Transcript E*itim Bilimlerine Giri*

Eğitim Bilimine Giriş
Bir Meslek Olarak Öğretmenlik
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin SERÇE
Meslek
- Türk Dil Kurumu sözlüğe göre meslek, bir kimsenin
geçimini sağlamak için yaptığı iş olarak tanımlanmıştır.
- Meslek, insanlara yararlı mal ve hizmet üretebilmek ve
karşılığında para kazanmak için yapılan, belli bir eğitimle
kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları
toplumca belirlenmiş etkinlikler bütünü veya iş olarak
tanımlanabilir.
Öğretmenlik Mesleği
- Öğretmenliğin bir meslek olup olmadığı hususunda
geçmişte tartışmalar olmasına rağmen, yasalarımızda
buna yönelik bir takım hususlar belirlenmiştir:
• Öğretmenlik ilk kez, 1924 tarih ve 439 sayılı yasa ile
“devletin umumi hizmetlerinden sayılan bir meslek”
olarak tanımlanmıştır.
• 1926 tarih ve 739 sayılı yasada “maarif hizmetlerinde
asil olan muallimliktir “ denmiştir.
• 1973 tarih ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel
Kanunu’nun 43. maddesinde öğretmenlik mesleği ve
konumu şöyle tanımlanmıştır:
Öğretmenlik, Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili
yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas
mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk Milli
Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak
ifa etmekle yükümlüdürler.
Öğretmenlik mesleğine hazırlık genel kültür, özel alan
eğitimi ve pedagojik formasyon ile sağlanır.
Yukarıda belirtilen nitelikleri kazanabilmeleri için, hangi
öğretim
kademesinde
olursa
olsun,
öğretmen
adaylarının yüksek öğrenim görmelerinin sağlanması
esastır. Bu öğrenim lisans öncesi, lisans ve lisans üstü
seviyelerde yatay ve dikey geçişlere de imkan verecek
biçimde düzenlenir.
- Günümüzde öğretmenlik mesleği, üniversite diploması,
mesleki formasyon, alanda uzmanlık, ve etkili öğretim
becerisi gerektiren, kendine özgü bir profesyonel meslek
statüsü kazanmış bulunmaktadır.
Öğretmenlik Mesleğinin Gerektirdiği Bilgi Alanları
Genel Kültür Bilgisi: Bir öğretmeni sahip olması gereken
genel kültür bilgisi (% 12,5, 15-20)
Alan Bilgisi: Alanıyla ilgili bilgilere sahip olma (% 50-60,
62,5)
Öğretmenlik Meslek Bilgisi (Pedagojik Formasyon):
Eğitim psikolojisi, öğretim ilke ve yöntemleri, sınıf
yönetimi, ölçme ve değerlendirme, rehberlik gibi
derslerle verilen öğretmenlik meslek bilgisi (% 25-30)
- Öğretmen adaylarının eğitim fakültelerinde gördüğü
derslerin ağırlıkları bu oranlara göre dağıtılmaktadır.
Öğretmenliğin Meslekleşme Ölçütleri
- Yapılan her işi meslek diye nitelendirmek doğru
değildir. Öğretmenliğin meslek olarak tanımlanmasını
sağlayan bazı temel özellikler / ölçütler şöyledir:
• Devlet tarafından meslek olarak tanınma, tanımlanma
• Toplum tarafından benimsenme, kabul görme
• Belirli bir uzmanlık bilgi, beceri ve yeterliklere sahip olma
• Mesleki kültüre sahip olma
• Meslek öncesi eğitim alma ve bunu belgelendirme
(diploma, sertifika alma vb.)
