Transcript epidemiyoloji - Kayseri Halk Sağlığı Müdürlüğü

TULAREMİ
KAYSERİ HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
2013
Uzm.Dr.Jale DİKER ALGIŞ
Dr.Şamil ELBEG
TANIM
• Francisella tularensis tarafından- insanlarda ve hayvanlarda
• Francis Hastalığı / Geyik Sineği Ateşi / Tavşan Ateşi / Ohara
Hastalığı
• Pek çok farklı coğrafyada
• Genellikle hayvanlarda hastalık- özellikle de kemiricilerde
septisemi
• Hayvanlardan insanlara geçiş
• Potansiyel biyoterör etkeni
2
3
EPİDEMİYOLOJİ
• Kuzey Yarımkürede
-- Asya ve Avrupa’da 30°-71° enlemler arası sık
-- Finlandiya ve İsveç’te endemik
-- ABD’de orta-batı ve dağlık yerlerde endemik
4
EPİDEMİYOLOJİ
• Ülkemizde ilk tularemi salgını 1936- Lüleburgaz
• Samsun, Bursa, Kocaeli, Eskişehir, Antalya, Edirne, Ankara ve
Kars
• Bursa-Karacabey'de 2000’li yıllarda yeni bir salgın
• Marmara Bölgesinde aktivitesini devam ettirmekte
• Kuzey Amerika’da çoğunlukla tavşan ve kene, daha az su
kaynaklı
• Ülkemizde yaşanan salgınlar su kaynaklı
5
EPİDEMİYOLOJİ
• Ülkemizde insan tularemi vakalarının artma nedenleri
–
ekolojik dengelerin değişmesi
–
yazın kene sayısının artması
–
kışın yabani tavşan avcılığının artması
6
HASTALIK ETKENİ
• F. tularensis
• Gram negatif kokobasil
• Suda-çamurda-bütünlüğü bozulmuş kadavrada aylarca
yaşayabilir
7
ETKENİN DOĞADAKİ DÖNGÜSÜ
8
BULAŞMA YOLLARI
İnsanlara bulaş üç yolla:
1- Deri ve mukozal yol: Kuzey Amerika, Kuzey
Avrupa ve Kuzey Avrasya’da sık
–
–
–
Enfekte kene veya sinek gibi vektörlerin
ısırması
Enfekte hayvan, hayvan ürünleriçıkartılarıyla temas (idrar, dışkı ya da kan)
Enfekte hayvan tarafından doğrudan ısırılma
Deri ve mukozalar için enfeksiyon dozu 10
bakteri
9
BULAŞMA YOLLARI
2- Oral yol: Ülkemizdeki ana bulaş yolu
ABD ve Kuzey Avrupa’da nadir
–
–
Enfekte hayvan dokusu veya çıkartıları ile kontamine
olmuş sularla
Hasta hayvanların etlerinin iyi pişirilmeden
tüketilmesiyle
Oral yolla bulaşta enfeksiyon
dozu  10
8
bakteri
10
BULAŞMA YOLLARI
3- Solunum yolu: Aerosol şeklinde bulunan
kontamine su veya toz partiküllerinin
solunması
–
–
–
Kırsal alanda kemiricilerin çıkartılarıyla
kontamine olmuş saman, ot ve tahılların
hasatı sırasında
Tahıl deposu çalışanlarında
Laboratuvar çalışanlarında
Solunum yolu ile bulaşta enfektif doz 10-50
bakteri
11
RİSK GRUPLARI
•
Enfeksiyonun endemik veya hiperendemik olduğu bölgelerde
kırsal kesimde yaşayanlar
– Köylüler
– Çiftçiler
– Avcılar
– Kasaplar
– Aşçılar
• Endemik bölgeye seyahat edenler
• Laboratuvar personeli (bakterinin izolasyonuyla uğraşanlar)
12
KLİNİK BULGULAR
• İnkübasyon periyodu 2-10 gün (1-14 gün)
• Baş ağrısı, halsizlik, artralji ve ateş gibi akut semptomlarla
başlar.
• Takip eden semptomlar hastalığın lokalizasyonuna göre
değişir.
KLİNİK TABLO
• Ülseroglandüler
resim
• Glandüler
• Orofaringeal
• Oküloglandüler
• Sistemik (tifoid)
• Pulmoner
• Gastrointestinal
resim
ÜLSEROGLANDÜLER TULAREMİ
• Dünyada en sık
• Kene ısırığı veya hayvan teması
• Önce papül sonrasında eskar bırakarak iyileşen ülser
• Bölgesel LAP
15
GLANDÜLER TULAREMİ
• Deride lezyon yok,
• Ateş ve LAP
16
OROFARENGEAL TULAREMİ
•
•
•
•
Türkiye’de en sık
Enfekte hayvan ürünlerinin yenmesi, kontamine sular
Farenkste eksüdasyon ve membranöz yapılar
Servikal LAP
17
OKÜLOGLANDÜLER TULAREMİ
• Tek taraflı pürülan konjonktivit, nodüler lezyonlar, korneal
ülser
• Preaurikal, servikal LAP
18
TİFOİD TULAREMİ
• Sepsis
• Mortalitesi en yüksek olan
19
PULMONER TULAREMİ
• İnhalasyon yoluyla
• Bilateral yama tarzı infiltrasyon
• Nadiren plevral effüzyon
20
GASTROİNTESTİNAL TULAREMİ
• Enfekte hayvanların eti
• Kontamine sular
• Ağır ishal
21
TANI
Tularemi tanısı:
• Hasta hikayesi
• Hasta materyalinin Gram boyası ile boyanmasında, bipolar
boyanan Gram negatif kokobasillerin görülmesi
TANI
Hasta materyalinden kültür ile F. tularensis’in izolasyonu (kesin
tanı)
• Hasta materyalinde PCR pozitifliği
• Pozitif serolojik testler (tüp aglutinasyonu 1/160, 10 gün
arayla 4 kat artış kesin tanı, indirekt hemaglutinasyon,
ELISA...)
