Transcript PİRİ REİS(…-1554)

PİRİ REİS(…-1554)
KİMDİR?
• Çizdiği haritalarla tanınmış büyük bir Türk
denizcisi,amirali ve coğrafya bilginidir.
HAYATI
• Yetiştiği yıllar Osmanlının altın
yıllarıydı.Sadece fetihlerle değil,ilimde
fende,kültürde kısacası medeniyette
doruğa çıkılmıştı.Üç kıtada at oynatan
Osmanlı,denizler yoluyla da birçok ülkeyle
münasebet halindeydi.İşte böyle bir
dönemin denizcilerinden biri olan Piri Reis
in doğum yılı tam olarak bilinmemekle
beraber 1465-1470 tarihleri arasında
olduğu tahmin edilmektedir.
• Gerçek adı Muhiddin Piri olan Türk
çocuğunun babası Hacı Mehmed dir.Piri
Reis in Karamandan dünya denizlerine
uzanan hikayesi Fatih Sultan Mehmet
zamanında başlar.Bu dönemde Karaman
oğulları beyliği Osmanlı İmparatorluğu
sınırlarına katılır.Beyliğin ileri gelenleri
Fatih Sultan Mehmet in emriyle İstanbul a
göç ettirilir.Aile İstanbul dan Gelibolu ya
geçerek oraya yerleşir.Karaman
derelerinde başlayan yolculuk artık
Akdeniz de devam etmektedir.
• Gelibolu da doğup büyüyen çocuklar için
İbn Kemal şöyle yazar:’’Gelibolu da doğan
çocuklar timsah gibi su içinde
büyürler.Beşikleri ecel tekneleridir.Sabah
ve akşam gemilerin silsiresi avazesi ile
uyurlar.’’İşte bu ninnilerle uyuyup büyüyen
Muhiddin Piri hayatının ilk yıllarını
doğduğu şehirde geçiriyor. Her Türk
çocuğu gibi O nun da ilk bilgileri aile
yuvasından aldığı eğitim ve fikirlerdir.Tabi
ki çevresindeki geleneklerden etkilenmiştir.
Bu sırada okuma-yazma da öğrenmiştir.
• Fakat çocukluk yaşını aştıktan sonra
amcası Kemal Reis in gemilerinde bulunan
Piri,bir denizci olmaya olmaya
aday,dikkatli bir gözlemci,eserleriyle
tarihte yer alacak bir bilim adamıdır.Bu
surütle denizcilik mesleğine amcasının
yanında başlamış ve 14 yıla yakın bir
zaman içinde aralıksız olarak O nun hem
korsanlık hem de devlet hizmetinde iken
bütün seferlerine katılmıştır.
• 1481 de Akdeniz de amcasıyla korsanlık
yapmaya başlamıştır.1491 den sonra
Sicilya,Sardunya,Korsika adalarına ve Güney
Fransa kıyılarına yapılan akımlarda başı
çekerler.1486 tarihinde Endülüs Emevi
Devletinin son toprakları da Avrupalılar
tarafından ele geçirildiğinde İspanya
Müslümanları Osmanlı Devletinden yardım
isterler.Osmanlı Devleti onları gemilerle
Granadalı Müslümanları İspanyadan Kuzey
Afrika ya taşımakla görevlendirir.1487-1493
yılları arasında Avrupanın baskısından kaçan
Müslümanları gemilerle kuzey Afrika ya taşırlar.
• 1495-1510 yıllarında
İnebahtı,Moton,Koron,Navarin,Midinli,Rod
os gibi deniz seferlerinde görev aldı.Piri
Reis Akdeniz de yaptığı bu seyirler
sırasında gördüğü yerleri ve başından
geçenleri,sürekli not alır.Bu notu Kitab-ı
Bahriye adı altında toplar.Bu notlar dünya
denizcilerinin ilk klavuz kitabı olma
özelliğini taşıyan bir kitap haline dönüşür.
