Transcript หน่วยที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับหลักสูตร

ความรูเบื
้ งตนเกี
ย
่ วกับหลักสูตร
้ อ
้
รายวิชา
หลักสูตรการศึ กษาปฐมวัย
(ศษ 0106)
อ.ศจีมาศ
พูลทรัพย์
คาวา่
หลักสูตร แปลมาจาก
คาในภาษาอังกฤษวา่ “curriculum”
ซึง่ มีรากศั พทจากภาษาลาติ
น
์
วา่ “currere” หมายถึง “running
course”
หรือ เส้นทางทีใ่ ช้วิง่ แขง่
ทาบา (Taba,1962:11) กลาวว
า่ หลักสูตร
่
คือ แผนสาหรับการเรียน
กู๊ด (Carter V.Good,1973:157) กลาวว
า่
่
หลักสูตร คือ กลุมรายวิ
ชาทีจ
่ ด
ั ไวอย
ระบบ
่
้ างมี
่
หรือลาดับวิชาทีบ
่ งั คับสาหรับการจบการศึ กษา
หรือเพือ
่ รับประกาศนียบัตรในสาขาวิชาหลักตางๆ
่
เช่น หลักสูตรสั งคมศึ กษา หลักสูตรพลศึ กษา
แคสเวลและเคมป์เบล
(Caswell&Cambell,1935:69) ไดให
้ ้ความหมาย
วา่ หลักสูตรประกอบดวยประสบการณ
ทุ
่
้
์ กอยางที
่
จัดให้แกเด็
แลและการสอน
่ ก โดยอยูในความดู
่
สุมต
ิ ร
คุณานุ กร (2520 : 2-3)ไดให
้ ้
ความหมายของหลักสูตรไว้ 2 ระดับ คือ
หลักสูตรระดับชาติและหลักสูตรระดับโรงเรียน
หลักสูตรในระดับชาติ หมายถึง
โครงการให้การศึ กษาเพือ
่ พัฒนาผูเรี
้ ยนให้มี
ความรู้ ความสามารถ และคุณลักษณะ
สอดคลองกั
บความมุงหมายทางการศึ
กษาที่
้
่
กาหนดไว้
หลักสูตรในระดับโรงเรียน หมายถึง
โครงการทีป
่ ระมวลความรู้ และประสบการณ ์
ทัง้ หลายทีโ่ รงเรียนจัดให้นักเรียน ไมว่ าจะเป็
น
่
ภายในหรือภายนอกโรงเรียนก็ตาม เพือ
่ ให
ธารง
บั ว ศ รี ใ ห้ ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง
หลักสูตร ว่า คือ แผนซึ่งได้ออกแบบจัดท า
ขึ้น เพื่อ แสดงจุ ด หมาย การจัด เนื้ อ หาสาระ
กิ จ ก ร ร ม แ ล ะ ม ว ล ป ร ะ ส บ ก า ร ณ ์ ใ น แ ต่ ล ะ
โปรแกรมการศึ กษา เพือ
่ ให้ผูเรี
ั นาการ
้ ยนมีพฒ
ดานต
างๆ
ตามทีจ
่ ุดหมายไดก
้
่
้ าหนด
กมล
สุ ด ประเสริฐ ได้ให้ ความหมาย
ของหลัก สู ต รว่ า หลัก สู ต รมิ ไ ด้ หมายความ
เ พี ย ง แ ต่ ห นั ง สื อ ห ลั ก สู ต ร ข อ ง
กระทรวงศึ กษาธิก ารเท่ านั้ น แต่ ยัง มี ค วาม
หมายถึงกิจกรรมและประสบการณทั
่ ด
ั
์ ง้ หลายทีจ
สรุปแนวความคิดเกีย
่ วกับความหมายของหลักสูตร
1. หลัก สู ต รในฐานะที่ เ ป็ นวิช าและเนื้ อ หาสาระที่ จ ัด
ให้แกผู
่ ้เรียน หมายถึง
วิช าและเนื้อ หาสาระทีก
่ าหนดให้ผู้เรียนต้องเรีย นในชั้น
และระดับตางๆ
หรือกลุมวิ
่
่ ชา
ทีจ
่ ด
ั ขึน
้ ด้วยวัตถุประสงคเฉพาะอย
างใดอย
างหนึ
่ ง เช่น
่
่
์
หลักสูตรเตรียมแพทย ์
หลัก สู ต รธุร กิจ หลัก สู ต รตัด เสื้ อและหลัก สู ต รการเลีย
้ ง
ปลาดุก ฯลฯ
2. หลักสูตรในฐานะทีเ่ ป็ นเอกสารหลักสูตร แนวคิดนี้จะ
