Transcript EBOLA EKİM 2014 Ebola Virüs Hastalığı’ nın (EVH) tüm dünyaya yayılma riski vardır.
Slide 1
EBOLA
EKİM 2014
Slide 2
Ebola Virüs Hastalığı’ nın (EVH) tüm dünyaya
yayılma riski vardır
Slide 3
EBOLA
nasıl bir hastalıktır
?
Virusun sebep olduğu
Öldürücü gücü
yüksek
Akut başlangıçlı
Yüksek ateş
Gastrointestinal
semptomlar
Kanama ile seyreden
bir hastalıktır
Slide 4
Virus ilk olarak 1976 da Sudan ve Kongo’ daki salgıniarda
tespit edilmiş.
Kongo’ daki Ebola nehrine hitaben bu adı almıştır
Slide 5
Etken: Ebola virüsü
• Zarflı bir Virüs
• Sodyum hipoklorit, lipit çözücüler, %2 gluteraldehite ve
ultravioleye duyarlı
• 5 dk kaynatma veya 60°C’de 30-60 dk ısıtmayla inaktive olur
• Eşyalar üzerinde birkaç gün yaşayabilir !
• Oda sıcaklığında ve 4°C’ de birkaç gün (6 gün) infektivitesini
devam ettirebilir
Slide 6
Bu güne kadar Ebola’ nın görüldüğü ülkeler:
• Liberya
• Gine
• Sierra
• Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Zaire)
• Sudan
• Fildişi sahilleri
• Uganda
• Nijerya
2014 yılında salgın yaşanan ülkeler:
• Liberya
• Gine
• Sierra Leone
• Nijerya
Slide 7
09 Ekim 2014;
ABD de EBOLA tanısı konan ilk hasta Liberyalı
Thomas Eric Duncan(42 y) öldü
Slide 8
• ABD deki 2.ebola vakası;
Bu hastaya sağlık hizmeti veren bir hemşire
de test sonucu (+) saptandı
Sonuç ?
Slide 9
Güncel Durum
• 9216 olgu (kuşkulu/kesin vaka)
• 4555 ölüm (mortalite%70-90)
• Liberya; 4262 olgu, 2484 ölüm
• Sierra Leone; 3410 olgu, 1200 ölüm
• Gine; 1519 olgu, 862 ölüm
• Nijerya; 20 olgu; 8 ölüm
• Senegal;1 olgu
• ABD; 3 olgu, 1 ölüm
• İspanya; 1 olgu
• Kongo; 68 olgu, 49 ölüm(farklı virüs)
Slide 10
Ekim 2014
• 427 sağlık personeli hastalandı
236 ölüm
Slide 11
Bulaş Yolu
İnsanlara; Ebola virüsü ile enfekte
hayvanlardan ve insanlardan bulaşır
Afrika’ da enfekte meyve yarasası,
şempanze, goril, maymun, antilop
Hayvandan→ insana bulaş;
Bu hayvanların organ, kan ve vücut sıvıları ile temasla,
etlerinin tüketilmesi ile insana bulaşır
Slide 12
Bulaş Yolu
İnsandan→ insana bulaş; Bütünlüğü bozulmuş deri veya
mukozanın, enfekte insanların kan veya vücut sıvıları ile
direk teması ile
Vücut sıvıları;
Örn; hapşırma sonucu damlacıklar ile yayılan solunum
sekresyonları !
Ter
Genital salgılar
İdrar vb.
Kontamine eşyalar yolu ile !
Slide 13
Bulaştırıcılık
• İnkubasyon süresi: 2- 21 gün arasında
( Çoğu 7 gün)
• Ateş gibi semptomların başlaması ile birlikte bulaştırıcılık
başlar
• Virüs bulaşmış hastalar semptomlar başlamadan önce
bulaştırıcı değildir
• Sadece hastalar değil, hayatta kalabilen iyileşme
sürecindeki insanlar da bulaştırıcıdır (Bu süre net değil)
Slide 14
Semptomlar:
Ateş
Boğaz ağrısı
Şiddetli baş ağrısı
Kas ağrısı
Şiddetli halsizlik
Kusma, ishal
İştahsızlık
Döküntü (5 günden sonra gövde ve
omuzda)
Gözlerde kızarıklık
Karaciğer ve böbrek
fonksiyonlarında bozulma
Vücut içi ve dışına kanama
Slide 15
Ebola’ dan Ölüm
Ölüm sıklıkla klinik bulguların ortaya çıkışını takiben 9.10. günler arasında olur
Hasta semptomlar ortaya çıktıktan sonra 14.günde hala
hayatta ise yaşama şansı daha yüksektir
Ölümler; septik şok, Doku hasarı, Çoklu organ
yetmezliği, DIC gelişimi ile olur
Slide 16
Laboratuvar bulguları;
• Lökopeni (Genelde Lenfopeni)
• Trombositopeni
• KCFT artışı
• BFT bozukluğu
• PT, a PTT, Fibrin Yıkım Ürünlerinde artış
Slide 17
Kesin TANI
• Özgül virus antijenlerinin tespiti
• Virüse özgün antikorların tespiti (ELİSA)
• RT-PCR
• Virus izolasyonu
Slide 18
TEDAVİ
TEDAVİSİ YOKTUR ! ! !
