Transcript İndir

Ergenlik
Beyin Gelişimi
Duygusal Gelişim
Soyal Gelişim
Ahlaki Gelişim
Yrd. Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül
Hasan Kalyocu Ün.
Psikoloji Yğksek Lisans Programı
Beyin gelişimi
O Ergenin davranışlarıyla ilgili olan beyinin iki
farklı bölgesi gelişmeye devam etmektedir.
O Myelinleşme devam eder
O Budanma olur.
Fizisel faktörler
Sosyal faktörler/aile
ve arkadaşlar
Beden İmajı
Gelişimi
Psikolojik faktörler
Çevresel
faktörler/medya
Duygusal Gelişim
Eğitimin
sürekliliği
Yaş Grubu
ERGEN
Ailenin
tutumları
Toplumsal
kabul
Duyguları artar
İstikrarsızdırlar
O Duygusal dalgalanmalar;
O karşı cinse âşık olma,
O mahcûbiyet ve
O
O
O
O
O
çekingenlik,
aşırı hayâl kurma,
tedirginlik ve
huzursuzluk,
yalnız kalma isteği,
çalışmaya karşı
isteksizlik
çabuk heyecanlanma...
O Bulundukları yaş
gruplarına,
O okula devam edip
etmemelerine,
O ailenin geliştirdiği
tutumlarına,
O ergenlerin sahip
oldukları bireysel
zekalarına ve çevreleri
tarafından kabul edilme
derecelerine göre
değişiklik gösterdiği
gösterilmiştir.
O En çok gelecekle ilgili kaygılar taşırlar;
okula gidip- gidemeyecekleri ve
istedikleri mesleği yapıp-yapamayacakları
Psikososyal Kurama Göre (Ericson);
O Çalışkanlığa Karşı Aşağılık Duygusu (6-12
yaş)
O Kimlik Kazanmaya Karşı Kimlik Karmaşası
(12-21 yaş)
O Bireyin sosyalleşmesi ilk olarak ailede
başlar.
O Bu süreç çocukluk döneminde başlar ve
ergenlik arkadaş grupları ekseninde hızla
devam eder.
O Ergen için önemli gördüğü konularda ailesi,
hâla bir başvuru kaynağı olmaya devam
eder.
Bilişsel Gelişim
O Soyut düşünceden somut düşünceye geçiş olur.
O Sorgulamak, araştırmak ve konuşmak ister.
O Hayatı, ilişkileri, inançları tartışır.
O Matematik ve fizik bile onun için daha
anlaşılabilir hale gelmektedir.
O Mahremiyet önem kazanır.
O Kendini tanımak ister.
O İyi bir yaşam ister. Hedefleri oluşmaya
başlamıştır, güç ve statü sahibi olmak önemlidir.
Bu anlamda kendine modelle bulur.
O Sınırları test etmek ister. Abartmayı sever.
O Hata yaparak öğrenir.
O İtiraz etmek ister. Yaratıcı olmalı, yenilikçi
O
O
O
O
olmalıdır. Teknolojiyi en iyi onlar
kavramaktadır.
Yaşamın anlamını bilmek isterler,
sorgularlar.
Kolay beğenmez, kolay tatmin olmazlar.
Sorumluluk almak ister.
Ailenin bir parçası olduğunu bilmek
önemlidir.
O Takdir edilmek ister. Özgüveninin
gelişebilmesi için iyi yaptıklarını bilmelidir.
O İlgi alanlarına özgürce yoğunlaşmak ister.
Yeni pek çok merakı oluşur. Bazı ilgiler çok
kısa sürebilir.
O Zaman zaman yalnız kalmak ister.
7-12 Yaş: Somut İşlemler Dönemi:
*Sıralama, Sınıflandırma, Karşılaştırma
işemleri yapabilirler
*Nesneler arası değişmeyen ilişkileri,
nesneleri görmeden mantık yolu ile
kavrayabilirler
*Zihinsel problem çözme yetenekleri başlar
*Soyut kavramlar kullanılmaya başlansa bile
içerikleri tam olarak bilinemez, somut
örneklere dayalı çözümleri daha iyi anlarlar
O Soyut İşlemler Dönemi: 12-
O En üst bilişsel gelişim dönemidir.
O Sorun değişik şekillerde ele alınabilir.
O Genelleme, tümden gelim, tüme varım gibi
zihinsel işlemler yapılmaya başlanır.
O Hipotezler kurularak doğrulukları kontrol
edilebilir.
O Soyut kavramlar üzerinde fikir yürütülebilir.
Düşünce ile oynama.
O Tartışmalara katılma, mantık oyunları
oynama, sanatla uğraşma
Ahlak Gelişimi
O “Belli bir toplumun belli bir dönemde
bireysel ve toplumsal davranış kurallarını
belirleyen ve inceleyen bilim” (Hançerlioğlu, 1989)
O Neleri yapıp neleri yapmaması gerektiği
konusunda bireyin kendi davranış ve
eylemlerini belirleyen, her bireye özgü bir
inanç ve değerler sistemi bulunmaktadır.
