LEİSHMANİASİS (ŞARK ÇIBANI)

LEİSHMANİASİS

•

Kutanöz (KL) leishmaniasis (Şark çıbanı, güzellik çıbanı, çıbanı,yıl çıbanı vb) halep

•

Visseral leishmaniasis (VL) (Kalaazar, Kara hastalık, kara humma vb)

Kum sinekleri (Tatarcık, Yakarca

3

• • • • •

Davranış Biçimleri

Geceleri aktif duruma geçerler –

Gündüz

ahırlar – – bodrumlar ağaç kovukları – – duvar çatlakları kemirgen yuvalarında saklanırlar Isırmadan önce konak üzerinde hoplayıp zıplar Erişkin dişiler 3 hafta, erkekler 2 hafta yaşar Genelde erkek sayısı daha fazladır 4

Konak ve Yer Tercihi

İnsanlardan gün batımından gün doğumuna kadar kan emerler.

Gündüz ev-ahır içinde dinlenme yerinde rahatsız edilirlerse sokabilirler.

Birçoğu insanların bulunmadığı dış alanlarda, bir kısmı da evlerde yaşar.

Bazı türler kan emme sonrası yumurta gelişimi tamamlanana kadar evde kalır, yumurtlamak için ayrılır.

5

Rezervuar Köpekler

• Doğada kertenkelelerde ve küçük kemiricilerde görülen hastalığın insan dışında en yaygın görüldüğü memeli

köpeklerdir.

Köpekler, klinik olarak hastalığa yakalanmalarının yanı sıra insanlar başta olmak üzere diğer memeliler için hastalığın rezervuarı olması açısından da önem taşımaktadır. Hastalık köpeklerde ölüme kadar giden ciddi problemlere yol açmaktadır.

6

ŞARK ÇIBANI

Şark çıbanı, parazit taşıyan sineğinin (tatarcık, yakarca, yakarcık, güpdüşen) sokması sonucu bulaşan bir deri hastalığıdır.

kum Halep çıbanı, güzellik yarası olarak da bilinir.

7

• Genellikle çocuklarda görülür.

• Vücudun açıkta kalan kısımlarında; özellikle el ayak, yüz vb. yerlerde görülür.

8

1. ay

Başlangıç lezyonu Eritemli papül Üzeri kurutlu nodüle dönüşür

7.ay

BULAŞMA



Leishmaniasis insanlara parazit taşıyan kum sineklerinin (Plebotomus, yakarca) sandfly, tatarcık, sokması ile bulaşır.



Leishmaniasis taşıyan bulguları parazit kum sineğinin sokmasından sonra ortalama 4 – 8 AY içinde ortaya çıkar.

10

ŞARK ÇIBANININ (KL) BULGULARI



Şark çıbanı ciltten kabarık, kırmızı sivilceye benzer şekilde başlar,



Yaklaşık 6 ay içerisinde 1-2 cm çapına kadar genişler ve ülserleşir.

11

Leishmaniasis Tedavisi

• Kütanöz Leishmaniasisin tedavisi genelde İntra lezyonel (lezyon içi) şeklinde yapılır.

• Pentostam ve Glucantime isimli ilaçlar kullanılır.

12

Hangi Durumlarda İ.M. Tedavi uygulanır?

• Büyük ülseratif lezyonlar • Mukozal tutulum • Multipl lezyonlu olgular • Kronik KL • Rezidiv KL • Daha önceki IL tedaviye yanıtsız • Fonksiyon kaybına yol açma riski 10-20 mg/kg/gün 15-20 gün, IM 13

Leishmaniasis Tedavi İlaçları

• Leishmaniasis tedavi ilaçları Bakanlığımız tarafından temin edilmektedir.

• İllerde dağıtım ve koordinasyonu Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi tarafından yapılmaktadır.

• Reçete karşılığı Bulaşıcı Hastalıklar Şubesince ücretsiz olarak verilmektedir.

• Tedavi ilaçlarının °C arasında) depolanması önemlidir (15-30 14

Visseral Leishmaniasis

• İç organlarda oluşan türüne visseral leishmaniasis denir.

• Ateş, kilo kaybı, dalak ve karaciğer büyüklüğü gibi belirtilerle kendisini gösterir.

• Tedavisinde Glucantime kullanılır.

• Öldürücü ciddi bir hastalıktır.

15

Visseral Leishmaniasis

• Sıtma ile karıştırıldığı için öncelikle sıtma hastalığının ekarte edilmesi gerekir.

• Sıtma paraziti tespit edilemeyen vakalarda VL araştırılmalıdır.

• Ülkemizde bildirilmektedir.

yılda ortalama 30-40 vaka • Hastalığın teşhisindeki eksikliklerden dolayı sayının daha fazla olduğu düşünülmektedir.

16

DÜNYADA LEİSHMANİASİS

• • • 88 ülkede; her yıl 1,6 milyon yeni olgu eklenmekte; Yeni olguların 500.000’i VL-Bangladeş, Brezilya,Etyopya, Hindistan, Nepal, Sudan’da %90’ı), 1.1 milyonu CL (Afganistan, Brezilya, İran, Peru, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan’da %90’ı) 17

AVRUPADA LEİSHMANİASİS

• • Son 15 yılda çeşitli faktörler nedeniyle leishmaniasisin dağılım alanları genişledi – İklim değişikliği – göçler – şehirleşme - Bağışıklığın baskılanması - Kötü beslenme Hastalık Avrupa’nın kuzeyine doğru yayılmaktadır. Güney Almanya ve Güney Macaristan’da köpeklerde hastalık saptandı 18

Şanlıurfa- ve Adıyaman il merkezlerinden tarım işgücü göçü (2010-2011)

48 İlin Tarım Alanları 19

   

LEİSHMANİASİS PROGRAMI

Ülkemizde Leishmaniasis programı 25.06.1996

/6078 sayılı genelge ile başlatmıştır.