Etkin aşısı yoktur
Semptomatik yaklaşım
Slide 19
Olası (şüpheli) vaka kimdir ?
En az 1 Epidemiyolojik kriter + Ateş + En az 1 Klinik kriter
Slide 20
• Epidemiyolojik kriterler;
Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde;
–
–
–
–
Şüpheli / kesin ebola vakasının kan veya vücut sıvıları ile temas
Ebola salgını olan bölgede yaşıyor olmak
Salgının aktif olduğu bölgeye seyahat öyküsü
Endemik bölgede riskli hayvanlarla temas (Dokunma, etini yeme, hayvan
tarafından ısırılma vb.)
• Klinik kriterler;
o Sebebi açıklanamayan ölüm veya
o ≥ 38.5 C ateş ile birlikte aşağıdakilerden en az biri;
•
•
•
•
•
•
•
•
Ciddi baş ağrısı
Kas ağrısı
Aşırı halsizlik
Bulantı
Kusma
İshal
Karın ağrısı
Açıklanamayan kanamalar
Slide 21
Kesin Vaka
Laboratuvar testi ile Ebola tanısı doğrulanmış vaka
Slide 22
Vaka Yönetim Algoritması
1)
Şüpheli vaka tanımına uyan vaka başvurdu
2)
Hasta önceden bu hastalar için hastane tarafından belirlenmiş izolasyon
odasına hemen alınmalı
3)
Hasta ile teması olacak sağlık personeli hasta yanına gitmeden önce KKD
giymeli
4)
Halk Sağlığı Müdürlüğüne ivedilikle bildirilir ve sevk kurallarına uygun
olarak önceden belirlenmiş sağlık kuruluşuna (Ebola için referans
hastane) sevk edilir
5)
Hastayı nakledecek ambulansta önceden kişisel koruyucu donanım
malzemeleri bulunmalı
6)
Hasta nakledecek ekip önceden bilgilendirilmeli
Slide 23
7)
Olabildiğince az sayıda personel ile nakli sağlanmalı
8)
Hasta nakil ekibi hasta gelmeden giyinmeden hazırlanmış olmalı
9)
Hastanın götürüleceği hastane önceden önlem alınması için
haberdar edilmeli
10) Hastane içinde kargaşaya neden olmamak için vaka ambulanstan
indirilmeden önce hangi servis veya odaya alınacağı gösterilmeli
11) Nakil titizlikle ve dikkatli bir şekilde yapılmalı
12) Nakil işlemi tamamlandıktan sonra ambulans içi ve kullanılan (tek
kullanımlık olmayan) malzemeler uygun şekilde dezenfekte
edilmeli, tek kullanımlık malzemeler uygun şekilde atılmalı ve
imha edilmeli
Slide 24
Hastanın Nakli Sırasında Dikkat Edilmesi
Gerekenler
Ebola şüphesi olan hastaların naklinde, ambulanslarda aşağıdaki
malzemeler mutlaka önceden hazır tutulmalıdır:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eldiven
Sıvı geçirmeyen önlük
Sıvı geçirmeyen tulum
Koruyucu gözlük
Yüz siperi
Cerrahi maske
N95 maske
Su geçirmez ayak koruyucu
Alkol bazlı el dezenfektanı
Slide 25
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI REFERANS HASTANELER
KURUM ADI
ADANA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
HATAY İSKENDERUN DEVLET HASTANESİ
ANKARA ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ZONGULDAK ATATÜRK DEVLET HASTANESİ
ANKARA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ÇORUM T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HİTİT ÜNİVERSİTESİ ÇORUM EĞİTİM VE
ARAŞTIRMA HASTANESİ
YOZGAT DEVLET HASTANESİ
ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
AYDIN DEVLET HASTANESİ
AYDIN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
DENİZLİ DEVLET HASTANESİ
MUĞLA T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE
ARAŞTIRMA HASTANESİ
BURSA ŞEVKET YILMAZ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ÇANAKKALE DEVLET HASTANESİ
DİYARBAKIR EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ELAZIĞ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
MALATYA DEVLET HASTANESİ
ERZURUM BÖLGE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ESKİŞEHİR DEVLET HASTANESİ
İL
ADANA
HATAY
ANKARA
ZONGULDAK
ANKARA
ÇORUM
YOZGAT
ANTALYA
AYDIN
AYDIN
DENİZLİ
MUĞLA
BURSA
ÇANAKKALE
DİYARBAKIR
ELAZIĞ
MALATYA
ERZURUM
ESKİŞEHİR
Slide 26
KURUM ADI
İL
ADIYAMAN T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE
ADIYAMAN
ARAŞTIRMA HASTANESİ
GAZİANTEP
GAZİANTEP ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
GAZİANTEP
GAZİANTEP DR.ERSİN ARSLAN DEVLET HASTANESİ