Bu sistem gelişimsel bir süreç içinde ortaya
çıkar.
Ahlaki Gelişimde Kuramlar:
O Psikanalitik kuram: “süperego”nun gelişimi
O Davranışçı yaklaşım: Ödüllendirilen davranış
devam ederken (doğru), hoş görülmeyenler
yanlış olarak kabul edilir.
O Sosyal öğrenme yaklaşımı: model alma
yoluyla kazanım.
O Dewey’in ahlak gelişimi kuramı: bireyin
eğitimi ile yakından ilgilidir. 3 evredir;
1. Gelenek öncesi düzey, biyolojik ve sosyal
dür tülerle güdülen davranışları içerir
2. Geleneksel düzey, grubun değerlerinin
benimsendiği evredir
3. Özerk düzey, akıl yürütmenin kullanılarak
grubun standartlarının irdelendiği evredir.
O Bourcier’in kuramı: bireyin ahlaklılaşması,
ait olduğu grubun içinde toplumsallaşması
ve bütünleşmesidir.
O Norman Bull’un kuramı; (1969) 4 evreden
oluşur:
O Kuralsızlık(anomy)
O Bağımlılık (heteronomy)
O Toplumsallık (socionomy)
O Bağımsızlık (autonomy)
O Piaget;
Bilişsel gelişime paralel ilerler.
Birbirinden farklı nitelikler taşıyan ve hiyerarşik bir
sıra izleyen dönemler içinde ortaya çıkar.
Çocukların doğru ve yanlışla ilgili yargıları bilişsel
gelişimine bağlı olarak, çevresiyle olan sosyal
etkileşimi çerçevesinde değişiklik göstermektedir.
Kuralların yorumlanış biçimleri de yaşlara göre
değişiklik sergilemektedir
4-6 yaş; Ahlak Öncesi Dönem
O Kendileri dışındaki bireyleri dikkate almada
güçlükleri vardır.
O Nerdeyse kuralların varlığından dahi
habersizdirler.
O Kuralları oyun etkinlikleri içinde diğer
çocuklarla olan sosyal etkileşimi içerisinde
öğrenirler.
6-10 yaş; Dışa Bağlı Dönem
O Ahlaki yargılar açısından başkalarına
O
O
O
O
bağımlıdırlar.
Yetişkinlerin kurallarını sorgulamadan kabul
ederler.
Her hal ve koşulda herkesin bu kurallara uyması
gerekir.
Kural dışı davranış, davranışın sonuçlarına
bakarak değerlendirilir.
Daha fazla fiziksel hasara yol açan suçlar daha
kötüdür.
11- yaş; Özerk Dönem
O Koşulları dikkate alarak değerlendirme
O yaparlar.
O Kuralları uygulayışları esneklik gösterir.
O Kendi yaptıkları değerlendirmeye uygun
davranırlar.
O Yargılamada niyet belirleyicidir.
KOHLBERG’İN
Ahklak Gelişim Kuramı
O Ahlak gelişiminin bilişsel gelişime paralel
olarak geliştiğini savunur.
O Kişinin içinde bulunduğu dönemi saptamak
için çözüme varma yolunda gözlenen akıl
yürütme süreci ile ilgilenir.
O Ahlak gelişimini 3 büyük düzeyde ele
almıştır.
O Her düzey 2 aşamadan geçmektedir:
Gelenek öncesi Düzey
Geleneksel Düzey
Gelenek Sonrası Düzey
1. Gelenek Öncesi Düzey (3-9 yaş):
O 1. evre: CEZA ve BOYUN EĞME
Davranışın “iyi” ya da “kötu” olduğu, sonuçta
ortaya çıkan zarara ve yetişkinin bunu nasıl
değerlendireceğine bakarak belirlenir.
O Cezalandırılmayan davranıs “iyi”,
cezalandırılan “kötu”dür.
O Kurallara yapılan davranışın doğruluğuna
inanıldığı için değil, cezalandırılmamak için
boyun eğilir.
O Ceza görmeyeceklerine inanırlarsa konulmuş
kural ve yasaları çiğnemekte sakınca görmezler.
O 2. evre: BİREYSELCİLİK ve ÇIKARCILIK
O Doğruyu yapma nedeni kendi gereksinim ve
O
O
O
O
çıkarlarına hizmet etmektir.
Kimi zaman kendilerinden başkalarının da
gereksinmelerini dikkate alırlar. Ancak bu ilgi çıkarcı
bir biçimde yapılır.
Her şey karşılıklıdır.
Kendi açısından yararlıysa doğru, zararlıysa
yanlıştır.
