Transcript 03. Hücre - WordPress.com

HÜCRE
Ökaryotik hücre (Örn: Hayvan hücresi)
Prokaryotik hücre (Örn: Bakteriler)
Büyüklükler
Hücrelerin Boyutları
Işık mikroskobunun teorik sınırı (200 nm)
Ökaryot
Prokaryot
Bir insanda 70-100 trilyon hücre
vardır
Bir Hayvan Hücresi Örneği
Hücre Organelleri
Yapı
Prokaryot
Hücre
Bitki
Hücresi
Hayvan
Hücresi
Kısaca Görevi
Hücre zarı
Var
Var
Var
Madde alış-verişi ve sitoplazmayı ortamdan
ayırmak
Hücre çeperi
Var
Var
Yok
Koruma ve destek
Ribozom
Var
Var
Var
Protein sentezi
Mitokondri
Yok
Var
Var
Enerji (ATP) üretim merkezi
Plastitler
Yok
Var
Yok
Çeşitli pigmentleri taşımak, besin depo etmek
Klorofil
Var
Var
(bazılarında) (çoğunda)
Yok
Fotosentez yapmak
Var
Hücre bölünmesinde görevli
Sentrozom
Yok
Yok(basit
bitkilerde
var)
Lizozom
Yok
Benzeri var Var
Hücre içi sindirim yapmak
Golgi aygıtı
Yok
Var
Var
Hücre dışına salgı yapmak
Endoplazmik retikulum
Yok
Var
Var
Madde taşınması ve depolanması, lipid sentezi
Koful (Vakuol)
Yok
Var (büyük) Var (küçük) Geçici depolama birimi
Çekirdek
Yok
Var
Var
Hücrenin kalıtım ve yönetim merkezi
Çekirdekçik
Yok
Var
Var
DNA ve ribozom sentezi
Hayvan Hücresi Çeşitleri
Hücre Bölünmesi
• Vücudumuzda iki tip hücre bölünmesi görülür
– Mitoz (Somatik hücrelerde): Organizmaların
büyümesi ve ölen hücrelerin yerine yenilerinin
yapılması
– Mayoz (Üreme Hücrelerinde): Üreme hücrelerinin
oluşturulması
Mitozda ata hücrenin bir kopyası
yapılır
2n kromazomdan 2n kromozomlu yeni bir hücre
Mitozun değişik evrelerindeki hücreler
Mayoz
2n kromozomu olan hücreden n kromozomlu hücreler
Mitoz ve Mayoz
Hücre Bölünmesi
• Vücudumuzdaki bazı hücreler mitoz bölünme
sergileyebilir. Bu bölünebilme sayısı 200
civarındadır.
• Sinir hücreleri bölünmezler. Bu sebeple sinir
hücrelerinde meydana gelen hasar kalıcıdır.
• Kalp hücreleri de bölünmez olarak kabul edilebilir.
O sebeple kalp krizi geçiren hastalarda ölen
hücrelerin yerine yenisi yapılamadığı için hasta
kalbine yük bindirecek aktivitelerden kaçınmalıdır.
Aynı canlının farklı hücrelerinde farklı
olan ne?
• Hayvan hücreleri farklı dokularda farklı şekil ve
fonksiyonlarda olsa da genetik materyal
aynıdır.
• Farklı dokularda DNA’nın farklı bölgeleri
okunmaktadır.
• Yani kalp hücresinden izole edilen DNA, beyin
hücresinden izole edilen DNA ile aynıdır. Fakat
ürettikleri proteinlerde ve şekillerinde
farklılıklar olabilir.
• Somatik hücreler 2n kromozom içerirken,
üreme hücreleri n kromozom içerir.
• İnsan için n=23
• Bu sebeple insan sperm ve yumurta
hücresinde 23 kromozom bulunurken,
karaciğer hücresinde 46 kromozom bulunur.
Sperm Hücresi
Mitokondri sadece spermin kuyruk
kısmında bulunur.
Kuyruk da yumurtaya giremez. Yani…
Mitokondriniz annenizdeki
mitokondrinin aynısıdır
Evet bunlardan biri sizdiniz
Nedir bu erkeklerden çektikleri…
Döllenen Yumurta Bölünmeye Başlar
Sekiz hücreden sonra hücrelerin
fonksiyonları farklılaşmaya başlar.
Bazıları beyninizi, bazıları kalbinizi…
Haftalar sonra…
Ve…
Nereden nereye
Suni Dölleme
Suni Dölleme
Yapay döllemeden 72 saat sonra 8
hücreye ulaşılır
ve Tüp Bebek
Embriyo tabiki tüpün içinde
gelişmiyor
1978’de tüp bebek yöntemiyle
dünyaya gelen ilk bebek Louise Brown
• Suni döllemeden sonra sekiz hücre olana
kadar bölünme laboratuarda takip ediliyor.