KAHRAMANMARAŞ
KAHRAMANMARAŞ NECİP FAZIL ŞEHİR HASTANESİ
İSTANBUL
İSTANBUL HAYDARPAŞA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
İSTANBUL
İSTANBUL HASEKİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
İZMİR
İZMİR TEPECİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
MANİSA
MANİSA MERKEZEFENDİ DEVLET HASTANESİ
KAYSERİ
KAYSERİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
KOCAELİ
KOCAELİ DERİNCE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAKARYA SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE
SAKARYA
ARAŞTIRMA HASTANESİ
KONYA DR.FARUK SÜKAN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI
KONYA
HASTANESİ
KONYA
KONYA NUMUNE HASTANESİ
MERSİN
MERSİN DEVLET HASTANESİ
MERSİN
MERSİN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
ORDU T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA
ORDU
HASTANESİ
SAMSUN
SAMSUN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAMSUN
SAMSUN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
SİVAS
SİVAS DEVLET HASTANESİ
TOKAT
TOKAT DEVLET HASTANESİ
ŞANLIURFA
ŞANLIURFA ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
ŞANLIURFA
ŞANLIURFA MEHMET AKİF İNAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
TRABZON
TRABZON KANUNİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
TEKİRDAĞ
TEKİRDAĞ DEVLET HASTANESİ
VAN
VAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
VAN
Slide 27
Ebola Virüsü Taşıyan Hasta Yatırıldığında
• Hasta izole edilmeli, Ziyaretçi kabul edilmemeli
• Temas izolasyonu ve damlacık izolasyon kurallarına uyulmalı
• Hastaya bakan ve klinik numuneleri alan ve analizini yapacak olan
personel ‘’kişisel koruyucu donanım kullanmalı’’
• Destek tedavisi: Monitörize edilmeli, Hidrasyon sağlanmalı, Oksijen
desteği, Kanama durumunda replasman
• Eşlik eden bakteriyel enfeksiyon varsa tedavisi
• Ebola tanısı için hastadan kan alınır, Halk Sağlığı Kurumu aracılığı ile
referans laboratuvara gönderilir
• Eş zamanlı olarak diğer olası hastalıklar araştırılır (Başta Sıtma)
Slide 28
Kişisel Koruyucu Malzemeler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eldiven (çift kat)
Sıvı geçirmeyen önlük
Sıvı geçirmeyen tulum
Koruyucu başlık – Şapka
(Tulumda başlık yoksa)
Koruyucu gözlük
Yüz siperi !
N95 maske
Cerrahi maske
Su geçirmez ayak koruyucu
Alkol bazlı el dezenfektanı
Slide 29
Açıkta Deri Kalmayacak !
Slide 30
Koruyucu Ekipman Giyme
• Koruyucu ekipman giyme ve çıkarma işlemi ekibin
eğitimli bir üyesinin gözetimi altında yapılmalı
• Giyinme alanının duvarlarında bu talimatlar asılı olmalı
Slide 31
• Giyme sırası
– Tulum
– Sıvı geçirimsiz ayak koruyucu
– Sıvı geçirimsiz önlük
– Maske (N95/FFP3)
– Gözlük-yüz koruyucu
– Eldiven (Lastik veya çift eldiven) (en son)
Slide 32
Şuana kadar çoğu sağlık personeline ebola bulaşma nedeni;
Bu işlemlerin doğru sırada ve uygun şekilde yapılmaması
Çıkarma sırası
– Dış eldiven
– Sıvı geçirimsiz dış önlük
– Ayak koruyucu
– Eldiven
– Önlük ya da tulum
– El hijyeni
– Yeni eldiven giyilir
– Gözlük-yüz koruyucu
– Maske
– El hijyeni
Slide 33
Slide 34
Maske
• Yüze tam oturmalı
• Ağzı ve burnu içine almalı
• Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli
• Tekrar kullanılmamalı
• Ortak kullanılmamalı
Maske çıkarılırken;
– Maskenin ön yüzü kontamine olduğu için elle temas etmemelidir
– Bağlardan tutularak atılır
Slide 35
Eldiven
• Çift kat olmalı
• Önlüğün kol maşetlerinin üzerine eldiven çekilmeli
• Yırtılırsa hemen değiştirilmeli
• Eldiven çıkartıldıktan sonra el hijyeni sağlanmalı
Slide 36
Önlük çıkarılırken
• Omuz kısımlarından tutulur
• Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir
• Yuvarlayarak katlanır
• Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir
Gözlük-Yüz koruyucusu çıkarılırken
• Eldivensiz ellerle çıkarılır !!
