Transcript روش هاي نيازسنجي 2- الگوهاي توافق محور

‫دکتر مجید توکلی‬
‫معاونت بهداشت وزارت بهداشت‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی‬
‫پست الکترونیکی‪drmtavakoli @ gmail.com :‬‬
‫کاشان – بهمن و اسفند ماه ‪1390‬‬
‫‪ ‬در يك دسته بندي كلي ‪ ،‬روشها و فنون نيازسنجي را مي توان به چهار‬
‫طبقه زير تقسيم كرد ‪:‬‬
‫‪ -1‬الگوهاي هدف محور‬
‫‪ -2‬الگوهاي توافق محور‬
‫‪ -3‬الگوهاي مساله محور‬
‫‪ -4‬الگوهاي تركيبي‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت ‪ ،‬درمان و آموزش پزشکی‬
‫‪1‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬در اين دسته از الگوهاي نيازسنجي‪ ،‬شناسايي وضع موجود ‪ ،‬تعيين آرمانها و‬
‫مقايسه اين دو ‪ ،‬اساس كار سنجش نيازها را تشكيل مي دهند ‪.‬‬
‫‪ ‬از مهمترين الگوهايي كه در اين طبقه بندي جاي مي گيرند عبارتند از ‪ :‬الگوي‬
‫كالسيك كافمن ‪ ،‬الگوي استقرايي كافمن ‪ ،‬الگوي قياس ي كافمن ‪ ،‬الگوي‬
‫پيشنهادي كالين ‪.‬‬
‫ا‬
‫‪ ‬نقطه مشترك تمام اين الگوها آن است كه اول از مجموعه اي از تكنيك ها بهره‬
‫ا‬
‫مي گيرند و ثانيا با وجود تفاوتهاي موجود ميان آنها ‪ ،‬همواره به نحوي با تعيين‬
‫اهداف سازمان يا برنامه سر و كار دارند ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪2‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬کافمن نیاز سنجی آموزش ی را برای برنامه ریزی آموزش ی استراتژیک طراحی کرده‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬در الگوی استقرایی کافمن‪ ،‬عملکرد و رفتار فعلی از طریق پرسشنامه ‪ ،‬مصاحبه‬
‫و همچنين مشاهده فعالیتهای افراد مورد نظر شناسایی می گردد‪.‬‬
‫‪ ‬از طرف دیگر عملکرد و رفتار مورد انتظار از طریق پرسش از مدیران و‬
‫کارشناسان زبده مشخص می شود‪ .‬آن گاه با استفاده از تجزیه و تحلیل تفاوتهای‬
‫آن دو عملکرد ‪ ،‬نیاز آموزش ی مشخص می شود‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪3‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬مراحل مهم این الگو عبارتند از ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شناسایی رفتار های موجود ‪ ،‬عملکرد های افراد در صحنه عمل‬
‫تدوین و طبقه بندی رفتار های مشاهده شده در قالب دستجات کلی‬
‫رفتاری)‬
‫بررس ی دقیق اختالف بين هدفها و انتظارات رفتاری شده در صحنه عمل‬
‫مشخص کردن نیاز ها و بیان آنها در قالب هدفهای ویژه یا جزئی‬
‫تدوین برنامه آموزش ی‬
‫اجرای برنامه آموزش ی‬
‫ارزیابی از برنامه آموزش ی‬
‫بازنگری‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫( انتظارات‬
‫‪4‬‬
‫‪32‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫حرکت از کل به جزء‬
‫انتخاب هدفهای کلی آموزش و تجزیه آنها به اهداف جزئی به سوی تعیين رفتار مورد‬
‫انتظار و معیار های ارزیابی و تحلیل رفتار موجود‪،‬‬
‫مقایسه با رفتار موجود و در نهایت تعیين نیاز آموزش ی‬
‫نقطه آغازین این الگو ‪،‬شناسایی و انتخاب هدفها ی فعلی آموزش ی است‪.‬‬
‫قدم بعد انتخاب معیار های واقعی متناسب با هدفهای کلی است‪.‬‬
‫قدم بعدی انتخاب یک هدف و تدارک شرایط حصول آن ‪ ،‬با استفاده از نظر شرکت‬
‫کنندگان مختلف در سیستم آموزش خواهد بود‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪5‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬مراحل این الگو عبارتند از ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫شناسایی و انتخاب هدف کلی‬
‫مشخص نمودن معیار ها‬
‫حصول شرایط تغیير از شرکت کنندگان‬
‫گرد آوری اطالعات جزئی‬
‫تعیين اهداف جزئی‬
‫گسترش برنامه آموزش ی‬
‫اجرای برنامه‬
‫ارزیابی برون داده ها‬