• Piri Reis 1511 de amcasının bir deniz kazasında
ölümünden sonra denizlere küserek Gelibolu ya
yerleşir.Barbaros kardeşlerin idaresi altındaki donmamda
hala oğlu Muhiddin Reis ile Akdeniz de bazı seferlere
çıktıysa da daha çok Gelibolu da kalıp haritaları ve kitabı
üzerinde çalıştı.Korsanlık yaptıgı yıllarda ele geçirdiği
kimisi Kristof Kolomb a kimisi başka korsanlara ait
haritaları vardı.Bu haritalardan ve kendi gözlemlerinden
yararlanarak 1513 tarihli ilk dünya haritasını
çizdi.Barbaros kardeşler,1515 yılında dünyanın en büyük
deniz güçlerinden birisini oluşturmuş ve Kuzey Afrika da
fetihler yapmışlardı.Piri Reis Oruç Reis in kaptanlarından
birisi olarak hediye sunmak üzere yardımı bekledikleri
Yavuz Sultan Selime gönderildiğinde Yavuz un yardım
olarak verdiği iki savaş gemisiyle geri döndü.
• Piri Reis 1516-1517 yıllarında İstanbul a
geldiğinde tekrar Osmanlı donanmasının
hizmetine girdi.Derya Beyi rütbesini aldı ve Mısır
seferine gemi komutanı olarak
katıldı.Donanmanın bir kısmı ile Kahire geçip Nil
ırmağını çizme fırsatı buldu.Ünlü denizci,
İskenderiye nin ele geçirilmesinde gösterdiği
başarılar ile padişahın övgüsünü kazandı ve
sefer sırasında haritasını padişaha sundu.Bazı
tarihçilere göre,Osmanlı padişahı dünya
haritasına bakmış ve ‘Dünya ne kadar küçük..’
demiştir.Sonra da haritayı ikiye bölmüş ve ‘biz
doğu tarafını elimizde tutacağız..’
demiştir.Padişah daha sonra 1929 da bulunacak
olan diğer yarıyı atmıştır.
• Piri Reis seferden sonra tuttuğu notlardan
bahriye için bir kitap yapmak amacıyla Gelibolu
ya döndü.Derlediği denizcilik notlarını bir
denizcilik kitabı olan Kitab-ı Bahriyede bir araya
getirdi.
• Kanuni Sultan Sülayman ın dönemi,büyük
fetihler dönemiydi.Piri 1523 de ki Lodos seferi
sırasında da Osmanlı donanmasına katıldı.1524
de Mısır seyrinde klavuzluğunu yaptığı
Sadrazam Pargalı Damat İbrahim Paşa nın
takdiri ve desteğini kazanınca 1526 da gözden
geçirdiği Kitab-ı Bahriye sini İbrahim Paşa
aracılığıyla Kanuni ye sundu.Piri Reis in 1526
kadar olan yaşamı Kitabı Bahriye den izlenebilir.
• 1528 de ilkinden daha içerikli 2. dünya haritasını çizdi.1533 yılında
Barbaros Hayrettin Paşa kaptan-ı derya olunca Piri Reis de Derya
Sancak Beyi ünvanı almıştır.Sonraki yıllarda güney sularında devlet
için çalıştı Barbaros un 1546 da ölümünün ardından Mısır kaptanlığı
yaptı.Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1547 yılında Hint
Kaptanıderyalığına getirildi.Amiralliğe eş olan bu makam Hint
okyanusu-Basra Körfezi,Umman Denizi ve Kızıldenizde ki Türk
Donanmasının en büyük makamıydı.1551 de Adeni fethetti.1552 de
Mısır Kaptanı Piri Reis Umman ve Basra üzerine 30 gemiyle çıktığı
seferde,Hürmüz Kalesini kuşatmıştı.Portekizlilerden aldığı haraç
karşılığında kuşatmaya kaldırdı ve donanmasıyla Basra ya
döndü.Tamire muhtaç donanmayı orada bırakıp ganimet yüklü üç
gemi ile Mısıra döndü.Gemilerden birisi yolda battı.Donanmayı
Basra da bırakması kusur sayıldığı için Mısır da hapsedildi.Basra
valisi Kubat Paşa ya ganimetten istediği haracı vermemesi,Mısır
Beylerbeyi Mehmet Paşa nın politik hırsı yüzünden hakkında
padişaha olumsuz rapor verildi.Dönemin padişahı Kanuni Sultan
Süleyman ın fermanı üzerine 1554 boynu vurularak idam edildi.İdam
edildiğinde 80 yaşın üzerinde olan Piri nin terekesine devletçe el
koyuldu.
