Transcript elektrik akımının insan üzerine etkisi

ELEKTRİKLE
ÇALIŞMALARDA ISG
Yrd.Doç.Dr. H. Murat ÜNVER
Elk.-Eltr. Yük. Müh
Sunum Planı
 Elektriğin tarihçesi
 Elektriğin tanımı
 Statik elektrik
 Topraklama
 Elektrik akımının insan üzerine etkisi
 Elektrik kazalarının nedenleri
 Elektriğin güvenli kullanımı
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
2
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektrik Tarihi
Antik Yunan'da kehribarın (Yunanca ήλεκτρον-ilektron) sürtünmesi ile diğer nesneleri
çektiğini gözlemlemiş ve bu güce elektrik adını vermişlerdir.
Yüzyıllar sonra, 1752'de, Benjamin Franklin elektrik üzerine deneyler gerçekleştirmiş
ve yıldırım ile statik elektrik arasındaki bağı tanınmış uçurtma deneyi ile incelemiştir.
Luigi Galvani (1737-1798), Alessandro Volta (1745-1827), Michael Faraday (17911867), André-Marie Ampère (1775-1836), ve Georg Simon Ohm (1789-1854)
çalışmaları ile elektriğin anlaşılmasında önemli katkıda bulunmuşlardır.
20 yüzyılların başlarnda ise, elektrik mühendisliği tarihinin en önemli isimlerinden
bazıları belirmiştir: Nikola Tesla (floresan lamba, hız ölçer, otomobillerdeki ateşleme sistemini, radarın
, Samuel Morse, Thomas Edison,
George Westinghouse, Werner von Siemens, ve Alexander Graham Bell.
temellerini, elektron mikroskobu, mikrodalga fırın, 700 patent)
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
3
ELEKTRİĞİN TANIMI
Madde Yapısı
Maddenin yapı taşları olan atomlar, çekirdekte nötron ve
proton ile bunların çevresinde dönen elektronlardan oluşur
Bir elektron yükü é= -1.6x10-19 Coulomb’dur.
Proton ise bunun pozitif değerlisidir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
4
ELEKTRİĞİN TANIMI
Madde Yapısı
Atomların kendi aralarında birleşip molekülleri oluşturmaları,
elektriksel çekim kuvveti sayesinde gerçekleşir.
Örneğin tuzlarda atomları elektriksel çekim kuvveti (iyonik
bağ) bir arada tutar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
5
ELEKTRİĞİN TANIMI
Madde Yapısı
Ayrıca gezegenimizin de çevresindeki manyetik alan da,
çekirdeğinde yer alan elektrik akımlarından doğar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
6
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektriksel Yük
Elektrik ayırt edici bir özellik olup, fizikçiler tarafından maddenin
davranışlarını tanımlamak için kullanılır.
Hiç kimse doğrudan bir elektriksel yük görmemiştir, ancak bazı
parçacıkları inceleyerek, benzerliklerden varlığı saptanmıştır.
Biri diğerinin tersi davranışlar sergileyen iki tür elektriksel yükten söz
edilir, bunlar artı (veya pozitif) yük ve eksi (veya negatif) yük diye
adlandırılırlar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
7
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektriksel Yük
Farklı türden iki yük ise birbirini çeker aynı türden iki yük ise birbirini iter.
Parçacıklar arasındaki bu kuvvetin nicel değerlendirilmesi ise Coulomb
yasası ile hesaplanmaktadır. F=kq1q2/r2
Eşit miktarda artı ve eksi yüke sahip parçacıklar ise, biri diğerini
bastırdığından, yüksüz veya nötr olarak adlandırılırlar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
8
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektriksel Gerilim
(gerilim = potansiyel farkı = voltaj )
İki konum arasındaki elektriksel gerilim, artı yüklü bir noktasal yükü
bu iki konum arasında ilerletmek için üretilen iş olarak tanımlanır.
(1 volt = 1 joule/coulomb).
Elektriksel gerilimin ölçüm birimi volt'tur, voltmetre ile ölçülür.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
9
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektriksel Gerilim
(gerilim = potansiyel farkı = voltaj )
Bu kavram, sıcaklığa benzetilebilir. Uzayın her hangi bir konumu için
bir sıcaklık değeri söz konusudur ve iki konum arasındaki fark ısının
