Transcript İslam Tarihi 2 Lisans-YL Selcuklular Donemi

SELÇUKLULAR DÖNEMİ
BÜYÜK SELÇUKLU DÖNEMİ
•
•
•
•
•
KURULUŞ DEVRİ
YÜKSELİŞ DEVRİ
DURAKLAMA VE YIKILIŞ DEVRİ
DİĞER SELÇUKLU DEVLETLERİ
SELÇUKLULAR KÜLTÜR MEDENİYET
KURULUŞ DEVRİ
• Selçuklular, Türk-İslam devletlerinin en büyüklerindendir.
• Selcuk Bey Oğuz Yabgu Devletinin kumandanlarından Dukak
Subaşı'nın oğludur.
• Selçuk Beyin Basarilarindan dolayı yabgu ile araları acıldı.
• Seyhun nehri kenarında bulunan Cend şehrine yerleştiler.
• Selçuk Bey'in idaresindeki Türkler, kısa zamanda İslamı kabul
ettiler.
• Selçuk Bey; Mikâil, Arslan, İsrafil, Yusuf ve Musa
adlarındaki oğullarıyla Büyük Selçuklu Devletinin
temelini atıp, Tuğrul ve Çağrı adında iki torun
bırakarak, yüz yaşlarında vefat etti.
• İkinci büyük oğlu olan Arslan Bey, babasının
yerine geçti.
• Selçuklular ve Karahanlılar arasında muharebeler
gercekleşti
• Arslan Yabgu komutasındaki Selçuklular, Karahanlılar
karşısında başarılı muharebeler yaptılar.
• Selçuklular'ın güçlenmesi, bölgenin hakimi
Karahanlılar ile Gaznelileri zor durumda bıraktı.
• Karahanlı-Gazneli işbirliğiyle 1025'te Arslan Yabgu,
Gaznelilerce yakalanıp, Hindistan'daki Kâlencer
Kalesine hapsedildi.Selçuklular bu donemde ortak
hukumdar sistemiyle yonetildi.
• Selçuklular, kalabalık hayvan sürüleri ve atları için, bol
otlaklı, geniş yaylalar aradılar.
• Çağrı Bey, Gazneli mukavemet mevkilerini aşarak,
Doğu Anadolu sınırlarına kadar gitti. Van Gölü
havzasından, kuzeyde Tiflis'e kadar uzanan bölgede
keşif harekâtı yaptı.
• Keşif harekâtı neticesinde, bölgenin, Selçukluların
yerleşmesine müsait olduğunu tespit ederek Tuğrul
Bey'e bildirdi.
• Selçuklular ve Gazneliler arasında mücadele gerçekleşti
ve Selçuklular mücadeleyi kazandı ve Tuğrul Beyin üvey
kardeşi İbrahim Yınal, 1038'de Nişabur'u aldı.
• Tuğrul Bey Sultanü'l-Muazzam (Büyük Sultan), Çağrı Bey
de Melikü'l-Mülûk (Hükümdarların Hükümdarı)
ünvanını aldı. Büyük Selçuku Devleti'nin kuruluş ve
istiklâlini (bağımsızlığını) ilan ettiler.
• Selçuklu-Gazneli mücadelesi, 23 Mayıs 1040
Dandanakan Meydan Savaşı ve Selçukluların üstünlüğü
ele geçirmesiyle neticelendi.
YÜKSELİŞ DÖNEMİ
TUĞRUL BEY
. Selçukluların teşkilatlı devlet düzenine girmesi bu
döneminde oldu.
Devletin ilk yöneticisi Tuğrul Bey’di.
Selçuklular 1035’te büyük bir Gazneli ordusunu
yenerek Horasan içlerine doğru ilerlediler. 1037’de de,
bugünkü Türkmenistan’da yer alan Merv kentini ele
geçirdiler. 1038’de Gaznelileri ikinci kez yendiler ve
Nişabur kentine girerek bağımsızlıklarını ilan ettiler.