‫باز نگری‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪6‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬نیاز سنجی آموزش ی را در یک چارچوب قیاس ی مد نظر قرار می دهد‪.‬‬
‫‪ ‬بر جلب مشارکت همگانی با رویکرد های اجرایی و کاربردی نتایج حاصل از‬
‫نیاز سنجی تاکید می ورزد‪.‬‬
‫‪ ‬این الگوی پیشنهادی را می توان در سطوح ( ملی ‪ ،‬محلی ‪ ،‬منطقه ای و‪) .....‬‬
‫به کار گرفت ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪7‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬مراحل این الگو عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ ‬شناسایی هدفها‬
‫‪ ‬مرتب کردن اهداف بر حسب اهمیت آنها‬
‫‪ ‬مشخص کردن اولویتها برای اجرا‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪8‬‬
‫‪32‬‬
‫مرحله اول ‪ -‬شناسایی هدفها‪:‬‬
‫‪ ‬کمیته ای متشکل از مخاطبان‪ ،‬سرپرستان و مدیران ‪ ،‬کارشناسان‬
‫صاحب نظران تشکیل می‬
‫آموزش ی ‪ ،‬کارشناسان محتوا و سایر‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬این کمیته با استفاده از روشهای مختلف مانند بررس ی ها ‪ ،‬جلسات‬
‫گروهی‪ ،‬فن دلفی‪ ،‬بارش افکار ‪ ،‬لیست هدفها را تعیين می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬در این مرحله سعی می شود کلیه هدفها‪ ،‬صرف نظر از کیفیت آنها مد‬
‫نظر قرار گيرند و سپس به صورت عبارات قابل اندازگيری بیان شوند‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪9‬‬
‫‪32‬‬
‫مرحله دوم ‪ -‬مرتب کردن اهداف بر حسب اهمیت آنها‪:‬‬
‫‪ ‬برای این کار باید تمام کسانی که نتایج نیاز سنجی آنها را متاثر می سازد‪،‬‬
‫مشارکت داشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬در این مرحله فهرستی از هدفها بر حسب اهمیت آنها بدست می آید‪.‬‬
‫‪ ‬در واقع مرحله اول و دوم گام هایی است که در جهت مشخص کردن آنچه باید‬
‫باشد‪ ،‬در الگوی کالین برداشته می شود‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪10‬‬
‫‪32‬‬
‫مرحله سوم ‪ -‬مشخص کردن اولویتها برای اجرا‪:‬‬
‫‪ ‬در این مرحله نیاز ها ی تعیين شده جهت مشخص کردن مهمترین موارد و‬
‫اقدام برای رفع آنها با در نظر گرفتن مالک های ذیل‪ ،‬اولویت بندی می‬
‫شوند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫منفعت حاصل از نیاز ها‬
‫طول مدتی که نیاز وجود دارد‪.‬‬
‫تعداد افراد متاثر از نیاز‬
‫توافق لزم در خصوص اولویت نیاز ها با نظر سنجی‬
‫زمان موردنظر برای رفع هر نیاز‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪11‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬اين تكنيك ها ابزار كار نيازسنجي را تشكيل مي دهند و در صورتي كه در قالب‬
‫يك طرح تدوين شوند ‪ ،‬اطالعات مفيدي را به دست مي دهند ‪.‬‬
‫جمع آوري و ايجاد‬
‫‪ ‬هسته مشترك تمام اين تكنيك ها آن است كه در صدد‬
‫توافق بين نظرات و عقايد افراد مختلف در ارتباط با مسئله يا نياز خاص ي‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪ ‬مهمترين تكنيك هايي كه در اين طبقه جاي مي گيرند عبارتند از ‪ :‬فن دلفي ‪ ،‬فن‬
‫فيش بول ‪ ،‬فن ِتل استار و مدل سه ُبعدي ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪12‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬تكنيكي است كه در آن بدون حضور افراد در محل معيني و از راه دور؛ نظرات ‪،‬‬
‫قضاوتها و نگرشهاي افراد در مورد نيازها ‪ ،‬اهداف و مقاصد سازمان يا مشاغل‬
‫خاص و موجود در آن مورد بررس ي قرار مي گيرد و سپس سعي مي شود به نقطه‬
‫ا‬
‫توافق معيني دست يافته شود ‪ .‬آنچه كه عمدتا مورد توافق همه قرار ميگيرد ‪،‬‬
‫نياز را تشكيل مي دهد ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪13‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬روش اجرا‪:‬‬
