Transcript TMS-18 hasılat

TMS-18 HASILAT
STANDARDI
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
STANDARDIN AMACI
Bu standardın amacı çeşitli
finansal olaylar sonucu ortaya
çıkabilecek hasılatın (ya da
gelirin) tanınması ve tutarının
ölçülmesi ile ilgili ilke ve kuralları
açıklamaktadır.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
STANDARDIN KAPSAMI
Hasılatın
ortaya
çıkması
ile
sonuçlanabilecek olaylar üç kategoride
açıklanmıştır.
- mal satışları
- hizmet sunumları
- işletme varlıklarının başkaları tarafından
kullanılması sonucu sağlanan gelirler (faiz,
isim hakkı ve temettüler v.b)
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
STANDARDIN GETİRDİKLERi
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
HASILATIN BELİRLENMESİNDE
KULLANILAN BAZI
KAVRAMLAR
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
“Hasılat” Nedir?
İşletmenin
özsermayesinde,
olağan
faaliyetler kapsamında ortaya çıkan artışlar
hasılattır. Ortakların sermayeye yaptıkları ilave
katkılar (nakit sermaye artışı) bu tanımın
dışındadır.
Standart
metninde
hasılatın
tanımında “özsermayede artışla sonuçlanan
ekonomik
faydalarda
artış”
ifadesi
kullanılmaktadır. “Ekonomik fayda’da artış” sözü
ile ifade edilmek istenen işletmeye gelecekte
ekonomik fayda sağlayacak varlıklarda artışlar
ya da işletmeden gelecekte ekonomik fayda
çıkışına sebep olacak borçlarda azalışlardır.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Gerçeğe Uygun Değer” (Fair
Value) Nedir?
Bir varlığın el değiştirmesi ya da
bir borcun kapatılması için aşağıdaki
koşulların tümü mevcutken belirlenen
tutardır:
• Karşılıklı pazarlık ortamı, (tarafların
eşit şartlar altında pazarlık ettiği
ortam)
• Tarafların istekli ve bilgili olması.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hasılatın Tanınması ile ilgili Bazı
Sınırlamalar
Aşağıdakiler
hasılat
olarak
tanınmazlar:
• Üçüncü kişiler adına tahsil edilen
satış vergileri v.b. vergiler,
• Acentası olunan işletme adına
yapılan tahsilatlar (hasılat sadece
alınan komisyon ile sınırlanmalıdır.)
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
HASILATIN ÖLÇÜLMESİNDE
GENEL İLKELER
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hasılat Hangi Değerden
Ölçülür?
Hasılat, alınan ya da alınacak olan
bedelin gerçeğe uygun değeri ile ölçülür.
Gerçeğe uygun değer ile ifade edilen
değer hasılatın gerçekleşme anında nakit
olarak tahsil edilmesi gereken tutardır. Bu
durumda mal ya da hizmetin hasılatın
gerçekleştiği
andaki
gerçeğe
uygun
değeri, içinde faiz barındırmayan peşin satış
bedeline eşittir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Vadeli Satışların
Muhasebeleştirilmesinde Hasılat
ve
Faizin Birbirinden Ayrıştırılması
Vadeli satışlarda alınacak nakit ve nakit
benzeri açıkça belirtilmese de faiz tutarı içerdiği
varsayılmaktadır. TMS 18 hükümlerine göre faiz
tutarı, emsal faiz oranı kullanılarak toplam vadeli
satış bedelinden ayrıştırılmalı ve gerçekleşen hasılat
geriye
kalan
tutar
üzerinden
muhasebeleştirilmelidir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Faizin Ayrıştırılmasında
Kullanılacak Emsal Faiz
Oranının Belirlenmesi
Vadeli satış bedeli içinden faiz tutarının
ayrıştırılmasında kullanılacak emsal oranı iki şekilde
belirlenebilmektedir:
• Vadeli mal ya da hizmet satışının yapıldığı işletmeye
(alıcı) benzer özellikler taşıyan (özellikle kredi riski
açısından) bir başka işletmenin alacaklıları tarafından
uygulanan faiz oranı.