hangi yön ve miktarda değişeceğini gösterir.
Benzer biçimde, uzayın her konumu elektriksel gerilim değerine
sahiptir ve iki konum arasındaki gerilim farkı, bu iki nokta arasındaki
elektron hareketinin yönünü ve miktarını ifade eder.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
10
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektrik Akımı
Elektrik akımı, elektriksel yükün akışı
olup, birimi amperdir, ampermetre ile
ölçülür.
Herkes tarafından bilinen akım tanımı,
elektronların metal tel gibi bir iletken
içerisinde hareketidir.
Bir diğer örnek, elektrolizdir. Burada
yüklü atomlar (iyonlar) sıvının
içerisinde hareket ederler.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
11
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektrik Akımı
Elektrik akımı kavramlarından
doğru akım (DC), yüklerin tek yönlü hareketini tanımlarken,
alternatif akım (AC) düzenli olarak akış yönünün tersine çevrildiği
akımı tanımlar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
12
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektrik Akımı
Alternatif akım
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
13
ELEKTRİĞİN TANIMI
Elektrik Akımı
Ohm yasası elektrik akımı ile gerilimi bağlayan önemli bir bağıntıdır.
I [A]= U[V] / R[W] ile ifade edilir.
Burada görüldüğü gibi akım gerilim ne kadar yükselirse, direnç ne
kadar düşerse akım o denli fazla olur.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
14
ELEKTRİĞİN TANIMI
Statik Elektrik;
Elektronların atomlar arasında hareket
etmesiyle ortaya çıkan enerji olarak
düşünülebilir.
Buradaki
hareket,
elektronların
çekirdek etrafındaki hareketi değil, farklı
atomlar arasındaki hareketidir.
Statik elektrik deşarjı için en iyi örnek
yıldırım düşmesi’dir
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
15
ELEKTRİĞİN TANIMI
Statik Elektrik;
Kısaca statik elektrik; sürtünme sonucu oluşan, genel olarak bir işe
yaramayan ve zaman zaman arklar şeklinde boşalan bir elektrik
enerjisidir.
Bu boşalma genelde kontrol altına alınamaz dolayısıyla çok
önemli bir yangın çıkış ve patlama sebebidir.
Ayrıca birkaç uygulama dışında statik elektrikten faydalanılamaz.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
16
ELEKTRİĞİN TANIMI
Statik Elektrik;
Unutulmamalıdır ki: Herhangi bir madde statik elektrik ile
yüklenmişse, ortamda her zaman buna eşit miktar ama zıt işaretli
yükler bulunur.
Dikkat: Yüklenmenin sona ermesi ile artık yükler birbirine yönelmeye
başlar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
17
ELEKTRİĞİN TANIMI
Yük boşalması işlemi, yüklü maddenin direncine ve topraklama
durumuna bağlıdır. Plastik malzemeler için bu yük boşalması saatler
hatta günler alabilirken, gaz/buharlarda yük boşalması(deşarj) diğer
sıvı ve katı maddelere göre daha süratli olur.
Bu nedenle, yanıcı gazlar ile işlem yapılırken çok dikkatli olmak
gerekir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
18
ELEKTRİĞİN TANIMI
Statik Elektrik Uygulamaları
Endüstriyel ve ticari işlemlerde statik elektrik ile; taşıma işlerinde, konveyör
bantlarında, kaplama işlemlerinde, örtme ve doldurma işlemlerinde, basım ve
matbaa işlemlerinde, karıştırma işlemlerinde ve sprey uygulamaları gibi birçok
yerde karşılaşılmaktadır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
19
ELEKTRİĞİN TANIMI
Statik Elektrik Uygulamaları
1
2
3
Laser yazıcı
çalışma
prensibi
4
*******
5
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
20
TOPRAKLAMA
TOPRAKLAMA NEDİR?
Elektrik akımının insana zarar vermemesi amacıyla toprak potansiyelinin
ihtiyaç duyulan noktaya taşınmasıdır.
Paratoner tesisatları da topraklama tesisatıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
21
TOPRAKLAMA
TOPRAKLAMA NASIL YAPILIR?
Genelde topraklama tesisatları aşağıdaki türlerden biri ile yapılır.