Tuğrul Bey sultan sanıyla hükümdar ilan edildi ve
Büyük Selçuklu Devleti de böylece kurulmuş oldu.
PASİNLER SAVAŞI
• 18 Eylül 1048’de Erzurum
yakınlarındaki Pasinler Ovası’nda
birleşik Bizans-Gürcü ordusuyla
yaptığı Pasinler Savaşı’nı kazanan
Büyük Selçuklular, Doğu Anadolu
içlerine akınlar düzenlemeye
başladılar.
Pasinler Savaşı ile Anadolu’nun kapıları
Türklere aralanmıştır.
• İslam dünyasının dinsel önderi konumundaki
Abbasiler, bu dönemde Bağdat’ı elinde tutan
Büveyhilerin siyasal baskısı altındaydı. Tuğrul
Bey, Halife Kâim’in çağrısı üzerine 15
Aralık1055’te Bağdat’a girdi ve Büveyhileri
halifeliğin merkezinden çıkardı. Bu olayın
ardından Büyük Selçukluların İslam
dünyasındaki itibarı arttı.
• Abbasiler Tuğrul Beye doğunun ve batının
hakanı unvanını vermişlerdir.
• Sınırlar kuzey güney ve dogu yonlerinde
genişlemiştir.
ALPARSLAN DÖNEMİ
• Tuğrul Bey öldükten sonra tahta kardeşi Çağrı
Bey’in oğlu Alparslan geçti.
• Alparslan Büyük Selçuklu topraklarını daha da
genişletti.
• Malazgirt savaşı alparslan zamanında
gercekleşti.
• Alparslana fetihleinden dolayı Ebu’l feth
denildi.
MALAZGİRT SAVAŞI
MELİKŞAH DÖNEMİ
• Büyük Selçukluların en geniş sınırlara ulaştığı,
kültür ve uygarlık alanında en parlak düzeye
ulaştığı dönemdir.
• Amcası Kavurd'un Sultanlığını tanımaması
üzerine, mücadele etmiş ve onu öldürtmüştür.
• Karahanlı ve Gaznelilere egemenliğini kabul
ettirdi.
• Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Tutak ve Artuk
beyleri, Anadolu'nun fethiyle görevlendirmiştir.
• Bizans’ın Anadolu’daki zayıf durumundan
yararlanan Kutalmışoğlu Süleyman Şah, İznik ve
çevresindeki kaleleri ele geçti. Melikşah’a bağlı
hareket eden Süleyman Şah, daha sonra Büyük
Selçuklu Devleti’ne bağlı bir devlet olarak Türkiye
Selçuklu Devleti’ni kurdu (1077).
• Suriye , Filistin ve Arabistan'da fetihler yapmıştır.
• Sultan melikşah bütün Müslüman ülkeleri
yönetimi altına alma politikası izlemiştir.
• Dönemin en önemli iç olayı "Batınilik"
propagandasıdır. Hasan Sabbah, Selçukluları içten
parçalama ve yönetimi ele geçirmek için batınilik
mezhebini yaygınlaştırmaya ve ileri gelen Türk
yöneticilerini öldürtmeye başlamıştır.
• Nizamiye Medresesi bu dönemde önemli bir eğitimögretim kurumuna dönüşmüştür.
• Sultan melikşah adına "Celali Takvimi"
düzenlenmiştir.
• Melikşah Dönemi’nde Büyük Selçuklu Devleti’nin
sınırları, Orta Asya'dan İstanbul Boğazı’na; Umman
Denizi’nden Aral Gölü’nün kuzeyine kadar
genişlemiştir.
DURAKLAMA YIKILMA DÖNEMİ
• Melikşah'tan sonra sırasıyla başa geçen I. Mahmud (1092-1094), Berkyaruk
(1094-1105), Müizzeddin Melikşah (1105-1105) ve Mehmed Tapar (11051118) dönemlerinde Büyük Selçuklu Devleti gücünü ve eyaletlerdeki
merkezi denetimini giderek yitirdi. 1118'de tahta çıkan Ahmed Sencer’in
ülke topraklarını yeniden birleştirme çabası da başarılı olduysa da devlet
hiçbir zaman Melikşah döneminde ki otoritesine sahip olamadı.
