Transcript c. osmanlı sanatı

OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Türk-İslam Sanatının
yanında İran ve Bizans
sanatından da etkilenen
Osmanlı Sanatı, kendine
has bir üslup
oluşturmuştur.
Bu dönemde sanat; genel
olarak mimari, süsleme ve
el sanatları (Çini, Minyatür,
Halı, Maden) olarak
incelenebilir.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
A. Mimari:
Her ne kadar farklı
dönemlerdeki ihtiyaca ve
teknolojiye göre farklı yapı
türleri inşa edilmişse de,
genelde Osmanlı’nın hâkim
olduğu bölgelerde camiler ve
çevresinde yapıların inşa
edilmesi sıklıkla rastlanan bir
olgudur.
Camilerin çevreleri bir sürü
sosyal müessese ile örülür ve
bir "külliye" teşkil ederler.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Osmanlılar her çeşit yapı
yapmıştır. Fakat en
önemlileri şüphesiz
camilerdir.
Cami, bir şehirde merkez
teşkil ediyor ve pek çeşitli
binalar etrafını çevirerek
bir kültür sitesi halini
alıyordu.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Bunlara "Selâtin Camii"
deniliyordu. Başta
padişahlar olmak üzere
hânedan mensuplarının
yaptırdıkları camiler daha
çok bu şekildeydi.
Camilerde çini, mermer,
tahta veya sıva üzerine nakış
gibi süslemeler vardır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
a. Erken Osmanlı dönemi
(1300-1453):
1300-1453 yılları ilk kuruluş ve
ilk Osmanlı dönemi, Osmanlı
sanatının yeni fikirler aradığı
dönemdi. Bu dönem üç tip
camiye tanıklık etti: katlı,
tek kubbeli ve alt plan açılı
camiler.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
İznik’teki Hacı Özbek
Camii (1333), tek kubbeli
Osmanlı camiine ilk
örnektir.
Osmanlı ilk
dönemlerindeki diğer cami
plan türü de yan mekânlı
camilerdir. Bunun ilk
örneğini İznik Orhan Gazi
Camii teşkil eder.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
b. Klasik Dönem (1453-1700):
Osmanlı Üslubunun olgunlaştığı
Klasik Dönem İstanbul’un
fethiyle başlar.
Merkezi kubbeli camilere yarım
kubbeler eklemek ya da büyük
bir kubbenin örttüğü geniş
alanlar oluşturabilmek bu
dönemin karakteridir.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Bu dönem “Büyük Külliyeler
Devri” olarak da adlandırılır
ve külliyeler şehir
planlamasında belirleyici
unsur olmuştur.
Şehirler, merkezdeki
külliyenin etrafında
gelişmiştir. Edirne, Amasya,
Bursa ve İstanbul gibi
şehirlerde yapılan külliyeler
buna örnek gösterilebilir.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Mimar Sinan’la birlikte,
merkezi plan gelişerek,
üzeri tek bir kubbe ile
örtülmüş ve başlangıçtan
beri amaçlanan geniş
mekan oluşturma
başarıya ulaşmıştır.
Günümüz Mimarlarının Gözüyle, Mimar Sinan’ın Süleymaniye Camii Planı
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Bir asır yaşayan ve son yarım asrını
mimarbaşı olarak geçiren Sinan şu
eserleri yapmıştır:
81 cami, 50 mescit, 55 medrese, 19
türbe, 14 imaret, 3 hastahane, 7 su
bendi (baraj), 8 köprü, 16
kervansaray, 33 saray, 32 hamam,
6 mahzen, 7 d'arulkurrâ.
Bu 441 eser bütün imparatorluğa
dağılmıştır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Sinan’dan sonra tek kubbeli
cami yapımı devam etmiş,
Sultan Ahmet Camii ve Yeni
Cami yapılmıştır.
c. Geç Dönem (1700-1920):
18. Yüzyılda Osmanlı Devleti,
Avrupa mimari üslubundan
etkilenmeye başlamıştır. Batı
mimarisinin unsurları Osmanlı
mimarisinde kullanılmıştır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
1720-1890 yılları süresinde
Osmanlı mimarisi klasik
dönem prensiplerinden saptı.
III. Ahmet'in ölümüyle, I.
Mahmut saltanatı aldı. (17301754)
1757-1808 arası dönem Barok
stili camilerin inşasına
başlanıldığı dönemdi. Bu
dönemin yapıları içinde
dairesel, dalgalı ve kıvrımlı
hatlar ağır basmaktadır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Bunların büyük örnekleri:
-Nur-u Osmaniye Camii,
-Zeynep Sultan Camii,
-Laleli Camii,
-Fatih Mezarı,
-Laleli Çukurçeşme Hanı,
-Birgi Çakırağa Yalısı,
-Aynalı Kavak Yazlığı ve
-Selimiye Kışlasıdır.
Mimar Tahir zamanın en önemli
mimarıdır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
1808-1876 arasında:
-Nusretiye Camii,
-Ortaköy Camii,
-Sultan Mahmut Mezarı,
-Galata Mevlevihanesi,
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
-Dolmabahçe Sarayı,
-Beylerbeyi Sarayı,
-Sadullah Paşa Yalısı,
-Kuleli Kışlası batılılaşma
uygulamalarıyla paralel bir şekilde
yürüyen en önemli örneklerdir.