Çubuk elektrot
Kazayağı
Levha elektrot (tercih edilmez)
Şerit elektrot
Metal elektrot
Metal yer altı su boruları
Bina ihata elektrodu
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
22
TOPRAKLAMA
TOPRAKLAMA NASIL
YAPILIR?
Özellikle insanların ve
hayvanların bulunduğu
alanlarda toprağa geçiş
direncinin mümkün
olduğunca küçük tutulması
önemli ve hayatidir.
Yıldırımdan korunma
tesislerinde ise topraklama
direncinin mümkün olduğu
kadar küçük olması, yıldırım
düşmesi halinde meydana
gelecek yan atlamaları ve
tehlikeleri azaltacağından bu
hususa ayrıca önem
verilmelidir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
23
TOPRAKLAMA
TOPRAKLAMA NASIL YAPILIR?
Pratik nedenlerle, insanlar ve hayvanlar için
tehlike bulunan yerlerde her bir toprak
elektrodu sisteminin toprağa geçiş direncinin
en çok 10 ohm değerinde olması istenir.
Ancak bu değerin ne kadar altına inilebilinirse
o kadar avantaj sağlanır.
Bu değerin altına inilemeyen zeminlerde
(kum, çakıl, kuruluk vs) iletkenliği artırıcı
tedbirler alınabilir. (özel iletken malzemeler,
kömür tozu, tuz kullanımı, nemlendirme, et
toprak taşınımı vs)
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
24
TOPRAKLAMA
Binanın toprak tesisatı ile paratoner topraklamasının eş potansiyelde
olması sağlanmalı ve her ikisi birbirine irtibatlandırılmalıdır. (???)
Eğer binanın genel topraklama tesisatına bilgisayar gibi hassas
cihazlar bağlanmış ise; bu takdirde iki topraklamanın bağımsız olması
düşünülebilir.
İki topraklama tesisatının birbirinden tam anlamıyla izole edilmesi için
aralarındaki uzaklık en az 10 m olmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
25
TOPRAKLAMA
Elektrik topraklama yönetmeliği Madde 18 e göre
Koruma düzeninin anma akımı
Amper
25 A. e kadar
35 A. e kadar
50 A. e kadar
63 A. e kadar
125 A. e kadar
160 A. e kadar
224 A. e kadar
250 A. e kadar
630 A. e kadar
800 A. e kadar
1000 A. e kadar
Bakır iletkenin min.kesiti
mm2
.
.
2,5
4,0
6,0
10,0
16,0
25,0
35,0
50,0
70,0
95,0
120,0
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
26
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
Elektrik akımı ile meydana gelen kazalar, tesir bakımından üç ana
gruba ayrılabilirler.
1) Elektrik akımının doğrudan doğruya sinirler, adaleler ve kalbin
çalışması üzerine tesiri,
2) Elektrik akımının sebep olduğu ısınmadan kaynaklanan zararlar,
mesela arkın sebep olduğu yanmalar.
3) İnsan için zararlı olmayan çok küçük akımlarda, korku sebebi ile
mesela düşme, çarpma vb. gibi mekanik zararlar.
Bu tesirlerden en önemlisi, elektrik akımının sinirler ve adaleler
üzerine direkt tesiridir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
27
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
DEVREYE UYGULANAN GERİLİM:
Çarpma akımı, birinci derecede devreye uygulanan gerilim değerine
bağlıdır.
Her ne kadar akan akımın şiddeti, devreye uygulanan gerilime bağlı
ise de, hayati tehlikeye yol açan sebep gerilim değil, insan
vücudundan geçen akımdır.
Etkin değeri 50 V’un üstündeki gerilimler tehlikeli gerilimlerdir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
28
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
DEVREYE UYGULANAN GERİLİM:
1001 V ve üstü yüksek gerilim altı alçak gerilimdir.
Yaklaşma mesafeleri
50 - 3.5 kV  30 cm
Eski Gerilim Tasnifi
3.5 - 10 kV
 60 cm
Küçük Gerilim: 0-50 V arası gerilimdir.
 Alçak Gerilim: 51-1000 V arası gerilimdir.
 Orta gerilim : 1.001 - 36.000 Volt arası
Yüksek gerilim : 36.001-170.000 Volt arası
 Çok Yüksek gerilim : 170.001 Volt ve yukarısı
10 - 50 kV
 90 cm

