Επιδημιολογία

  Περίπου 15-20% των ανθρώπων θα περάσουν τουλάχιστον ένα καταθλιπτικό επεισόδιο στη ζωή τους  Οι γυναίκες προσβάλλονται 2-3 φορές συχνότερα από τους άντρες  Σήμερα η κατάθλιψη αποτελεί την 4η σε συχνότητα αιτία αναπηρίας και αναμένεται να βρεθεί στη 2η θέση το 2020  Η σημαντικότερη επιπλοκή είναι η αυτοκτονία (10 15%) Rihmer and Angst, 2005

Επιδημιολογία

  Η ηλικία πρώτης εμφάνισης της κατάθλιψης μειώνεται συνεχώς  Ο μ.ο. ηλικίας εμφάνισης του πρώτου καταθλιπτικού επεισοδίου είναι τα 27 χρόνια  40% των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζουν για πρώτη φορά κατάθλιψη σε ηλικία μικρότερη των 20 χρόνων, ενώ άλλοι 50% μεταξύ 30 και 50 χρόνων Lam and Mok, 2008

Νεώτερα επιδημιολογικά δεδομένα

  Αναλογία γυναικών-αντρών 2:1  Στις χώρες με υψηλό εισόδημα η νεαρή ηλικία συσχετίστηκε με υψηλότερη επικράτηση έτους, το αντίθετο στις χώρες με χαμηλό εισόδημα  Η ισχυρότερη δημογραφική συσχέτιση της κατάθλιψης ήταν ο χωρισμός για τις χώρες με υψηλό εισόδημα και το διαζύγιο και η χηρεία για τις χώρες με χαμηλό εισόδημα Bromet et al, 2011

Παράγοντες κινδύνου

  Κακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση  Χωρισμοί, διαζύγια  Πιεστικοί κοινωνικοί παράγοντες  Σωματική νοσηρότητα  Αυξημένος αριθμός επισκέψεων σε εξωτερικά ιατρεία για σωματικά συμπτώματα Nihalani et al, 2009

Πορεία

  Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η κατάθλιψη έχει την τάση να υποτροπιάζει  Περίπου σε έναν στους τέσσερις ασθενείς η πορεία είναι χρόνια, χωρίς υφέσεις Grunze et al, 2008. Perahia et al, 2009

Κόστος

  To οικονομικό κόστος της κατάθλιψης είναι τεράστιο  Περιλαμβάνει την αυξημένη θνητότητα, τη μειωμένη παραγωγικότητα, τις απουσίες από την εργασία και τα έξοδα της θεραπείας  Οι καταθλιπτικοί ασθενείς χρησιμοποιούν συχνά τις υπηρεσίες υγείας Lam and Mok, 2008

        

Διαγνωστικά κριτήρια

 Καταθλιπτική διάθεση Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης (ανηδονία) Ελάττωση ή αύξηση της όρεξης Αϋπνία ή υπερυπνία Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση Κόπωση και απώλεια ενεργητικότητας Αίσθημα αναξιότητας ή υπερβολικής ενοχής Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης Σκέψεις θανάτου-αυτοκτονικός ιδεασμός ΑΡΑ, 2000

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης κλινική εικόνα

  Πόνοι στις αρθρώσεις και μυϊκοί πόνοι  Κοιλιακό άλγος  Πόνος στη μέση  Κεφαλαλγία  Ασαφείς, διάχυτοι πόνοι Wise et al, 2007 ; Lee et al, 2009

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης κλινική σημασία

  Τα σωματικά συμπτώματα σχετίζονται με χειρότερη έκβαση  Συχνές επισκέψεις σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων  Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν σημαντικού βαθμού αναπηρία  Επιβάρυνση για το σύστημα υγείας  Πιθανότητα πρόκλησης ιατρογενούς βλάβης Goodwin, 2006; Hatcher and Arroll, 2008

Κατάθλιψη και σωματική νοσηρότητα

 Η συννοσηρότητα κατάθλιψης και σωματικών νοσημάτων συσχετίζεται με:  Αυξημένη θνησιμότητα  Αυξημένη νοσηρότητα-περισσότερα συμπτώματα  Προβλήματα συμμόρφωσης με τη θεραπεία  Λειτουργική έκπτωση  Επιδείνωση της ποιότητας ζωής Sachdeva et al, 2009

