Transcript Genel Lab Güvenliği (S. Doğan)

GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
Atatürk Üniversitesi
Fen Fakültesi-Fizik Bölümü
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
İÇİNDEKİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Çalışanlar ve Üstlerin Sorumlulukları
Bazı Kişisel Koruma Ekipmanları (KKE)
Tehlikeli Malzeme Bilgi Sistemi
Kimyasal Geçimsizlik
Elektrik güvenliği
Cihaz Güvenliği
Uyarı-Dikkat
Isıtma güvenliği
Cam Malzeme Güvenliği
Radyasyon Güvenliği
İlk yardım
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
ÇALIŞANLARIN SORUMLULUKLARI
• Varsa, çalıştığı laboratuarın yönergesine uymak,
• Kendinin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğini
düşünmek,
• Kurumu tarafından düzenlenen temel laboratuar
güvenliği eğitimlerine katılmak,
• Verilen
görevleri
eğitim
doğrultusunda yapmak,
ve
talimatlar
• Ortaya çıkan her türlü istenmeyen kazaları ve
yaralanmaları sorumlusuna haber vermek.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
ÜSTLERİN SORUMLULUKLARI
• Çalışanların, çalışma prosedürlerini bilmeleri
sağlamak ve uyulup-uyulmadığını takip etmek,
• Çalışılmasının güvenli olmadığını düşündüğü
cihaz ve ekipmanları güvenilir hale getirerek,
güvenli bir ortamda çalışılmasını sağlamak,
• Ne tür kimyasallar ile çalışıldığını, ve ne denli ve
tür tehlikelerle karşılaşabileceğini açıklamak,
• Varsa biyolojik riskleri belirtmek ve nasıl tehlikeli
olduklarını açıklamak,
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
ÜSTLERİN SORUMLULUKLARI
• Cihazların güvenli bir şekilde ve üretici
talimatlarına, göre kullanılmalarını temin etmek,
• Acil durum malzemelerini (ilk yardım kitleri, göz
yıkama ve duşlar, yangın çıkışları, battaniyeler ve
KKE’nın (önlük, eldiven, gözlük v.b.) temin etmek,
ve bunların yerlerinin bilinmesini sağlamak,
• Çalışanların sağlık ve
iyileştirilmesini sağlamak,
güvenlik
şartlarının
• Çalışma alanının temiz ve düzenli tutulmasını
sağlamak.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
KİŞİSEL KORUMA EKİPMANLARI
BAZI KİŞİSEL KORUMA EKİPMANLARI (KKE, PPE)
Goggles
face shields
eye wash
and showers
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
Apron
first aid kit
13.04.2015
gloves
respirator
Ear plug
fire
extinguisher
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
ÇALIŞILAN YERDEKİ TEHLİKELİ MALZEME BİLGİ
SİSTEMİ
(Workplace
Hazardous
Materials
Information System, WHMIS)
Oxidizing
Compressed Flammable and
Gas
Combustible
Biohazardous Poisonous and
Waste
Infectious
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
Toxic
13.04.2015
Corrosive
Radioactive
Dangerously
Reactive
Explosive
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
• Başlamadan önce kurallar
gözden geçirilmeli
(dinlenmeli veya okunmalı)
• Haftalık eğitim toplantılarına
katılmalı ve pratik yapılmalı
• Öncelikle ne yaptığını, ne gibi potansiyel
tehlikelerin sizleri bekleyebileceğini anlamalı
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
• Teknik ve sağlık ile ilgili bilgiler, Ürün Güvenlik
Bilgi Formunda (MSDS) yer almalı ve
en yakın yerde bulundurulmalı
• MSDS’ de bulunması zorunlu bilgiler:
• Kimyasalların tanımı
• Fiziksel tehlikeler (patlayıcı, yanıcı, reaktif)
• Fiziksel / kimyasal özellikler
• Reaktivite (ne ölçüde stabil)
• Sağlık riskleri
• Maruz kalınırsa, alınacak kontroller
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
• Yangın söndürücü ve battaniyesi, göz yıkama istasyonu ve
ilk yardım kitinin yerini bilmeli,
• Emin değilseniz, kesinlikle
sorumlusuna sorulmalı,
• Kimyasal malzemeler ısıtılır veya
bir yerlere dökülürken,safety goggles
kullanılmalı ve lab. önlüğü (apron) giyilmeli,
• Mümkün ise laboratuarda yalnız çalışılmamalı.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
• Kaza durumunda yetkiliye haber verilmeli,
• Lab.da acil durum oluştuğunda, kendi acil eylem
planınız yerine, uygun prosedür uygulanmalı,
• Lab
içinde
koşulmamalı,
şaka
yapılmamalı, yenip içilmemeli ve
normalin dışında hareket edilmemeli,
• Kullanılan alanın oldukça düzenli
olması
ve
ergonomik
dizaynın
(cihazların çalışanların fiziksel ve ruhsal
limitlerine uyumu) sağlanması gerekli,
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
• Özellikle masada çalışırken, sık
kullanılan şeyler el altında tutulmalı,
• İşinizi yaparken sandalyede eğri,
yan ve masadan uzak oturulmamalı,
• Baş ve omuzlar düz tutularak, ayaklar yere düz
basılarak ve dirsekler ve kollar desteklenerek iyi bir
oturuş (veya duruş) sağlanmalı,
• Vücudun belli bir bölgesine aşırı yüklenme
yaparak “kronik travmatik hastalıkların” ortaya
çıkmasına neden olunmamalı.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
GİYİM:
• Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı veya
yanmaz bone içine alınmalı.