İstenirse bu aşamada hücrelerden biri alınarak
genetik hastalık olup olmadığı, bu hücre
kümesinden oluşacak insanın cinsiyeti vb
özellikleri belirlenebilir.
• Sağlıklı hücre topluluğu anne rahmine aktarılır.
Ancak rahim duvarına tutunmama ihtimali var.
• Bu sebeple klinikler genellikle anneden birden
fazla yumurta alıp onları döller ve problem
olmayan 4-5 tanesini anneye aktarır.
• Hepsi de anne rahmine tutunur ve çoğalmaya
başlarsa, bebek bezi ve mamalar için sponsor
bulmalısınız.
Hücredeki Bazı Yapılar
Mitokondri
•
•
•
•
•
Bir karaciğer hücresinde sayıları
2500 civarına ulaşabilir.
Krebs devri, Oksidatif fosforilasyon
burada olur
Yağ asitleri burada yakılır
ATP’nin üretildiği başlıca yerdir.
Bir bakteri büyüklüğündedir.
Ribozom
•
•
•
•
mRNA’yı okuyarak protein
yapmaktan sorumludur
Prokaryotik olanları 20 nm,
ökartotik olanları 25-30 nm
çapındadır.
Bir çoğu endoplazmik retikuluma
bağlıdır
Bakterilerde endoplazmik
retikulum yoktur.
• Endoplazmik retikulum
üzerinde bulunan
ribozomlar
Protein Sentezi
Hücre Zarı
5-10 nm kalınlığındadır
Membran akışkan bir yapıdır
Fosfolipitler Lipozom Oluşturabilir
Bir Soru
Lesitin lipozom oluştrabilirken linoleik
asit niçin oluşturmaz?
Bakteriler
İnsandaki bakteri hücre sayısı, insan
hücresi sayısından fazladır. Sizce
insanda kaç kg bakteri yaşamakta?
• Tipik olarak birkaç mikrometre uzunluğunda olan
bakterilerin çeşitli şekilleri vardır; kimi küresel, kimi
spiral şekilli, kimi çubuksu olabilir. Yeryüzündeki her
ortamda bakteriler mevcuttur. Toprakta, deniz suyunda,
okyanusun derinliklerinde, yer kabuğunda, deride,
hayvanların bağırsaklarında, asitli sıcak su
kaynaklarında, radyoaktif atıklarda büyüyebilen tipleri
vardır. Tipik olarak bir gram toprakta bulunan bakteri
hücrelerinin sayısı 40 milyon, bir mililitre tatlı suda ise
bir milyondur; toplu olarak dünyada beş nonilyon
(5×1030) bakteri bulunmaktadır.
Bakteri DNA’sı Halkasaldır
Plazmit DNA ise 2-30 gen taşıyan
DNA zinciridir. Bir çok bakteride
bulunur. Bakteri plazmitleri başka
bakterilere aktarabilirler
E. coli hücre duvarında delik açılırsa…
E coli DNA’sı 1,5 mm uzunluğundadır.
Yani DNA E coli’den 1000 kat daha
uzundur.
Bakteriler birbirlerine genetik materyal
aktarabilir
Kolera Bakterisi
• Çoğu bakteride tek bir dairesel kromozom bulunur,
bunun büyüklüğü endosimbiyotik bir bakteri olan
Candidatus Carsonella ruddii de 160.000 baz çiftinden,
bir toprak bakterisi olan Sorangium cellulosumda
12,200,000 baz çiftine kadar uzanır.[Borrelia cinsine ait
spiroketler bu genel özelliğin bir istisnasıdır, Borrelia
burgdorferi (Lyme hastalığı etmeni) gibi türlerde tek bir
doğrusal kromozom bulunur. Bakteriyel
kromozomlardaki genler genelde tek bir sürekli DNA
parçasından oluşur, bazı bakterilerde intronlar
bulunmuşsa da bunlar ökaryotlarda olduğundan çok
daha enderdir.
• Bakteriler belli bir boya kadar büyür ve sonra
eşeysiz üreme şekli olan ikili bölünme ile
ürerler. En iyi şartlarda bakteriler büyük bir
hızla büyür ve ürerler; bakteri topluluklarının
sayısı her 9,8 dakikada ikiye katlanabilir.
Bakteriler bölünerek çoğalır
E. coli
Helicobacter pylori (Ülserden sorumlu)
Bu bakteri asitli ortamda nasıl
yaşayabiliyor?
Virüsler
Virüs bir hücre olarak kabul edilmez
LYTIC CYCLE ve LYSOGENIC
CYCLE
Bir Soru
Grip ve AIDS hastalıklarını yapan
virüslere karşı niçin etkili bir ilaç
geliştirilememektedir? Niçin her sene
farklı bir grip çeşidi ile karşılaşmaktayız?