• Mesleğe girişte belirli bir seçim ve denetimden geçme
• Mesleki ahlak (etik)
yaptırımlarına sahip olma
kurallarına,
ilkelerine
ve
• Yasa, tüzük ve yönetmelikler ile statü, gelir ve
güvenceye kavuşma
• Tanımlanmış bir hizmet alanı olma, o alanda hizmet
verme
• Yeterince geniş ve yaygın bir hizmet alanına sahip olma
• Verdiği hizmetten dolayı yetiştirdiği kişiye, ailesine,
topluma, devlete karşı sorumlu olma
• Meslek kuruluşları biçiminde örgütlenme
• Mesleki amaçlı süreli yayın organına sahip olma
• Mesleki çalışma özgürlüğüne sahip olma
Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri
• Öğretmenlik insanları, öğrenmeyi
sevenler için ideal bir meslektir.
ve
öğretmeyi
• Öğretmenlik sevgi ve özveri mesleğidir.
• Öğretmenlerin büyük bir bölümü devlet memurudur.
• Öğretmenler
oluşturur.
devlet
memurlarının
çoğunluğunu
• Öğretmenlik, tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen
mesleklerden biridir.
• Öğretmenlik, kadınların yoğun olarak çalıştıkları bir
meslek alanıdır.
• Öğretmenlik, daha çok orta ve ortanın altında gelire
sahip grupların tercih ettiği meslektir.
• Öğretmenler genelde alt ve orta sınıf ailelerdendir.
• Öğretmenlik mesleğinin geliri düşük sayılabilir, gelir
düzeyi düşük olan mesleklerden biridir.
• Öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü yüksek
değildir, ülkemizde statü olarak orta sıralarda yer aldığı
görülür.
• Öğretmenlerin topluma
sorumlulukları vardır.
karşı
önemli
görev
ve
• Öğretmenlik mesleğinde kariyer yapma ve mesleki
gelişim olanakları sınırlı düzeydedir.
Öğretmenin Nitelikleri
- Kişisel nitelikler ve mesleki nitelikler olmak üzere iki
ana grupta toplamak olanaklıdır.
Öğretmenlerin Kişisel Nitelikleri
• Hoşgörülü, sabırlı ve anlayışlı olma
• Açık düşünceli ve esnek olma
• Sevecen ve esprili olma
• Başarıya odaklanma / Yüksek başarı beklentisi olma
• Güdüleyici, cesaretlendirici ve destekleyici olma
Öğretmenlerin Mesleki Nitelikleri
• Öğretim etkinliklerini planlama
• Öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanma
• Etkili iletişim kurma
• Sınıf yönetimi
• Zamanı etkili kullanma
• Öğrenmeyi değerlendirme
• Rehberlik yapma
- Genel olarak bakıldığında etkili bir öğretmenin taşıması
gereken başlıca nitelikler:
• Öğretmen sınıfta yaratıcı bir ortam oluşturmalıdır.
• Dersini ilgi çekici ve güçlü bir şekilde sunmalıdır.
• Öğrencilere öğrenme hususunda yardım etmelidir.
• Hoşgörülü, sevecen, anlayışlı ve esprili olmalıdır.
• Açık fikirli, cesaretlendirici ve destekleyici olmalıdır.
• Genel kültür sahibi olmalıdır.
• Meslek bilgisine sahip olmalı ve kendini yenilemelidir.
• Öğretmen öğretme bilgisine sahip olmalıdır.
• Öğrenciyi bilgi edinme sürecinde aktif tutmalıdır.
Öğretmen Yeterlikleri
- Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı temel eğitime destek
projesi kapsamında “Öğretmenlik Mesleği Genel
Yeterlikleri” çalışması sonucunda bir öğretmenin
taşıması gereken yeterlik alanlarını belirlemiştir (2006,
13). Bu çalışmada bazı kavramlar şöyle tanımlanmıştır:
Yeterlik: Bir meslek alanına özgü görevlerin
yapılabilmesi için gerekli olan mesleki bilgi, beceri ve
tutumlara sahip olma durumudur.
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri: Öğretmenlik
mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek
için sahip olunması gereken genel bilgi, beceri ve
tutumlardır.