Slide 37
Ebola Hastasının Yatırılacağı Odanın Özellikleri
• Hastanede standart önlemler, temas ve damlacık izolasyon
önlemleri alınmalı
• Tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapısı olan bir
oda olmalı
• Hasta odasına girişler sınırlandırılmalı, giriş-çıkışlar kayıt altına
alınmalı
• Sadece hasta bakımından sorumlu personel girebilmeli
• Kullanılacak tıbbi malzeme sadece o hastaya özel olmalı, bu
malzemeler oda dışına çıkarılmamalı, hastalar arasında ortak
malzeme kullanılmamalı
Slide 38
Hasta Odasına Giriş ve Hastaya Yaklaşım
1)
Hasta odasına girişlerden önce kişisel koruyucu
ekipman tam giyilmeli
2)
Hasta bakım ekipmanları hastaya özel ve tek
kullanımlık olmalı
3)
Hasta bakımında kullanılan ve tek kullanımlık
olamayan malzemeler üretici firma talimatları ve
hastane kurallarına uygun şekilde dezenfekte edilmeli
4)
Sağlık personeli hasta odasından çıkarken koruyucu
ekipmalarını çok dikkatli çıkarmalı, bunlar malzemeye
göre imha ve dezenfekte edilmeli
Slide 39
5) Hastadan mümkün olduğu kadar az sayıda kan alma
işlemi yapılmalı, kan alındıktan sonra delici-kesici aletler
delinmez kapaklı kutuya atılmalı ve imha edilmeli
6) Hastaya bakım veren sağlık personeli mümkün
olduğunca az sayıda olmalı
7) Çevresel yüzeyler, tıbbi ekipmanlar, çarşaflar, yemek
kapları uygun şekilde dezenfekte edilmeli
(Eğer çarşaflar ciddi şekilde kirlenmiş ise yakılarak
bertaraf edilebilir)
Slide 40
Cenaze Taşıma ve Defin İşlemleri
Kişisel koruyucu donanım giyilmeli
Lastik bot, sıvı geçirmeyen ayakkabı
Cenaze ile sadece eğitimli personel ilgilenmeli
Cenaze yıkanmamalı
Ceset orifisleri tıkanmalı
Çift kat ceset torbasına konmalı
Torbanın üzeri dezenfektan ile temizlenmeli (%0.5 klorat)
Yüksek derecede bulaşıcı madde olarak kapanmalı ve
işaretlenmelidir
Ceset torbaları hiç bir şekilde tekrar açılmamalıdır
Tabut içine sızıntı engelleyen malzeme konduktan sonra, ceset bu
tabuta konmalı ve tabutla gömülmeli
Slide 41
EBOLA virüsü taşıyan hastayla
(korunma önlemi olmaksızın)
teması olan kişilere ne yapılır ?
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Klinik Örneklerin Alınması
• Alınan kan örneği en az 4 ml olmalı
• EDTA veya sitratlı plastik tüplere alınmalı
• Ayrıca kırmızı kapaklı biyokimya tüpüne de alınan örnekten en az
1 ml serum örneği ayrılarak gönderilmeli
• Kan örneği için heparinli tüp KULLANILMAMALI
• Örnek plastik tüpe alınmış olmalı
• Post mortem doku örnekleri içinde steril serum fizyolojik olan steril
kaba alınmalı
Slide 45
• Ebola Virusu içeren örnek:
‘’Enfeksiyöz madde Kategori A’’
listesindedir ve Laboratuvara
gönderilirken ‘’üçlü taşıma kabı’’ ile
gönderilmeli
• Örnek sızdırmaz vidalı kapaklı
nakil kabına yerleştirildikten
sonra ikinci bir nakil kabına
yerleştirilmeli ve 3. en dıştakinin
yüzü dezenfektanla silinmeli
• Örnekler dondurularak kuru buzda
veya 4 C de soğuk zincirle Halk Sağlığı
müdürlüğüne formları doldurulmuş
olarak ve zarf üstünde ebola yazılarak
gönderilmeli
Slide 46
Alınan örnekler Halk Sağlığı kurumu tarafından referans
laboratuvara gönderilir
↓
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Mikrobiyoloji Referans
Laboratuvarları, Sağlık Mahallesi, Adnan Saygun
Caddesi, no:55 F blok 1.kat 06100
Sıhhıye/Ankara
Slide 47
Laboratuvarda;
• Sınıf II biyogüvenlik kabininde örnekler çalışılmalı
• Çalışan personel uygun koruyucu ekipmanı giymeli
• Hasta örneği ile temas eden yüzeyler % 10 Sodyum
Hipoklorit ile aerosol oluşturmadan dikkatlice dekontamine
edilmeli
Slide 48
SEYAHATLERDE ÖNLEMLER
Ebola için endemik olan bölgeden ülkemize girecek yolcuların
değerlendirilmesi ve denetimi Hudut ve Sahiller Sağlık Genel
Müdürlüğü tarafından, uluslararası giriş noktalarında
yapılmaktadır
Slide 49
EBOLA HASTALIĞI GÖRÜLEN BÖLGELERDEN ve
ENDEMİK ÜLKELERDEN GELEN SEYAHAT
ARAÇLARINDA ATEŞLİ VAKA YÖNETİMİ
Eğer ‘’Ebola şüpheli vaka’’ tanımına uyan hasta varsa;
1) Hasta yolcular mümkün olduğu kadar diğer yolculardan ayrılmalı
(uzakta tek oturtma veya ayrı bölmede tutma)
2) Yolcunun öksürük-hapşırık gibi şikayetleri varsa mutlaka cerrahi
maske taktırılmalı
3) Yolcunun öksürük-hapşırık gibi şikayetleri varsa bol miktarda kagıt
havlu-mendil verilip, ağzını burnunu kapatması sağlanmalı ve bunlar
kullanıldıktan sonra atabilmesi için plastik su geçirmeyen torba
hastaya verilmeli
Slide 50
4) Olası bir kusma ihtimaline karşı bol sayıda kusma poşeti
önceden yanına verilmeli, bunlar kullanım sonrasında ağzı
kilitli plastik torba içine atılmalı
5) Varış noktasına hızla bilgi verilmeli
6)Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne bağlı
‘Giriş noktası Sağlık Denetleme Merkezi’ ne haber verilmeli
Slide 51
EBOLA
EKİM 2014
Slide 2
Ebola Virüs Hastalığı’ nın (EVH) tüm dünyaya
yayılma riski vardır
Slide 3
EBOLA
nasıl bir hastalıktır
?