•
1128 yılında Doğudaki Doğu ve Batı Karahanlı Devletine boyun
eğdiren Karahitaylar Büyük Selçuklu Devleti ile komşu oldular ve
Selçuklulara baskı yaratmaya başladılar. 1141 yılında Karahitay ve
Selçuklu orduları arasındaki Katvan Savaşı'nda yenilgiye uğrayan
Büyük Selçuklu Devleti hızlı bir dağılma sürecine girdi.
• Karahitayların devletin en verimli toprakları olan
Maveraünnehir'i işgal etmeleri Büyük Selçuklu
Devleti'nin ekonomisini ve ordusunu iyice
sıkıntıya soktu.
• Sultan Sencer, giderek artan ekonomik buhran
nedeniyle ayaklanan göçebe Oğuzlara 1153'te
tutsak düştü.
• Büyük Selçuklu Devleti böylece sona erdi. Bu
tarihten sonra Büyük Selçukluların toprakları
büyük ölçüde Harezmşahların denetimi altına
girdi.
• Hanedan üyeleri yönettikleri bölgelerde
bağımsız davranmaya başladılar. Daha önce
bağımsızlıklarını ilan etmiş olan Selçuklu
hanedanın kurduğu devletlerden yalnızca
Anadolu Selçuklu Devleti, yüz yılı aşkın bir süre
daha ayakta kalabildiler.
IRAK VE HORASAN SELÇUKLULARI
•
Irak ve Horasan Selçuklu Devleti’nin merkezi durumundaydı. Sultan
Mehmet Tapar’dan sonra Selçuklu tahtına geçen oğlu Mahmut tahta
geçtiği sırada amcası Sencer Horasan meliki idi. Sencer Mahmut’u
tahttan indirdi ve himayesine aldı. Mahmud, merkezi Hemedan olan
Irak Selçuklu Devleti sultanlığına getirilirken, Sencer büyük sultan
sıfatıyla Horasan’daki Merv’de tahta oturdu. (1119) Irak Selçukluları,
Azerbaycan’dan Fars bölgesine, Horasan Selçukluları ise
Maverâünnehir’den Afganistan’a kadar uzanan bölgeleri içinde
barındırmaktaydı. Irak Selçuklularının son sultanı III. Tuğrul devrinde
yönetim aslında atabeylerin eline geçmişti. Sultan Tuğrul’un
Harezmşah Tekiş’e yenilmesiyle Irak Selçuklularının toprakları
Harzemşahlara geçti (1194).
KİRMAN SELÇUKLULARI
• Çağrı Bey’in oğlu Kavurd, Selçukluların Kirman
kolunun başı idi. İran’ın güneyinde yer alan
Kirman’dan başka Fars, Hürmüz ve Umman’ı da
zapt etmişti. Birkaç kez isyan eden Kavurd Sultan
Melikşah tarafından boğdurulmuştu. Yerine geçen
oğulları Selçuklulara bağlı kaldılar. Bir ara
Gurlular’ın hâkimiyetine giren Kirman
Selçuklularına Oğuz Başbuğu Dînar tarafından son
verilmiştir (1187).
•
SURİYE SELÇUKLULARI
• 1077 yılından beri Suriye Selçuklu meliki olan
Tutuş, kendini sultan ilân ederek, Berkyaruk’un
üzerine yürümüş, fakat yenilmişti (1095).
Oğullarından Rıdvan Halep’te, ve Dokak
Şam’da hâkimiyetlerini ilân ettiler. Halep
hakimi Rıdvan Haçlılarla mücadele etti. Bir ara
sınırlarını Güney Anadolu’ya kadar genişletti.