Alt Yeterlikler: Bir genel yeterliliği yerine getirebilmek için
gerekli bilgi, beceri ve tutumlardır.
Performans
göstergesi:
Yeterliklerin
gerçekleşmediğinin
delili
olabilecek
davranışlardır.
gerçekleşip
ölçülebilir
- Bu çalışmada MEB, öğretmenlik mesleği genel
yeterliklerini 6 ana yeterlik alanı, bu yeterlikleri yerine
getirebilmek için gerekli bilgi, beceri ve tutumları 31 alt
yeterlik
alanı,
alt
yeterliklerin
gerçekleşip
gerçekleşmediğinin delili olabilecek gözlemlenebilirölçülebilir davranışları da 233 performans göstergesi
özel alan yeterlikleri olarak belirlemiştir.
- Bu 6 ana yeterlilik alanı şunlardır:
A) Kişisel ve mesleki değerler - mesleki gelişim
B) Öğrenciyi tanıma
C) Öğretme ve öğrenme süreci
D) Öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme
E) Okul, aile ve toplum ilişkileri
F) Program ve içerik bilgisi
- Bu 6 ana yeterlilik alanı ve alt yeterlilik alanları aşağıda
açıklanmıştır.
A) Kişisel ve mesleki değerler - mesleki gelişim
- Öğretmen, öğrencileri birey olarak görür ve öğrencilere
değer verir. Öğrencilerin sosyal ve kültürel farklılıklarını,
yaptıklarını ve ilgilerini dikkate alarak en yüksek
düzeyde öğrenmeleri ve gelişmeleri için çaba harcar.
Öğrencilerinde geliştirmek istediği kişilik özelliklerini
kendi davranışlarında gösterir.
- Diğer öğretmen, yönetici ve uzmanların başarılı
deneyimlerinden yararlanır. Öz değerlendirme yaparak
değişim ve sürekli gelişim için çaba harcar. Yeni bilgi ve
fikirlere açıktır, kendisini ve kurumu geliştirmede etkin rol
oynar. Mesleği ile ilgili mevzuatı (yasa, yönetmelik,
genelge vb.) izleyerek bunlara uygun davranır.
Alt yeterlilik alanları:
A1.Öğrencilere değer verme, anlama ve saygı gösterme
A2. Öğrencilerin, öğrenebileceğine ve başaracağına
inanma
A3. Ulusal ve evrensel değerlere önem verme
A4. Öz değerlendirme yapma
A5. Kişisel gelişimi sağlama
A6. Mesleki gelişmeleri izleme ve bu gelişmelere katkı
sağlama
A7. Okulun iyileştirilmesine ve geliştirilmesine katkı
sağlama
A8. Mesleki yasaları izleme, görev ve sorumlulukları
yerine getirme
B) Öğrenciyi tanıma
- Öğretmen; öğrencinin tüm özelliklerini, ilgi, istek ve
gereksinimlerini bilir; geldiği ailenin ve çevrenin sosyokültürel ve ekonomik özelliklerini tanır.
Alt yeterlilik alanları:
B1. Gelişim özelliklerini tanıma
B2. İlgi ve ihtiyaçları dikkate alma
B3. Öğrenciye değer verme
B4. Öğrenciye rehberlik etmek
C) Öğretme ve öğrenme süreci
- Öğretmen, öğretme ve öğrenme süreçlerini planlar,
uygular ve yönetir. Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin
katılımını sağlar.
Alt yeterlilik alanları:
C1. Dersi planlama
C2. Materyal hazırlama
C3. Öğrenme ortamlarım düzenleme
C4. Ders dışı etkinlikler düzenleme
C5. Bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme
C6. Zaman yönetimi
C7. Davranış yönetim
D) Öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme
- Öğretmen,
öğrencilerin
gelişim
ve
öğrenmelerini
değerlendirir. Öğrencilerin kendilerini ve diğer öğrencileri
değerlendirmelerini sağlar. Ölçme sonuçlarını daha iyi bir
öğretim için kullanır; sonuçları öğrenci, veli, yöneticiler ve
diğer öğretmenlerle paylaşır.