Κατάθλιψη σε ηλικιωμένους

  Οι τυπικές μορφές της κατάθλιψης μπορεί να απουσιάζουν από την κλινική εικόνα ή να υπάρχουν λίγα σχετικά συμπτώματα που όμως προκαλούν υποκειμενική δυσφορία και μείωση της λειτουργικότητας  Πολλές φορές τα καταθλιπτικά συμπτώματα των ηλικιωμένων αποδίδονται λανθασμένα στη φυσιολογική φθορά της ηλικίας ή σε σωματικά νοσήματα Nemeroff and Schatzberg, 1999. Lawrence et al, 2009

Κατάθλιψη σε ηλικιωμένους

 Οι συγκαλυμμένες μορφές κατάθλιψης είναι συχνές στους ηλικιωμένους ασθενείς  Σωματικά συμπτώματα  Ψευδοάνοια σε 15% των ασθενών Alexopoulos, 2005 .

Sadock and Sadock, 2007

Ενδείξεις παραπομπής

 Η παραπομπή καταθλιπτικών ασθενών για εξειδικευμένη φροντίδα πρέπει να γίνεται όταν:  Η κατάθλιψη είναι ανθεκτική στη θεραπεία  Οι υποτροπές είναι πολλές, σε σύντομο διάστημα  Η κατάθλιψη έχει άτυπα χαρακτηριστικά  Υπάρχουν ψυχωτικά συμπτώματα  Η παραμέληση εαυτού είναι έντονη  Υπάρχει αυτοκτονικός ιδεασμός Kendrick & Tylee, 2009

Βασικές πληροφορίες για τον ασθενή και την οικογένεια

  Η κατάθλιψη είναι συνήθης νόσος και υπάρχουν γι’ αυτή αποτελεσματικές θεραπείες  Η κατάθλιψη δεν είναι αδυναμία ή τεμπελιά. Οι ασθενείς προσπαθούν σκληρά να ανταπεξέλθουν WHO, 1996

Συμβουλές για τον ασθενή και την οικογένεια

  Σχεδιασμός βραχυπρόθεσμων δραστηριοτήτων που δίνουν στον ασθενή ευχαρίστηση ή αυτοπεποίθηση  Ενθάρρυνση του ασθενούς να αντιστέκεται στην απαισιοδοξία και στην αυτοκριτική, να μην ενεργεί σύμφωνα με τις απαισιόδοξες ιδέες του και να μην επικεντρώνει την προσοχή του σε αρνητικές σκέψεις ή σε ιδέες ενοχής

Συμβουλές για τον ασθενή και την οικογένεια

  Προσδιορισμός τρεχόντων προβλημάτων ή κοινωνικών πιέσεων  Εστιασμός σε μικρά συγκεκριμένα βήματα που θα μπορούσαν οι ασθενείς να κάνουν για να μειώσουν ή να χειριστούν καλύτερα αυτά τα προβλήματα  Οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν τη λήψη σοβαρών αποφάσεων ή την πραγματοποίηση σοβαρών αλλαγών στη ζωή τους WHO, 1996

Θεραπευτικοί στόχοι

  Ανακούφιση από τα συμπτώματα  Αποκατάσταση ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας  Πρόληψη υποτροπής και επανεμφάνισης

Φαρμακευτική θεραπεία

  Τα νεώτερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά στη θεραπεία των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και έχουν λιγότερες παρενέργειες σε σχέση με τα παλαιότερα  Η επιλογή ενός αντικαταθλιπτικού εξαρτάται από ατομικούς παράγοντες του ασθενούς, π.χ. σωματική νοσηρότητα, συγχορήγηση άλλων φαρμάκων κλπ

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς

  Το καταθλιπτικό επεισόδιο πρέπει να θεραπεύεται για επιπλέον 6-9 μήνες από την ανάρρωση  Ο κίνδυνος υποτροπής είναι σημαντικός και αυξάνεται με κάθε νέο επεισόδιο  Οι ασθενείς που έχουν περάσει πολλά καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να χρειαστούν θεραπεία για χρόνια

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς

  Τα αντικαταθλιπτικά είναι πολύ αποτελεσματικά  Δεν προκαλούν εξάρτηση  Δε χάνουν την αποτελεσματικότητά τους με τη συνεχιζόμενη χορήγηση  Δεν έχουν μακροπρόθεσμες παρενέργειες