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
50 - 100 kV  150 cm
100 - 250 kV  300 cm
250 - 450 kV  400 cm
29
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
AKIMIN ETKİSİ
Elektrik akımı insan vücudu üzerinden geçtiğinde, sinir yolu ile
adalelerin kasılmasına yol açar; bu, bilinen fizyolojik bir olaydır.
Arızalı bir elektrik cihazını tutan bir insan, vücudundan geçen belirli bir
akım şiddetinden sonra, adalelerin kasılması sebebiyle artık bu cihazı
elinden bırakamaz.
Elektrik akımının en zararlı belirtisi, kalp adaleleri üzerine olan tesirdir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
30
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
AKIMIN ETKİSİ
Kalbin, çarpma akımının yolu üzerinde bulunması halinde, vücudun
diğer adaleleri gibi, kalp adaleleri de kasılırlar ve kalbin kumanda
sistemi bozulur.
Kalp her ne kadar yine atmaya devam etse de bu artık düzenli
değildir. Kalbin bu şartlar altındaki anlamsız atışlarına “ventriküler
fibrilasyon” denir. Fibrilasyon halinde kalp artık normal çalışamaz ve
kan pompalama görevini yapamaz.
En tehlikeli durum, akımın sol elden girip göğüsten çıkmasıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
31
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ




1. Bölge
Akım sadece hissedilir, ölüm
tehlikesi yoktur.
Bayanlarda 6 mA ve
erkeklerde 9 mA adalelerinde
kasılmaya sebep olur ve şahıs
tuttuğu iletkeni artık
kendiliğinden bırakamaz.
20 mA den büyük akımlarda
nefes alma organlarında kramp
başlar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
32
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

2. Bölge

Tansiyon yükselir, teneffüs
zorlaşır, kalp düzensiz çalışır.

Kısa süreli çarpmalar, korku ve
şok tesiri yapar, fakat zararlı
değildir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
33
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ



2. Bölge
Kalpte baş gösteren fibrilasyon
reverzibldir. Kısa süre içinde
tesiri ortadan kalkarsa ve
gerekirse suni teneffüs
yaptırılarak, kazazede kısa
zamanda normal durumuna
döner
Eğer elektrik çarpmasının
süresi uzun olursa, mesela
otuz saniyeden sonra hasta
şuurunu kaybeder ve bundan
sonra ölüm baş gösterebilir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
34
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ



2. Bölge
Eğer derhal suni teneffüs
yaptırılmazsa, kalbin düzensiz
çalışması sebebiyle beyin
hücrelerinin temiz kanla
beslenmesi mümkün
olmayacağından, dört
dakikadan sonra beyinde
hayati merkezler felç olur:
kısmi felç, bitkisel hayat yahut
kaza ölümle sonuçlanır.
Buna beyin ölümü denir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
35
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

3. Bölge

Tehlikeli bölgedir: Tehlikeli
kalp fibrilasyonları bu
bölgedeki akım değerlerinde
meydana gelir.


Akımın belirli bir süre tesir
etmesi halinde kalp bundan
zarar görür ve ölüm baş
gösterir:
Buna kalp ölümü denir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
36
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ



3. Bölge
Çoğu zaman bu olay reverzibl
değildir: Kazazedeyi suni
teneffüsle kurtarmak mümkün
olamaz.
Ancak bu bölgelerin sınırları
kesin olmadığından ve akımın
tesiri şahıslara göre çok büyük
farklar gösterdiğinden,
kazazedelere mutlaka
kurtarma tedbirleri
uygulanmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
37
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ


3. Bölge
İnsan vücudunun direncinin en
az 1000 ohm olduğu kabul
edilirse, 220 V şebeke
geriliminde insan vücudundan
220 mA gibi bir akım geçer ki,
bu da üçüncü bölgeye isabet
eder. 0,3 saniyeden daha uzun
bir süre tesir ettiği takdirde bu
akım, ölümle sonuçlanan kalp
fibrilasyonlarına yol açar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
38
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

4. Bölge

Daha ziyade yüksek gerilim
kazalarında söz konusu olur.