• Piri Reis in idamında Hürrem Sultan ın rolü
olduğu hakkında bir rivayet vardır.Hürrem
Sultan ın Kırım dan Kemal Reis ve Piri
Reis in gemisiyle İstanbul a getirildiği iddia
edilir.Piri Reis in dünya haritasının parçası
Topkapı Sarayı harem dairesinde
bulunmuştur.Hürrem Sultan ın Piri Reis in
başarısının önüne geçmek için dünya
haritasını parçaladıgı ve parçaların Rusya
gönderildigi ve ardından Kanuni nin aklına
girerek Piri yi idam ettirdiği iddia edilir.
Haritaları
• Bilim adamlarının açıklayamadığı bir çok
gerçek var. Yaratılış,ölüm,rüya,cin,nazar
gibi konuların yanında bundan binlerce yıl
öncesine ait bazı nesnelerin üzerindeki
esrar perdesi bile hala kaldırılabilmiş
değil.Bunlardan biride Piri Reis in
haritasıdır.
• Piri Reis denizci olduğu kadar haritacıdır
da.O anadili Türkçe den hariç
Rumca,İtalyanca,İspanyolca hatta
Portekizce bilmektedir.Çünkü dünya
haritasını çizebilmek için bu dillerde ki
eserlerden yararlandığını kaydetmiştir.Piri
Reis birçok araştırma yapmış ünlü
haritalarını hazırlayabilmek için tam 34
haritadan faydalanmıştır.Bunların içinde
Kristof Kolomb un haritalarıda
vardır.Ancak Piri Reis haritalarının iki
parçası günümüze kadar gelmiştir.
1513 Tarihli Harita
• İspanya,Atlas Okyanusu, Doğu Afrika ve Amerika nın bilinen
kısımlarını içine almaktadır.Bir dünya haritasının parçası olduğu
tahmin edilmektedir.Venezuala da bir nehrin çıkış noktaları
günümüzdekine uygun olarak gösterilmiştir.Oysa bu nehir haritadan
80 sene sonra keşfedilmiştir.Piri bu haritasında Antartika yı hatta
dağlarını bile göstermiştir.oysa bu kıtanın kısmi ilk keşifleri 18.
yüzyılları bulur.Dağların varlığı ise ancak 1954 de sonar aletlerinin
keşfi ile tespit edilebilmiştir.Bir kilometre kalınlıkta buzullarla kaplı bir
kara parçası 5-10 bin yıldan beridir bilinmekteydi.Piri Reis in
haritasında buna yer vermiş olması hayret uyandırıcıdır.Renkli
resimlerle süslü haritada birçok gemi,Güney Amerika da da lama ve
puma resimleri bulunmaktdır.Bu hayvan türlerinin orada yaşadığının
gösterilmesi dikkat çekicidir.Ayrıca harita üzerinde bulunan 32 li
rüzgar gülleri yönleri göstermektedir.