Bu genelge 27.10.2003/126 yeniden düzenlenmiştir.

sayılı genelge ile Genelgede kontrol tanı, tedavi yaklaşım ilkeleri ve önlemleri belirlenmiştir.

KL ve VL 24.02.2004 tarihli ve 1534 Bulaşıcı hastalıktır.

Hastalıkların Bildirimi sayılı Sistemi Yönergesine göre ülkemizde ihbarı zorunlu bir 20

STRATEJİLER



Tespit edilen her bir incelenmesi, vakanın epidemiyolojik olarak



Parazitolojik tedavilerinin olarak onaylanan yapılması ve takibi, bütün vakalarının



Vaka ile ilişkili (aileden ve işyerinden) temas eden kişilerde tarama yapılması,



Uluslararası ziyaretçiler ve göçmenlerle parazitin ülkeye girmesinin önlenmesi (Suriyeli misafirler),



Vektör kontrol Mücadelesi çalışmalarının, stratejisi çerçevesinde Entegre ve bir dahilinde yapılması, Vektör plan

21

Kutanöz Leishmaniasis Vakalarının ve Morbidite Hızının Yıllara Göre Dağılımı, 1995 - 2012

4 500 4 000 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 1 135 994 2 721 2 350 4 187 2 563 1 811 1 511 1 133 1 632 2 237 1 803 1 898 VAKA SAYISI 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 1,67 1,44 3,86 3,27 5,88 3,56 2,48 2,14 1,58 2,25 3,03 2,41 2,54 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Morbidite hızı (100.000) 22

Kutanöz Leishmaniasis İnsidans Haritası, 2012

23

Visseral Leishmaniasis (VL) Vakalarının ve Morbite Hızının Yıllara Göre Dağılımı, 2000 - 2012

50 45 40 15 10 5 0 35 30 25 20 34 17 46 24 30 32 20 41 13 23 36 30 13 VAKA SAYISI 0,07 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00 0,05 0,02 0,07 0,03 0,04 0,04 0,03 0,06 0,02 0,03 0,05 0,04 0,02 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Morbidite hızı (100.000) 24

Visseral Leishmaniasis İnsidans Haritası, 2012

Korunma Yöntemleri

• Korunma yöntemlerini birkaç başlık altında toplayabiliriz.

• Korunmadaki engellemek, amaç; sivrisinek temasını • Hastalık mücadele, görülen bölgelerde köpeklerle • İlaçlama ve kişisel koruyucu önlemler şeklinde özetlenebilir.

26

Kimyasal Yöntemler

• • • •

Ev içi ve ev dışı kalıcı insektisit uygulaması

Türkiye’de kullanılan insektisitler – Deltamethrine – – – Lambda-cyhalothrine Cyphenothrine Nisan ve Ekim’de kalıcı ilaçlama

Uygulama yapılacak yerdeki popülasyon üzerinde hassasiyet denemeleri yapılması önemli.

Kum sineği larvaları için gerçekçi bir uygulama yok 27

• • • •

Mekanik Önlemler

Evlerde ve hayvan barınaklarında sıvasız yerlerin sıvanması ve kireçle badana yapılması Evlere yakın yerlerde bulunan kemirici yuvalarının bozulması İlgili kurumlarla (Devlet Su İşleri) da işbirliği yapılarak su birikintilerinin yok edilmesi Şehirlerde su depoları, çukurlarının kapalı olması köylerde foseptik 28

• • • • • •

Bireysel Korunma

Cibinlik ve insektisitli (piretroit) cibinlik kullanımı Evlerdeki ve hayvan üzerine insektisit sürülmesi barınaklarındaki kapı ve pencerelere küçük delikli tel takılması ve bunların İnsektisitli perdelerin kullanılması İnsektisit emdirilmiş giysilerin ve yatak örtülerinin kullanımı Kemere takılan repellentlerin kullanımı – – Vücuda sürülen repellent kullanımı Pahalı ve uzun süreli kullanımda zararlı olabilir Turistler, avcılar, askerler için uygun 29

• • • • • • •

İnsektisitli Cibinlik

Evlere kalıcı insektisit püskürtülmesine en iyi alternatif Etkili, ucuz, uygun ve sıtma ile leishmaniasisin birlikte görüldüğü bölgeler için en ideal yöntem Uzun süre etkili ve yıkamayla azalmayan insektisitlerle bu maliyet daha da azaltılmıştır Afganistan, Suriye, Türkiye, İtalya, Kenya, Kolombiya, Nepal ve Sudan’da olguların sayısını azalttığı kanıtlanmıştır Yazın çok sıcak olan yerlerde bunların kullanımı hava akımını engellediği için sorunlu Herkes kendisi uygulayabildiği pazarlanması kolay olduğu için avantajlı ve ticari olarak Kullananlar için herhangi bir zararı bildirilmemiş 30

• • •

LEİSHMANİASİS HEDEFLER

Kısa vade hedef (2013-2015): Leishmaniasis hastalığının yaygınlığını azaltarak Kutanöz Leishmaniasis morbidite hızını yüzbinde 1’in altına düşürmek Orta vade hedef (2016-2018): Kutanöz Leishmaniasis morbidite yüzbinde 0,5’in altına düşürmek hızını Uzun vade hedef (2019-2020): Leishmaniasis etmek hastalığını ülkemizden yok

31

TEŞEKKÜRLER