İncelenen çok sayıdaki olayda
gözlenmiştir ki; tehlikeli
fibrilasyon üçüncü bölgede baş
gösterdiği halde dördüncü
bölgede buna her zaman
rastlanmamıştır:
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
39
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ

4. Bölge

Bu çok enteresan bir sonuçtur.
6 kV luk bir yüksek gerilim
tesisinde baş gösteren bir
kazada insan vücudundan 6 A
gibi büyük bir akım geçer: Bu
değer dördüncü akım
bölgesine girer. Bu akımın
sebep olacağı yanma ve
benzeri zararların dışında,
reverzibl kalp durması
sebebiyle, bu kazazedenin
kurtulma şansı daha büyüktür.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
40
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
41
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
Topraklama yönetmeliği Ek - C
Hata süresi
akımı
s”
0,05
0,10
0,20
0,50
1,00
2,00
5,00
10,00
Vücut
mA .
900
750
600
200
80
60
51
50
Hata süresi
s”
10,05
1,10
0,72
0,64
0,49
0,39
0,29
0,20
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
Temas Gerilimi
V
80
100
125
150
220
300
400
500
.
42
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
UNUTMAYALIM!!!
Bir elektrik çarpması olayında mutlaka acil olarak kazazedeye ilk yardım
uygulanmalıdır.


Kalp ve beyin ölümünün maksimum süresi 4 dakikadır.
Elektrik çarpmalarında tesir süresinin önemi çok büyüktür. Süre uzadıkça
tehlike büyür.

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
43
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
UNUTMAYALIM!!!

Vücudun elektrik şokuna dayanımı şahıstan şahısa göre büyük farklar gösterir.
Kalp üzerinden 0,3 sn’den daha uzun süre 80 mA ve daha üstünde akım
geçerse kalp adaleleri kasılarak tehlikeli fibrilasyon başlar ve olay çoğu zaman
ölümle sonuçlanır.

Kalbin normal çalışma periyodu 750 ms‘dir. 750 ms ‘den daha uzun süre tesir
eden akımlar özellikle tehlikelidir.

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
44
ELEKTRİK ÇARPILMASI SIRASINDA
YAPILACAKLAR
1-) Acilen girişten elektrik akımı kesilmeli (sigorta, şalter vs)
2-) Fiş çekilerek, acil durdurma kullanarak vs. elektrik kesilmeli
3-) Çarpılmaya maruz kalan kişi kuru zemindeyse uzun bir cisimle itilerek veya
çekilerek kurtarılmalı
4-) Kişi -üstünde kuru elbiseler varsa, arkadan yaklaşılarak- elbisesinden çekilmek suretiyle
elektrikten uzaklaştırılmalı
5-) Bunların hiçbiri yapılamazsa kesinlikle kendinizi tehlikeye atmayınız
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
45
ELEKTRİK AKIMININ İNSAN ÜZERİNE ETKİSİ
ELEKTRİĞE ÇARPILAN KİMSEYE YAPILACAK İLK YARDIM
Üzerinden elektrik akımı geçerek elektriğe çarpılan bir kimseye uygulanacak ilk yardım tedbirleri
şunlardır:
· Kazazedenin maruz kaldığı hatalı akım devresi derhal kesilir; bunun için mesela anahtar açılır,
fiş prizden çekilir, sigorta çıkarılır. Bunlar mümkün olmazsa kazazede yalıtkan cisimler yardımı ile
(kuru elbise, kuru tahta vb.) veya elbisesinden çekerek gerilim altında bulunan kısımlardan
uzaklaştırılır.
· Yardımcıların da hayatı tehlikeye düşmeyecek şekilde kazazede tehlike alanından uzaklaştırılır.
· Suni teneffüs yaptırılır. Son yıllarda ağızdan ağıza veya ağızdan buruna nefes verme metodu
tercih edilmektedir. Nefes verme olayı dakikada yaklaşık 12 defa tekrarlanır. Kalbin durması
halinde suni teneffüsle birlikte ayrıca derhal dışardan kalp masajı yapılmalıdır;
bunun için göğüs üzerine basılıp bırakılır. Gerekli hallerde suni teneffüs uzun zaman
uygulanmalıdır.
· Bu arada kazazedeyi bir hastaneye nakletmek için ambulans çağırılır; hastanın nakli esnasında
da suni teneffüse devam olunur, eğer varsa oksijen verilir.
· Kalp normal çalışmaya başlayıp kazazede kendiliğinden normal nefes alıp verirse, suni teneffüs
başarıyla sonuçlanmış sayılır.
· Yangın başlangıcı varsa, kazazede yere yatırılır ve ilkin yaygın söndürülür.
· Yanık yaraları mikropsuz, temiz bezle örtülür. Yaraya pudra, yağ veya merhem sürülmez.
· Kazazede derhal hastaneye kaldırılmalıdır.
*******
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
46
ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ
Elektrik
bağlantılarındaki kötü temas