• Vade farkı dahil edilmiş brüt alacak tutarını hasılatın
ortaya çıkmasıyla ilgili olan mal ya da hizmetin peşin
satış fiyatına indirgeyen faiz oranı.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Satış Fiyatının Birden Fazla
Hasılat Unsuru içermesi:
Tek bir finansal olay içeriğinde
birbirinden
ayrıştırılabilir
nitelikte
birden fazla gelir unsuru bulunması
durumunda,
ilgili
gelir
unsurları
birbirinden
ayrı
olarak
muhasebeleştirilir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
MAL SATIŞINDAN ELDE
EDİLEN HASILAT İLE İLGİLİ
İLKELER
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Mal Satışına İlişkin Hasılatın
Finansal Tablolara
Yansıtılması
Mal satışına ilişkin hasılatın finansal tablolara
yansıtılabilmesi için aşağıdaki koşulların tümünün gerçekleşmiş
olması gerekir:
• Malların sahipliğinden elde edilebilecek faydaların ve yine
sahiplikten kaynaklanan risklerin alıcıya devredilmiş olması,
• Satıcının mallar üzerinde etkin bir kontrolü, ya da yönetim
etkinliğinin kalmaması
• Hasılat tutarının güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi,
• Hasılata ilişkin oluşan ekonomik faydanın işletmece elde
edilmesinin yüksek olasılık taşıması (Örneğin satışla ilgili ortaya
çıkan alacakların tahsil imkânı bulunması),
• işleme ilişkin yüklenilen ya da yüklenilecek maliyetlerin
güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi,
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Sahiplikten Kaynaklanan
Önemli Risk ve Getirilerin
Devredilme Zamanı
Çoğu
durumda
sahiplikten
kaynaklanan
önemli risk ve getirilerin
devredilme zamanı, mülkiyet
ya da zilyetliğin alıcıya devri
ile aynı zamanda olur.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Sahiplikten Kaynaklanan
Önemli Risk ve Getirilerin
Devredilmemiş Sayıldığı Haller
Aşağıdaki durumlarda sahiplikle ilgili önemli
risk ve getirilerin alıcıya devredilmemiş sayılır:
• Yetersiz performansa ilişkin yükümlülüklerin satıcı için
mevcut olması (garanti hariç)
• Satış hasılatının tahsilatının, alıcının üçüncü kişilere
satış yapması koşuluna bağlı olması
• Satış sözleşmesinin montaj zorunluluğuna bağlanmış
olması durumunda montaj işleminin tamamlanmamış
olması
• Alıcının satış sözleşmesine ile belirlenen bir
gerekçeye dayanarak alımdan vazgeçme hakkı
bulunması ve malın iade edilip edilmeyeceği
konusunda belirsizlik olması.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Satış Hasılatının Tanınmasını
Engellemeyecek
“Önemsiz Riskler”
Sahiplikle ilgili satıcının taşıdığı satış hasılatının
tanınmasını
engellemeyecek
önemsiz
risklere
örnekler aşağıdaki gibi verilebilir:
• Alıcının memnun kalmaması durumunda bedelin
iade edilebileceği perakende satışlarda, satış
hasılatı finansal tablolara alınır. iade riski ile ilgili
satışın gerçekleştiği tarih itibariyle geçmiş yıllar
tecrübelerine dayanılarak tahmini bir karşılık
ayrılabilir.
• Finansal kiralama işlemleri gibi işlemlerde malın
yasal sahipliğinin satıcı tarafından taşınmasına
devam edilmesi.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hasılat ile ilgili Gider ve
Maliyetlerin Satışın Yapıldığı
Dönemde Muhasebeleştirilmesi
Belirli bir finansal olayla ilgili gerçekleşen
hasılat ve aynı olayla ilgili gerçekleşen giderler
aynı dönem içerisinde (eşzamanlı olarak)
muhasebeleştirilir. Malların tesliminden sonra
ortaya çıkması beklenen garanti kapsamındaki
giderler de, hasılatın gerçekleştiği dönemde
ölçülür tahmin edilir. Hasılatla ilgili gerçekleşen
giderler güvenilir bir şekilde ölçülemiyorsa hasılat
finansal tablolara yansıtılmaz. Eğer yapılmış bir
tahsilat varsa, bilançolara bu bedel bir
yükümlülük olarak yansıtılır.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hasılatın Tahsil Edilebilirliği
Konusunda Belirsizliğin
Ortaya Çıkması
Daha
önce
finansal
tablolara yansıtılmış bir hasılatın
tahsil edilebilirliği ile ilgili bir
belirsizlik ortaya çıktığında, söz
konusu
tutar
gider
olarak
muhasebeleştirilir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
HiZMET VERiLEREK ELDE
EDiLEN HASILAT iLE iLGiLi
İLKELER
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hizmet Sunumu ile İlgili
Hasılatın Finansal Tablolara
Yansıtılmasında Genel Kural
Hizmet sunumu şeklinde bir finansal
olay:
• sonuçları güvenilir bir şekilde tahmin
edilebildiğinde,
• ve bilanço tarihi itibariyle tamamlanma
düzeyi dikkate alınarak, finansal tablolarda
raporlanır.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Finansal Olayın Sonuçlarının
Güvenilir Bir Şekilde
Tahmin Edilebilirliği
Aşağıdaki koşulların tamamının mevcut olması
halinde hizmete ilişkin finansal olayın sonuçlarının
güvenilir bir şekilde tahmin edilebildiği kabul edilir.
