Transcript Slide 1
کنفرانس اصول فقـــــــــــــــــــــــه شبهه موضوعیــــــــــــه استاد جناب دآقای دکتـــر جمال رضایی ارائه توسط سیامک لطفیانی HTTP://PRIVATELAW91.BLOGFA.COM شبهه موضوعیه تعریف آن است که حکم وجوب یا حرمت معلوم باشد اما فردی مشتبه باشد که جزء افراد حرام است یا خیر ؟ یا فرد معینی مشتبه شود که جزء افراد واجب است یا نه ؟ علت این اشتباه نیز اشتباه در امور خارجی است شبهه موضوعیه تحریمیه مثل اینکه مکلف شک کند که فالن مایع شراب است یا سرکه؟ شبهه موضوعیه وجوبیه فالن مایع دارویی است که خوردنش واجب است یا چیز دیگری است که خوردن آن حالل و مباح است اصولی ها باالتفاق در این دو صورت برائت را پذیرفته اند و برای اثبات آن به به دلیل برائت عقلی یعنی یعنی قاعده قبح عقاب بال بیان استناد شده است اما در داللت این دلیل اشکال وجود دارد چون فرض آن است که از طرف شارع حکم بیان شده و به ما رسیده است و اشتباه در موضوعات خارجی صورت گرفته که بیان آنها وضیفه شارع نیست پس تکلیف بیان شده است و قاعده قبح عقاب بال بیان جاری نمی شود همچنین برای اثبات برائت به دلیلهای برائت شرعیه یعنی حدیث رفع و نظایر آن استناد شده است که احتماال حدیث رفع بر برائت داللت میکند چون آنجا که پیامبر میفرماید از امت من فالن و فالن چیز و ...و آنچه که نمی دانند برداشته شده است کلمه ما موصول عام است و شامل شبهه حکمیه و موضوعیه می شود هم شامل حکمی میشود که در شبهه حکمیه تحریمیه نمی دانند مانند حکم استعمال تنباکو شک در این که این کار حرام است یا مکروه هم شامل حکمی میشود که در شبهه حکمیه وجوبیه نمی دانند مانند حکم دعا هنگام دیدن هالل ماه شک در این که چنین دعایی واجب است یا مستحب شبهه های موضوعیه شبهه موضوعیه تحریمیه شامل حکمی می شود که نمی دانند به خاطر اینکه فردی مشتبه است بین اینکه شراب است یا سرکه شبهه موضوعیه وجوبیه شامل حکمی میشود که نمی دانند به خاطر اینکه حکمی مشتبه است بین این که آیا دوائی است که نوشیدن آن واجب است یا دائی است که نوشیدن آن مباح و حالل است برائت در شبهه موضوعیه تحریمیه – 1روایت صحیح عبدهللا بن سنان از امام صادق (ع) است که میفرماید :هر چیزی دارای افراد حالل و حرام است برای تو حالل است تا وقتی که عینا حرمت آن را بدانی که در این صورت آن را رها می کنی . – 2روایت صحیحی که عبدهلل بن سلیمان از امام باقر (ع) روایت کرده و امام در پایان روایت میفرماید :به زودی حکم پنیر و غیر پنیر را به تو خبر میدهم ،هر چه که در آن حالل و حرام باشد برای تو حالل است تا وقتی که عین حرام را بشناسی و آن را دور بسازی . ظاهر این روایات برای موضوعی است که یک نوع خاص با عنوان خاصی باشد مانند پنیر که بعضی از افراد آن حرام باشند یعنی جزئ مرده در آن نباشد و در فردی شک شود که جزئ افراد حرام است یا حالل ،که در این صورت حکم به حالل بودن آن میشود تا وقتی که دانسته شود جزئ افراد حرام است اما با اتحاد مالک میتوان حکم کرد که حالل دانستن شامل جنسی هم میشود که دارای دو نوع باشد یعنی یک نوع حرام و یک نوع حالل .. مانند مایعی که یک نوع آن شراب و و یک نوع آن سرکه است و سپس در فردی شک کنیم که جزئ نوع حالل است یا جزئ نوع حرام می باشد پس موضوع بحث ما جنسی است که دارای دو نوع حالل و حرام می باشد و ما در فردی شک میکنیم که جزئ نوع حالل است یا حرام و ظاهر روایت آن است که برای نوعی می باشد که دارای افراد حالل و حرام است اما می توان روایت را شامل بحث ما نیز کرد چون مالک حکم در هر دو یکسان است. البته در داللت این روایت بر برائت و اباحه در شبهه موضوعیه وجوبیه ،اشکال وجود دارد کما اینکه بعضی از اصولی ها این کار را کرده اند چون این روایات ظهور دارند بلکه صراحت دارند در این که فقط حکم شبه تحریمیه را یکسان بیان کرده اند. اصل برائت دارای شاخه های زیادی است مانند: – 1اصل صحت قراردادها ماده 223قانئن مدنی – 2اصل اباحه ماده 2قانون مجازات اسالمی – 3اصل آزادی قراردادها ماده 10قانون مدنی – 4اصل تسلیط ماده 30قانون مدنی - 5اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها – 6اصل تفسیر مضیق قانون به نفع متهم – 7اصل 37قانون اساسی – 8ماده 197قانون مدنی – 9ماده 1257قانون مدنی و... http://privatelaw91.blogfa.com انجمن علمی دانشجویان پردیس بین المللی ارس دانشگاه تهران شاخه حقوق خصوصــــــــــــــی