23
AYIRICI TANI
• Yozgat ilinin Yerköy ilçesine bağlı İğdecik köyünde oturan 58
yaşındaki kadın hasta, üç hafta önce sol el ikinci parmağında
ağrılı lezyon, ateş ve sol koltukaltında ağrılı şişlikle başvurdu.
Yaralanmadan yaklaşık 10 gün sonra üşüme ve titremeyle
yükselen ateş şikayeti başlamış.
24
AYIRICI TANI
• Hasta hayvan teması, kene ya da böcek ısırma öyküsü
tanımlamamaktaydı.
Hastanın
10
gündür
amoksisilin-
klavulanat kullanmasına rağmen ateşinin düşmediği ve
tedavinin
5-6.
gününde
sol
aksiller
bölgede
ağrılı
lenfadenopati (LAP) geliştiği öğrenildi.
25
TEDAVİ
• Gentamisin 2 x 120mg iv
10 gün
• Streptomisin 2x1gr im.
10 gün
• Siprofloksasin 2x500mg po
2x400mg iv
• Doksisiklin 2x100mg po
10 – 14 gün
15 - 21 gün
• Hamilelerde gentamisin veya siprofloksasin
26
BİLDİRİM VE SÜRVEYANS
• Bildirimi zorunlu C grubu hastalık
• Şüpheli
• Olası
• Kesin vaka
TULAREMİ BİLGİ SİSTEMİ
28
Kayseri İlinde Görülen Şarbon Vakalarının İlçelere Göre
Dağılımı
İLÇELER
2010
2011
KOCASİNAN
1
3
2012
1
MELİKGAZİ
2
3
0
PINARBAŞI
0
5
0
SARIOĞLAN
0
3
1
3
14
2
AKKIŞLA
BÜNYAN
DEVELİ
FELAHİYE
İNCESU
ÖZVATAN
SARIZ
TOMARZA
TOPLAM
30
KORUNMA ve KONTROL
En iyi yol, etken ile temasa neden olan durumlardan kaçınmaktır:
• Hayvan derisi yüzülürken eldiven giymek, ölü hayvanlarla
temas edilmesi gerekiyorsa eldivenin yanı sıra maske ve gözlük
kullanmak
• Vahşi hayvanların etlerini yemeden önce iyi pişirmek
• Kontamine edilen su kaynaklarını kullanmamak (Standart
klorlama işlemi, su kaynaklı tularemi salgınlarından
korunmada yeterli)
• Kene ısırıklarından korunmak için teması önleyecek eldiven,
önlük ve çizme gibi bariyer önlemleri kullanmak
31
KORUNMA ve KONTROL
• Hastaneye yatırılan hastalara özel izolasyon önlemleri
uygulanması gerekmez. Rutin enfeksiyon kontrol önlemlerinin
uygulanması yeterlidir.
• İnsandan insana sekonder bulaş ile gelişen olgu
saptanmamıştır.
• Kene ısırığı veya tularemili hasta ile temas gibi durumlar
sonrasında antibiyotik profilaksisi önerilmez klinik takip yapılır.
• Laboratuar şartlarında bakteri ile temas veya biyolojik saldırı
gibi F.tularensis ile temas riskinin yüksek olduğu durumlarda
doksisiklin veya siprofloksasin ile 14 gün süreyle profilaksi
uygulaması önerilir.
32
KORUNMA ve KONTROL
• F. tularensis için geliştirilen ölü aşılar sadece antikor yanıtı
oluşturdukları için etkili bulunmamıştır
• Attenüe edilmiş F. tularensis suşunun kullanıldığı canlı aşının,
tifoid tulareminin gelişmesini önlediği, ülseroglandüler
tulareminin ise şiddetini azalttığı gösterilmiştir, ancak sadece
laboratuvar personeli gibi bu patojenle sık karşılaşma riski
olan kişilere önerilmektedir
33
KORUNMA ve KONTROL
•
•
•
•
•
Salgın durumunda sular kaynatılmadan içilmemeli ve
dezenfekte edilmeden kullanılmamalı
Muhtemel kontamine materyal ile doğrudan ve dolaylı
temastan kaçınılmalı
Gıda depolarının fare, sıçan veya diğer kemiricilerle temasının
önlenmesi için gerekli tedbirler alınmalı
Yabani veya evcil hayvanlar (kedi ve köpekler) ile temastan
sonra mutlaka eller yıkanmalı
Av hayvanlarının etleri iyi pişirilerek tüketilmeli,
salgın dönemlerinde yabani hayvanlar
avlanılmamalı ve etleri tüketilmemeli
34
HALKA VERİLECEK MESAJLAR
Salgın sırasında
• İçme suları kaynatılmadan içilmemeli ve dezenfekte
edilmeden kullanılmamalı
• Açık su kaynakları kullanılmamalı
• Hayvan dışkısı bulaşan gıdalar tüketilmemeli
• Gıda saklanan yerlere fare, sıçan gibi kemiricilerin girişleri
önlenmeli
Endemik bölgelerde
• Yabani hayvanlar avlanmamalı, etleri tüketilmemeli
• Hayvan leşlerine çıplak elle dokunulmamalı, uygun bir şekilde
gömülmeli
35
TEŞEKKÜR EDERİZ…
36