เน้นหลักสูตรในฐานะ
ทีเ่ ป็ นเอกสารรูปเลม
ประเภท
่ ซึ่งจาแนกออกเป็ น 2
คือ เอกสารหลักสูตรและ
เอกสารประกอบหลักสูตร
4. หลักสูตรในฐานะแผนสาหรับจัดโอกาสการเรียนรู้
หรือประสบการณ ์
ทีค
่ าดหวังแกนั
่ กเรียน แนวคิดนี้หลักสูตรจะเป็ นแผน
ในการจัดการศึ กษาเพือ
่
เป็ นแนวทางให้ผู้เกีย
่ วของปฏิ
บต
ั ิ โดยมุงให
้
่
้ผู้เรียนมี
ความรู้ ความสามารถ และ
พฤติกรรมตามทีก
่ าหนด แผนนี้สรางขึ
น
้ ตามประเภท
้
สถานการณ ์ หรือกลุม
่
บุคคลในระดับการศึ กษาตางๆ
เช่น หลักสูตรกอนวั
ย
่
่
เรียน หลักสูตร
ประถมศึ กษา หลักสูตรอุดมศึ กษา
5. หลักสูตรในฐานะทีเ่ ป็ นมวลประสบการณ ์ หมายถึง
ประสบการณทุ
์ ก
6. หลักสูตรในฐานะทีเ่ ป็ นจุดหมายปลายทาง
หมายถึง หลักสูตรคือสิ่ งที่
สั งคมมุงหวั
ง หรือคาดหมายให้เด็กไดรั
อ
่
้ บ กลาวคื
่
ผู้ทีจ
่ บหลักสูตรไปแลวจะมี
้
คุณลักษณะอยางไรบ
าง
จะเกิดผลอยางไรในตั
ว
่
้
่
ผู้เรียนบาง
้
7. หลักสูตรในฐานะทีเ่ ป็ นระบบการเรียนการสอนและ
กิจรรมการเรียน
การสอน แนวคิดนี้ เป็ นการมองหลักสูตรในฐานะที่
เป็ นแผนการเตรียมโอกาส
ของการเรียนรูส
่ ด
ั ขึน
้ ในโรงเรียน
้ าหรับผู้เรียนทีจ
หรือสถาบันการศึ กษาที่
ความสาคัญของหลักสูตร
1. หลักสูตรเป็ นเสมือนเบาหลอมพลเมื
องให้มีคุณภาพ
้
2. หลักสูตรเป็ นมาตรฐานของการจัดการศึ กษา
3. หลักสูตรเป็ นโครงการและแนวทางในการให้
การศึ กษา
4. ในระดับโรงเรียนหลักสูตรจะให้แนวปฏิบต
ั แ
ิ กครู
่
5. หลักสูตรเป็ นแนวทางในการส่งเสริมความเจริญ
งอกงามและพัฒนาการของ
เด็กตามจุดมุงหมายของการศึ
กษา
่
6. หลักสูตรเป็ นเครือ
่ งกาหนดแนวทางในการจัด
ประสบการณว์ า่ ผู้เรียนและ
สั งคมควรจะไดรั
จ
่ ะเป็ นประโยชนแก
้ บสิ่ งใดบางที
้
่ ก
์ เด็
โดยตรง
7. หลักสูตรเป็ นเครือ
่ งกาหนดวา่ เนื้อหาวิชาอะไรบาง
้
ทีจ
่ ะช่วยให้เด็กมีชว
ี ต
ิ อยู่
ในสั งคมอยางราบรื
น
่ เป็ นพลเมืองทีด
่ ข
ี อง
่
ประเทศชาติ และบาเพ็ญตนให้เป็ น
ประโยชนแก
่ งคม
์ สั
8. หลักสูตรเป็ นเครือ
่ งกาหนดวา่ วิธก
ี ารดาเนินชีวต
ิ
ของเด็กให้เป็ นไปดวย
้
ความราบรืน
่ และผาสุกเป็ นอยางไร
่
8. หลักสูตรยอมท
านายลักษณะของสั งคมในอนาคต
่
วาจะเป็
นเช่นไร
่
9. หลักสูตรยอมก
าหนดแนวความรู้ ความสามารถ
่
ความประพฤติ ทักษะและ
คุณสมบัตข
ิ องหลักสูตร
1. หลักสูตรมีลก
ั ษณะเป็ น พลวัต
(Dynamic) และเปลีย
่ นแปลงไปตามความ
ตองการและความเปลี
ย
่ นแปลงของสั งคมอยู่
้
เสมอ
2. การพัฒนาหลักสูตรเป็ น กระบวนการ
ต่อเนื่อง
3. หลักสูตร ไม่สามารถแสดงกิจกรรม
หรือกระทากิจกรรมต่างๆ ด้วยตัวของมันเองได้