Elektrik izolasyonunun bozulması

Elektrik kısa devresinin meydana gelmesi

Statik elektrik oluşmasının önlenmemesi

Statik elektrik topraklaması yapılmaması

Manyetik alan koruması yapılmaması
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
47
ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ
Elektrik tesisatının, cins ve hacmine göre yetkili
ehliyete sahip kişilerce yapılmaması,
Makina veya aletlerin çıplak metal kısımlarının
topraklanmamış ya da gerekli yalıtımın yapılmamış
olması,
Topraklamanın muayene edilmemesi sonucu,
topraklaması yapılmış olduğu sanılan alet veya
makinaların, zaman bağlı olarak veya dış etkenler
sonucu topraklamasının bozulmuş olması,
Çalışanlara yeterli kişisel koruyucu, yeterli
güvenlik malzemesi verilmemesi veya çalışanların
bunları kullanmamaları,
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
48
ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ
Çalışanların gerekli talimatları almadan
veya görevleri dışında arızaya müdahale
etmeleri,
Çalışanların elektrik enerjisi hakkında
gerekli eğitim, bilgi ve deneyime sahip
olmamaları
Çalışanların veya çalıştıranların işlerini
benimsememeleri
İş disiplinine uymamak
(şakalaşmak,verilen emre uymamak vs.)
Kendine aşırı güvenmek.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
49
ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ
Yetersiz veya hatalı araç gereç, makineler
kullanmak.

Yer altı kablolarının alçak gerilimde
yüzeyden 60 cm aşağıda, yüksek gerilimde
ise yüzeyden 1,5-2 m aşağıda döşenmemiş
olması.

Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği
konularında gerekli bilgilerin verilmemesi ve
bu konuda sürekli olarak uyarılmamaları

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
50
ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ
Makine yakınındaki elektrik kaçağı ile madeni kısımları’nın
elektriklenmesi sonucu oluşan kazalar
%26