Alt yeterlilik alanları:
D1. Ölçme ve değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme
D2. Değişik ölçme
öğrenmelerini ölçme
tekniklerini
kullanarak
öğrencinin
D3. Verileri analiz ederek yorumlama, öğrencinin gelişimi ve
öğrenmesi hakkında geri bildirim sağlama
D4. Sonuçlara göre öğretme-öğrenme sürecini gözden
geçirme
E) Okul, aile ve toplum ilişkileri
- Öğretmen, okulun bulunduğu çevrenin doğal, sosyokültürel ve ekonomik özelliklerini tanır. Aileleri ve
toplumu, eğitim sürecine ve okulun gelişimi ile ilgili
çalışmalara katılmaları yönünde teşvik eder.
Alt yeterlilik alanları:
E1. Çevreyi tanıma
E2. Çevre olanaklarından yararlanma
E3. Okulu kültür merkezi durumuna getirme
E4. Aileyi tanıma ve ailelerle ilişkilerde tarafsızlık
E5. Aile katılımı ve işbirliği sağlama
F) Program ve içerik bilgisi
- Türk Milli Eğitim Sistemi’nin dayandığı temel değer ve
ilkeler ile özel alan öğretim programının yaklaşım, amaç,
hedef, ilke ve tekniklerini bilir ve uygular.
Alt yeterlilik alanları:
F1. Türk milli eğitiminin amaçları ve ilkeleri
F2. Özel alan öğretim programı bilgisi ve uygulama
becerisi
F3. Özel alan öğretim programını izleme-değerlendirme
ve geliştirme
Öğretmenin Sorumlulukları
- Öğretmenin temel sorumluluk alanları:
• Mesleki gelişim
• Öğrenciyi tanıma
• Karar verme
• Plan yapma
• Öğretim
• Strateji- yöntem ve teknik seçme
• Materyal geliştirme ve kullanma
• Sınıf yönetimi
• Okul-aile ve toplum ilişkilerini geliştirme
• İzleme, ölçme ve değerlendirme
Öğretmenlerin Görevleri
- Öğretmenlerin temel sorumluluk alanlarına bağlı olarak
yerine getirmeleri gereken bazı görevleri :
Öğretmenin Okuldaki Görevleri
• Kendilerine verilen dersleri okutmak.
• Öğretmenler kurulu kararı ile kendilerine verilen sınıfın
eğitim-öğretim işlerini yürütmek.
• Serbest çalışma saatlerinde öğrencileri gözlemek.
• Ders dışında eğitim-öğretim-yönetim işlerine de
katılmak, bu konuda kanun, yönetmelik ve emirlerde
belirtilen görevleri yerine getirmektir.
• Okul müdürünün uygun bulacağı diğer yönetim işlerine
yardımcı olmak.
• Öğretmenler kurulu toplantısına katılmak.
• Okulun disiplin ve onur kurulu ile eğitim ve yönetim
kurullarında kendine verilen işleri yapmak.
• Düzenli olarak Tebliğler Dergisini takip etmek ve
okumak.
• Haftada en az bir gün nöbet tutmak.
• Öğretmenler kurulunca ya da okul yönetimince
kendilerine verilen öğrenci kurullarını yönetmek ve her
türlü eğitim çalışmalarına katılmak.
• Toplantılarda
çalışmaların
gözden
geçirilip
değerlendirilmesi eksiklik ve aksaklıkların giderilmesi
için alınacak önlemler konusunda görüş beyan etmek.
• Öğrencilerin devam-devamsızlık ve başarı durumlarını
gözden geçirmek.