จึงจาเป็ นตองใช
้
้กิจกรรมหรือการกระทาอยาง
่
อืน
่ มาช่วย
จุดหมายของหลักสูตร
จุ ด หมายของหลัก สู ต รเป็ นส่ วนที่ ม ี
ส า คั ญ ม า ก เ พ ร า ะ จุ ด ห ม า ย จ ะ บ อ ก
ทิศทางของหลักสูตรว่าจะพัฒนาผู้เรียนให้
เป็ นไปในลักษณะใด
การก าหนดจุ ด หมายของหลัก สู ต ร
ส่วนมาก มัก จะกระท าหลัง จากทีไ
่ ด้ทราบ
ลัก ษณะสภาพข้ อมู ล พื้น ฐานแล้ วว่า ควร
ดาเนินการแกปั
้ ญหาและสนองความตองการ
้
ของสั งคมและผู้เรียนอย่างไร เมือ
่ กาหนด
ทิ ศ ท า ง ข อ ง ห ลั ก สู ต ร โ ด ย เ ขี ย น เ ป็ น
1. จุดหมายของหลักสูตรจะเป็ นแนวทางในการจัด
เนื้อหาสาระทีน
่ ามาไวในหลั
กสูตรไดอย
้
้ างเหมาะสม
่
2. จุดหมายของหลักสูตรจะเป็ นแนวทางให้ครูไดจั
้ ด
ประสบการณที
่ ้เรียน
์ เ่ หมาะสมให้แกผู
3. จุดหมายของหลักสูตรจะบอกผู้เรียนไดทราบว
า่
้
เขาควรเรียนรูอะไรบ
าง
้
้
4. จุดหมายของหลักสูตรจะเป็ นแนวทางในการ
กาหนดวิธก
ี ารวัดและประเมินผลการเรียนการสอน
5. จุดหมายของหลักสูตรจะบอกสาธารณชนได้
ทราบวา่ หลักสูตรนั้นๆ มีความตองการให
้
้ผู้เรียน
เกีย
่ วของ
หรือดาเนินการอยางไรบ
างกั
บทรัพยากร
้
่
้
ภายในชุมชน
6. จุดหมายของหลักสูตรจะเป็ นแนวทางในการ
องคประกอบของหลั
กสูตร
์
สุมต
ิ ร
คุณานุ กร (2520:9) กลาวว
า่
่
องคประกอบของหลั
กสูตร มี 4 องคประกอบ
คือ
์
์
1. ความมุงหมาย
(Objective)
่
2. เนื้อหา (Content)
3. การนาหลักสูตรไปใช้ (Curriculum
Implementation)
4. การประเมินผล
(Evaluation)
ธารง
บัวศรี (2532 : 8) กลาวว
า่ สาหรับ
่
หลักสูตรนั้น มีองคประกอบที
ส
่ าคัญอยางน
่
้ อย 6
์
อยางคื
อ
่
1. จุดมุงหมายของหลั
กสูตร (Curriculum
่
Aims)
4. ยุทธศาสตรการเรี
ยนการสอน (Instructional
์
Strategies)
5. วัสดุอุปกรณและสื
่ อการเรียนการสอน
์
(Instructional Media and
Materials
6. การประเมินผล (Evaluation)
ทาบา (Hilda Taba, 1962:10) กลาวว
า่
่
หลักสูตรควรมีองคประกอบอยู
่ 4
์
อยาง
คือ
่
1. วัตถุประสงคทั
ชา
์ ว่ ไปและวัตถุประสงคเฉพาะวิ
์
2. เนื้อหาวิชา และจานวนชัว
่ โมงสอนแตละวิ
ชา
่
3. กระบวนการสอนและการเรียนหรือการนาหลักสูตร
สรุปไดว
ประกอบที
ส
่ าคัญของหลักสูตร
้ าองค
่
์
คือ
1. จุดมุงหมายของหลั
กสูตร (Curriculum
่
Aims)
จุดมุงหมายของหลั
กสูตร หมายถึง
่
ความตัง้ ใจหรือความคาดหวังทีต
่ องการให
้
้
เกิดขึน
้ ในตัวผูที
่ ะผานหลั
กสูตร
้ จ
่
จุดมุงหมายของหลั
กสูตรมีอยูหลายระดั
บ
่
่
ไดแก
้ ่
1.1 จุดมุงหมายระดั
บหลักสูตร
่
1.2 จุดมุงหมายของกลุ
มวิ
่
่ ชา
2. เนื้อหา (Content)
เมือ
่ กาหนดจุดมุงหมายของหลั
กสูตรแลว