Virusun sebep olduğu
Öldürücü gücü
yüksek
Akut başlangıçlı
Yüksek ateş
Gastrointestinal
semptomlar
Kanama ile seyreden
bir hastalıktır
Slide 4
Virus ilk olarak 1976 da Sudan ve Kongo’ daki salgıniarda
tespit edilmiş.
Kongo’ daki Ebola nehrine hitaben bu adı almıştır
Slide 5
Etken: Ebola virüsü
• Zarflı bir Virüs
• Sodyum hipoklorit, lipit çözücüler, %2 gluteraldehite ve
ultravioleye duyarlı
• 5 dk kaynatma veya 60°C’de 30-60 dk ısıtmayla inaktive olur
• Eşyalar üzerinde birkaç gün yaşayabilir !
• Oda sıcaklığında ve 4°C’ de birkaç gün (6 gün) infektivitesini
devam ettirebilir
Slide 6
Bu güne kadar Ebola’ nın görüldüğü ülkeler:
• Liberya
• Gine
• Sierra
• Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Zaire)
• Sudan
• Fildişi sahilleri
• Uganda
• Nijerya
2014 yılında salgın yaşanan ülkeler:
• Liberya
• Gine
• Sierra Leone
• Nijerya
Slide 7
09 Ekim 2014;
ABD de EBOLA tanısı konan ilk hasta Liberyalı
Thomas Eric Duncan(42 y) öldü
Slide 8
• ABD deki 2.ebola vakası;
Bu hastaya sağlık hizmeti veren bir hemşire
de test sonucu (+) saptandı
Sonuç ?
Slide 9
Güncel Durum
• 9216 olgu (kuşkulu/kesin vaka)
• 4555 ölüm (mortalite%70-90)
• Liberya; 4262 olgu, 2484 ölüm
• Sierra Leone; 3410 olgu, 1200 ölüm
• Gine; 1519 olgu, 862 ölüm
• Nijerya; 20 olgu; 8 ölüm
• Senegal;1 olgu
• ABD; 3 olgu, 1 ölüm
• İspanya; 1 olgu
• Kongo; 68 olgu, 49 ölüm(farklı virüs)
Slide 10
Ekim 2014
• 427 sağlık personeli hastalandı
236 ölüm
Slide 11
Bulaş Yolu
İnsanlara; Ebola virüsü ile enfekte
hayvanlardan ve insanlardan bulaşır
Afrika’ da enfekte meyve yarasası,
şempanze, goril, maymun, antilop
Hayvandan→ insana bulaş;
Bu hayvanların organ, kan ve vücut sıvıları ile temasla,
etlerinin tüketilmesi ile insana bulaşır
Slide 12
Bulaş Yolu
İnsandan→ insana bulaş; Bütünlüğü bozulmuş deri veya
mukozanın, enfekte insanların kan veya vücut sıvıları ile
direk teması ile
Vücut sıvıları;
Örn; hapşırma sonucu damlacıklar ile yayılan solunum
sekresyonları !
Ter
Genital salgılar
İdrar vb.
Kontamine eşyalar yolu ile !
Slide 13
Bulaştırıcılık
• İnkubasyon süresi: 2- 21 gün arasında
( Çoğu 7 gün)
• Ateş gibi semptomların başlaması ile birlikte bulaştırıcılık
başlar
• Virüs bulaşmış hastalar semptomlar başlamadan önce
bulaştırıcı değildir
• Sadece hastalar değil, hayatta kalabilen iyileşme
sürecindeki insanlar da bulaştırıcıdır (Bu süre net değil)
Slide 14
Semptomlar:
Ateş
Boğaz ağrısı
Şiddetli baş ağrısı
Kas ağrısı
Şiddetli halsizlik
Kusma, ishal
İştahsızlık
Döküntü (5 günden sonra gövde ve
omuzda)
Gözlerde kızarıklık
Karaciğer ve böbrek
fonksiyonlarında bozulma
Vücut içi ve dışına kanama
Slide 15
Ebola’ dan Ölüm
Ölüm sıklıkla klinik bulguların ortaya çıkışını takiben 9.10. günler arasında olur
Hasta semptomlar ortaya çıktıktan sonra 14.günde hala
hayatta ise yaşama şansı daha yüksektir
Ölümler; septik şok, Doku hasarı, Çoklu organ
yetmezliği, DIC gelişimi ile olur
Slide 16
Laboratuvar bulguları;
• Lökopeni (Genelde Lenfopeni)
• Trombositopeni
• KCFT artışı
• BFT bozukluğu
• PT, a PTT, Fibrin Yıkım Ürünlerinde artış
Slide 17
Kesin TANI
• Özgül virus antijenlerinin tespiti
• Virüse özgün antikorların tespiti (ELİSA)
• RT-PCR
• Virus izolasyonu
Slide 18
TEDAVİ
TEDAVİSİ YOKTUR ! ! !
Etkin aşısı yoktur
Semptomatik yaklaşım
Slide 19
Olası (şüpheli) vaka kimdir ?