• Uzun kollu ve gevşek giyeceklerden sakınılmalı.
• Ayakkabılar laboratuarda çalışmaya uygun olmalı,
sandalet giyilmemeli.
• Açık topuklu ve burnu açık ayakkabı giyilmemeli
• Çalışma giysisi (bazı durumlarda özel giysi)
giyilmeli.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
GENEL LABORATUAR GÜVENLİĞİ
• Kimyasallardan sona, eller sabun ve su ile
yıkanmalı,
• Laboratuarda eller yüze temas ettirilmemeli,
• Birbirleri ile uyuşmayan kimyasallar bir arada
bulundurulmamalı ve tümü etiketlenmeli,
• Lab. içine sadece gerekli olanlar alınmalı,
• Kimyasalların nerede ve nasıl kullanılacakları
bilinmeli,
• Uçucu olup olmadıklarının, gaz ve buharlarının
nereye gittikleri bilinmeli,
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
KİMYASAL GEÇİMSİZLİK
• Asla, asit ve organikler ile (örneğin çözücüler,
solvents) karışım hazırlanmamalı,
Oksitlenmeye ve patlamalara sebep olabilir
• Asla, asit ve baz ile karışım hazırlanmamalı,
Aniden hızlı bir ısı oluşmasına ve patlamalara
sebep olabilir.
• Asla, su asit içine dökülmemeli, asit su içerisine
yavaşça dökülmeli,
• Eğer, kimyasal kokusundan belirlenecek ise,
kimyasalın buharı buruna doğru yavaşça getirilmeli
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
KİMYASAL GEÇİMSİZLİK
• Kullanılan az miktardaki asit ve bazlar, wet
bench lerde bol su ile atık suya gönderilebilir.
• Diğer tüm kimyasallar ve çözeltiler atık
şişelerine transfer edilmelidir.
• Atık şişeleri doğru bir şeklide etiketlenilmeli,
şişeye ne kadar ve kim tarafından eklenildiği
yazılmalı, nereye gittikleri bilinmeli,
• Kimyasalların tadı asla test edilmemeli (Lab.
da hiçbir şey tadılmamalı),
• Bilinmeyen kimyasallar asla karıştırılmamalı
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
ELEKTRİK GÜVENLİĞİ
• Asla, elektrik kabloları hareket güzergahı içerisinde bırakılmamalı.
• Cihazlar kullanılmadan önce Lab.’ın
kuru olduğundan emin olunmalı.
• Islak eller ile prizlere dokunulmamalı,
elektrik çarpmalarına sebep olur.
• Yüksek
voltajdan
zarar
görmenizdense,
cihazınızın zarar görmesi tercih sebebidir.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
ELEKTRİK GÜVENLİĞİ
• Cihazlar ile çalışırken,
• kaza,
• elektrik çarpması,
• yangın,
• patlama
gibi potansiyel tehlikelere nelerin sebep olabileceği
düşünülmeli ve bu riskler ortadan kaldırılmalı,
• Cihazlar, uygun elektrik bağlantısı ve gerilimi
altında çalıştırılmalı,
• Voltaj belirtilen sınırlar dışında ve kablolar
taşıyamayacak ise, ısınma yangına sebep olabilir.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
ELEKTRİK GÜVENLİĞİ
• Fişlere, kablolara ve prizlere zarar verilmemeli
• Zarar verilmiş şekilde kullanımı, elektrik
çarpmalarına, kısa devrelere ve yangınlara sebep
olabilir.
• Tamiri gerekiyorsa, ilgili ile görüşülmeli
• Cihaz belli bir süreliğine kullanılmayacaksa,
kesinlikle prizden çekilmeli
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
CİHAZ GÜVENLİĞİ
• Belli bir öğretim üyesi sorumluluğunda olması
gerekir.