1117’ye gelindiğinde her iki bölgede de
hâkimiyet, atabeylerin eline geçmişti.
ANADOLU SELÇUKLU KURULUŞ
DÖNEMİ
KUTALMIŞ OĞLU SÜLEYMAN
• Anadolu (Türkiye) Selçukluları 1075-1308
tarihleri arasında Anadolu'da hüküm süren
Müslüman bir Türk devletidir.
• Devletin kurucusu olarak kabul edilen
Süleyman Şah, Selçuk’un büyük oğlu Arslan
Yabgu'nun oğlu Kutalmış’ın oğludur.
• 1. Bizans’ın taht kavgalarına karışarak iktidar
değişikliklerine (İmparator Mihael’e karşı Nikefor Botanies’i
destekledi) neden oldular.
• 2. Bu durumdan yararlanarak Kocaeli Yarımadası, Güney
Marmara kıyıları, Üsküdar ve Kadıköy’ü ele geçirdiler.
• 3. Boğazın Anadolu yakasını denetim altına alarak gümrük
idaresi kurdular ve boğazdan geçen gemilerden vergi aldılar.
• 4. Bizans İmp. 1081’de Aleksis Commenos ile Dragos Çayı
sınır kabul edilerek anlaşma yapıldı.
• 5. Batı sınırını güvence altına alan Süleyman Şah, Doğu ve
Güneydoğu Anadolu’ya yöneldi. Bizans’ın eline olan
Çukurova, Adana, Tarsus (1083) ve Hıristiyanlığın önemli
kalelerinden biri olan Antakya’yı aldı (1084) Bu şehrin
alınması İslam dünyasında sevinç ile karşılandı. Ancak
Süleyman Şah’ın gittikçe genişlemesi B.Selçuklu ve Suriye
Selçukluları ile rekabet içine girmesine sebep oldu.
• 6. Halep kuşatması Suriye Selçukluları ile arasının
açılmasına ve Tutuş ile yaptığı savaşı kaybedip ölmesine
neden olmuştur (Haziran 1086)
SÜLEYMAN ŞAHIN TÜRK TARİHİNDEKİ
YERİ VE ÖNEMİ
• 1. Boğazlardan Suriye’ye kadar olan yerlerde
kuvvetli bir devlet kurdu
• 2. Anadolu’ya göç etmiş olan Türkmenleri
birleştirdi.
• 3. Oğuzların kitleler halinde Anadolu’ya
gelmelerine imkan sağladı.
• 4. Ermeni ve Süryanileri Bizans’ın dini
baskılarından kurtardı.
I.KILIÇARSLAN
• Tahta çıkar çıkmaz devleti teşkilatlandırdı.
• İçte otoriteyi sağladıktan sonra gaza ve
akınlara başLadı.
• Haçlı seferinin ilki bu donemde gerçekleşti.
• İznik Bizans’a teslim edildikten sonra başkent
Konyaya taşınmıştır.
1048 PASİNLER SAVAŞI BİZANS –B.SELÇUKLU
ÖNEMİ=ANADOLUNUN KAPILARININ ARALANMASI
1071 MALAZGİRT SAVAŞI BİZANS B.SELÇUKLU
ÖNEMİ=ANADOLUNUN KAPILARININ AÇILMASI
1176 MİRYOKEFALON SAVAŞI A.SELÇUKLU-BİZANS
ÖNEMİ=ANADOLUNUN TAPUSUNUN ALINMASI
I.GIYASSEDDİN
• Anadolu gelişme süreci içerisine girdi
• Bizans ve Ermenilerle mücadele edildi
• İstanbulu Latin hakimiyetine girmesine engel
olamamıştır
• Bizans hanedanı İznik ve Trabzon merkezli iki
krallık kurdu.
• Karadeniz yolunu açmış Akdeniz sahillerine
inerek Antalyayı fethetmiştir.