En az 1 Epidemiyolojik kriter + Ateş + En az 1 Klinik kriter
Slide 20
• Epidemiyolojik kriterler;
Semptomlar ortaya çıkmadan önceki 21 gün içinde;
–
–
–
–
Şüpheli / kesin ebola vakasının kan veya vücut sıvıları ile temas
Ebola salgını olan bölgede yaşıyor olmak
Salgının aktif olduğu bölgeye seyahat öyküsü
Endemik bölgede riskli hayvanlarla temas (Dokunma, etini yeme, hayvan
tarafından ısırılma vb.)
• Klinik kriterler;
o Sebebi açıklanamayan ölüm veya
o ≥ 38.5 C ateş ile birlikte aşağıdakilerden en az biri;
•
•
•
•
•
•
•
•
Ciddi baş ağrısı
Kas ağrısı
Aşırı halsizlik
Bulantı
Kusma
İshal
Karın ağrısı
Açıklanamayan kanamalar
Slide 21
Kesin Vaka
Laboratuvar testi ile Ebola tanısı doğrulanmış vaka
Slide 22
Vaka Yönetim Algoritması
1)
Şüpheli vaka tanımına uyan vaka başvurdu
2)
Hasta önceden bu hastalar için hastane tarafından belirlenmiş izolasyon
odasına hemen alınmalı
3)
Hasta ile teması olacak sağlık personeli hasta yanına gitmeden önce KKD
giymeli
4)
Halk Sağlığı Müdürlüğüne ivedilikle bildirilir ve sevk kurallarına uygun
olarak önceden belirlenmiş sağlık kuruluşuna (Ebola için referans
hastane) sevk edilir
5)
Hastayı nakledecek ambulansta önceden kişisel koruyucu donanım
malzemeleri bulunmalı
6)
Hasta nakledecek ekip önceden bilgilendirilmeli
Slide 23
7)
Olabildiğince az sayıda personel ile nakli sağlanmalı
8)
Hasta nakil ekibi hasta gelmeden giyinmeden hazırlanmış olmalı
9)
Hastanın götürüleceği hastane önceden önlem alınması için
haberdar edilmeli
10) Hastane içinde kargaşaya neden olmamak için vaka ambulanstan
indirilmeden önce hangi servis veya odaya alınacağı gösterilmeli
11) Nakil titizlikle ve dikkatli bir şekilde yapılmalı
12) Nakil işlemi tamamlandıktan sonra ambulans içi ve kullanılan (tek
kullanımlık olmayan) malzemeler uygun şekilde dezenfekte
edilmeli, tek kullanımlık malzemeler uygun şekilde atılmalı ve
imha edilmeli
Slide 24
Hastanın Nakli Sırasında Dikkat Edilmesi
Gerekenler
Ebola şüphesi olan hastaların naklinde, ambulanslarda aşağıdaki
malzemeler mutlaka önceden hazır tutulmalıdır:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eldiven
Sıvı geçirmeyen önlük
Sıvı geçirmeyen tulum
Koruyucu gözlük
Yüz siperi
Cerrahi maske
N95 maske
Su geçirmez ayak koruyucu
Alkol bazlı el dezenfektanı
Slide 25
EBOLA VİRÜS HASTALIĞI REFERANS HASTANELER
KURUM ADI
ADANA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
HATAY İSKENDERUN DEVLET HASTANESİ
ANKARA ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ZONGULDAK ATATÜRK DEVLET HASTANESİ
ANKARA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ÇORUM T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HİTİT ÜNİVERSİTESİ ÇORUM EĞİTİM VE
ARAŞTIRMA HASTANESİ
YOZGAT DEVLET HASTANESİ
ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
AYDIN DEVLET HASTANESİ
AYDIN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
DENİZLİ DEVLET HASTANESİ
MUĞLA T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE
ARAŞTIRMA HASTANESİ
BURSA ŞEVKET YILMAZ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ÇANAKKALE DEVLET HASTANESİ
DİYARBAKIR EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ELAZIĞ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
MALATYA DEVLET HASTANESİ
ERZURUM BÖLGE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
ESKİŞEHİR DEVLET HASTANESİ
İL
ADANA
HATAY
ANKARA
ZONGULDAK
ANKARA
ÇORUM
YOZGAT
ANTALYA
AYDIN
AYDIN
DENİZLİ
MUĞLA
BURSA
ÇANAKKALE
DİYARBAKIR
ELAZIĞ
MALATYA
ERZURUM
ESKİŞEHİR
Slide 26
KURUM ADI
İL
ADIYAMAN T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE
ADIYAMAN
ARAŞTIRMA HASTANESİ
GAZİANTEP
GAZİANTEP ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
GAZİANTEP
GAZİANTEP DR.ERSİN ARSLAN DEVLET HASTANESİ
KAHRAMANMARAŞ
KAHRAMANMARAŞ NECİP FAZIL ŞEHİR HASTANESİ
İSTANBUL
