Transcript Yanılsamalar - WordPress.com

Yanılsamalar
Alper Açık / [email protected] / Uni Osnabrück - IKW
Güzel şeyler
• Octovio Ocampo‘nun
Marlene Dietrich‘i
Nedir?
• Uyaranın fiziksel özellikleri ile algılanan
özellikleri arasında fark olduğu durumlar
• Uyaranın algılanışının bağlam ile değişmesi
• Uyaranın fiziksel özelliklerinin sabit kalmasına
rağmen, algının değiştiği durumlar
Bu sefer tek modalite
• Algıya dair iki farklı görüş
• Dolaysız (direkt) algı, bkz. Gibson
• Dolaylı (inşacı) algı, bkz. Gregery
Beyin
deneyim
yaratıyor
Kısaca dolaysız algı
• Bilgi ışıkta (optik seri)!
• Seri bize belirli ve değişmez bilgi sağlıyor
(texture gradient, optik akım …)
• Neredeyse hiç bilgi işleme yok (it’s reception)
Gibson
Nesneler
avımı
saklama
Saklanma,
tırmanma
t
atma, alet olarak
kullanma, ayak
parmağıni incitme
İnşacılık
• Hem aşağıdan yukarıya (bottom-up), hem
yukarıdan aşağıya (top-down)
• Hissedilene ANLAM katmak
• Helmholtz: „Bilinçsiz çıkarsamalar“
İnşacılık
• Algılanan, hislerin getirdiği bölük pörçük bilgi
parçaları ile hafızanın, beklentilerin
oluşturduğu havuzdan çıkartılanlardan
meydana gelen bir inşaattir
Örnek
Yukarıdan gelen „müstehcen“
Gelişim
Ames Odası
Ames Odası
Para ve büyüklük
• Hipnoz
– Bu sikkelerin boyunu söyle!
– „Zenginsin“ ya da „fakirsin“
Bazı ilginç gözlemler...
• Değişken uzunluk
Bazı ilginç gözlemler...
• Değişken açı
Bazı ilginç gözlemler...
• Açılar, açılar, açılar
Zöllner yanılsaması
Hering yanılsaması
Bir klasik
• Müller-Lyer yanılsaması
Neden?
• Gregery
– Üç boyutlu düşünmek
Yetmiyor....
DOĞA
Doğal sahneler
• Yapay uyaran....
• Doğal uyaran
Doğal sahneler
• Görülenler, görülebileceklerin sadece bir kısmı
Görmenin geri dönüş problemi
• Retinadaki belli bir boyuttaki bir temsil /
izdüşüm sınırsız sayıda fiziksel kaynak çeşidi
dolayısı ile olabilir.
Doğaya dönüş
• Bize GERÇEK 3 boyut lazım
• Sahnelerin hem retinaya nasıl düştüklerini,
hem de gerçek 3 boyutlu ortamda nasıl
olduklarını bilelim
• Bizler, bu 3 boyutlu ortama dair evrim /
hareket / etkileşim tarihlerimiz sayesinde fikir
sahibiyiz
Hadi bakalım çufçufluyoruz
• Howe & purves hikayesi
• Fotoğraf çekerken, üç boyut
yapısını da ölçüyoruz
– Lazer-menzil ölçer
• Retinal projeksiyon ve fiziksel
kaynak arasındaki istatistiksel
ilişkileri ölçüyoruz
Organizma diyor ki...
• Benim gördüğüm geçmişte ne çıkmıştı?
• Dışarıdaki n ne sıklıkta i göründü?
Uzunluğun değişkenliği
Fikir
• Algı olasılıksaldır
• Öğrenme ve evrim tarihi bize uyaranların
olasılıkları konusunda fikir vermiştir
• Tarihten edinilen olasılık dağılımları anlık algıyı
belirler
• Çıkarsama: Algılanan, sadece o anda „hissedilen“
fiziksel nicelik değil, aynı zamanda harekete
yönelik algı tarihini içerir.
Ölç ölç ölç
Kaynaklar: Howe & Purves, PNAS (2002; 2005(a-c)); Howe & Purves „Perceiving Geometry“
Artık geri dönebiliyoruz
Çizgi bulmaca
Fikir
• Niceliklerle karşılaşıldığinda algının niteliğini
mutlak değerler değil, algı tarihinden
oluşturual dağılım belirler
• 7
• Tarih I: 1 2 2 3 4 4 5 7 10 11
• Tarih II: 5 6 7 8 8 10 12 13 17 20
• Algı I: 8
fiziksel/yansıyan
• Algı II: 3
Sıralama
• 0 derecede bir çizgi, retinada 1cm kaplıyor
– Altındaki fiziksel kaynaklar bugüne kadar %60 bu
uzunluktan azına yolaçmış
• 90 derecede bir çizgi, retinada 1cm kaplıyor
– Altındaki fiziksel kaynaklar bugüne kadar %63 bu
uzunluktan azına yolaçmış
Açıklama
Açıklama
Tekrar açılar
Ayni metot
Aynı bulgu
Ve...
Müller-Lyer
WEIRDEST PEOPLE IN THE WORLD
• Western, Educated, Industrialized, Rich and
Democratic (WEIRD)