I. İZZETTİN KEYKAVUS ALAADİN
DÖNEMİ
•
Keyhüsrev’in ölümü üzerine yerine oğlu I. İzzeddin Keykavus geçti. Keykavus,
babasının fetihlerini devam ettirdi. Onun döneminde Sinop alındı ve ticaret limanı
haline getirildi. Ermenileri ve Trabzon Rum İmparatorluğunu vergiye bağladı. 1220
yılında Eyyubiler üzerine yaptığı bir sefer sırasında öldü.
•
I. Alaeddin Keykubad dönemini Anadolu Selçuklularının en parlak dönemi olarak
kabul ederler. Keykubad tahta çıktığı sırada Moğollar Anadolu’yu istila etmeye
başlamışlardı. O da bu tehlikeye karşı çeşitli önlemler aldı
Keykubad, devletin sınırlarını kuzeyde de genişletti
•
•
Doğuda ise, 1230 yılında Harezmşahları ‘Yassı Çimen Savaşı’nda yendi. Erzincan’ı
alarak Mengücek devletine son verdi. Doğu Anadolu’da daha bir çok yeri denetim
altına aldı. Ancak, hem Moğollara karşı yeni önlemler almaya çalıştığı hem de
Eyyubilere karşı bir sefere hazırlandığı sırada zehirlendi ve öldü.
•
I. Alaeddin Keykubad döneminde Anadolu Selçuklu Devleti, ekonomik, siyasal ve
kültürel açıdan en parlak dönemini yaşadı. Anadolu’da siyasi birliği büyük ölçüde
sağladı. Bu başarılarından ötürü halk kendisine “Uluğ Keykubad” (Büyük Sultan)
adını vermişti.
II. GIYASEDDİN KEYHÜSREV DÖNEMİ:
• 1237’de I. Alaeddin Keykubad’ın zehirlenerek
öldürülmesi üzerine 16 yaşındaki oğlu II.
Gıyaseddin Keyhüsrev tahta geçti.
• Özellikle onun döneminde ortaya çıkan iki
önemli olay Anadolu Selçuklu Devleti’ni
dağılma ve parçalanma sürecine soktu. Bu
olaylar 1240’daki Baba İshak Ayaklanması ve
1243’deki Kösedağ Savaşı’dır.
BABA İSHAK İSYANI:
• Baba İshak adı verilen bir derviş önderliğinde
başlatıldı.
• Ayaklanmayı bastırmak üzere gönderilen Selçuklu
komutanı Amasya’ya girdi ve Baba İshak’ı
yakalayıp kale burcuna astı. Ama isyanı
bastıramadı
• Bütün isyancı Türkmenler kılıçtan geçirildi ve
böylelikle isyan bastırıldı. İsyan bastırıldı ama
Anadolu Selçuklu Devleti’ni fena halde yıpratmış
oldu.
KÖSEDAĞ SAVAŞI:
• Baba İshak ayaklanmasının Anadolu Selçuklu
Devleti’ni iyice zayıflattığını gören Moğollar,
“fırsat bu fırsat”deyip Anadolu’yu işgal etmeye
karar verdiler.
• Moğol ordular Erzurum işgal etti.
• Kösedağ’da karşı karşıya geldiler.
• Sayıca fazla olmasına rağmen, yanlış savaş
taktikleri yüzünden ağır bir yenilgi aldı.
• Moğollar bu zaferden sonra Erzincan, Sivas ve Kayseri
gibi kentleri ele geçirdiler ve yağmaladılar. Sultan II.
Gıyaseddin Keyhüsrev Moğollarla anlaşma yaptı ve her
yıl onlara vergi vermeyi kabul etti. Böylece, Anadolu
Selçuklu Devleti Moğollara bağlı bir devlet haline geldi.
• Kösedağ Savaşı’ndan sonra Moğollar Anadolu’da tam
bir baskı kurdular. Koydukları ağır vergiler halkı zor
durumda bıraktı. Moğol baskısının yanı sıra, artan
Bizans saldırıları, siyasal cinayetler, doğal afetler ve
salgın hastalıklar devleti büsbütün sarstı. Anadolu
Selçuklu Devleti birkaç kez iki ve üçe bölündü.