İSTANBUL HAYDARPAŞA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
İSTANBUL
İSTANBUL HASEKİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
İZMİR
İZMİR TEPECİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
MANİSA
MANİSA MERKEZEFENDİ DEVLET HASTANESİ
KAYSERİ
KAYSERİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
KOCAELİ
KOCAELİ DERİNCE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAKARYA SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE
SAKARYA
ARAŞTIRMA HASTANESİ
KONYA DR.FARUK SÜKAN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI
KONYA
HASTANESİ
KONYA
KONYA NUMUNE HASTANESİ
MERSİN
MERSİN DEVLET HASTANESİ
MERSİN
MERSİN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
ORDU T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ORDU ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA
ORDU
HASTANESİ
SAMSUN
SAMSUN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
SAMSUN
SAMSUN KADIN DOĞUM VE ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
SİVAS
SİVAS DEVLET HASTANESİ
TOKAT
TOKAT DEVLET HASTANESİ
ŞANLIURFA
ŞANLIURFA ÇOCUK HASTALIKLARI HASTANESİ
ŞANLIURFA
ŞANLIURFA MEHMET AKİF İNAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
TRABZON
TRABZON KANUNİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
TEKİRDAĞ
TEKİRDAĞ DEVLET HASTANESİ
VAN
VAN EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ
VAN
Slide 27
Ebola Virüsü Taşıyan Hasta Yatırıldığında
• Hasta izole edilmeli, Ziyaretçi kabul edilmemeli
• Temas izolasyonu ve damlacık izolasyon kurallarına uyulmalı
• Hastaya bakan ve klinik numuneleri alan ve analizini yapacak olan
personel ‘’kişisel koruyucu donanım kullanmalı’’
• Destek tedavisi: Monitörize edilmeli, Hidrasyon sağlanmalı, Oksijen
desteği, Kanama durumunda replasman
• Eşlik eden bakteriyel enfeksiyon varsa tedavisi
• Ebola tanısı için hastadan kan alınır, Halk Sağlığı Kurumu aracılığı ile
referans laboratuvara gönderilir
• Eş zamanlı olarak diğer olası hastalıklar araştırılır (Başta Sıtma)
Slide 28
Kişisel Koruyucu Malzemeler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Eldiven (çift kat)
Sıvı geçirmeyen önlük
Sıvı geçirmeyen tulum
Koruyucu başlık – Şapka
(Tulumda başlık yoksa)
Koruyucu gözlük
Yüz siperi !
N95 maske
Cerrahi maske
Su geçirmez ayak koruyucu
Alkol bazlı el dezenfektanı
Slide 29
Açıkta Deri Kalmayacak !
Slide 30
Koruyucu Ekipman Giyme
• Koruyucu ekipman giyme ve çıkarma işlemi ekibin
eğitimli bir üyesinin gözetimi altında yapılmalı
• Giyinme alanının duvarlarında bu talimatlar asılı olmalı
Slide 31
• Giyme sırası
– Tulum
– Sıvı geçirimsiz ayak koruyucu
– Sıvı geçirimsiz önlük
– Maske (N95/FFP3)
– Gözlük-yüz koruyucu
– Eldiven (Lastik veya çift eldiven) (en son)
Slide 32
Şuana kadar çoğu sağlık personeline ebola bulaşma nedeni;
Bu işlemlerin doğru sırada ve uygun şekilde yapılmaması
Çıkarma sırası
– Dış eldiven
– Sıvı geçirimsiz dış önlük
– Ayak koruyucu
– Eldiven
– Önlük ya da tulum
– El hijyeni
– Yeni eldiven giyilir
– Gözlük-yüz koruyucu
– Maske
– El hijyeni
Slide 33
Slide 34
Maske
• Yüze tam oturmalı
• Ağzı ve burnu içine almalı
• Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli
• Tekrar kullanılmamalı
• Ortak kullanılmamalı
Maske çıkarılırken;
– Maskenin ön yüzü kontamine olduğu için elle temas etmemelidir
– Bağlardan tutularak atılır
Slide 35
Eldiven
• Çift kat olmalı
• Önlüğün kol maşetlerinin üzerine eldiven çekilmeli
• Yırtılırsa hemen değiştirilmeli
• Eldiven çıkartıldıktan sonra el hijyeni sağlanmalı
Slide 36
Önlük çıkarılırken
• Omuz kısımlarından tutulur
• Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir
• Yuvarlayarak katlanır
• Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir
Gözlük-Yüz koruyucusu çıkarılırken
• Eldivensiz ellerle çıkarılır !!