‫‪ ‬با استفاده از مجموعه اي از سوالتي اجرا مي شود كه به صورت تدريجي و‬
‫مرحله به مرحله به افراد ارائه مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬اين سوالت به مجموعه اي از كارشناسان ارائه مي شود ‪ .‬پاسخ هر سوال‬
‫كه توسط كارشناسان ارائه مي شود ‪ ،‬توسط نيازسنج يا گروه نيازسنجي ‪،‬‬
‫مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و در طرح سوال بعدي مورد استفاده قرار‬
‫مي گيرد ‪.‬‬
‫‪ ‬اين كار در چند مرحله پياپي صورت مي گيرد تا اينكه سر انجام كارشناسان‬
‫به نقطه توافق معيني در مورد اهداف يا نيازهاي سيستم دست يابند ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪14‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬مراحل اجرایی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مشخص کردن سووالت اولیه که باید به آن پاسخ داده شود‪.‬‬
‫شناسایی کارشناسان و صاحب نظران ذیصالح به منظور شرکت در طرح‬
‫نیاز سنجی‬
‫ارائه سوالت اولیه برای کارشناسان و دریافت پاسخ برای آنها‬
‫تجزیه و تحلیل پاسخ های کارشناسان و گنجاندن پاسخ ها در یک سئوال‬
‫دیگر برای دور بعدی‬
‫تجزیه و تحلیل محور پاسخ های کارشناسان و گنجاندن اطالعات حاصله‬
‫در سئوال دیگر‬
‫دریافت پاسخ کارشناسان و تجزیه و تحلیل آنها‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪15‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬امكان تعامل افراد دور از هم (از نظر جغرافيايي) را فراهم مي كند‬
‫‪ ‬به افراد مختلف امكان اظهارنظر مي دهد‬
‫ا‬
‫ز‬
‫‪ ‬نسبتا ار ان و كم خرج است‬
‫‪ ‬حداكثر اطالعات را در زمان كم فراهم مي سازد‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪16‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬ممكن است داده ها جمع آوري شده مبهم باشد‬
‫‪ ‬داده ها از عينيت كافي برخوردار نباشند‬
‫‪ ‬به علت فقدان تماس حضوري انگيزه كافي براي مشاركت وجود ندارد‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪17‬‬
‫‪32‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تعدادی از افراد را که قرار است از آنها در مورد نیاز های آموزش ی گروه خاص ی‬
‫سئوال شده و نظر خواهی شود‪ ،‬مورد توجه قرار داده و آنها را در یک مکان گرد هم‬
‫آورده و مالقات می کند‬
‫نیاز سنج کل گروه را به گروههای فرعی ‪۶‬تا ‪ ۸‬نفره تقسیم می کند تا نظرات و عقاید‬
‫آنها را در خصوص نیاز های گروه مشخص ی جویا شود‪.‬‬
‫سپس آنها‪ ،‬نظرات و عقاید خود را در خصوص نیاز های یک گروه مشخص با توافق‬
‫هم ( تمام افراد گروه فرعی ) مشخص می نمایند‪.‬‬
‫سپس از طریق نماینده گروه‪ ،‬نظرات آنها به گروه اصلی انتقال داده می شود‪ .‬نیاز‬
‫هایی که مورد قبول نظرات گروههای اصلی و فرعی قرار گيرند‪ ،‬فهرست نهایی را‬
‫تشکیل می دهند‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪18‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬گردهمایی کارشناسان کار ساده ای نیست‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت گردهمایی ‪ ،‬بوجود آوردن توافق در تمام نیاز ها به‬
‫سختی صورت می پذیرد‪.‬‬
‫‪ ‬بسیار زمان بر است‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪19‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬این فن شبیه فن فیش بول است ‪ .‬با این تفاوت که نحوه مشارکت افراد شرکت‬
‫کننده و درجه مشارکت آنهایی که به عنوان پاسخگو انتخاب می شوند به گونه ای‬
‫متفاوت طراحی می شود‪.‬‬
‫‪ ‬با استفاده از فن تل استار همان محدودیتها یی وجود دارد که در فن فیش بول با آن‬
‫روبرو است‪ .‬لذا این فن فقط در سطحی محدود قابل استفاده بوده و توصیه نمی‬
