพันธุ์อนื่ ปน (ต่ อ)
4
• ระยะโน้ มรวง ตรวจดูลกั ษณะผิดปกติ โน้ มรวงก่อนหรือ
หลังต้ นอืน่ ลักษณะเมล็ด ใบธง ถ้ าพบให้ ถอนทาลาย
5
• ระยะเมล็ดสุกแก่ ตรวจดูลกั ษณะรวง ความถี่ห่างของ
ระแง้ และเมล็ด สี หรือจุดประบนเมล็ด ความผิดปกติจาก
โรค- แมลง ถ้ าพบให้ ถอนทาลาย
การเก็บเกีย่ ว และการนวด
• ในระยะ ข้ าวเริ่ มออกดอก หมั่นเดินสารวจแปลงนา ถ้ าข้ าว
ออกดอกทั้งแปลงประมาณ ร้ อยละ 80 ให้ นับเป็ นวันออกดอก
ของแปลง
• สอบถามประวัติการเก็บเกีย่ วนวดของรถ ทาความสะอาด
เครื่องเกีย่ วนวด เพือ่ กาจัดข้ าวพันธุ์อนื่ ทีต่ กค้ างอยู่ภายใน
• กาหนดวันเก็บเกีย่ ว นับจากวันทีข่ ้ าวออกดอกไป 28-30 วัน
ระบายนา้ ออกจากแปลงนา หลังจากข้ าวออกดอก 20-25 วัน (หรือ 710 วัน) ก่อนเก็บเกีย่ ว) เพือ่ ให้ ข้าวสุ กแก่สม่าเสมอ
การกาจัดข้ าวพันธุ์อนื่ ปน
เป็ นกิจกรรมที่ จาเป็ นและมีความสาคัญ ควรสารวจแปลงปลูก 5
ระยะการเจริญเติบโต
1
2
3
• ระยะกล้ า ถอนกาจัดข้ าวเรื้อ ตรวจดูกล้าทีม่ ีลกั ษณะผิดปกติ/เป็ น
โรค ถ้ าพบให้ ถอนทาลาย
• ระยะแตกกอ ตรวจดูลกั ษณะการแตกกอ การชู ใบ สี ของส่ วนต่ างๆ
ของใบและลาต้ น ขนาดของใบ ข้ อต่ อ ความสู ง ถ้ าพบให้ ถอน
ทาลาย
• ระยะออกดอก ตรวจดูความสู งต่าของข้ าว อายุการออกดอก
ลักษณะการออกดอก สี และขนาดของดอก เกสรตัวผู้และตัวเมีย
ถ้ าพบให้ ถอนทาลาย
การลดความชื้น
ตากฟ่ อนข้ าวก่อนนวด นาออกมาผึง่ แดดก่อนประมาณ 2-3 แดด
ติดต่ อกัน เมื่อแห้ งจึงรวมเก็บไว้ ในทีร่ ่ ม คลุมด้ วยวัสดุแห้ งและ
สะอาด ป้ องกันฝนและนา้ ค้ าง
ควรตากเมล็ดบนวัสดุทสี่ ะอาดและแห้ ง ไม่ ควรตากบนพืน้ ซีเมนต์
ที่ร้อนจัดโดยตรง ตากข้ าวหนาประมาณ 5 เซนติเมตร และหมั่น
กลับกองข้ าวเพือ่ ให้ ได้ รับแดดสม่าเสมอ
กรณีใช้ เครื่องเกีย่ วนวด ให้ ลดความชื้นเมล็ด ภายใน 24 ชั่วโมง
การเก็บรักษาและขนย้ าย
ทาความสะอาดกระสอบ/ภาชนะบรรจุให้ สะอาด ไม่ มีข้าวพันธุ์อนื่ ปน
พาหนะในการขนย้ ายต้ องสะอาด ปกปิ ดมิดชิด ป้องกันการเปี ยกนา้ จาก
ภายนอก และไม่ ปนเปื้ อนสารเคมี
สถานทีเ่ ก็บรักษาต้ องเก็บแยกจากทีเ่ ก็บปุ๋ ย วัตถุอนั ตรายทางการเกษตร
หรือสารเคมีอนื่ ๆ ทาความสะอาดยุ้งฉาง และซ่ อมแซมให้ อยู่ในสภาพพร้ อม
ใช้ งาน มิดชิด ป้องกันฝนรั่วหรือสาดเข้ าไปในยุ้งฉางได้ ป้องกันการเข้ า
ทาลายของสั ตว์
การเก็บรักษาและขนย้ าย (ต่ อ)
จัดเก็บแยกข้ าวแต่ ละสายพันธุ์ มีแคร่ ไม้ รองกระสอบสู งจากพืน้ ไม้ ไม่ ต่า
กว่ า 5 เซนติเมตร
ติดป้ าย/ฉลากบันทึกรายละเอียด ข้ อมูล ปริมาณ วันเวลาทีเ่ ก็บรักษา
การตรวจสอบคุณภาพมาตรฐานเมล็ดพันธุ์
สุ่ มตัวอย่ างเมล็ดพันธุ์ ขั้นต่ากระสอบละ 1 ตัวอย่ าง หรือปฏิบัติตามหลักของ
สมาคมทดสอบเมล็ดพันธุ์นานาชาติ(International Seed Testing Association,
ISTA) นาตัวอย่ างทั้งหมดมาคลุกเคล้ าให้ เข้ ากัน และแบ่ งตัวอย่ างจานวน 1
กิโลกรัมส่ งตรวจคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวต่ อไป
• 1-4 กระสอบ
• 5-8 กระสอบ
• 9-15 กระสอบ
• 16-30 กระสอบ
• 31-59 กระสอบ
• 60 กระสอบขึ้นไป
สุ่ มเก็บกระสอบละ 3 ตัวอย่าง
สุ่ มเก็บกระสอบละ 2 ตัวอย่าง
สุ่ มเก็บกระสอบละ 2 ตัวอย่าง
สุ่ มเก็บทั้งหมดจานวน 15 ตัวอย่างขึ้นไป
สุ่ มเก็บทั้งหมดจานวน 20 ตัวอย่างขึ้นไป
สุ่ มเก็บทั้งหมดจานวน 30 ตัวอย่างขึ้นไป
การตรวจสอบคณ
ุ ภาพมาตรฐานเมล็ดพันธ์ ุ
มาตรฐานคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าว ชั้นพันธ์ ุจาหน่ าย ตาม
ระเบียบกรมการข้ าว
-
เมล็ดพันธุ์บริสุทธิ์
สิ่ งเจือปน
เมล็ดข้ าวพันธุ์อนื่ ๆ
ข้ าวแดง
ความชื้น
ความงอก
ไม่ น้อยกว่า 98 เปอร์ เซ็นต์
ไม่ เกิน 2 เปอร์ เซ็นต์
ไม่ เกิน 20 เมล็ด ใน 500 กรัม
ไม่ เกิน 10 เมล็ด ใน 500 กรัม
ไม่ เกิน 14 เปอร์ เซ็นต์
ไม่ น้อยกว่า 80 เปอร์ เซ็นต์
ขอบคุณครับ
นายสมพร เชื้อคาจันทร์
งานศึกษาและพัฒนาด้านข้าว
ศูนย์ ศึกษาการพัฒนาภูพาน อันเนื่องมาจากพระราชดาริ จังหวัดสกลนคร
โทร 086-229-9589 , 0-4274-7469