Slide 37
Ebola Hastasının Yatırılacağı Odanın Özellikleri
• Hastanede standart önlemler, temas ve damlacık izolasyon
önlemleri alınmalı
• Tek kişilik, özel banyosu ve tuvaleti olan, kapatılabilir kapısı olan bir
oda olmalı
• Hasta odasına girişler sınırlandırılmalı, giriş-çıkışlar kayıt altına
alınmalı
• Sadece hasta bakımından sorumlu personel girebilmeli
• Kullanılacak tıbbi malzeme sadece o hastaya özel olmalı, bu
malzemeler oda dışına çıkarılmamalı, hastalar arasında ortak
malzeme kullanılmamalı
Slide 38
Hasta Odasına Giriş ve Hastaya Yaklaşım
1)
Hasta odasına girişlerden önce kişisel koruyucu
ekipman tam giyilmeli
2)
Hasta bakım ekipmanları hastaya özel ve tek
kullanımlık olmalı
3)
Hasta bakımında kullanılan ve tek kullanımlık
olamayan malzemeler üretici firma talimatları ve
hastane kurallarına uygun şekilde dezenfekte edilmeli
4)
Sağlık personeli hasta odasından çıkarken koruyucu
ekipmalarını çok dikkatli çıkarmalı, bunlar malzemeye
göre imha ve dezenfekte edilmeli
Slide 39
5) Hastadan mümkün olduğu kadar az sayıda kan alma
işlemi yapılmalı, kan alındıktan sonra delici-kesici aletler
delinmez kapaklı kutuya atılmalı ve imha edilmeli
6) Hastaya bakım veren sağlık personeli mümkün
olduğunca az sayıda olmalı
7) Çevresel yüzeyler, tıbbi ekipmanlar, çarşaflar, yemek
kapları uygun şekilde dezenfekte edilmeli
(Eğer çarşaflar ciddi şekilde kirlenmiş ise yakılarak
bertaraf edilebilir)
Slide 40
Cenaze Taşıma ve Defin İşlemleri
Kişisel koruyucu donanım giyilmeli
Lastik bot, sıvı geçirmeyen ayakkabı
Cenaze ile sadece eğitimli personel ilgilenmeli
Cenaze yıkanmamalı
Ceset orifisleri tıkanmalı
Çift kat ceset torbasına konmalı
Torbanın üzeri dezenfektan ile temizlenmeli (%0.5 klorat)
Yüksek derecede bulaşıcı madde olarak kapanmalı ve
işaretlenmelidir
Ceset torbaları hiç bir şekilde tekrar açılmamalıdır
Tabut içine sızıntı engelleyen malzeme konduktan sonra, ceset bu
tabuta konmalı ve tabutla gömülmeli
Slide 41
EBOLA virüsü taşıyan hastayla
(korunma önlemi olmaksızın)
teması olan kişilere ne yapılır ?
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Klinik Örneklerin Alınması
• Alınan kan örneği en az 4 ml olmalı
• EDTA veya sitratlı plastik tüplere alınmalı
• Ayrıca kırmızı kapaklı biyokimya tüpüne de alınan örnekten en az
1 ml serum örneği ayrılarak gönderilmeli
• Kan örneği için heparinli tüp KULLANILMAMALI
• Örnek plastik tüpe alınmış olmalı
• Post mortem doku örnekleri içinde steril serum fizyolojik olan steril
kaba alınmalı
Slide 45
• Ebola Virusu içeren örnek:
‘’Enfeksiyöz madde Kategori A’’
listesindedir ve Laboratuvara
gönderilirken ‘’üçlü taşıma kabı’’ ile
gönderilmeli
• Örnek sızdırmaz vidalı kapaklı
nakil kabına yerleştirildikten
sonra ikinci bir nakil kabına
yerleştirilmeli ve 3. en dıştakinin
yüzü dezenfektanla silinmeli
• Örnekler dondurularak kuru buzda
veya 4 C de soğuk zincirle Halk Sağlığı
müdürlüğüne formları doldurulmuş
olarak ve zarf üstünde ebola yazılarak
gönderilmeli
Slide 46
Alınan örnekler Halk Sağlığı kurumu tarafından referans
laboratuvara gönderilir
↓
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Mikrobiyoloji Referans
Laboratuvarları, Sağlık Mahallesi, Adnan Saygun
Caddesi, no:55 F blok 1.kat 06100
Sıhhıye/Ankara
Slide 47
Laboratuvarda;
• Sınıf II biyogüvenlik kabininde örnekler çalışılmalı
• Çalışan personel uygun koruyucu ekipmanı giymeli
• Hasta örneği ile temas eden yüzeyler % 10 Sodyum
Hipoklorit ile aerosol oluşturmadan dikkatlice dekontamine
edilmeli
Slide 48
SEYAHATLERDE ÖNLEMLER
Ebola için endemik olan bölgeden ülkemize girecek yolcuların
değerlendirilmesi ve denetimi Hudut ve Sahiller Sağlık Genel
Müdürlüğü tarafından, uluslararası giriş noktalarında
yapılmaktadır
Slide 49
EBOLA HASTALIĞI GÖRÜLEN BÖLGELERDEN ve
ENDEMİK ÜLKELERDEN GELEN SEYAHAT
ARAÇLARINDA ATEŞLİ VAKA YÖNETİMİ
Eğer ‘’Ebola şüpheli vaka’’ tanımına uyan hasta varsa;
1) Hasta yolcular mümkün olduğu kadar diğer yolculardan ayrılmalı
(uzakta tek oturtma veya ayrı bölmede tutma)
2) Yolcunun öksürük-hapşırık gibi şikayetleri varsa mutlaka cerrahi
maske taktırılmalı
3) Yolcunun öksürük-hapşırık gibi şikayetleri varsa bol miktarda kagıt
havlu-mendil verilip, ağzını burnunu kapatması sağlanmalı ve bunlar
kullanıldıktan sonra atabilmesi için plastik su geçirmeyen torba
hastaya verilmeli
Slide 50
4) Olası bir kusma ihtimaline karşı bol sayıda kusma poşeti
önceden yanına verilmeli, bunlar kullanım sonrasında ağzı
kilitli plastik torba içine atılmalı
5) Varış noktasına hızla bilgi verilmeli
6)Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğüne bağlı
‘Giriş noktası Sağlık Denetleme Merkezi’ ne haber verilmeli
Slide 51