• Kullanılmasa
edilmemeli.
bile,
periyodik
bakımı
ihmal
• Cihazların fişlerinin mümkün olabildiği kadar prize
girmesini sağlanmalı:
• Fişin tam olarak girmemesi
yangına
veya
elektrik
çarpmalarına sebep olabilir
• Arızalı fiş-priz kullanılmamalı.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
CİHAZ GÜVENLİĞİ
BAKIM-ONARIM:
• Deneyimli, cihaz konusunda teknik altyapısı iyi,
dokümanları takip edebilecek ingilizce seviyesine
sahip teknik personel tarafından yapılmalı,
• Mümkün ise, yerinde ve en kısa zamanda
yapılmalı,
• Mümkün ise, teknik elemana, cihazın bulunduğu
birimde kadro verilmeli ve o şehirde ikameti
sağlanmalı,
• Teknik eleman, takım ruhu içerisinde çalışabilme
ve arkadaşlık ilişkileri güçlü olan biri olmalıdır.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
CİHAZ GÜVENLİĞİ
• Nelerin güvenli olduğunu ve nelerin de güvenli
olmadığını bildiren standart belgeler vardır.
• Yüksek voltajın
belirtilmeli,
istisnası
yoktur.
Kesinlikle
• Yaklaşık 15 yıldır düşük voltajı
belirtmek zorunluluğu vardır.
•Voltaj değerleri belirtilmeyen cihaza CE belgesi
verilmez.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
CİHAZ GÜVENLİĞİ
• Yüksek voltaj gerektiren cihazlarla çalışırken,
güvenlik oldukça önemli bir konu.
Dikkatli olunmalı.
• Yüksek voltajla çalışmak ölüm yada ciddi
yaralanmalarla sonuçlanabilir.
• Yüksek voltajdan korumak için izolasyon
oldukça önemli (ısı, ses, elektrik izolasyonu..gibi)
• Örneğin: En basitinden iki cihazın birbiri ile farklı
gerilimlerde olmaları sağlanır.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
WARNING - CAUTION
• Genelde Cihazların üzerinde veya yerine göre
kullanım kılavuzlarında iki tane işaret dikkat çeker.
• Talimatlar, kurallar doğru bir
şekilde takip edilmez ise; kaza, ölüm
veya ciddi bir şekilde yaralanma ile
WARNING
(UYARI-İHTAR) sonuçlanabiliri ifade eder.
• Talimatlar, kurallar doğru bir
şekilde takip edilmez ise; kaza,
yaralanmalara veya kalıcı hasarlara
CAUTION
(DİKKAT-ÖZEN)sebep olabiliri ifade eder.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
WARNING (UYARI - İHTAR)
• Cihazlar asla, ehil olmayan kişiler tarafından tamir ve modifiye
edilmemeli ve parçaları sökülmemeli,
• Zarar görmesine ve anormal bir şekilde
çalışmasına sebep olabilirsiniz,
• Tamiri gerekiyorsa, ilgili ile görüşülmeli.
• Cihazlar sulu ortamda çalıştırılmamalı ve üzerine
su gelmesi önlenmeli:
• Kısa devre veya elektrik şoku meydana gelebilir
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
WARNING (UYARI - İHTAR)
• Cihazlar topraklanmalı:
• Elektronik gürültülerin azalmasını sağlar.
• Potansiyel elektrik çarpmalarından korur.
• Otomatik
kullanılmalı:
devre
koruyucu
ve
sigortalar
• Elektrik
akımının
otomatik
olarak
sınırlandırılmasını yada kesilmesini sağlar.
• Yangın sebebi olabilecek aşırı yüklenmeyi önler
• Aşırı yüklendikleri zaman, devreyi keser.
• Cihazların bakım veya tamiri yapılacaksa, güç
kablolarının prizden çekilmesi gereklidir.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
WARNING (DİKKAT - ÖZEN)
• Cihazların yüksek sıcaklık ve nemli ortamlarda
çalıştırılmamasına dikkat edilmeli,
• Elektrik kaçağına sebep olabilir, ve elektik
çarpması veya yangınla sonuçlanabilir.
• Mümkünse, eldiven kullanarak dokunulmamasına
özen gösterilmeli:
• Çıplak el ile dokunulmamalı, insan eli kiri
uzaklaştırılması en zor kirdir.
• Yağlı ortamlarda kullanılmamalı, yağlı eller ile
dokunulmamalı.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
WARNING (DİKKAT - ÖZEN)
• Patlayıcı maddelere yakın kullanılmamalı
• Ateş alabilir ve yangına sebep olabilir.
•Temizleme işleminde, zarar verecek veya cihazı
çizebilecek,
kimyasallar
ve
temizleme
malzemeleri kullanılmamasına dikkat edilmeli.