• Hasılat tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi;
• işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından
elde edileceğinin muhtemel olması;
• Bilanço tarihi itibariyle işlemin tamamlanma
düzeyinin
güvenilir
biçimde
ölçülebilmesi
(tamamlanma yüzdesi yöntemi); ve
• İşlem için katlanılan maliyetler ile işlemin
tamamlanması için gereken maliyetlerin güvenilir
biçimde ölçülebilmesi.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi
ve inşaat işletmeleri
Standardı (TMS 11) ile ilişkisi
Tamamlanma yüzdesi yönteminde
hasılat, hizmetin tamamlanan kısmı
oranında kayıtlara alınarak raporlanır.
Hasılatın tamamlanma yüzdesi yöntemine
göre muhasebeleştirilmesinde, TMS 11 inşaat
Sözleşmeleri Standardı hükümleri dikkate
alınabilir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hizmet Bedelinin Tahsil
Edilebilirliği ve Hasılat Olarak
Muhasebeleştirilmesi
Ancak tahsil edilmesi muhtemel bedel
hizmete ilişkin hasılat olarak muhasebeleştirilir.
Tahsil
edilememe
ihtimali
hasılatın
muhasebeleştirilmesinden
sonra
ortaya
çıkarsa, hasılat düzeltilmez, tahsil edilemeyen
tutar giderleştirilir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hizmet ile ilgili Tahminlerin
Güvenilirliği
Aşağıdakiler
üzerinde
anlaşmaya
varıldığı taktirde hizmet ile ilgili güvenilir
tahminler yapılabileceği kabul edilir:
• Hizmet ile ilgili tarafların yaptırıma
bağlanmış hakları (her iki tarafın)
• Hizmet bedeli
• Ödeme şekli ve koşulları.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hizmetin Tamamlanma
Düzeyinin Belirlenmesinde
Kullanılan Yöntemler
•Yapılan işe ilişkin incelemeler
•Bugüne kadar tamamlanmış kısmının,
verilecek toplam hizmete oranı
• Hizmetle ilgili katlanılması beklenen
tahmini toplam maliyetlere, bugüne dek
gerçekleşen maliyetin oranı
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hizmet ile ilgili Tahsil Edilen
Hakedişler
Gerçekleşen
hasılattan
bağımsızdır.
Tamamlanma
oranının
hesaplanmasında
dikkate alınmazlar.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Hizmetten Doğan Hasılatın
Belirlenmesinde Zorluk
Yaşanan Hallerde Uygulama
•Belirsiz sayıda işlem yapılarak sunulan bir hizmet için,
hasılat, hizmetin gerçekleştiği süreye eşit olarak
dağıtılarak finansal tablolara yansıtılır.
•Verilen hizmetin sonucunun güvenilir bir biçimde
belirlenmesinin mümkün olmadığı durumlarda,
hasılat, o dönem söz konusu hizmetle ilgili
gerçekleşen maliyetlerin geri kazanılabilir tutarı ile
sınırlı olacak şekilde finansal tablolara yansıtılır.
• İşlem sonucu güvenilir bir biçimde tahmin
edilemiyorsa ve gerçekleşen maliyetlerin geri
kazanılması muhtemel değilse, finansal tablolara söz
konusu hizmetle ilgili herhangi bir hasılat yansıtılmaz.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
DİĞER FAALİYETLERDEN ELDE
EDİLEN HASILAT İLE
İLGİLİ İLKELER
Faizin Muhasebeleştirilmesi
Faiz, TMS 39 “Finansal Araçlar:
Muhasebeleştirme
ve
Ölçme”
hükümlerine
göre
ölçülerek
muhasebeleştirilir.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
İsim Haklarının Muhasebeleştirilmesi
İlgili sözleşmenin özü dikkate alınarak,
tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilir.
Muhasebeleştirmede sözleşme hükümlerinin
özü çerçevesinde hasılat tutarı hesaplanır.
Temettülerin Muhasebeleştirilmesi
Hissedarların tahsil etme hakları ortaya
çıktığında finansal tablolara yansıtılırlar.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Faiz içeren Menkul Değerlerde
Muhasebeleştirme
Faiz içeren bir menkul kıymetin
(örneğin tahvil) ediniminden önce
gerçekleşen
ve
henüz
tahsil
edilmemiş faiz tutarı, gelir (hasılat)
olarak dikkate alınmaz. Menkul
kıymetin edinme tarihinden sonra
gerçekleşen faiz gelir olarak dikkate
alınır.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN
Edinilen Hisse Senetlerinde Kâr
Payı ile ilgili
Muhasebeleştirme
Bir hisse senedinden elde
edilen
temettünün,
hisse
senedinin
edinim
tarihinden
önceki
dönemlere
ilişkin
gerçekleşen kâra ait kısmı hisse
senedinin maliyetinden düşülür.
Yrd. Doç. Dr. Osman AKIN