• Okullarda yapılan sosyal
planlamak ve liderlik yapmak.
etkinlik
çalışmalarını
• Okuldaki okul-aile işbirliği konusunda üzerine düşen
görevleri yapmak.
• Okuldaki genel
sergilememek.
işleyişi
engelleyecek
davranışlar
• Okulda huzuru bozacak davranışlar sergilememek.
Öğretmenin Öğretim İşlerindeki Görevleri
• Her ders yılı başında yıllık eğitim planlarını yapmak.
• Etkili bir öğretim için, derslere hazırlıklı girmek ve
okulda bulunan ders araçlarından ve okul kitaplığında
bulunan kitaplardan öğrencilerinin yararlanmasını
sağlamak.
• Öğrencilerini bireysel çalışmalara yöneltmek.
• Aynı dersi okutan zümre öğretmenleri ile eğitimöğretim yılı başında toplanarak eşgüdüm sağlamak.
• Derslerde öğrencilerine ödev ve araştırma konularını
vermek ve takip etmek.
• Verdikleri dersleri ve sınıf yoklamalarını her ders sınıf
defterine yazarak imzalamak.
Öğretmenin Rolleri
- Öğretmenin
etkili
ve
başarılı
bir
öğretim
gerçekleştirebilmesi için görev ve sorumluluklarını yerine
getirmesi gereklidir.
- Bu nedenle öğretmen; sınıf içerisinde yeri geldiğinde
eğitim
liderliği,
yeri
geldiğinde
anne-babalık,
yeri
geldiğinde ise danışmanlık görevini üstlenmelidir.
- Bir öğretmen okul içinde ve dışında çeşitli rollere
sahiptir.
Öğretmenin Okuldaki Rolleri
• Liderlik/başkanlık rolü
• Danışmanlık rolü
• Rehberlik rolü
• Eğiticilik/öğreticilik rolü
• Yargıçlık/hakemlik rolü
• Bilgi yayıcılık rolü
• Nasihatçılık rolü
• Ana–babalık rolü
Öğretmenin Çevresel Rolleri
• Çevre kalkınmasına katılma ve katkı sunma rolü
• Çevre liderlik rolü
• Ahlak savunucusu rolü
• Kültürlülük rolü
• Çocuk eğitimi rolü
Türkiye'de Öğretmenlerin Yaşadığı Bazı Sorunlar
- Ülkemizde öğretmenlik mesleği, hep geçim sıkıntısı ile
gündeme gelmiş ve ücretlerinin yetersiz olduğu devamlı
vurgulanmıştır.
- Yapılan bir araştırma sonucunda, öğretmenler,
kendilerinin yasal çalışma saatlerinin dışında fazla
çalıştıklarını, büyük kısmının aldıkları ücretleri yetersiz
bulduklarını, görevine uygun olmayan işleri yaptıklarını,
iş tatmin düzeylerinin düşük olduğunu belirtmişlerdir.
- Yine yapılan bir araştırma sonucunda görevlerine yeni
başlayan öğretmenlerin karşılaştıkları güçlükler şu
şekilde sıralanmıştır:
• Öğretmenler, resmi işlerin nasıl yürütüleceği ve resmi
yazının nasıl yazılacağını bilmemektedirler.
• Öğretmenlik mesleğine uyum sağlamada problemler
yaşanmaktadır.
• Öğretim planları hazırlamak, derse uygun araç ve
gereçler belirlemek, derse uygun yöntem seçmek gibi
öğretim
görevini
yerine
getirmede
sıkıntılar
yaşamaktadırlar.
• Sınıf yönetim becerileri sergileme konusunda sorunlar
yaşamaktadırlar.
• Okula çevreye uyum sağlama konusunda problemler
yaşamaktadırlar.
• Derslerin öğretim konusunda bilgi ve beceri eksikliği
yaşamaktadırlar.
Teşekkürler
Ders sunuları için:
https://huseyinserce.wordpress.com