• Cihazın
kullanımı
bittiğinde,
kapatılmasına dikkat edilmeli,
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
üzerinin
Bilim, Eğitim ve Etik
ISITMA GÜVENLİĞİ
• Sıcak cisimleri tutmak için maşa ve (tongs)
ve/veya koruyucu eldivenler kullanılmalı
• Isıtmak için, sadece Kimax veya Pyrex türü
glassware’ ler kullanılmalı
• Sadece, kuru
kullanılmalı
galssware’
ler
ısıtma
için
• Asla, sıcak glassware’ler ve
hotplate’ler soğuyana kadar Lab.
dan ayrılmamalı
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
CAM MALZEME GÜVENLİĞİ
• Kırık ve çatlak cam malzemeler (Glassware)
kullanılmamalı,
• Kırık glasswares, asla çöp kutusuna atılmamalı,
(özel glassware atık container a konulmalı)
• Asla sıcak glassware’ ler sulu ortamlara veya su
içerisine konmamalı, ani soğuma cam galssware’
leri kırar veya çatlatabilir.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
RADYASYON GÜVENLİĞİ
• Radyoaktif
materyal
kullanan
her
lab.
“Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği”ne [Resmi
gazete, 24.03.2000 / 23999] göre çalışmak
zorundadır.
• Tüm radyoaktif madde kullanıcıları
• Yeterli eğitim almalı,
• Radyasyon görevlisi olmalı,
• Kişisel izleme cihazları (dozimetre) takmalı,
• Kullanıcıların dozimetre kayıtları TAEK
tarafından incelenmelidir.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
RADYASYON GÜVENLİĞİ
• Radyoaktif madde kullanan tüm
laboratuarların kapısında
“Dikkat – Radyoaktif Madde”
uyarı işareti bulunmalı,
• Bu laboratuarlar kilitlenebilir kapılara sahip
olmalı; çalışma olmadığı sürece kilitli tutulmalı,
• Radyoaktif maddeyle temas eden tüm ekipman
“radyasyon” sembolü ile etiketlenmeli,
• Radyoaktif madde mümkün olduğunca küçük
alanda muhafaza edilmeli.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
RADYASYON GÜVENLİĞİ
• Tüm çalışmalar plastik kaplı bir tutucu ile
gerçekleştirilmeli
ve
tutucunun
“radyoaktif”
maddeyle temas eden kısmı işaretlenmeli,
• Atıklar etrafı radyasyon-geçirgen olmayan atık
toplama kabına konmalı ve kilitlenebilir kabin/dolap
veya odalarda saklanmalı,
• El bileğini koruyan çift kat eldiven dahil, uygun
KKE giyilmeli ve eldivenler sık sık değiştirilmeli,
• Radyoaktif madde ile çalışan arasındaki uygun
mesafe her zaman korunmalı,
• Çalışma alanı kirlenme açısından düzenli izlenmeli
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
İLK YARDIM
• Laboratuarda karşılaşılacak istenmeyen durumlar
ve yapılması gereken ilk yardım öncelikleri
• Yanmalar (burns)
Hemen, yanan kısım oldukça bol soğuk su içerisine
konulmalı ve yanma hissi geçene kadar tutulmalı,
• Kesikler ve zedelenmeler (cuts, bruises)
Açık
yaralanmalara
eldiven
giyinmeden
dokunulmamalı, üzerini birkaç dakika kapatmak
küçük
yaralanmaları
kesecektir.
Zedelenen
kısımların üzerlerine soğuk baskı uygulamak şişme
ve kabarmaları önleyecektir.
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
İLK YARDIM
• Bayılmalar (faintings)
Temiz havaya çıkarılmalı ve başı vücudunun diğer
kısımlarından aşağıya gelecek şekilde yatırılmalı.
• Göze zararlı malzeme kaçması (eyes)
Hemen, eyes washes, alanına gidilmeli ve göz
birkaç dakika bol su ile yıkanmalı. Yabancı cisim
gözde kaldı ise göz asla ovalanmamalı ve gerekli
tıbbi müdahale yapılmalı
• Zehirlenmeler (poisonings)
Zehirlenmeye sebep olan neden belirlenmeli ve
gerekli tıbbi müdahale ve önlem alınmalı
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
İLK YARDIM
• Ele ve deriye bir şeyler dökülmesi (spills on
the skin)
Oldukça bol miktarda bol su ile yıkanmalı
Eğer asit dökülmesi ise: Soda çözeltisi ile
dökülen yere uygulama yapınız.
Eğer baz dökülmesi ise: Sirke yada borik asit
ile dökülen yere uygulama yapınız.
• Elektrik şoku (electrical shock)
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik
TEŞEKKÜR
SABRINIZ
ve
DİNLEDİĞİNİZ
için
TEŞEKKÜRLER
Prof. Dr. Seydi DOĞAN
13.04.2015
Bilim, Eğitim ve Etik