KÜLTÜR VE MEDENİYET:
• Ülke toprakları hanedanın ortak malı sayılıyordu.
Bundan dolayı Büyük Selçuklu toprakları eyaletlere
bölünmüştü. Eyaletlerin yönetimi de Melik olarak
adlandırılan hanedanın erkek üyelerine bırakılmıştı.
• Devletlerindeki geleneğe uyarak "sultan" ünvanı ile
anıldılargetirilen Nizamülmülk, İslam geleneği uyarınca
vezir unvanı aldı ve devlet yönetiminde köklü
değişiklikler yaptı. Nizamülmülk, devlet yönetimine
ilişkin anlayışını Siyasetname adlı kitabında da
anlatmıştır. Büyük Selçuklu Devleti’nde devlet işleri
"Divan-ı Âlâ" adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara
bağlanırdı. Ayrıca maliye, askerlik ve adalet işleriyle
uğraşan başka divanlar da vardı.
TOPLUMSAL YAŞAM
• Bazı topluluklar göçebeydiler.
• Geçimlerini hayvancılıkla sağlıyorlardı ve otlak
bulmak için de mevsimlere göre yer
değiştiriyorlardı.
• Devlet göçebe topluluklardan otlak vergisi
alıyordu. Yerleşik nüfus ise çiftçilik, zanaatçılık ve
ticaretle uğraşıyordu. Kentlerdeki tüccar ve esnaf,
işkollarına göre loncalar biçiminde örgütlenmişti.
Merkezi devlette görevli memurlar ile sürekli
ordudaki askerler maaş alıyorlardı.
• Büyük Selçuklular ticaretin gelişmesini destekliyor
ve kervan yollarının güvenliğini sağlıyorlardı. Bu
dönemde en önemli uluslararası ticaret,
Uzakdoğu'dan Avrupa'ya kadar uzanan İpek Yolu
ve Baharat Yolu aracılığıyla gerçekleşiyordu.
Tarımın gelişmesi için sulama kanalları vardı. Yün,
pamuk, ipek dokumacılığı çok gelişmişti.
• Büyük Selçuklu Devleti’nde öğrencilerin,
yolcuların ve yoksul halkın doyurulduğu sosyal
yardım kurumu olan imarethaneler vardı.
Devletin yönetici-memur kadroları,
Nizamülmülk’ün kuruluşuna öncülük ettiği
Nizamiye medreselerinde yetiştiriliyordu
• Vezir Nizamülmülk’ün öncülüğünde ve onun
adını taşıyan yeni medreseler kurdular. Nizamiye
medreselerinin ilki 1067’de Bağdat'ta açıldı. Daha
sonra Isfahan, Rey, Merv(selçukluların başkenti),
Belh, Herat, Basra, Musul gibi kentlerde yeni
Nizamiye medreseleri kuruldu. Medrese
sisteminde programlı ve belli bir yönteme
dayanan eğitim ilk kez bu medreselerde verildi.
Medreselerde din konularının yanı sıra
matematik, felsefe, dil ve edebiyat gibi dersler de
okutuluyordu ve medreselerde zengin kitaplıklar
vardı.
EĞİTİM BİLİM SANAT
• Selçuklular Arapça'yı din ve bilim dili, Farsça'yı
edebiyat ve devlet dili, Türkçe'yi ise saray ve
orduda günlük konuşma dili olarak kullanıyorlardı.
• Büyük Selçuklular, var olan kentleri bayındır hale
getirirken yeni kentler de kurdular. Ülkenin pek
çok yerinde yeni kurumlar ve yapılar inşa ettiler.
Bunlar cami, medrese, kervansaray, hastane,
köprü, çeşme, imaret, han, hamam, türbe ve
kümbet gibi yapılardı.
SELÇUKLU PARASI