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς

  Οι ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι συχνές αλλά προσωρινές και αυτοπεριοριζόμενες. Σε περίπτωση που γίνουν προβληματικές πρέπει να ενημερώνεται ο γιατρός  Βελτίωση θα παρατηρηθεί έπειτα από 2-4 εβδομάδες  Για τη συνέχιση της θεραπείας χρησιμοποιείται η δόση που έφερε τη βελτίωση των συμπτωμάτων Taylor et al, 200 9

Νεότερα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα



SSRIs SNRIs και άλλα

 Εσιταλοπράμη  Παροξετίνη  Σερτραλίνη  Σιταλοπράμη  Φλουβοξαμίνη  Φλουοξετίνη  Βενλαφαξίνη  Ντουλοξετίνη  Μιρταζαπίνη

Λόγοι θεραπευτικής αποτυχίας

  Η διάγνωση δεν είναι σωστή  Παράγοντες που συμβάλλουν στη διατήρηση των συμπτωμάτων (προσωπικότητα, οικογένεια, κοινωνικοί παράγοντες)  Υποδοσολόγηση αντικαταθλιπτικών  Ελλιπής συμμόρφωση με τη θεραπεία  Σωματικό νόσημα (π.χ. υποθυρεοειδισμός) Paykel & Scott, 2009

Συμμόρφωση με τη θεραπεία

 Παρά τη γενική αίσθηση ότι η συμμόρφωση των καταθλιπτικών ασθενών στη φαρμακευτική θεραπεία είναι δεδομένη:  Η ελλιπής συμμόρφωση φτάνει το 53%  30% των ασθενών διακόπτουν την αγωγή κατά τον πρώτο μήνα  45 60% των ασθενών διακόπτουν στο τρίμηνο Lingam & Scott, 2003



Αίτια ελλιπούς συμμόρφωσης

 Από την πλευρά των ασθενών: καταθλιπτική συμπτωματολογία, χρήση ουσιών, προσδοκώμενα οφέλη αντιλήψεις,  Από την πλευρά των κλινικών: ενημέρωση θεραπευτική συμμαχία, υποστήριξη, συχνότητα επισκέψεων,   Παράγοντες σχετικοί με τα φάρμακα: αποτελεσματικότητα, παρενέργειες, συχνότητα χορήγησης, πολυφαρμακία, κόστος Περιβαλλοντικοί παράγοντες: οικογένειας, πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, πληροφόρηση στήριξη και αντιλήψεις Buckley et al, 2009

Θεραπεία στην ΠΦΥ

 Σε χώρες με καλά ανεπτυγμένο δίκτυο υπηρεσιών ΠΦΥ το ποσοστό παραπομπής περιστατικών κατάθλιψης είναι μικρότερο από 20%

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ

  Υποδιάγνωση  Υποδοσολόγηση φαρμάκων  Ανεπαρκές διάστημα θεραπείας

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ



100 50 25 15 Σύνολο Αναγνώριση Διάγνωση Θεραπεία

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ

  Απροθυμία γιατρών ΠΦΥ να συζητήσουν ψυχολογικά θέματα  Περιορισμένος χρόνος  Εστίαση στη σωματική νοσηρότητα  Διστακτικότητα ασθενών να ξεκινήσουν θεραπεία Alexopoulos, 2005

Μοντέλο συνεργατικής φροντίδας ( collaborative care )

  Το μοντέλο αφορά στη συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων για την παροχή υπηρεσιών υγείας  Φαίνεται ότι αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο θεραπείας των καταθλιπτικών ασθενών στην ΠΦΥ Gilbody et al, 2003, 2006 .

Simon, 2008. Engel et al, 2011

Συμπεράσματα

  Η κατάθλιψη είναι συχνό ιατρικό πρόβλημα  Προκαλεί μεγάλη επιβάρυνση στους ασθενείς, στις οικογένειες τους και στο σύστημα υγείας  Τα καταθλιπτικά συμπτώματα παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία και δημιουργούν διαγνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα  Σχετίζεται με πολλές σωματικές παθήσεις και φάρμακα

Συμπεράσματα

  Η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά στην ΠΦΥ  Οι SSRIs είναι αποτελεσματικοί και καλά ανεκτοί στη θεραπεία των καταθλιπτικών συμπτωμάτων  Οι σοβαρές, ανθεκτικές και υποτροπιάζουσες μορφές πρέπει να παραπέμπονται  Το μοντέλο φροντίδας σε συνεργασία με τοπικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι το πιο αποτελεσματικό στη φροντίδα των καταθλιπτικών ασθενών