“Bana dokunmayan yılan bin yaşasın”, “Kaz gelecek
yerden tavuk esirgenmez” ana fikri hakimdir.
2. Geleneksel Düzey (10-14 yaş):
O 3. Evre: İYİ ÇOCUK YÖNELİMİ
O Kendisinden beklenen davranıs her zaman
O
O
O
O
doğrudur.
Grubun beklentilerine uygun davranma
eğilimindedirler.
Karşısındakinin beklentisine uygun davranırsa
sevgi ve takdir göreceği düşüncesindedir.
Empatik düşünce ön plana çıkar. Birey
başkalarının duygu ve düşüncelerini dikkate
alarak dünyaya onların gözünden bakmaya
çalışır.
O 4. evre: YASA VE KURAL EĞİLİMİ
O Toplumsal kural ve yasalara uygun
davranma ön plana çıkar. Amaç toplumsal
düzenin korunmasıdır.
O Diğer bireylerin haklarına saygılı olma
benimsenir.
Gelenek Ötesi Dönem (İlkeli Ahlak
Dönemi)
O 5. evre: SOSYAL ANLAŞMA VE YASALARA UYMA
O
O
O
O
EĞİLİMİ
“Sosyal sözleşme” geçerlidir.
Yasa ve kurallar gereklidir ancak toplum
gereksinimlerini karşılamada yetersiz kalanlar
değişmelidir.
İnsan hakları gözetilerek konmuş kurallara
uygun davranılır.
Tüm insanların eşitliği, özgürlük gibi soyut
kavramlar önem kazanır. Bu haklar çoğunluğun
görüşüne ters düşse de korunmalıdır.
O 6. evre:EVRENSEL İLKELER DÖNEMİ
O Yazılı kural ve yasalardan tamamen bağımsız
O
O
O
O
O
O
kendi özerk ahlaki ilkeleri bireyin davranışlarına
yön verir.
Soyut evrensel üst düzey değerler temel alınır.
Önkoşul olmaksızın insan yaşamı çok
önemlidir.
Genelde yasalara uygun davranılsa da insan
yasa ve düzenin üzerindedir.
Evrensel iyi ve güzele ulaşma hedeflenir.
Kendi ilkelerine ters düşen yasalara karşı
çıkma ve
Yasalara uygun olmayan şekilde davranma
görülebilir.
Bu evrede…
O Kendini olayda yer alan herkesin yerine
(kendi dahil) koyarak isteklerini tartmak.
O Daha sonra olayda kimin yerinde olacağını
bilmediği bir durumda yine aynı kararı verip
vermeyeceğini düşünmek.
O Sonrasında da tersine çevrilebilir karar
doğrultusunda davranmak.
gelişir….
O Ahlak gelişimi dönemlerin sırasına göre olur
ve sıralama değişmez.
O Çünkü, her dönemde bir önceki dönemde
erişilenlerin bir sentezi yapılır ve ilerisine
ulaşılır.
O Her birey 6. evreye çıkmayabilir.
10-16 yaş üzerinde 5 farklı toplumda, 11-20
yaş üzerinde 2 farklı toplumda yapılan
çalışmalar katılanların çoğunun 4. evrede
kaldığını göstermiştir (Kağıçıbaşı, 1999).
O Piaget’in bilişsel dönemleri Duyusal motor
dönem (0-2) İşlem öncesi dönem (2-7)
Somut işlemler dönemi(7-12) Soyut işlemler
dönemi (12---)
O Kohlberg’in ahlak gelişimi ---O Gelenek öncesi düzey(3-9) Geleneksel düzey
(9-14)
O Gelenek sonrası dönem(14--)
Piaget’in bilişsel
dönemleri
O Duyusal motor
dönem (0-2)
O İşlem öncesi dönem
(2-7)
O Somut işlemler
dönemi(7-12)
O Soyut işlemler
dönemi (12---)
Kohlberg’in ahlak
gelişimi
---O Gelenek öncesi
düzey(3-9)
O Geleneksel düzey (914)
O Gelenek sonrası
dönem(14--)
O İyi örneklere ihtiyacı vardır.
O Saygıya ihtiyacı vardır.
O Anlaşılmaya ihtiyacı vardır.
O Destek olunmaya ihtiyacı vardır.
O Cesaretlendirilmek ister sık sık.
O Yol gösterilmeye ihtiyaç duyar.
O Yeteneklerini denemek için fırsatlara ihtiyaç
duyar
Sonuç olarak ERGENLİK…
O “Sosyal-duygusal Sistem”in kolaylıkla
uyarıldığı ve sosyal geri bildirimlere duyarlı
bir dönemdir.
O “Bilişsel Kontrol Sistemi” hala
olgunlaşmamıştır.
O İki sistem arasındaki bağlantıların hala
olgunlaşmakta olduğu bir dönemdir.
O Ergenler, henüz olgunlaşmakta olan
bireylerdir.