Kuzey Amerika Haritası
• Atlas Okyanusunun Kuzey sahilleriyle Grönland
dan Florida ya kadar uzanan sahilleri içine
almaktadır.Deve derisi üzerine çizilen haritada
sekiz renk kullanılmıştır.Bulunan dört rüzgar gülü
pusula kadranları görevi üstlenmiştir.Sahillerdeki
çizimler dikkat çekicidir.Kayalıklar tek tek çizilmiş
öbür haritada olmayan yengeclere yer
verilmiştir.Harita bugünkü ölçümlere
uygundur.Ancak haritada 10-13 derece arasında
kayma hatası vardır.Aslında o zamanın bütün
haritaları için bu durum söz konusu idi.
Piri Reis ve Amerika
• Amerika nın varlığını daha Amerika kıtası keşfedilmeden
biliyordu.Diğer Türk denizcilerininde haberi vardı.Beyruni
gibi bir İslam alimi daha 1000 yıllarındayken Amerika nın
varlığından söz etmiştir.
• Büyük denizcilerden biri olan Piri kitab-ı bahriye sinde
Amerika dan şöyle söz ediyor:’Büyük okyanus Septe
Boğazından batıya doğru 4000 mil eninde ulu bir
denizdir.Bu denizin bir ucunda da Antilya kıtası
bulunmaktadır.’Piri yeni dünyaya Antilya dendigini ve
1465 yılında keşfedildiğini kitabında altı çizili satırlarla
söylemektedir ki,bu tarih colomb un Amerika yı kesfinden
27 yıl öncedir.Bu da demektir ki Amerika nın varlığını
müslümanlar keşfedilmeden önce biliyorlardı.
Haritalar Nasıl Gün Işığına
Çıkarıldı?
• 9 kasım 1929 da Topkapı Sarayında yapılan
genel bir düzenlemede farkına varılmıştır.
• Bu haritalardan daha öncede söz
edilmiştir.Tarihçi Hammer:’’ Piri Reis in
bıraktıkları arasındaki Bahriye adını taşıyan iki
deniz atlası çok değerlidir.Biri Adalar Denizi
diğeri Akdeniz için hazırlanmıştır.Bu eserler
akıntıların durumunu belirttiği gibi demir atılacak
koy,körfez ,boğaz ve limanlarında yerini belirtir.’’
demiştir.
• Haritalar üzerinde ki ilk incelemeyi alman prof. Paul Kahle
yaptı.Dikkatlerin Piri Reisin haritalarının üzerine cevrilişi 1935 de
başladı. Türk Tarih Kurumu haritalardan birini tanıtıcı bir broşürle
yayınladı. Harita büyük bir ilgiyle karşılandı.1937 de değişik ülkelerin
gazetelerinde yayınlandı. Ellili yıllar haritalara gösterilen ilginin artığı
yıllar oldu. Piri Reis uydu ve uçakların olmadığı bir dönemde
böylesine doru haritaları nasıl çizmişti? Bütün ayrıntılar eksiksizdi
sanki dünyanın yuvarlak oldugunu biliyordu.
• Haritaların en ilgi çekici yerlerinden biri de bilinmeyen yerlerin boş
bırakılmasıydı. Antartika kıtasındaki dağlar çağımızda ancak ses
yansıtıcı aletlerle yeri tespit edilebilirken haritada bunlar dogru
olarak gösterilmiştir.
• Haritada gösterilen Mecallan a çizimden ancak 6 sene sonra
gidilebilmiştir. O günkü şartlara göre bilinmesi mümkün olmayan La
Plate Nehri haritanın yapımından iki sene sonra keşfedilmiştir.
• Daha bir çok şaşırtıcı noktaların bulunduğu haritalar çizen Piri Reis
için çağını beş asır ileriden takip edebilen, büyük bir dehaya sahip
denizci ve haritacıdır denebilir.
kaynaklar
•
•
•
•
Bilim Teknik Dergisi.
İlme Yön Veren Müslüman İlim Adamları
Piri Reis Dönemi
İnternet
HAZIRLAYANLAR
• 3/B GECE
• 232095 SONNUR KIZILHAN
• 232096 GÜLŞAH POLAT