‫شود ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪20‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬اين تكنيك ها همانگونه كه از اسم آنها پيداست ‪ ،‬در صدد مشخص كردن‬
‫نقاط ضعف و مسائل و مشكالت سازمان و يا كاستي هاي موجود در عملكرد‬
‫افراد هستند تا بر اساس شناسايي اين مسائل و معضالت و پيشنهاد اقدامات‬
‫اصالحي ‪ ،‬راندمان و بازده كلي سازمان و افراد را افزايش دهند‪.‬‬
‫‪ ‬مهمترين تكنيك هايي كه در اين طبقه جاي مي گيرند عبارتند از ‪ :‬تكنيك هرم يا‬
‫درخت خطا ‪ ،‬تكنيك رويداد مهم يا بحراني ‪ ،‬تكنيك آزمون وظايف كليدي و‬
‫تكنيك تجزيه و تحليل شغل ‪.‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪21‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬در اين دسته از روشهاي نيازسنجي ‪ ،‬تركيبي از تكنيك ها و ابزارها به كار گرفته‬
‫مي شود ‪.‬‬
‫ا‬
‫‪ ‬به عبارت رساتر اين روشها ‪ ،‬طرحي نسبتا جامع براي نيازسنجي را ارائه مي كنند‬
‫و در آنها تعيين قالبها و چارچوبها از اهميت خاص ي برخوردار است ‪.‬‬
‫‪ ‬مهمترين روشهايي كه در اين طبقه جاي مي گيرند عبارتند از نيازسنجي در سطح‬
‫موسسه آموزش ي ‪ ،‬مدل منابع انساني و غيره‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪22‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬تحلیل سازمان‬
‫‪ ‬تحلیل شغل‬
‫‪ ‬تحلیل فرد‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪23‬‬
‫‪32‬‬
‫‪‬تجزیه وتحلیل سازمان‪ :‬هدفهای سازمانی‬
‫‪‬تجزیه وتحلیل شغل ‪ :‬چه وظایف‪ ،‬مهارتها‪ ،‬تواناییها‪ ،‬دانش در شغل‬
‫ضروری است‪.‬‬
‫‪‬تجزیه وتحلیل شخص ‪ :‬ارزیابی تواناییهای کارکنان‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪24‬‬
‫‪32‬‬
‫تحلیل سازمان‬
‫(نظر مسئولين)‬
‫نیاز سنجی‬
‫آموزش ی‬
‫تحلیل شغل‬
‫تحلیل شاغل‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪25‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬نياز سنجي بر مبناي مدل شرح شغل‬
‫‪ ‬نياز سنجي برمبناي مدل ‪)Developing A Curriculum( DACUM‬‬
‫‪ ‬نياز سنجي برمبناي مدل ‪)Personal A Quality( PAQ‬‬
‫‪ ‬نياز سنجي برمبناي مدل ‪)Problem Solving( PS‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪26‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬شناسايي و احصاء مشاغل و فرايندها‬
‫‪ ‬شناسايي ‪( Duties‬وظايف كلي)‬
‫‪ ‬شناسايي ‪( Tasks‬وظايف جزيي)‬
‫‪ ‬شناسايي ‪( Activities‬فعاليتها)‬
‫‪ ‬شناسايي ‪( Stages‬مراحل)‬
‫‪ ‬طراحي نقشه فرايند مراحل‬
‫‪ ‬شناسايي پودمانهاي آموزش ي‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪27‬‬
‫‪32‬‬
‫‪Job‬‬
‫‪Duty‬‬
‫‪Task‬‬
‫‪Activity‬‬
‫‪Stage‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪28‬‬
‫‪32‬‬
‫‪‬شناسايي و احصاء مشاغل و فرايندها‬
‫‪‬شناسايي شاغلين شغل‬
‫‪‬نيازهاي آموزش ي شاغلين‬
‫‪‬آموزش بر اساس عالقه و طريقه يادگيري فرد شاغل‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪29‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬شناسايي مشكالت سازمان‬
‫‪ ‬تفكيك مشكالت آموزش ي با ساير مشكالت‬
‫‪ ‬انتخاب دوره هايي براي رفع مشكالت‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪30‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬روش هاي فردي نياز سنجي‬
‫‪ ‬پرسشنامه‬
‫‪‬‬
‫مصاحبه‬
‫‪ ‬مشاهده‬
‫‪Questionnaires‬‬
‫‪Interview‬‬
‫)‪Observation (Formal, Informal‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪31‬‬
‫‪32‬‬
‫‪ ‬روش هاي گروهي _ مشاركتي نياز سنجي‬
‫‪ ‬روش اجتماعي بحث روي مشكل ‪Delphi Methods‬‬
‫‪ ‬مصاحبه در گروه‬
‫‪Focus Group Interview‬‬
‫دکتر مجید توکلی‬
‫وزارت بهداشت و آموزش پزشکی‬
‫‪32‬‬
‫‪32‬‬
‫موفق باشید‬