İzolasyon hatalarından oluşan kazalar
%23

Enerji iletim hatlarıyla temas sonucunda oluşan kazalar
%20

Elektrik direkleri üzerinde veya yakınında oluşan kazalar
%12

Gerilim yakınındaki işlerde oluşan kazalar
%5,5

Patlama sonucu oluşan kazalar
%5,9

Elektrik kısa devreler sonucu yangın
%7,6

ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
51
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
Elektrik en önemli enerji kaynaklarımızdan
biridir. Aydınlatma, ısıtma, soğutma ve çok
çeşitli makinaların çalıştırılması gibi yüzlerce
şeyi yapmada ona bağımlıyız.
Elektrik yaptığı bütün iyi şeylere karşın
tehlikeli de olabilmekte, hatta insanları
öldürebilmektedir.
A.B.D.'de yapılan her yıl yarım milyondan
fazla elektriksel nedenli yangın meydana
gelmektedir, buna bağlı milyonlarca dolarlık
mal-mülk hasarı olmaktadır ve yaklaşık 1100
kişi elektrik çarpmalarından ölmektedir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
52
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
Bazı insanlar 110 volt'luk elektriğin şok
tehlikesi/riski yaratmadığını sanmaktadır. Bu
inanış doğru değildir. 50 Volt'dan yukarısı
daima risklidir.
Elektrik akımı en az dirençli yolu tercih
ederek bir yerden başka bir yere akar
Eğer insan vücudu bu yolu sağlarsa, bir
elektrik şokuna maruz kalınabilir.
Nemlilik ise etkiyi artırıcı bir rol oynar.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
53
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
Elektriğin güvenli kullanımı için şu
hususlara dikkat etmek gereklidir.
1-) Elektrik tesisatında TSE
standartlarına uygun malzemelerin
kullanılmasına özen gösterilmelidir.
2-) Atölyelerde bulunan makina ve
tezgahların ayrı ayrı durdurma
tertibatından başka, atölyedeki veya
kısımdaki tezgahları tamamen
durduracak bir ana şalter
bulunmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
54
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
3-) Elektrik panolarının ön kısımlarında geçişi
güçleştirecek malzeme bırakılmamalıdır.
4-) Kazı yapan çalışanların yer altı
kablolarından korunabilmesi için kullandıkları
kazıcı aletlerin saplarının mutlaka izoleli
olması ve çalışırken mutlaka izole eldiven
giymeleri gerekir.
5-) Elektrik kabloları muntazaman döşenmiş
olmalı, kırık fiş ve prizler onarılmalı, sigortalar
kapalı dolap içerisinde bulundurulmalıdır
ancak dolap kilitlenme(me)lidir
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
55
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
6-) Elektrikli teçhizatı kullanmaya
başlamadan önce ellerin ve ayakların
kuru olduğundan emin olunmalıdır.
Eğer nemli veya ıslak bir zeminde
çalışma zorunluluğu doğarsa, bir
kaçak akım rölesi kullanılmalıdır.
Ayrıca, giyilen ayakkabının yalıtkan
olduğundan emin olunmalıdır veya
kuru tahtalar ya da bir paspas
üzerinde durulmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
56
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
7-) Çeşitli cihazların veya lambaların enerji kablolarının fişini prize
takmadan önce bu teçhizat veya lambanın kapalı (off/0) olduğu
kontrol edilmelidir.
Kabloların duy'a/prize veya el aletlerine giriş yerlerinde yıpranma
olup olmadığını kontrol ederek güvenli bir şekilde bağlandığından
emin olunmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
57
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
8-) Kullanırken kablonun korunmuş olduğundan emin olunmalıdır.
Kabloyu karşıdan karşıya geçirirken olabildiğince baş seviyesinin
daha üstünden geçirilmesine dikkat edilmelidir.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
58
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
9-) Prizlerin emniyet kapaklı olması tercih
edilmelidir.
10-) Mutlaka topraklı priz kullanılmalıdır.
11-) Buşonlu sigortalara asla tel sararak
onarım yapılmamalıdır. Mümkünse
otomatik sigorta kullanılmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
59
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
12-) Kaçak akım röleleri kullanılmalı ve
enaz ayda bir kez çalışması kontrol
edilmelidir.
13-) Herhangi bir elektrikli teçhizatı
onarmaya kalkışılmamalıdır. Elektrik işi
bu konuda eğitilmiş ve deneyim
kazanmış elektrikçiye bırakılmalıdır.
14-) Her türlü cihazın kullanım klavuzu
mutlaka dikkatle incelenmeli ve
mutlaka uygun şartlar altında
kullanılmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
60
ELEKTRİĞİN GÜVENLİ KULLANIMI
Sonuç olarak;
Elektrik kazaları ve yangınlarını önlemek hiç de zor değildir.
Elektrik hakkında bilgi edinilmeli, gerekli güvenlik önlemleri alınarak
riskler kontrol altında tutulmalıdır.
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
61
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
62
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
64
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
65
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
66
ELEKTRİKLE ÇALIŞMALARDA İSG
Teşekkür ederim…
İletişim :
Yrd. Doç.Dr. H. Murat ÜNVER
544 771 07 90
[email protected]
ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG
67