่
้ กิจกรรม
ขัน
้ ตอไป
คือ การเลือก
่
เนื้อหาประสบการณการเรี
ยนรูต
ทีค
่ าดวาจะช
้ างๆ
่
่
่ วย
์
ผู้เรียนพัฒนาไปสู่จุดหมาย
ทีก
่ าหนดไว้ โดยดาเนินการตัง้ แตเลื
่ อกเนื้อหาและ
ประสบการณ ์ การเรียงลาดับ
เนื้อหาสาระ พรอมทั
ง้ การกาหนดเวลาเรียนทีเ่ หมาะสม
้
3. การนาหลักสูตรไปใช้ (Curriculum
Implementation)
เป็ นการนาหลักสูตรไปสู่การปฏิบต
ั ิ ซึง่ ประกอบดวย
้
กิจกรรมตางๆ
เช่น
่
3.1 การจัดทาวัสดุหลักสูตร ไดแก
้ ่ คูมื
่ อครู
เอกสารหลักสูตร แผนการ
4. การประเมินผลหลักสูตร (Evaluation)
การประเมินผลหลักสูตร คือ การหาคาตอบวา่
หลักสูตรสั มฤทธิผลตามที่
กาหนดไวในจุ
ดมุงหมายหรื
อไมมากน
้
่
่
้ อยเพียงใด
และอะไรเป็ นสาเหตุ
ลักษณะของหลักสูตรทีด
่ ี
1. ตรงความมุงหมายของการศึ
กษา
่
2. ตรงตามลักษณะของพัฒนาการของเด็กในวัยตางๆ
่
3. ตรงตามลักษณะวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี
และเอกลักษณของชาติ
์
4. มีเนื้อหาสาระของเรือ
่ งทีส
่ อนบริบรู ณเพี
่ ะ
์ ยงพอทีจ
ช่วยให้นักเรียนคิดเป็ น ทา
เป็ น และมีพฒ
ั นาการในทุกดาน
้
5. หลักสูตรทีด
่ จ
ี ะตองเป็
นประสบการณที
่ วกับ
้
์ เ่ กีย
ชีวต
ิ ประจาวันของเด็ก เพือ
่ ให้เด็ก
ไดแก
วต
ิ เพือ
่ ให้มีความเป็ นอยูอย
้ ปั
้ ญหาตางๆในชี
่
่ าง
่
ผาสุก
6. หลักสูตรทีด
่ ี ควรสาเร็จขึน
้ ดวยความร
วมมื
อของทุก
้
่
ฝาย
9.
หลักสูตรทีด
่ จ
ี ะตองเพิ
ม
่ พูนและส่งเสริมทักษะ
้
เบือ
้ งตนที
่ าเป็ นของเด็ก
้ จ
10.
หลักสูตรทีด
่ ี จะตองส
้
่ งเสริมให้เด็กเกิดความรู้
ทักษะ เจตคติ ความคิดริเริม
่ มีความคิดสรางสรรค
ใน
้
์
การดาเนินชีวต
ิ
11.
หลักสูตรทีด
่ ี ตองส
้
่ งเสริมให้เด็กทางานเป็ น
อิสระ และทางานรวมกั
นเป็ นหมูคณะ
เพือ
่ พัฒนาให้
่
่
รูจั
นในสั งคมประชาธิปไตย
้ กอยูร่ วมกั
่
12.
หลักสูตรทีด
่ ย
ี อมบอกแนวทาง
วิธก
ี ารสอน
่
และอุปกรณสื์ ่ อการสอนเนื้อหาสาระทีจ
่ ะสอนไวอย
้ าง
่
เหมาะสม
13.
หลักสูตรทีด
่ ย
ี อมประเมิ
นผลอยูตลอดเวลาเพื
อ
่
่
่
ทราบขอบกพร
องในอั
นทีจ
่ ะปรับปรุงให้ดียง่ิ ขึน
้
้
่
15. หลักสูตรทีด
่ ี ตองส
้
่ งเสริมให้เด็กรูจั
้ กแก้ปัญหา
16. หลักสูตรทีด
่ ต
ี องจั
ดประสบการณที
่ ค
ี วามหมายตอ
้
่
์ ม
ชีวต
ิ เด็ก
17. หลักสูตรทีด
่ ี ตองจั
ดประสบการณและกิ
จกรรม
้
์
หลายๆ อยาง
เพือ
่ เปิ ดโอกาสให้เด็กไดเลื
่
้ อกอยาง
่
เหมาะสมตามความสนใจ ความตองการ
และ
้
ความสามารถของเด็กแตละบุ
คคล
่
18. หลักสูตรทีด
่ จ
ี ะตองวางกฎเกณฑ
ไว
้
้ างเหมาะสม
่
์ อย
แกการน
าไปปฏิบต
ั แ
ิ ละสะดวกแกการวั
ดและประเมินผล
่
่