Balyan Ailesi döneme damgasını
vuran mimarlardır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
1876-1920 arasında ise:
-Pertevniyal Valide Sultan
Camii,
-Şeyh Zafir Binalar Grubu,
-Haydarpaşa Eczacılık
Okulu,
-Duyun-u Umumiye
Binası,
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
-İstanbul Tapu Senedi Ofisi,
-Büyük Postane Binası,
Laleli Harikzedegan
Apartmanları zamanın en
önemli yapılarındandılar.
R. D'Aronco, A. Vallaury
zamanın önde gelen
mimarlarıydılar.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Medreseler:
Erken dönem medreselerinde
Anadolu Selçuklu ve Beylikler
döneminin medrese planı
devam etmiştir.
Kubbeli büyük bir
dershanenin önünde açık bir
avlu ve etrafında kubbelerle
örtülü öğrenci odaları vardır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Klasik dönem medreseleri ise
genelde külliyeler içinde yer
alırlarken bağımsız olarak
yapılanlarına da rast gelinmiştir.
Türbeler:
İlk dönemlerde kare planlı ve
sade olarak yapılan Osmanlı
Türbeleri, daha sonraları çokgen
gövdeli olarak inşa edilmiş, iç ve
dış mekanda süslemelere yer
verilmiştir.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Yapının gövde ve kubbe
kasnağında pencereler açılarak
aydınlatma sağlanmıştır. Mimar
Sinan’la birlikte önü revakla
örtülü türbeler yapılmıştır.
Geç Osmanlı Mimarisinde Türk
Ampir Usulüne göre yapılan II.
Mahmut Türbesi iç süslemeleri ve
dış yapı özellikleriyle bu dönemi
yansıtmaktadır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Sivil Mimariye de önem veren
Osmanlılar, Saray, Köşk,
Kervansaray, Han, Sebil,
Çeşme, Hamam ve Su
Kemerleri gibi yapılar
yapmışlardır.
İlk Osmanlı sarayları Bursa ve
Edirne’de yapılmış ancak
günümüze ulaşamamıştır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Günümüze ulaşan Osmanlı
Sarayları arasında en önemlisi
Topkapı Sarayıdır. Bu saraya
değişik dönemlerde eklemeler
yapılmıştır.
Geç Dönemde, batı etkisi
sonucu, Barok ve Rokoko tarzı
örnek alınarak Dolmabahçe,
Beylerbeyi gibi saraylar
yapılmıştır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Anadolu’da ise geç dönemin
en güzel örneği İshak Paşa
Sarayı’dır.
Cami, Medrese, Harem,
Hamam, Fırın, Askeri
Koğuşlar, Cephanelik gibi
kısımları bulunan saray’da
Anadolu Selçuklu ve İran
etkisi de görülür.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Türklerin farklı
coğrafyalarda edindikleri
mimari tecrübeler “Türk
Evi”ni ortaya çıkarmıştır.
Bu türdeki evler
Balkanlar’dan Kırım’a ve
orta doğuya kadar
uzanmaktadır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Kervansaray mimarisi de
Osmanlılarda devam etmiştir.
Bu eserler ticaret yolları
üzerinde belirli aralıklarla
yapılan kervansaraylar ve şehir
merkezinde külliyeler içinde
yer alan hanlar olarak inşa
edilmişlerdir.
Hanlar iki katlı olarak yapılmış
olup, alt katlarında depo ve
ahırlar, üst katlarında ise
yolcuların kalmaları için
odalar vardır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Osmanlı şehir hayatında
malların saklandığı ve
ticaretin yapıldığı
Bedestenler ise, dükkanlarla
çevrili olup üzerleri
kubbelerle örtülüdür.
Halkın su ihtiyacı için
yapılan çeşmelerde mermere
malzeme kullanılmış,
kitabeler ve geometrikbitkisel süslemeler
kullanılmıştır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Osmanlı mimarisinin
diğer bir örneği ise
Sebillerdir.
Cadde ve sokak
aralarına, külliyelerin
dış kısımlarına,
anıtsal çeşmelerin
köşelerine yapılan
sebiller genellikle
kubbeli olurlardı.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
B. Süsleme Sanatları:
Türk-İslam Devletlerinde
görülen Minyatür Sanatı
Osmanlılarda saraya
bağlı olarak gelişimini
sürdürmüştür.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Osmanlılarda çini sanatı
başlangıcından beri çeşitli
tekniklerin uygulanması ile
büyük bir aşama ve
zenginlik göstermiştir.
Bursa Yeşil Cami (1419-22) ve
külliyesinin çini süslemeleri,
ilk dönem Osmanlı
sanatında çininin ulaştığı
düzeyi sergiler.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
15. yüzyılın renkli sırla boyama
tekniği, 16. yüzyılda, özellikle
de İstanbul’da sürer. Yavuz
Sultan Selim Camii ve
Türbesi’nin (1522) çinilerinde,
renkli sırla boyama tekniğinde
sırsız bırakılan boş alanların
fırınlandıktan sonra kırmızı
boya ile boyanarak
renklendirildiği
anlaşılmaktadır.
3- OSMANLI DEVLETİNDE SANAT
Osmanlı çini sanatının
görkemli örnekleri, küçük
çapta da olsa, 20. yüzyıl
başında yeniden yaşatılmaya
çalışılmıştır.
Kütahya çiniciliği ise
günümüzde, zaman zaman
Türk çini sanatının parlak
geçmişini anımsatan
örneklerle varlığını
sürdürmektedir.